Pozaszkolne instytucje wychowawcze i resocjalizacji

Placówki wsparcia dziennego:

1. Świetlica środowiskowa – ośrodek użyteczności publicznej, najczęściej działający na zasadzie wolontariatu, wspierający lokalną społeczność w procesie wychowywania dzieci i młodzieży. Działania świetlic środowiskowych najczęściej ukierunkowane są na dzieci i młodzież wywodzące się z rodzin patologicznych lub mających trudną sytuację materialną.

Ogólne cele działań świetlic środowiskowych

• współudział w procesie wychowywania z rodziną oraz szkołą

• pomoc w nauce

• zapewnianie posiłków podopiecznym

• organizacja czasu wolnego przez prowadzenie zajęć sportowo - rekreacyjnych

• działania mające na celu rozwój zainteresowań podopiecznych

• wsparcie psychologiczne, socjoterapeutyczne i materialne podopiecznych oraz ich rodzin

1. Świetlica socjoterapeutyczna - jest placówka wspomagająca środowisko rodzinne i szkolne w wypełnianiu funkcji opiekuńczych, wychowawczych i korekcyjnych. Pomaga w prawidłowym organizowaniu czasu wolnego dzieci i ich racjonalnego wypoczynku, jak też w zapewnieniu indywidualnego wszechstronnego rozwoju każdego dziecka z uwzględnieniem jego swoistych potrzeb. Zlokalizowane są one w dzielnicach gdzie obserwuje się wiele objawów patologii społecznej. Utrzymuje współpracę ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w zakresie rozwiązywania problemów wychowawczych.

Do głównych zadań świetlic należy:

- diagnozowanie sytuacji rodzinnej i środowiskowej oraz rodzaju zaburzeń dzieci i młodzieży;

- kompensowanie zaburzeń w poszczególnych sferach rozwojowych dziecka (społecznej, emocjonalnej, kulturalnej);

- umożliwienie dzieciom odreagowanie negatywnych emocji i napięć;

- pomoc w nawiązywaniu i podtrzymywaniu satysfakcjonujących kontaktów interpersonalnych;

- integracja uczestników zespołu;

- wdrażanie do aktywnego udziału, w życiu rodzinnym, społecznym i kulturalnym;

- wyrównywanie niedostatków wychowawczych w rodzinie;

- zaspokajanie podstawowych potrzeb społecznych i emocjonalnych;

- eliminowanie zaburzeń zachowania;

- tworzenie dzieciom i młodzieży warunków do nauki;

- rozwijanie zainteresowań wychowanków;

- przystosowanie dzieci do prawidłowego funkcjonowania w rodzinie.

Świetlice socjoterapeutyczne to miejsca oddziaływania na dzieci głównie za pomocą socjoterapii, czy terapii w grupie poprzez grupę. Działania socjoterapeutyczne oparte są tu na przekonaniu, iż dostarczenie dziecku odpowiednio zorganizowanych doświadczeń społecznych może spowodować zmianę patologicznych wzorców jego zachowań.

Cele socjoterapii:

• Edukacyjne wspomagają proces nabywania przez dziecko wiedzy o sobie samym i innych ludziach, proces rozumienia świata, a także ukierunkowują dziecko tak, aby chronione było przed kolejnymi urazami psychicznymi. Dziecko uczy się rozpoznawać emocje, poznaje mechanizmy uzależnień, zapoznaje się z chorobami społecznymi, uczy się wybranych technik pracy umysłowej oraz pełnienia określonych ról społecznych.

• Rozwojowe są ściśle związane z wiekiem uczestników i oparte na potrzebach dominujących w danym okresie rozwojowym. Dlatego tez zajęcia są ściśle związane z indywidualnymi zainteresowaniami i potrzebami danej grupy wiekowej.

• Terapeutyczne korygujące określone zaburzenia, których źródłem są negatywne doświadczenia. Socjoterapia ma na celu korekcje obrazu własnego siebie, świta i ludzi i właściwe ukierunkowanie dziecka na dalsze prawidłowe kreowanie wizerunku otaczającej je rzeczywistości.

1. Ogniska wychowawcze- jest placówką środowiskową mającą na celu zapobieganie niedostosowaniu i sieroctwu społecznemu dzieci i młodzieży oraz pomoc rodzicom mającym poważne trudności w ich wychowaniu, jak również tworzenie właściwych dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży warunków wychowawczych, materialnych i zdrowotnych. Ze względu na organizację, zakres i rodzaj opieki jest placówką wsparcia dziennego. Ogniska tworzy się dla dzieci w wieku od 6 do 17 lat z utrudnioną socjalizacją, z zaburzeniami zachowania, mających trudności w nauce, wychowujących się w trudnych warunkach materialnych i wychowawczych.

Główne cele ogniska:

	wsparcie rodzin poprzez pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i bytowych, podtrzymywanie emocjonalnych więzi dziecka z rodziną,

• wspieranie rozwoju dziecka, rozwijanie zainteresowań i uzdolnień,

• kształtowanie właściwych postaw, zachowań u wychowanków, podnoszenie ich kultury osobistej,

• wdrażanie wychowanków do przestrzegania zasad współżycia w  społeczeństwie,

• wyrabianie u wychowanków właściwego stosunku do nauki i pracy,

	eliminowanie zaburzeń zachowania, agresji, przemocy, wulgarności,

• pomoc w nauce.        

Ognisko realizuje cele poprzez:

	pomoc w nauce - odrabianie lekcji, udzielanie korepetycji,
	zajęcia ogólnorozwojowe - zabawy dydaktyczne, sportowe i konkursy,
	rozwijanie zdolności dzieci – nauka języków obcych, zajęcia artystyczne, techniczne, intelektualne,
	organizowanie zajęć społecznie użytecznych – przedstawienia, sprzątanie,
	dożywianie – codzienny posiłek, w zakresie uzależnionym od pozyskanych środków,
	organizowanie zajęć plenerowych,
	organizowanie przedsięwzięć wspólnie z okolicznymi ogniskami wychowawczymi,
	przygotowywanie okolicznościowych programów artystycznych np.: Dzień Matki, Dzień Dziecka
	poradnictwo psychologiczne, pedagogiczne, prawnicze, duchowe,
	opiekę lekarską, pielęgniarską i sanitarno-higieniczną,
	spotkania ze specjalistami od profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych,
	włączanie się do akcji organizowanych przez ogólnopolskie i światowe ośrodki lokalne np.:      "Sprzątanie Świata".

1. Warsztaty terapii zajęciowej placówki wyodrębnione organizacyjnie i finansowo, które mają na celu stwarzanie osobom z niepełnosprawnością możliwości uczestniczenia w rehabilitacji społecznej i zawodowej. Terapia realizowana jest poprzez terapię zajęciową.

Zadania:

1. ogólne usprawnianie;

2. rozwijanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego, w tym zaradności osobistej dzięki stosowaniu różnych technik terapii zajęciowej;

3. przygotowanie do życia w środowisku społecznym w szczególności poprzez rozwój umiejętności planowania i komunikowania się, dokonywania wyborów, decydowania o swoich sprawach oraz rozwój innych umiejętności niezbędnych w życiu, a także poprawę kondycji fizycznej i psychicznej;

4. rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających późniejsze podjęcie pracy zawodowej w zakładzie aktywności zawodowej lub innej pracy zarobkowej bądź szkolenia zawodowego.

Zajęcia w warsztacie prowadzone są zgodnie z indywidualnym programem rehabilitacji i terapii. Osoby niepełnosprawne będące klientami WTZ nazywane są uczestnikami. Uczestnicy WTZ muszą posiadać orzeczenie o niezdolności do pracy. Orzeczenie takie (wraz z kwalifikowaniem terapii zajęciowej) wydaje Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności. Zasadniczą formą terapii jest terapia zajęciowa. Poza nią WTZ-y wykorzystują najczęściej zajęcia ruchowe, ogólno usprawniające, komunikację społeczną i terapię psychologiczną

1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2004 r. w sprawie warsztatów terapii zajęciowej (Dz. U. z 2004 r. Nr 63, poz. 587)

2. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776

1. Kluby młodzieżowe

2. Ośrodki kultury

Rodzinne formy opieki:

1. Rodzina adopcyjna – stanowi najbardziej skuteczną i optymalną formę kompensowania dziecku zaburzonego funkcjonowania rodziny lub jej brak. Jej szczególne walory opiekuńczo-wychowawcze polegają na tym, iż stwarza ona pomiędzy dzieckiem a adoptującymi taką więź rodzinną, jaka istnieje pomiędzy dzieckiem a rodzicami naturalnymi.

Cztery rodzaje sytuacji, w których zgoda rodziców na adopcję nie jest wymagana:

1. Gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej.

2. Gdy rodzice nie są znani.

3. Gdy porozumienie się z rodzicami napotyka trudne do porozumienia przeszkody.

4. Gdy ojcu, któremu ojcostwo zostało ustalone przez sąd, nie została przyznana władza rodzicielska.

Warunki jakie powinni spełniać kandydaci na rodziców adopcyjnych:

• Odpowiedni wiek – do 55 lat

• Pełna zdolność do czynności prawnych

• Cechy osobowościowe rodziców

• Motywy decyzji

Czynniki wykluczające kandydatów na rodziców adopcyjnych:

• Objawy zaburzeń somatycznych ograniczających zdolność poruszania się

• Zaburzenia psychiczne (psychozy, nerwice, padaczka, uzależnienia)

• Nieprawidłowa motywacja

Rodzaje adopcji i skutki:

• Przysposobienie pełne, zwane całkowitym (całkowite zerwanie i zatarcie więzi z rodziną naturalną, sporządzenie nowego aktu urodzenie dziecka)

• Przysposobienie pełne, stanowiące podstawę; najczęściej orzekany rodzaj adopcji (dziecko adoptowane przyjmuje nazwisko)

• Przysposobienie niepełne (osoby adoptowane mają kontakt z rodzicami biologicznymi).

1. Rodzina zastępcza - forma opieki nad małoletnim dzieckiem, którego biologiczni rodzice są nieznani albo pozbawieni władzy rodzicielskiej lub którym ograniczono władzę rodzicielską. Nie można ustanowić rodziny zastępczej dla dziecka, którego przynajmniej jeden z rodziców ma pełnię władzy rodzicielskiej.

Zgodnie z polskim prawem rodziną zastępczą może zostać małżeństwo lub osoba samotna. Muszą przy tym spełniać następujące warunki:

1. mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2. niekaralność

3. unormowane warunki mieszkaniowe

4. stałe źródło dochodu (przynajmniej jednego opiekuna)

5. stan zdrowia umożliwiający sprawowanie opieki nad dzieckiem w rodzinie zastępczej

6. odbycie szkolenia dla rodzin zastępczych.

Szkolenia prowadzą ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. Na pokrycie podstawowych wydatków związanych ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem, rodzice zastępczy otrzymują częściowy zwrot poniesionych kosztów. Jego wysokość zależy od wieku dziecka i jego stanu zdrowia.

Wyróżnia się następujący podział rodzin zastępczych:

1. z uwagi na spokrewnienie opiekunów i dzieci

• rodzinę zastępczą spokrewnioną

• rodzinę zastępczą niespokrewnioną

1. z uwagi na ilość przyjętych dzieci:

• rodzinę zastępczą zawodową (opieka nad co najmniej trójką dzieci)

• rodzinę zastępczą niezawodową (opieka nad jednym lub dwójką dzieci).

Powyższe mogą się nawzajem łączyć np. w rodzinę zastępczą spokrewnioną zawodową (oznacza to, że rodzinie została sądownie przyznana opieka nad co najmniej trójką dzieci, które są spokrewnione z jednym z opiekunów). W przypadku opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi (tzw. specjalistyczna rodzina zastępcza) lub opieki doraźnej (rodzinne pogotowie opiekuńcze), rodzina zastępcza zawodowa zajmuje się mniejszą ilością dzieci (maksimum troje)

Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu interwencyjnego:

1. Pogotowie opiekuńcze to interwencyjna placówka opiekuńczo- wychowawcza przeznaczona dla dzieci od lat 11 do 18, znajdujących się w nagłych sytuacjach kryzysowych a wymagających zapewnienia doraźnej całodobowej opieki. W wyjątkowych przypadkach, w szczególności gdy dziecku nie można zapewnić rodzinnej opieki zastępczej, do placówki mogą być przyjęte dzieci młodsze. Pogotowie jest otwartą placówka opiekuńczo- wychowawczą i nie ma charakteru izolacyjnego.

Pogotowie jako placówka interwencyjna ma do spełnienia następujące zadania:

• Zapewnienie doraźnej, całodobowej opieki i wychowania dziecku do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej,

• Zapewnienia kształcenia dostosowanego do wieku dziecka i jego możliwości rozwojowych,

• Przygotowanie diagnozy stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz wskazań do dalszej pracy z dzieckiem,

• Działanie na rzecz powrotu dziecka do rodziny własnej, umieszczenia go w zastępczej formie wychowania rodzinnego lub umieszczenia w odpowiedniej placówce socjalizacyjnej lub resocjalizacyjnej.

1. Policyjna izba dziecka to instytucja diagnostyczna ale przyjmująca całkowitą opiekę nad dzieckiem. Maksymalny czas pobytu w Izbie wynosi 48 godzin.

Trzy kategorie nieletnich, którzy mogą być osadzeni w Policyjnej Izbie Dziecka:
- nieletni co do których istnieje podejrzenie, że popełnili czyn karalny i istnieje obawa, że mogą się ukryć, bądź zatrzeć ślady czynu;
- nieletni wobec których nie można ustalić tożsamości: tacy, którzy ukończyli 13 lat, a nie ukończyli 17 lat;
- nieletni wymagający natychmiastowej opieki, a nie jest możliwe niezwłoczne dostarczenie ich rodzicom, ani umieszczenie w Pogotowiu Opiekuńczym – nieletni między 13, a 18 rokiem życia – mówi się o nich nieletni zagrożeni demoralizacją;
- osoby poniżej 13 roku życia są natychmiast przewożeni do Pogotowia Opiekuńczo –Wychowawczego lub jeśli nie ukończyły 3 roku życia do Domu Małego Dziecka.

Zadania Policyjnej Izby Dziecka:
- potwierdzenie lub ustalenie tożsamości;
- zebranie niezbędnych informacji o środowisku rodzinnym nieletniego;
- obserwacja pedagogiczna w czasie pobytu w Policyjnej Izbie Dziecka.

O zatrzymaniu nieletniego informuje się:
- rodziców bądź prawnych opiekunów;
- jednostkę policji, która działa na terenie zamieszkania nieletniego;
- sąd rodzinny i prokuratura – jeżeli pojawi się przestępstwo;
- władze oświatowe;
- instytucje państwowe i organizacje społeczne kompetentne w zakresie opieki i wychowania.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego:

1. Rodzinny dom dziecka – ośrodek wychowawczy dla osieroconych lub pozbawionych opieki rodzicielskiej dzieci oraz młodzieży do 18 roku życia, który jest zorganizowany w naturalnych rodzinach zastępczych, w przystosowanych domach rodzinnych.

2. Wioska dziecięca - Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce w Polsce jest apolityczną organizacją dobroczynną, pozarządowym stowarzyszeniem prowadzącym działalność pożytku publicznego na rzecz osieroconych i opuszczonych dzieci. Na SOS Wioski Dziecięce można przekazać 1% swojego podatku w Polsce.

Koncepcja pedagogiczna SOS Wiosek Dziecięcych zakłada konieczność zapewnienia osieroconemu dziecku troskliwej opieki ze strony rodziców zastępczych i nierozdzielania rodzeństwa, a także zamieszkania przez dziecko wraz z rodzicami i rodzeństwem w jednym z domków na terenie Wioski SOS.

Do Wiosek Dziecięcych trafiają dzieci z domów dziecka oraz pogotowia opiekuńczego. Są to sieroty naturalne lub społeczne. W polskich Wioskach SOS ponad 90% dzieci pochodzi z rodzin patologicznych. Rodzice tych dzieci zostali pozbawieni przez sąd praw rodzicielskich, a dzieci skierowano do placówek opiekuńczych. Wioski są szczególnie potrzebne dzieciom posiadającym liczne rodzeństwo. Takie rodzeństwa mieszkają często w różnych domach dziecka, a umieszczenie ich w rodzinach zastępczych lub adopcyjnych nie zawsze jest możliwe. Dlatego właśnie te dzieci mogą niezawodnie liczyć na kompensację swego sieroctwa i zbudowanie nowych więzi rodzinnych w Wiosce Dziecięcej SOS.

4 zasady

• Matka/ Rodzice – każde osierocone dziecko ma nową matkę. Matki oraz rodzice zastępczy to osoby, które decydują się poświecić całe swoje życie powierzonym dzieciom. Otaczają te dzieci nie tylko troską i opieką, ale także miłością. Matką zostaje samotna kobieta, która jest w wieku 25-40 lat, ma minimum średnie wykształcenie i nie posiada własnych dzieci.

• Rodzeństwo – rodzina w Wiosce Dziecięcej składa się zazwyczaj z 7-8 dzieci w różnym wieku, które żyją wraz ze swoimi rodzicami jak naturalna rodzina. Rodzeństwa naturalne nigdy nie są rozdzielane.

• Dom – jeden dom zajmuje jedna rodzina. Dzieci wychowują się w warunkach optymalnie zbliżonych do rodzinnych - w domu, w którym każde dziecko ma swoje miejsce - łóżko, półkę na książki i szafkę, ale także określone obowiązki, czyli pomoc w opiece nad młodszym rodzeństwem, robienie drobnych zakupów itd. Dom pozostaje dla dzieci zawsze ich domem rodzinnym, do którego wracają także jako ludzie dorośli.

• Wioska – zorganizowana społeczność, na którą składa się od 12-15 domów rodzinnych, dom dyrektora i pomieszczenia dla pedagogów, psychologa oraz logopedy. Wioski lokalizowane są na obrzeżach miast, ale dzieci uczęszczają do szkół publicznych i zawierają przyjaźnie poza terenem Wioski - w pełni uczestnicząc w życiu społecznym. Wioski zostały zorganizowane w taki sposób, aby mamy mogły skoncentrować się głównie na wychowywaniu dzieci, znajdując wsparcie u specjalistów. Sprawy organizacyjne przejął dyrektor Wioski, który również z racji swego wykształcenia pedagogicznego wspiera fachową pomocą rodziców i resztę specjalistów, czuwających nad procesem wychowawczym dzieci.

W Polsce

W Polsce funkcjonują 4 SOS Wioski Dziecięce :

• od 1984 w Biłgoraju - obecnie mieszka tam 83 dzieci,

• od 1992 w Kraśniku - obecnie mieszka tam także 83 dzieci,

• od 2000 w Siedlcach, gdzie mieszka 71 dzieci.

• od 2005 w Karlinie, gdzie mieszka 80 dzieci

Oprócz Wiosek SOS od 1998 roku Stowarzyszenie prowadzi także Dom Młodzieży SOS w Lublinie, w którym mieszka obecnie 36 młodych ludzi, Wspólnotę Mieszkaniową SOS dla młodzieży w Kraśniku, w której mieszka 5 wychowanków i 5 wychowawców, a w Biłgoraju i Ustroniu – Rodzinne Domy Czasowego Pobytu "Puchatek" i "Sindbad".

Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego:

1. Dom dziecka– całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego.

Do domów dziecka kierowane są dzieci i młodzież, których potrzeby stale lub okresowo nie mogą być zaspokajane w domu rodzinnym^[1]. Oznacza to, że domy dziecka są powołane do istnienia nie tylko dla sierot, ale także dla dzieci i młodzieży zaniedbanych środowiskowo, których rodzina nie wywiązuje się z powierzonych zadań. Takie dzieci i młodzież nazywana jest wtedy sierotami społecznymi. Według badań GUS-u, w roku 1997 istniało w Polsce 351 domów dziecka, w których przebywało prawie 18 000 dzieci i młodzieży. Tylko ok. 3% z tej liczby stanowiły sieroty naturalne.

Dom dziecka:

• zapewnia dziecku opiekę całodobową i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby

• zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym - odpowiednią rehabilitację i zajęcia specjalistyczne

• zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych

• podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiającej lub umieszczenia w rodzinnych formach opieki zastępczej

• pracuje z rodziną dziecka

• organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi

• może prowadzić hostel oraz mieszkanie usamodzielnienia

1. Placówka wielofunkcyjna- jest placówką, której organizacja umożliwia łączenie dziennych i całodobowych działań interwencyjnych, socjalizacyjnych oraz terapeutycznych, skierowanych na dziecko i jego rodzinę.

1. Ochotnicze hufce pracy – polska organizacja młodzieżowa powołana do życia 13 czerwca 1958 uchwałą Rady Ministrów Nr 201/58. OHP w swych założeniach nawiązywały do tradycji Junackich Hufców Pracy z 1936 roku. Celem działania hufców było zapewnienie młodzieży płci obojga pracy równocześnie z umożliwieniem jej nabycia kwalifikacji zawodowych w połączeniu z zapewnieniem jej ogólnej oświaty i wychowania obywatelskiego.

Nabór pierwszych junaków (uczestników hufców) odbył się pomiędzy 20 czerwca a 30 listopada 1958. Zorganizowano cztery hufce w Bieszczadach, liczące łącznie 1200 junaków, które skierowano do pracy przy budowie kolei wąskotorowej Rzepedź-Moczarne, oraz jeden stacjonarny hufiec na Śląsku, skierowany do pracy w Zakładach Chemicznych w Oświęcimiu. Kolejny hufiec pracował w rozbudowywanej wówczas Kopalni i Elektrowni Turów.

Od początku istnienia hufców aż do upadku systemu komunistycznego w Polsce w 1989 w organizacji tej znaczny swój udział miały struktury zmilitaryzowane oraz Obrona Cywilna. Po roku 1989 struktury te, wraz z zawodowymi wojskowymi zostały z hufców wyprowadzone. Przemiany organizacyjne w OHP przeprowadzono w oparciu o stosowne ustawy - z 7 września 1991 o systemie oświaty oraz z 16 października 1991 o zatrudnieniu i bezrobociu - i rozporządzenie Rady Ministrów z 8 września 1992 w sprawie zasad funkcjonowania hufców.

Formy opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym i chorym:

1. Ośrodki szkolno- wychowawcze

2. Ośrodek rehabilitacyjno- wychowawczy dla dzieci uzależnionych

3. Szkoła przyszpitalna

Placówki opiekuńczo- wychowawcze typu resocjalizacyjnego:

1. Młodzieżowy ośrodek wychowawczy

Celem MOW jest: tworzenie dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży warunków wychowawczych, zdrowotnych i materialnych oraz umożliwienie prawidłowego przebiegu procesów rozwoju i socjalizacji. Zadaniem ośrodka jest eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego, przygotowanie wychowanków do samodzielnego życia zgodnego z zasadami prawnymi społecznymi oraz samodzielności zawodowej.

Do głównych zadań ośrodka należy więc:

• Prowadzenie zintegrowanej działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły i internatu;

• Nauka zawodu i wychowanie przez prace w warsztatach szkolnych i zakładzie pracy;

• Uczestniczenie w życiu społecznym, kulturalnym i gospodarczym środowiska;

• Podnoszenie kultury pedagogicznej rodzin wychowanków;

• Współdziałanie z organizacjami i instytucjami w zakresie pomocy dla wychowanków do czasu

ich usamodzielnienia.

Wychowankami ośrodka mogą być młodzież w wieku od 13 lat , a w wyjątkowych sytuacjach uzasadnionych mogą być od 10 r. ż. Do ośrodka kieruje się na podstawie orzeczenia sądu lecz również na pisemna prośbę rodziców na podstawie decyzji administracyjnej kuratora oświaty.

1. Schronisko dla nieletnich (SdN) - specjalna placówka opieki całkowitej podlegająca ministerstwu sprawiedliwości, która realizuje funkcję diagnostyczną, resocjalizacyjną i zapobiegawczą (zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania sądowego).

Kierowani są tu nieletni w wieku 13 – 21 lat, podejrzani o dokonanie czynu karalnego lub przestępstwa, a okoliczności i charakter czynu, stopień demoralizacji i nieskuteczności dotychczasowych środków wychowawczych przemawiają za przyszłym umieszczeniem w zakładzie poprawczym.

Istnieją dwa typy schronisk dla nieletnich: zwykłe, interwencyjne.

• Do schroniska zwykłego może trafić nieletni, gdy: zachodzi obawa ukrycia się nieletniego, zatarcia śladów czynu karalnego przez nieletniego, nie można ustalić tożsamości nieletniego, orzeczenie o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym natrafia na niedające się usunąć przeszkody (jednak w tym przypadku nieletni może trafić do schroniska maksymalnie na okres 3 miesięcy).

• Do schroniska interwencyjnego może trafić nieletni, gdy: popełnił czyn karalny wymieniony w art. 10 par. 2 Kodeksu Karnego, stwarza poważne zagrożenie społeczne lub zagrożenie dla bezpieczeństwa schroniska zwykłego.

Praca resocjalizacyjna odbywa się w szczególności przez nauczanie, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, przyuczenie do zawodu oraz organizację zajęć w internacie. Praca z nieletnim służy tu rozwijaniu jego zainteresowań i uzdolnień, wdrażaniu do przestrzegania zasad współżycia społecznego oraz umiejętnym organizowaniu czasu wolnego. Praca w schronisku interwencyjnym nastawiona jest na wyeliminowanie zachowań agresywnych.

Źródło: Ustawa z dn. 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. z dn. 12 listopada 1982 r., nr 35, poz. 228) z późn. zm. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dn. 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (Dz.U. nr 124 z 2001r., poz. 1359). [S.P.]

1. Zakład poprawczy (ZP), potocznie poprawczak – specjalna placówka resocjalizacyjna dla nieletnich od 13 do 21 roku życia, skierowanych ze schroniska dla nieletnich. Zapewnia naukę i kształcenie zawodowe, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowo-rekreacyjne.

Rodzaj zakładów poprawczych:

Zakłady resocjalizacyjne

• o charakterze otwartym (młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej) i półotwartym,

• o charakterze zamkniętym, dla wielokrotnych uciekinierów z zakładów otwartych i półotwartych,

• o wzmożonym nadzorze wychowawczym dla wysoce zdemoralizowanych (po ukończeniu 16 roku życia).

Zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla nieletnich upośledzonych umysłowo.

Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne dla nieletnich

• z zaburzeniami psychicznymi lub innymi zaburzeniami osobowości,

• uzależnionych od środków odurzających, psychotropowych i alkoholu,

• nosicieli wirusa HIV.

Prawa nieletniego w zakładach poprawczych

• zapoznanie się z jego prawami,

• zapoznanie się z jego obowiązkami,

• prawo do opieki i warunków pobytu zapewniających higienę i bezpieczeństwo, ochronę przed formami przemocy fizycznej i psychicznej oraz poszanowanie jego godności osobistej,

• prawo do świadczeń zdrowotnych,

• prawo do życzliwego traktowania,

• prawo do podtrzymywania więzi z rodziną naturalną,

• prawo do korespondencji,

• prawo do prywatności z ograniczeniami wynikającymi z rodzaju zakładu,

• prawo uczestniczenia w życiu zakładu,

• prawo do składania próśb, skarg i wniosków do właściwego organu.

Obowiązki nieletniego w zakładach poprawczych

• uczestniczenie w procesie kształcenia i wychowania,

• przestrzeganie regulaminu w zakładzie,

• przestrzeganie zasad współżycia społeczeństwa,

• przestrzeganie zasad higieny i dbałości o stan zdrowia,

• przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu,

• zakaz samowolnego opuszczania placówki,

• wykonywanie prac pomocniczych o porządkowym charakterze związanych z funkcjonowaniem zakładu,

• odpowiednie postawy wobec personelu,

• posłuszeństwo wobec przełożonych oraz poprawne traktowanie innych wychowanków,

• sprzątanie pomieszczeń w których przebywa wychowanek i utrzymanie porządku,

• dbałość o kulturę osobistą i kulturę słowa,

• terminowe powroty z przepustek i urlopów.

Nagrody dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym.

• pochwała,

• list pochwalny do sądu,

• list pochwalny do rodziców,

• rozmowa telefoniczna na koszt zakładu,

• dodatkowe widzenie,

• nagroda rzeczowa lub pieniężna,

• podwyższenie kieszonkowego,

• zgoda na wykonanie przedmiotu lub usługi na warsztatach szkolnych,

• zgoda na udział w zajęciach, szkoleniach, imprezach poza zakładem,

• zgoda na uczęszczanie do szkoły [poza zakładem],

• zgoda na posiadanie przedmiotów wartościowych,

• skrócenie, zawieszenie lub darowanie wymierzonej kary,

• dodatkowe przepustki (3 dni),

• urlop,

• umieszczenie poza zakładem ze względów wychowawczych lub szkoleniowych (Art. 90 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich),

• warunkowe zwolnienie (Art. 86 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich) - minimum pół roku kary.

Kary dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym.

• upomnienia,

• zawiadomienie rodziców lub opiekunów o niewłaściwym zachowaniu,

• zakaz rozmów telefonicznych do pierwszego miesiąca z wykluczeniem rozmów z rodziną lub opiekunem,

• zakaz uczestnictwa w imprezach do 3 miesięcy,

• obniżenie/utrata prawa do kieszonkowego do 3-4 miesięcy,

• zakaz wyjścia poza teren zakładu do 3 miesięcy,

• zakaz korzystania z przepustki i urlopu do 3 miesięcy,

• wstrzymanie wniosków o mieszkanie przy zakładzie (Art. 90 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich),

• wstrzymanie wniosków o przedstawienie do warunkowego zwolnienia (Art. 86 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich),

• przeniesienie do innego zakładu o takim samym rodzaju.

1. Rodzinny kurator sądowy

2. Ośrodek rehabilitacyjno- readaptacyjny dla uzależnionych