4442198703

447

ZDARZENIA — KSIĄŻKI — LUDZIE

Różnica polegała, zdaje się, przede wszystkim na decentralistycznych tendencjach dystrybucjonistów w przeciwieństwie do centralizacji socjalistycznej i na chrześcijańskim duchu życia społecznego w przeciwieństwie do laicyzmu. Jednak podobieństwo było takie, że antykatolik H. G. Wells pisał w szkicu o Chesterbelloc^lu: „Ich zorganizowane państwo chrześcijańskie jest bliższe zorganizowanego państwa, którego ja pragnę, niż nasza teraźniejsza piutokracja“.

Zwolennicy istniejącego ustroju nazwali propagandę Chestertona wywrotową. Zarzucali mu, że daje broń w rękę komunizmowi i podsyca walkę klasową w Ameryce.

Nie mam zamiaru oceniać wartości dystrybucjonizmu, jako programu. Być może największą jego wartość stanowiła prawość moralna, cechująca jego twórców w stosunkach społecznych. Ona to sprawiała, że Che-sterton i Belloc rzadko mylili się w ocenie bieżących wypadków. Obaj sprzyjali Burom w ich wojnie z Anglią a Irlandczykom w walce o niepodległość, występowali przeciw zbrojeniom niemieckim i Hitlerowi, przeciw napaści Japonii na Chiny, Mussoliniego na Abisynię, podczas gdy B. Shaw, H. G. Wells i małżonkowie Webb (wszyscy Fabianie) mylili się, razem lub osobno, nawet w ocenie tak jawnej nieprawości, jak zabór Abisynii.

WIZJA PIOTRA ORACZA

Jednym z charakterystycznych rysów dystrybucjonizmu Chestertona była ucieczka od wielkiego przemysłu kapitalistycznego i oparcie życia społecznego o ziemię, o gospodarkę wiejską. W Chestertonie spotkały się dwa łańcuchy tradycji rolniczej, reprezentowanej przed nim z jednej strony przez socjalizm poety Morrisa, a przed tym jeszcze przez radykalizm Cobetta (o którym G. K. C. napisał monografię), a z drugiej strony sięgającej popularnej polityki katolickiego stronnictwa irlandzkiego 0‘Connella z pierwszej połowy XIX wieku.

Najstarszym literackim źródłem tego pokładania nadziei we wsi była „Wizja o Piotrze Oraczu" („The Vision of Pierś Plowman“), wielki poemat religijno-społeczny Williama Langlanda (1332—1400) protestującego przeciw panowaniu pieniądza i stawiającego jako wzór społeczny biednego robotnika rolnego, pobożnego Piotra Oracza. Później wyrazem tej tendencji ludowo-rolniczej była „Utopia" św. Tomasza More‘a, uważającego państwo współczesne sobie za „konspirację bogaczy".

Wizja Piotra Oracza nawiedzała w tej czy innej formie nawet konserwatystów katolickich jak G. M. Hopkins (w wierszu „Felix Randall"). Spotkać ją można w powieści Shane Leslie‘go, historyka Ruchu Oxfordz-kiego. W powieści tej p. t. „The Anglo-Catholic" bohater na rozdrożu duchowym znajduje przystań na wsi, a ukojenie w orce.

Powieścią łączącą ten ideał z radykalno-postępową tradycją angielskiego katolicyzmu jest „Upadek domu Alardów" („The End of the House of Alard“ 1923) Sheili Kaye-Smith, żyjącej powieściopisarki, któ-