9914713857

Recenzje

r tuwrotyi

Anna Paciorek

Rzecz o industrializacji w Polsce międzywojennej

Nie jest łatwo stwierdzić, co stanowi największe osiągnięcie gospodarki II Rzeczypospolitej. Odradzające się państwo polskie w 1918 roku musiało pokonać w tym względzie szereg trudności i problemów, wynikających z ponad stuletniej niewoli i skutków I wojny światowej.

W ocenie historyków, w tym autora prezentowanej pracy, niewątpliwie jednym z największych osiągnięć gospodarczych Polski w dwudziestoleciu międzywojennym była budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). W dotychczasowej historiografii polskich dziejów gospodarczych tego okresu nie znajdujemy wszechstronnego i całościowego opracowania poświęconego COP.

Niebawem tę lukę wypełni obszerna monografia przygotowana przez Jerzego Gołębiowskiego. Autor jest uznanym badaczem dziejów gospodarczych II Rzeczypospolitej, od lat wiernym tej problematyce. W jego dorobku znajdujemy kilkadziesiąt artykułów, recenzji i książek jej poświęconych, m.in. Spór o etatyzm wewnątrz obozu sanacyjnego w latach 1926-1936; Sektor państwowy w gospodarce międzywojennej; Przemyśl wojenny w Polsce 1918--1939. Kolejna praca Jerzego Gołębiowskiego stanowi poniekąd uwieńczenie jego dotychczasowej działalności badawczej. Warto w tym miejscu podkreślić, że lektura tego opracowania rodzi nadzieje, że nie jest to ostatnie słowo autora w tej problematyce.

Prezentowana praca opiera się na źródłach archiwalnych. Autor spenetrował zasoby aktowe Archiwum Akt Nowych, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, oddziałów Archiwum Państwowego w Kielcach, Krakowie, Lublinie, Sandomierzu, archiwów Muzeów w Stalowej Woli i Rzeszowie. Szczególnej kwerendzie poddał zespoły akt Centralnego Archiwum Wojskowego.

Uzupełnieniem tych archiwaliów są licznie zebrane źródła drukowane, materiały prasowe, pamiętniki, relacje i wyjątkowo obszerna (ponad 300 pozycji) i starannie dobrana literatura przedmiotu.

Zakres chronologiczny pracy obejmuje lata 1922-1939. Oznacza to, że autor uwzględnił w swych rozważaniach pierwsze próby tworzenia warunków dla rozwoju przemysłu zbrojeniowego w ramach tzw. „trójkąta bezpieczeństwa”. Tego i pierwszych inwestycji w Zagłębiu Staropolskim dotyczy I rozdział pracy. Wiele miejsca zajmuje w nim analiza strategicznych i ekonomicznych przyczyn lokalizacji państwowych wytwórni zbrojeniowych na obszarze „trójkąta bezpieczeństwa”.

Zasadniczą część pracy poprzedził charakterystyką możliwości rozbudowy przemysłu zbrojeniowego w latach 1927-1936 na szerokim tle sytuacji gospodarczej państwa (rozdz. II). W ten sposób otrzymaliśmy wnikliwą analizę warunków, w jakich rodziły się i dojrzewały koncepcje dalszej rozbudowy gospodarczej kraju. Tą problematyką autor zajmuje uwagę czytelnika w dalszej części pracy, poddając ocenie rolę, jaką środowiska wojskowe i rządowe odegrały w tworzeniu podstaw programowych i założeń przestrzennych COP (rozdz. IV). Prezentacja ta staje się okazją do polemiki z utartymi czy uproszczonymi poglądami w historiografii najnow-

Fot. Mieczysław Więdawek

Jerzy Gołęhiowski