Wykład 11
Etap (4) utrwalania i rozszerzania zmian
Czynniki prowadzące do pozytywnych efektów
Wg J. Franka (1961) cel psychoterapii to przywrócenie „morale” pacjenta (wyzwolenie z niskiej samooceny, poczucia niekompetencji, alienacji, bezradności beznadziejności
Czynniki pomagające
•
Wzbudzanie nadziei
•
Wzbudzanie pobudzenia emocjonalnego podczas trwania psychoterapii (otwarcie na emocje, przyzwolenie na doświadczanie emocji)
•
Zachęcanie pacjenta do podejmowania określonych czynności poza sesjami (np. zadawanie pacjentowi prac domowych)
•
Zachęcanie pacjentów do poszukiwania nowych sposobów rozumienia siebie i swoich problemów (pacjent uczy się np. akceptowania swojej odmienności)
•
Przeżywanie korektywnych doświadczeń emocjonalnych w relacjach z terapeutą
Przeżywanie emocji / uczenie się
•
Możliwość przeżywania uczuć pozytywnych w relacji z terapeutą (doświadczenie szacunku, empatii, akceptacji, szczerości)
•
Oraz negatywnych związanych z dotychczasowymi doświadczeniami życiowymi
•
Odreagowanie i wygaszenie uczuć przykrych , zagrażających
•
Wzbudzenie uczuć adekwatnych do zdarzeń zachodzących aktualnie
•
Uczenie się ( nabywanie wiedzy i umiejętności )
Czynniki prowadzące do zmiany (Prochaska)
•
Poszerzenie świadomości
•
Zmiana oceny siebie
•
Zmiana oceny otoczenia
•
Uwolnienie się od siebie
•
Uwolnienie się od otoczenia
•
Przewarunkowanie
•
Kontrola bodźca
•
Kontrolowanie konsekwencji
•
Dramatyczne przeżycie związane z ulgą
•
Relacja pomagania
PTSD
Zdarzenie traumatyczne
•
osoba badana była świadkiem zdarzeń, które pociągały za sobą niebezpieczeństwo śmierci lub okaleczenia siebie lub innych osób
•
podczas urazowego zdarzenia ta osoba przeżywała intensywny strach, poczucie bezradności i przerażenia
1
•
w pamięci – pamięć jest wciąż „ładowana” przez obrazy, muszą wystąpić tzw. intruzyjne wspomnienia – doświadczenie urazowe jest przeżywane wciąż na nowo, może to objawiać się poprzez odtwarzanie tych zdarzeń w czasie snu, nawracające myśli i obrazy, ponowne odtwarzanie uczuć związanych z tamtą sytuacją
•
powtarzalne zachowania i wysokie pobudzenie
•
unikanie przypominania detali, przypomnienie zdarzenia powoduje bardzo nieprzyjemne uczucia
•
unikanie intensywnych emocji oczekiwanie powtórzenia traumatycznych wydarzeń
•
aleksytymia wtórna, unikanie przypominania sobie zdarzenia i wszystkich elementów mogących je przywołać, np. miejsc czy osób, utrata zainteresowanie pewnymi aktywnościami, które do tej pory były dla jednostki atrakcyjne (drętwota emocjonalna), ograniczony afekt, poczucie dystansu wobec innych, poczucie braku nadziei na przyszłość
•
nadmierne pobudzenia przejawiające się jako trudność w usypianiu lub w utrzymaniu snu, problemy z koncentracją uwagi, wybuchy złości, nadmierna czujność
•
aby zdiagnozować PTSD to symptomy te muszą się utrzymywać co najmniej przez 1 miesiąc
•
symptomy te muszą utrudniać funkcjonowanie człowieka, powodować jego cierpienie
Przejawy PTSD
•
Powtarzające się przeżywanie traumatycznego zdarzenia
•
Obrazy, dźwięki, i inne doznania zmysłowe, sny dotyczące wydarzenia
•
Działanie i odczuwanie jakby dramatyczne wydarzenia następowały wciąż od nowa (halucynacje, oderwane migawki ze zdarzeń (flash back)–
natrętne myśli, koszmary nocne,
•
Głębokie cierpienie w momencie zetknięcia się ze sygnałami przypominającymi zdarzenie Uporczywe unikanie bodźców związanych z urazem
•
Wyraźne ograniczenie aktywności w ważnych wcześniej sprawach
•
Uczucie zobojętnienia i obcości wobec innych
•
Ograniczenie możliwości odczuwania uczuć (wtórna aleksytymia)
•
Brak oczekiwań związanych z przyszłością Utrzymujące się odczuwanie objawów pobudzenia
•
Zaburzenia w koncentracji uwagi i osłabienie pamięci
•
Może odczuwać depresję
•
Dysforia cechujące się wystąpieniem zaburzeń nastroju ze skłonnością do drażliwości, agresji oraz wybuchowości.
Trzy kategorie PTSD
•
ost
re PTSD: symptomy pojawiają się od razu po sytuacji traumatycznej, trwają krócej niż 3 miesiące
•
chr
oniczne PTSD: symptomy trwają powyżej 3 miesięcy
•
odr
oczone PTSD: symptomy pojawiają się nie od razy, ale po pewnym czasie
2
Człowiek z PTSD ma poczucie:
•
bezradności, utraty kontroli
•
nieadekwatności własnego zachowania
•
doświadczanego dyskomfortu
Mechanizm PTSD
•
Ośrodek odpowiedzialny za automatyczną reakcję to ciało migdałowate.
Reakcja emocjonalne sterowana przez ośrodki korowe (kora powoduje, że lęk włącza się tylko na bodźce rzeczywiście zagrażające, np. mimo strachu przed wężami nie boimy się zabawki węża)
•
Stres (uraz) przełącza regulację świadomą na automatyczną i bez przepracowania sytuacji traumatycznej reakcja automatyczna się utrzymuje (nie następuje weryfikacja bodźca, w toku terapii należy ponownie włączyć świadomą kontrolę emocji)
Integracja farmakologii i psychoterapii w leczeniu PTSD
Interwencja medyczna
•
leki zmniejszające lęki i objawy dysocjacyjne (derealizacja, dezorientacja, zaburzenia pamięci)
(propranolol, Imipramina klonidyna)
Psychoterapia
•
oddziaływania zmniejszające poziom lęku i przestawiające regulację z automatycznej na świadomą ( ekspozycja, zmiana znaczenia, adaptacja do nowej sytuacji)
Brief Eclectic Psychotherapy
(krótkoterminowa psychoterapia eklektyczna)
•
Psychoedukacja
•
Wyobrażeniowy „wybuch”
•
Zadania pisania i przypominania
•
Zmiana znaczenia
•
Rytuał kończący
Terapia trwa ok. 16 spotkań. Jest połączeniem teorii poznawczych, teorii związanych z żalem, krzywdą (które trzeba przepracować) i teorii psychodynamicznych (związanych z uznaniem, że wcześniejsze doświadczenia pacjenta mogą rzutować na intensywność jego doznań w sytuacji traumatycznej) 3
Psychoedukacja
•
na pierwsze spotkanie pacjent przychodzi z partnerem (z bliską osobą), w czasie terapii pacjent musi mieć wyraźne wsparcie ze strony kogoś, kto ma podobną wiedzę co pacjent (na temat tego, co się z pacjentem działo)
•
pierwsza część jest edukacją, wyjaśnieniem mechanizmu, który się u niego pojawił, ma to na celu by pacjent zyskał poczucie swojej normalności (którą stracił w wyniku PTSD), ważne jest też by to poczucie normalności było zrozumiałe przez osobę dającą mu wsparcie
Wyobrażeniowy wybuch
•
pacjenta należy zachęcić (mimo wyraźnego oporu) do odtworzenia sytuacji traumatycznej
•
żeby było to możliwe musi się pojawić poczucie bezpieczeństwa w relacji z terapeutą, terapeuta musi przekonać pacjenta do przekroczenia swojej silnej niechęci do odtwarzania tych zdarzeń, musi go przekonać, że będzie to dla niego korzystne
•
dla pacjenta jest to bardzo trudne, kolejny raz przeżywa uczucia towarzyszące mu podczas tego wydarzenia
•
często pacjent w ramach pracy domowej musi opisywać to wydarzenie
•
wyrażanie emocji zmniejsza siłę ich doświadczania, wymazanie mocy emocji doświadczanych przez pacjenta jest głównym celem tego etapu Zadania pisania i przypominania
•
chodzi o to, aby pacjent tak wiele razy odtwarzał to zdarzenie, aby ono straciło swoją moc emocjogenną
Zmiana znaczenia
•
należy to trudne doświadczenie zintegrować z doświadczeniem życiowym pacjenta i dostrzec pewne pozytywne konsekwencje dla pacjenta wypływające z tego zdarzenia (np. że mimo trudnego zdarzenia pacjent uporał się z tym, a więc ma wiele zasobów własnych, których mógł użyć) Rytuał kończący
•
pacjent decyduje w jaki sposób symboliczny, dla siebie znaczący, zamknie tamtą sprawę, np. napisanie listu i spalenie go, zakopanie jakiegoś symbolu tamtego zdarzenia
4