Analiza i Ocena Zagrożeń

TRANSPORT MATERIAŁÓW

NIEBEZPIECZNYCH

Materiał niebezpieczny - materiał, który ze względu na swoje właściwości chemiczne,

fizyczne bądź biologiczne może w razie nieprawidłowego obchodzenia się

z nim w związku z przewozem lub magazynowaniem spowodować śmierć, rozstrój

zdrowia lub uszkodzenie ciała ludzkiego albo zniszczenie lub uszkodzenie dóbr materialnych.

Materiałów odpowiadających powyższym kryteriom produkuje się, transportuje

i magazynuje bardzo dużo. Szczególnie ich transport stwarza duże zagrożenie dla

ludzi i środowiska. Niejednokrotnie w przeszłości dochodziło do poważnych katastrof

powodujących nie tylko straty w ludziach, ale także olbrzymie straty materialne

i skażenie środowiska naturalnego.

Przewóz materiałów niebezpiecznych regulują

Umowy Europejskie:

ADR -w transporcie drogowym, z załącznikami A i B,

RID -w transporcie kolejowym.

Z uwagi na własności chemiczne, fizyczne, biologiczne a także na zagrożenie - materiały

niebezpieczne zostały podzielone na klasy niebezpieczeństwa.

W poszczególnych klasach dodatkowo przyjęto podział materiałów do konkretnych

punktów według przynależności chemicznej lub fizykochemicznej, a w obrębie

poszczególnych punktów zastosowano trójstopniową

gradację

materiału na podstawie

stopnia nasilenia zagrożenia podstawowego. Przyjęto podział na podgrupy

oznaczone tymi samymi literami w poszczególnych klasach:

a - materiały bardzo niebezpieczne,

b - materiały niebezpieczne,

c - materiały mniej niebezpieczne.

Wyposażenie i oznakowanie pojazdów przewożących materiały

Niebezpieczne

Pojazd samochodowy powinien być dodatkowo wyposażony w:

• komplet narzędzi do dokonywania awaryjnej naprawy pojazdu,

• apteczkę pierwszej pomocy, umieszczoną kabinie kierowcy,

• co najmniej jeden klin do podkładania pod koła, o wymiarach odpowiadających masie pojazdu i średnicy kół; dotyczy to również przyczepy,

• dwie przenośne lampy o przerywanym świetle barwy pomarańczowej, widocznym z odległości co najmniej 150 m; źródło zasilania lamp powinno być niezależne od instalacji elektrycznej pojazdu, a ich użycie nie powinno powodować niebezpieczeństwa zapalenia się przewożonego materiału,

• dwie przenośne i łatwo dostępne gaśnice:

• jedną o zawartości co najmniej 1,5 kg środka gaśniczego, przeznaczoną

do gaszenia pożaru silnika i pojazdu,

• drugą o zawartości co najmniej 6 kg środka gaśniczego dostosowanego

do właściwości fizyko-chemicznych przewożonego materiału, przeznaczoną

do gaszenia pożaru tego materiału; jeżeli do przewozu użyto pojazdu o dopuszczalnej

ładowności nie przekraczającej 2,5 tony, ilość środka gaśniczego powinna wynosić

co najmniej 1,5 kg,

• trójkąt do ustawiania na drodze, przeznaczony do ostrzegania o obecności unieruchomionego pojazdu,

• urządzenie do uziemiania cysterny w czasie wyładowań atmosferycznych,

w czasie napełniania i opróżniania cysterny oraz w czasie jej ruchu, gdy cysterna

przeznaczona jest do przewozu:

- gazów palnych klasy 2,

- cieczy o temperaturze zapłonu do 55°C,

- niektórych materiałów promieniotwórczych klasy 7,

• ogumione koło zapasowe,

• dokumenty wymagane przy przewozie, które kierowca otrzymuje od przewoźnika:

• zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu technicznym pojazdu, dopuszczającym do przewozu materiału niebezpiecznego lub materiałów niebezpiecznych danej klasy,

• dwa egzemplarze instrukcji bezpieczeństwa określającej sposób postępowania w razie zagrożenia, jakie może powstać w czasie przewozu danego materiału niebezpiecznego, przy czym jeden egzemplarz przeznaczony jest dla konwojenta, jeśli uczestniczy w przewozie,

• wymagane oznakowanie pojazdu w zależności od rodzaju materiału niebezpiecznego

(zgodnie z postanowieniami załącznika B),

• odblaskowe tablice ostrzegawcze barwy pomarańczowej według wzoru.

Cyfry na tablicy podane w liczniku oznaczają numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa składający się z dwóch lub trzech cyfr, które oznaczają:

2 - emisję gazu spowodowaną ciśnieniem lub reakcją chemiczną,

3 - łatwopalność cieczy (par) i gazów,

4 - łatwopalność materiałów stałych,

5 - działanie utleniające (podtrzymujące palenie),

6 - działanie trujące,

8 - działanie żrące,

9 - niebezpieczeństwo samorzutnej i gwałtownej reakcji.

Dwie jednakowe cyfry oznaczają nasilenie zagrożenia podstawowego; liczba O

w numerze oznacza, że nie ma żadnego niebezpieczeństwa dodatkowego. Dodana

na początku litera X oznacza materiał reagujący niebezpiecznie z wodą.

Warunki dopuszczenia pojazdu do przewozu

Do przewozu materiałów niebezpiecznych mogą być użyte pojazdy samochodowe

(oprócz motocykli) oraz ciągnięte przez nie przyczepy (z wyjątkiem przyczep

ciągniętych przez samochody osobowe), jeżeli:

• odpowiadają warunkom technicznym określonym w przepisach o ruchu drogowym,

• odpowiadają przepisom rozporządzenia Q 309,

• są zaopatrzone w zaświadczenie z odbytego badania technicznego dopuszczające

do przewozu określonego materiału niebezpiecznego lub materiałów niebezpiecznych

danej klasy

• Pojazdy zaprzęgowe i przyczepy ciągnięte przez ciągniki rolnicze mogą

być używane tylko do przewozu:

• oleju napędowego klasy 3,

• azotanu amonowego (saletry amonowej) klasy 5.1,

• materiałów i preparatów używanych jako środki ochrony roślin

(pestycydy) klasy 3 i 6.1,

• materiałów budzących odrazę lub zaraźliwych klasy 6.2.

• Przyczepa - cysterna ciągnięta przez ciągnik rolniczy może być używana

do przewozu benzyny klasy 3, jeżeli benzyna ta przeznaczona jest na potrzeby

rolnictwa lub leśnictwa.

• Kabina kierowcy samochodu ciężarowego, przeznaczonego do przewozu materiałów

niebezpiecznych, powinna być trwale oddzielona od skrzyni ładunkowej; tylna ściana

kabiny powinna być wykonana z takiego samego materiału co ściana przednia i ściany

boczne kabiny albo z blachy stalowej o grubości nie mniejszej niż 1,5 mm.

• Badania techniczne pojazdu z cysterną przeprowadza się na podstawie poświadczenia

właściwej jednostki dozoru technicznego, stwierdzającego, że cysterna odpowiada

warunkom technicznym określonym w dodatkach załącznika B, wymaganym przy

przewozie danego materiału niebezpiecznego lub materiałów niebezpiecznych

określonej klasy.

Osoby uczestniczące w przewozie

W pojeździe samochodowym przewożącym materiały niebezpieczne mogą znajdować się

wyłącznie:

• jeden lub dwóch kierowców oraz konwojent,

• w razie potrzeby - pracownicy ładunkowi i osoby obsługujące przewożoną aparaturę, o czym zamieszcza się wzmiankę w karcie drogowej,

• funkcjonariusze Straży Przemysłowej.

Do kierowania pojazdem samochodowym przewożącym materiał niebezpieczny

uprawniony jest kierowca, który:

• ma co najmniej 2 lata praktyki zawodowej w kierowaniu danym rodzajem pojazdu,

• odznacza się sumiennością i dokładnością w pracy,

• został specjalnie przeszkolony w zakresie warunków przewozu materiałów

niebezpiecznych określonej klasy, postępowania w razie zagrożenia innych

uczestników ruchu, powstałego w związku z przewozem materiału niebezpiecznego

a także znajomością odpowiednich przepisów,

• ma zaświadczenie z odbytego kursu dokształcającego z wpisaną klasą niebezpieczeństwa materiałów, które uprawniony jest przewozić (nie stosuje się do kierowców pojazdów przewożących materiały niebezpieczne klasy 6.2).

Kursy dokształcające dla kierowców pojazdów przewożących materiały niebezpieczne

prowadzą jednostki upoważnione przez wojewodę. Jednostki te mogą organizować

następujące rodzaje kursów:

• kurs podstawowy w zakresie przewozu materiałów niebezpiecznych różnych klas,

obejmujący co najmniej 24 godziny lekcyjne o tematyce:

• ogólne wymagania dotyczące przewozu materiałów niebezpiecznych,

• rodzaje zagrożeń,

• zagadnienia ochrony środowiska naturalnego przy przewozie odpadów

będących materiałami niebezpiecznymi,

• sposoby przeciwdziałania różnym rodzajom zagrożeń, czynności, które powinien podjąć kierowca po powstaniu wypadku, a w szczególności pomoc przedlekarska, zabezpieczenie miejsca wypadku, użycie ochron osobistych i sprzętu będącego w wyposażeniu pojazdu,

• zasady używania nalepek ostrzegawczych oraz oznakowania sztuk przesyłek, kontenerów i pojazdów,

• zasady postępowania kierowcy w czasie przewozu,

• przeznaczenie i działanie elementów dodatkowych wyposażenia technicznego pojazdu,

• zasady ładowania razem do jednego pojazdu lub kontenera,

• środki ostrożności w czasie czynności załadunkowych i wyładunkowych,

• manipulowanie, rozmieszczanie i mocowanie sztuk przesyłek na pojeździe,

• zasady odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane w związku z przewozem materiałów niebezpiecznych,

• informacje na temat transportu kombinowanego materiałów niebezpiecznych

• kurs specjalistyczny w zakresie przewozu w cysternach, obejmujący co najmniej 16 godzin lekcyjnych o tematyce:

• zachowanie się pojazdu na drodze, ze szczególnym uwzględnieniem przemieszczania się ładunku wewnątrz cysterny i wpływu

tego zjawiska na bezpieczeństwo przewozu,

• szczególne wymagania dotyczące konstrukcji i wyposażenia pojazdu z cysterną,

• zasady załadunku i wyładunku cystern, uregulowane przepisami w dziedzinie transportu,

• szczególne wymagania dotyczące używania pojazdów z cysterną, w szczególności dopuszczenie pojazdu do przewozu, świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu niektórych materiałów niebezpiecznych, zasady oznakowania oraz używania nalepek ostrzegawczych,

• zasady postępowania kierowcy w razie wypadku pojazdu z cysterną,

• kurs specjalistyczny w zakresie przewozu materiałów wybuchowych klasy 1, obejmujący co najmniej 8 godzin lekcyjnych o tematyce:

• zagrożenia charakterystyczne dla materiałów i przedmiotów wybuchowych,

• zasady używania nalepek ostrzegawczych oraz oznakowania sztuk przesyłek, kontenerów i pojazdów przewożących materiały wybuchowe,

• szczególne wymagania dotyczące konstrukcji i wyposażenia pojazdu przewożącego materiały wybuchowe, szczególne wymagania dotyczące załadunku i wyładunku, manipulowania, rozmieszczenia i mocowania sztuk przesyłek z materiałami wybuchowymi,

• zasady ładowania razem do jednego pojazdu lub kontenera,

• szczególne wymagania dotyczące używania pojazdów do przewozu materiałów wybuchowych, a w szczególności kategorie pojazdów i świadectwa dopuszczenia do przewozu niektórych materiałów niebezpiecznych,

• kurs specjalistyczny w zakresie przewozu materiałów promieniotwórczych klasy

7, obejmujący co najmniej 8 godzin lekcyjnych o tematyce:

• zagrożenia charakterystyczne dla materiałów promieniotwórczych,

• zasady używania nalepek ostrzegawczych oraz oznakowania sztuk przesyłek, kontenerów i pojazdów przewożących materiały promieniotwórcze,

• szczególne wymagania dotyczące załadunku i wyładunku, manipulowania, rozmieszczenia i mocowania sztuk przesyłek z materiałami promieniotwórczymi,

• zasady ładowania razem do jednego pojazdu lub kontenera,

• zasady postępowania kierowcy w razie wypadku przy przewozie materiałów promieniotwórczych.

Naładunek i wyładunek

• Za prawidłowy i bezpieczny naładunek (rozmieszczenie ładunku, jego umocowanie na pojeździe), przewóz, przeładunek i wyładunek materiału niebezpiecznego odpowiedzialny jest konwojent, a jeśli nie uczestniczy on w przewozie - kierowca.

• Materiał niebezpieczny przewożony w sztukach przesyłki powinien być należycie opakowany i oznakowany. Obowiązek dostarczenia materiału niebezpiecznego do przewozu w prawidłowym i należycie oznakowanym opakowaniu ciąży na wysyłającym.

• Naładunek i wyładunek materiałów niebezpiecznych poszczególnych klas powinien być dokonywany pod nadzorem konwojenta, a jeżeli nie uczestniczy on w przewozie -pod nadzorem kierowcy,

• Poszczególne sztuki przesyłki powinny być ułożone na pojeździe w ten sposób, aby były zabezpieczone przed przemieszczaniem.

• Sztuki przesyłki wymagające ostrożnego obchodzenia się (np. kruche) powinny być ułożone w pojeździe jednowarstwowo

• W razie przewozu materiałów różnych klas, poszczególne sztuki przesyłki powinny być ułożone w pojeździe w taki sposób, aby można je było odróżnić i przy wyładunku zachować wymagane środki ostrożności.

• W razie uszkodzenia opakowania materiału niebezpiecznego, stwierdzonego przy przyjmowaniu materiału z innego rodzaju środka transportu (np. wagonu), konwojent lub kierowca może przyjąć taką sztukę przesyłki do przewozu za zgodą jej odbiorcy i pod warunkiem, że nie będzie ona zagrażać bezpieczeństwu ruchu i osób uczestniczących w przewozie. W razie uszkodzenia opakowania materiału promieniotwórczego zgodę taką może wyrazić tylko Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej (CLOR).

• Każdy pojazd po wyładowaniu materiału niebezpiecznego powinien być oczyszczony (nie dotyczy to wnętrza cysterny). Sposób czyszczenia oraz użyte do tego materiały nie mogą powodować zanieczyszczenia środowiska.

Dokumenty wymagane przy przewozie

Przewoźnik zobowiązany jest zaopatrzyć kierowcę w:

• zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu technicznym pojazdu, dopuszczającym do przewozu materiału niebezpiecznego lub materiałów niebezpiecznych danej klasy,

• dwa egzemplarze instrukcji bezpieczeństwa -nie wymaga się jej przy przewozie materiałów niebezpiecznych klasy 6.2 oraz pojazdów zaprzęgowych lub przyczep ciągniętych przez ciągniki rolnicze przewożące olej napędowy, amonowy lub pestycydy klasy 3 i 6.1, określającej sposób postępowania w razie zagrożenia, jakie może powstać w czasie przewozu danego materiału niebezpiecznego (jeden egzemplarz przeznaczony jest dla konwojenta, jeśli uczestniczy w przewozie). Instrukcja bezpieczeństwa powinna być sporządzona przez producenta materiału niebezpiecznego lub przez wysyłającego, chyba że instrukcja taka została już wydana przez właściwego ministra w uzgodnieniu z Ministrem Komunikacji.