Style nauczania a skuteczność procesu kształcenia

Dydaktyka to nauka o nauczani i uczeniu się oraz uwarunkowaniach przebiegu
i skuteczności tych procesów.

Dydaktyka ogólna - bada zagadnienia odnoszące się do podstaw nauczania wszystkich przedmiotów.

Dydaktyka szczegółowa - metodyka - zajmuje się specyficznymi zagadnieniami nauczania jakiegoś przedmiotu.

Przedmiotem badań dydaktyki są:

• cele

• treści

• proces kształcenia

• zasady

• metody

• środki

• formy

Sławni dydaktycy:

Bogdan Nawroczyński

Kazimierz Sośnicki

Zygmunt Mysłakowski

Wincenty Okoń

Władysław Zaczyński

Tadeusz Lewowicki

Franciszek Bereźnicki

Czesław Kupisiewicz

Proces nauczania

to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w postępowaniu, predyspozycjach i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych.

Ogniwa procesu wg W. Okonia:

1. Uświadomienie uczniom celów i zadań.

2. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem.

3. Kierowanie procesem uogólniania.

4. Utrwalenie wiadomości.

5. Kształtowanie umiejętności.

6. Wiązanie teorii z praktyką.

7. Kontrola i ocena.

2 grupy czynników wpływających na proces uczenia się:

Właściwości ucznia:

• inteligencja (różne możliwości rozwojowe)

• zdolności specjalne (percepcyjne, intelektualne, psychomotoryczne)

• zainteresowania

• nastawienie (wzmaga koncentrację i zapamiętywanie)

• poziom aspiracji (oczekiwania - zbyt niskie lub wysokie)

• motywy uczenia się (czynniki pobudzające do aktywności poznawczej- np. atmosfera)

Sytuacja uczenia się:

• stan organizmu (np. zmęczenie)

• transfer (przenoszenie zasad, sposobów uczenia się)

• powtórzenia

• wzmocnienia (pochwały, nagany)

• nagrody i kary

• informacja o wynikach

• aktywność

Składniki procesu nauczania-uczenia się:

• nauczyciel w roli kierownika procesu

• uczniowie pracujący indywidualnie, grupowo i zbiorowo

• treści kształcenia

• środowisko dydaktyczno-wychowawcze

Cechy nowoczesnego modelu nauczania-uczenia się wg Cz. Kupisiewicza:

• jedność uczenia się i nauczania

• jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych

• wszechstronność, możliwość realizacji różnych zadań dydaktycznych

• indywidualizowanie uczenia się stosownie do uzdolnień, tempa pracy, stopnia zaawansowania w nauce

• elastyczność metodyczna i organizacyjna

Czynności nauczyciela i uczniów w procesie kształcenia:

Czynności nauczyciela:

• uświadomienie U celów i zadań kształcenia

• zaznajamianie u z nowym materiałem

• kierowanie procesem nabywania pojęć

• kierowanie procesem poznawania prawidłowości oraz usystematyzowania wiedzy

• kierowanie procesem przechodzenia od teorii do praktyki i kształtowanie umiejętności i nawyków

• organizowanie zajęć praktyczno-wytwórczych

• sprawdzanie i ocena osiągnięć uczniów

Czynności uczniów:

• działania służące wytwarzaniu pozytywnej motywacji do nauki

• poznawanie nowych faktów, zdarzeń, itp.

• procesy uogólniania służące wytworzeniu pojęć

• poznawanie prawidłowości, systematyzowanie wiedzy

• nabywanie umiejętności i nawyków

• wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych

• samokontrola i samoocena osiągnięć uczenia się

Style nauczania

Na styl nauczania składa się określone widzenie:

• nauczyciela

• nauczania

• ucznia

• materiału nauczania

• celów

Trzy podstawowe modele (style) nauczania:

• styl kierowniczy

• styl terapeutyczny

• styl wyzwalający

Styl kierowniczy:

Nauczyciel jako aktywny szef, przewodnik, trener, który wydajnie i skutecznie kieruje uczeniem się.

Celem jest przyswojenie przez uczniów określonej wiedzy. Planuje, wciela plan w życie, ocenia efekty, wprowadza poprawki, zarządza czasem lekcyjnym, daje wskazówki naprowadzające, informację zwrotną,, stosuje wzmocnienia.

Nauczyciel jest „na zewnątrz” procesu, skąd zarządza materiałem nauczania i czynnościami ucznia.

Styl kierowniczy nastawiony jest na przyswojenie przez ucznia wiedzy, umiejętności i dyspozycji cenionych w społeczeństwie.

Podkreśla znaczenie celu, zadania, wykonania obowiązku, osiągnięcie rezultatów, odpowiedzialność za brak postępów.

Odsuwa na bok jednostkowy charakter i zainteresowania uczniów, szczególne właściwości

materiału przedmiotowego.

Styl terapeutyczny:

Nauczyciel wspomaga rozwój osobowości indywidualnych uczniów, ułatwia im osiąganie wyższych szczebli samorealizacji, zrozumienia siebie i akceptacji.

Nauczanie jest terapeutycznym wspomaganiem rozwoju osobowości. Nauczyciel charakteryzuje się empatią. Celem jest ukształtowanie naturalnej osobowości.

Nauczyciel-terapeuta nie uważa, by autentyczność ucznia rozwijała się dzięki przyswajaniu martwej wiedzy.

Celem jest wyposażenie ucznia w potencjał umożliwiający mu stanie się autentyczną jednostką ludzką, osobą zdolną z własnej chęci ponosić odpowiedzialność za swój rozwój, zdolną do samookreślenia poprzez świadomie dokonywane wybory.

Nauczyciel przyjmuje odpowiedzialność za pomaganie uczniowi w dokonywaniu wyborów, jaką wiedzę poznawać oraz pomaga w procesie uczenia się jej i posługiwania się nią.

Styl wyzwalający:

Nauczyciel jest „oswobodzicielem”, wyzwolicielem umysłu jednostki.

Wydobywa na plan pierwszy materiał i dąży do wyzwolenia umysłu ucznia z ograniczeń codziennych doświadczeń, z martwoty, banału, konwencji i stereotypów.

Literatura:

• G.D. Fenstermacher, J.F. Soltis, Style nauczania, Warszawa 2000,

• J. Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002,

• K. Kruszewski, Sztuka nauczania, Warszawa 2005,

• K. Kruszewski, Pedagogika w pokoju nauczycielskim, Warszawa 2000,

• F. Bereźnicki, Dydaktyka ogólna w zarysie, Koszalin 1994.

---