5783291140

yama przy opisie Zachodu oparł się przede wszystkim na europejskich tradycjach kulturowych, którymi — jak dowodził — „nie może pochwalić się Azja”³⁹. Podobny pogląd zaprezentowali David Deudney i John Ikenberry, dla których Zachód to wspólnota obejmująca Europę Zachodnią, Amerykę Północną i Japonię. Stanowią one wspólnie „unię obywatelską”, której tradycje oparte na demokracji poprzedzają bipolarny, zim-nowojenny podział świata. Zdaniem wyżej wskazanych autorów pokój i stabilizacja na Zachodzie opierają się na strukturalnej integracji ich instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, gospodarkę i sprawy społeczne⁴⁰.

Warto zauważyć, że autorzy zaliczani do szkoły liberalnej w stosunkach międzynarodowych, wychodząc od ujęcia Zachodu jako specyficznej wspólnoty, podkreślają, że jest ona wyraźnie związana z myślą liberalną, albowiem „liberalizm stanowi dominującą ideologię Zachodu”⁴¹. Jak podkreślają Zacher i Matthew, ideologia ta wywodzi się z filozofii rozwijanej w Europie Zachodniej. Widoczny jest tu zwłaszcza wpływ XVI- i XVII-wiecznych europejskich idei wyrażających wiarę w zdolność człowieka do osiągania materialnego i moralnego postępu⁴², a także XVIII-wiecznych koncepcji wysuwanych przez takich myślicieli, jak: Lo-cke, Kant, Bentham, De Tocqueville i Hegel. Niejednokrotnie liberalizm jest przy tym lingwistycznie i konceptualnie wręcz utożsamiany z Zachodem, co widać u Fukuyamy, który zauważa: „Triumf Zachodu, myśli zachodniej, jest przede wszystkim dowodem wyczerpania się wszystkich dostępnych systemowych alternatyw wobec zachodniego liberalizmu”⁴³.

Należy jednak zaznaczyć, że „zachłyśnięcie się liberalizmem” jest coraz częściej krytykowane, zwłaszcza przez kraje rozwijające się, których przedstawiciele zarzucają Zachodowi, że liberalne standardy i procedury przybierają formę kulturowego imperializmu. Polega on na narzucaniu im pozornie uniwersalnych rozwiązań, podczas gdy w rzeczywistości są one eksportem ideologii krajów Centrum, mającej charakter raczej „neokolonialnej eskapady” niż politycznie i kulturowo neutralnego wsparcia. W tym kontekście Zachodowi często zarzuca się iście bizantyjską przebiegłość w realizacji swoich interesów skrywanych pod maską „humanitarnego liberalizmu”, czego przykładem jest debata nad prawem do dokonywania interwencji humanitarnych, takich jak operacja NATO w Kosowie⁴⁴. W istocie coraz częściej można odnosić wrażenie, że pomimo wysiłków podejmowanych przez Zachód w celu opisania charakteryzujących go norm i wartości liberalnych jako uniwersalnych dla całej ludzkości, w zgloba-lizowanym świecie postrzega się je przede wszystkim jako nośnik coraz częściej kontestowanej westernizacji.

Racjonaliści i rewolucja przeciw Zachodowi

Niezwykle ciekawe i oryginalne w kontekście rozważań nad koncepcją Zachodu w teorii stosunków międzynarodowych jest podejście racjonalistyczne, związane z klasycznymi autorami, takimi jak Grotius i Vat-tel, oraz nowoczesnymi myślicielami, takimi jak Wight, Buli, Watson czy Vincent. Racjonalistów (określanych też jako szkoła angielska) pociągają zarówno elementy realizmu, jak i idealizmu, w związku z tym sytuują się pośrodku tych podejść, nie godząc się nigdy z jednym lub drugim punktem widzenia. Zdaniem Martina Wighta racjonalizm jest „drogą środka” (via media) między realizmem a rewolucjonizmem⁴⁵. Racjonaliści z jednej strony zarzucają realistom niedostrzeganie faktu, że istnienie społeczności państw wskazuje na postęp w przyjmowaniu podstawowych zasad współistnienia i pewnych elementarnych form współpracy.

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE