Ekonomia 7, 07.04.09 r.

Majątek przedsiębiorstwa dzielimy na 2 kategorie:

1. Trwały (maszyny, urządzenia, budynki, środki transportu). Charakteryzują się one tym, że wykorzystywane są w długim okresie czasu, zużywają się stopniowo i przedstawiają określoną wartość pieniężną, która stopniowo jest przenoszona na wytwarzane za ich pomocą produkty.

2. Obrotowy (materiały, paliwo, energia, wyroby gotowe, produkcje w toku, środki pieniężne) - składniki, które w procesie produkcji zużywają się całkowicie lub zmieniają swoją naturalną postać.

(tabela z podręcznika - (struktura majątku firmy prowadzącej działalność gospodarczą) )

Cały majątek trwały i obrotowy w firmie określa się, jako aktywa firmy.

Majątek przedsiębiorstwa może być finansowany z funduszy własnych (wkład kapitałowy właściciela, zyski) lub przez fundusze obce (kredyty, pożyczki).

Fundusze własne i obce = pasywa.

Wyróżniamy stałe i zmienne czynniki produkcji przedsiębiorstwa:

Stałe - których nakładów nie można zwiększyć w danym okresie,

Zmienne - ich podaż może być zwiększona w danym okresie szybko i bez dodatkowych inwestycji.

Przychód - ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie (zwykle w ciągu roku).

Koszyty przedsiębiorstwa - wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług w jakimś okresie.

Zyski - nadwyżka przychodów nad kosztami.

Przepływ pieniężny - ilość pieniędzy netto faktycznie uzyskana w danym okresie.

Kapitał rzeczowy - maszyny, wyposażenie, budynki wykorzystywane w produkcji.

Zapasy - dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej sprzedaży. Gromadzenie zapasów jest niezbędne dla zapewnienia ciągłości produkcji i sprzedaży.

Kredyty - firmy zaciągają pożyczki głównie w celu sfinansowania wydatków związanych z ich założeniem, rozwojem, zakupem dóbr kapitałowych, opłatami za rejestrację firmy, itp. Od wszystkich pożyczonych sum firma musi płacić odsetki. Stanowią one część kosztów prowadzenia działalności i są wliczane do kosztów bieżących przedsiębiorstwa.

Bilans - zestawienie wszystkich posiadanych przez firmę aktywów i pasywów…. (…)

Nakład - (czynnik produkcji) - dobro lub usługi wykorzystywane w procesie produkcji. Nakłady obejmują pracę (robociznę), maszyny, surowce, energię. (w budownictwie określane „RMS”).

Amortyzacja - utrata wartości dobra kapitałowego w ciągu roku, będąca rezultatem wykorzystania tego dobra w procesie produkcji.

Mechanizmy funkcjonowania gospodarki

Współczesne systemy społeczno-(..)

Gospodarka rynkowa charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami:

1. dominacja prywatnej własności czynników produkcji

2. rynkową alokacją zasobów gospodarczych

Dominacja prywatnej własności czynników produkcji:

- współcześnie głównym typem własności rzeczowych środków produkcji jest własność kapitalistyczna.

- występuje ona w wielu różnych formach. Największe znaczenie ma akcyjna forma własności.

Jej zalety: możliwość łączenia rozdrobnionych kapitałów będących w posiadaniu dużej liczby osób.

Dominacja własności prywatnej oznacza dziś zazwyczaj dominację kapitalistyczną własności akcyjnej.

Pod względem ilościowym dominują zdecydowanie firmy należące do pojedynczych osób lub rodzin. Jednak przeważaj część produkcji jest wytwarzana przez wielkie przedsiębiorstwa akcyjne, pracuje w nich przeważająca część siły roboczej i do nich należy przeważająca część zysków.

Inne formy własności prywatnej w krajach kapitalistycznych:

- drobnotowarowa (gospodarstwa rolne, zakłady rzemieślnicze i usługowe)

- pracownicza (spółki pracownicze powstają z reguły na bazie spółek akcyz)

- publiczna

- spółdzielcza

Funkcje rynku, jako regulatora procesów gospodarczych:

1. Rynek dokonuje wyceny różnych dóbr.

2. Jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych.

3. Jest niezbędnych warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych.

4. Umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce.

5. Jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb.

Reguły funkcjonowania gospodarki rynkowej (dobre strony):

- własność prywatna wiąże się ze swobodą prowadzenia działalności gospodarczej,

- wyzwala stosunkowo najsilniej działające bodźce ekonomiczne,

- wyzwala silne bodźce do optymalizacji skali produkcji i racjonalnego wykorzystania czynników produkcji,

- wymaga to poszukiwania najtańszych kombinacji czynników produkcji i wprowadzania innowacji technicznych i organizacyjnych,

- wyzwala dyscyplinę finansową,

- kraje z rozwiniętą gospodarką rynkową zapewniają swoim obywatelom najwyższy przeciętny poziom dobrobytu gwarantując im równocześnie najszerszy zakres swobód obywatelskich.

Słabości gospodarki rynkowej:

1. monopolizacja gospodarki,

2. negatywne efekty zewnętrzne (przerzucanie na inne podmioty skutki swej działalności),

3. istnienie tzw. dóbr publicznych,

4. występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę (wahania koniunktury, bezrobocie),

5. tendencje do powstawania dużych, nie zawsze akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych.

(nas głównie interesuje pkt 1 i 4 ;) )

Rynek doskonale konkurencyjny - taki, gdzie zarówno sprzedający jak i kupujący uznają, że ich decyzje dotyczące kupna i sprzedaży nie wpływają na poziom ceny rynkowej.

Konkurencja - proces, za pomocą którego uczestnicy rynku dążą do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości, lub innych charakterystyk wpływających na decyzje zawarcia transakcji.

Struktura rynku - opis zachowań kupujących i sprzedających na rynku.

Dotyczą takich zagadnień, jak:

1. W jakim stopniu rozmiary i liczba przedsiębiorstw w danej gałęzi wpływa na analizę zagadnień dotyczących popytu i podaży?

2. Jaka jest specyfika pojawiania się rynków monopolistycznych?

Struktury rynkowe

Struktura rynkowa	Cechy charakterystyczne
Konkurencja doskonała	- odnosi się do sytuacji, w której na rynku występuje wielu kupujących i wielu sprzedających - producenci wytwarzają niemal identyczne produkty - występuje swoboda wejścia na rynek i wyjścia z niego - kupujący i sprzedający posiadają doskonałą informację o rynku
Monopol pełny	- określa rynek, na którym znajduje się 1 sprzedawca (monopol sprzedaży) lub 1 kupujący (monopol popytowy) - kupujący konkurują ze sobą o rzadki produkt, natomiast nie występuje konkurencja ze strony producentów - monopolista może wyznaczyć cenę produktu i wytwarzać wybraną wielkość produkcji - zablokowane wejście na rynek, bowiem jest tylko 1 monopolista
Konkurencja monopolistyczna	- odnosi się do rynków, gdzie działalność gospodarczą prowadzi względnie duża liczba przedsiębiorstw oferujących na sprzedaż podobne, ale jednak nie identyczne produkty - występuje zróżnicowanie produktów na rynku, co pozwala kupującemu dokonać odpowiedniego wyboru - przedsiębiorcy nie konkurują ze sobą za pomocą ceny, ale jakością produktów, reklamą czy też warunkami sprzedaży - warunki wejścia na rynek są łatwe - zarówno producenci jak i kupujący posiadają informację o rynku
Oligopol	- forma konkurencji niedoskonałej występuje wówczas, gdy na rynku mamy do czynienia z kilkunastoma producentami, a ich decyzje są wzajemnie zależne, bowiem przedsiębiorstwa obserwują jak kształtują się ceny produktów ich konkurentów - swoboda wejścia na rynek jest względnie trudna.

Zachowania oligopolistyczne:

- zmowa - jawne lub tajne porozumienie m funkcjonującymi przedsiębiorstwami, które ma na celu usunięcie wzajemnej konkurencji.

- działające firmy zachowują się jak wielozakładowy monopolista - dążą do maksymalizacji łącznych zysków (zysków całkowitych).

- dochodzi do porozumienia monopolistycznego - oligopoliści ustalają wielkość produkcji całej gałęzi przy ustalonej cenie,

- konkurencja - może do niej dojść, gdy np. jeden z producentów wyłamie się ze zmowy - łamie umowę i obniża cenę na sprzedawane produkty - wtedy wzrastają jego zyski kosztem partnerów zmowy (muszą stracić),

(tabelka - typowe formy porozumień monopolistycznych)

//kartel, syndykat, trust, koncern, koncern, konglomerat, holding - zapamiętać nazwy//

KARTEL (porozumienie producentów), które może dotyczyć:

1. rozmiarów produkcji w poszczególnych firmach

2. podziału rynków zbytu

3. ustaleniu ceny

Najsłynniejszy kartel obecnie: OPEC

STRUKTURA RYNKU I KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ

STRUKTURA RYNKU - określa liczbę podmiotów na rynku i ich zachowania.

Modele struktur rynkowych:

1. Konkurencja doskonała,

2. Konkurencja niedoskonała

1. konkurencja monopolistyczna

2. oligopol

3. monopol - wytwarza mniej i sprzedaje drożej.

Konkurencja monopolistyczna - charakteryzuje się względnie dużą liczbą producentów wytwarzających produkty tego samego typu (np. meble, obuwie), ale posiadające swoiste indywidualne cechy, co pozwala producentom odrębnie ustalać ceny swych wyrobów.

- każde z przedsiębiorstw ma jednak ograniczoną możliwość wpływania na ceny własnych produktów, bo na rynku istnieją bliskie substytuty (wyroby, które mają podobne właściwości i mogą alternatywnie służyć zaspokojeniu tej samej potrzeby, np.: masło-margaryna)

- ceny jednych produktów nie mogą więc zbytnio odbiegać od cen podobnych produktów.

- firmy, mają do czynienia z malejącą krzywą popytu, tzn. producent działający w warunkach konkurencji monopolistycznej musi pogodzić się z tym, że popyt na jego produkty maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów.

- konkurencja ma głównie charakter niecenowy. Firmy konkurują takimi instrumentami, jak: jakość, opakowanie, reklama, promocja, znak firmowy, czy zmiana wizerunku wyrobu.

- każda firma, do pewnego stopnia, może wpływać na wielkość swego udziału w rynku, zmieniając stosunek własnych cen do cen konkurentów.

- wejście na rynek jest tutaj trudniejsze niż w modelu konkurencji doskonałej, ponieważ wymaga większego kapitału i nakładów na skuteczną reklamę i promocję dla pozyskania klientów.

Cechy	Konkurencja doskonała	Konkurencja niedoskonała
				Konkurencja monopolistyczna	Oligopol	monopol
Liczba firm	Wiele	Wiele	Kilka	Jedna
Wpływ na cenę	Brak	Ograniczony	Średni	Znaczny
Bariery wejścia	brak	brak	występują	Pełne

O strukturze rynku decydują:

a) czynniki ogólne:

-prawodawstwo (dotyczące np. gałęzi państwowych)

- dostępność surowców

b) czynniki ujawniające swe działanie w długim okresie czasu: popyt i koszty

Decydującym wyznacznikiem struktury rynku jest stosunek minimalnej efektywnej skali produkcji do wielkości całego rynku, o której informuje np. krzywa popytu.

Cechy charakterystyczne dla rynku konkurencyjnego i monopolistycznego

Rynek konkurencyjny	Cecha	Monopol
Wielu dostawców	Ilość firm	Jeden dostawca
Firmy muszą uwzględniać ceny konsumentów	Cena produktu	Monopolista określa cenę lub wielkość produkcji
Produkcja na małą skalę, wysokie koszty przeciętne	Koszty produkcji	Duże firmy, ekonomia skali, niskie koszty przeciętne
Brak barier wejścia	Wejście nowych firm	Bariery wejścia
Różnorodność produktów	Wybór konsumenta	Ograniczony asortyment
Konkurencja motywuje do zwiększania efektywności	Bodźce do zwiększania efektywności	Brak konkurencji prowadzi do nieefektywności

KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA - sprzedaż produktu po danej cenie jest uzależniona od popytu na dane wyroby, który maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów.

Producent działający w warunkach niedoskonałej konkurencji nie może sprzedawać po bieżącej cenie tyle, ile chce towaru. Musi pogodzić się z tym, że popyt na jego wyroby maleje ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów

Czysty monopol - jedyny lub potencjalnie jedyny sprzedawca danego towaru (usługi), któremu nawet w długim okresie nie zagraża konkurencja. Chociaż w praktyce występuje on rzadko jest ważnym elementem ekonomicznej analizy.

Skrajną odwrotnością sytuacji przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej jest czysty monopol.

Gałąź - zbiór wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających ten sam produkt. Wielkość produkcji gałęzi to suma produkcji wszystkich przedsiębiorstw.

Monopolista - 1 sprzedawca lub 1 potencjalny sprzedawca dobra w danej gałęzi

Monopsonista - 1 nabywca lub 1 potencja nabywca dobra pochodzącego z danej gałęzi.

Właściwości gałęzi:

- bardzo wiele przedsiębiorstw

- wytwarzany produkt musi być jednakowo jednorodny, standaryzowany (np. pszenica), (produkt od 1 sprzedawcy jest taki sam jak od drugiego)

- nabywcy muszą mieć pełna wiedzę o sprzedawanych produktach

- uwidacznia się swoboda wejścia i wyjścia z gałęzi.

Przedsiębiorstwo działające w gałęzi doskonale konkurencyjnej może sprzedać dowolną ilość produktu po ukształtowanej cenie rynkowej.

Krzywa popytu na jego produkt jest pozioma.

Aby jednak popyt na wyroby przedsiębiorstwa kształtował się zgodnie z powyższym twierdzeniem, gałąź musi charakteryzować się czterema cechami (patrz model rynku doskonałego):

- istnieniem wielu przedsiębiorstw, z których każdy ma znikomy udział w produkcji całej gałęzi

- standardowym, jednorodnym produktem (tworzy on bowiem bazę do analizy danej gałęzi)

- dysponowaniem przez klienta doskonałą informacją (rozeznaniem), co do jakości produktu, pozwalającą mu uznać, że identyczne wyroby różnych przedsiębiorstw są rzeczywiście takie same

- swoboda wejścia i wyjścia, która sprawia, że istnieją przedsiębiorstwa nie mają uzasadnienia tworzenia wzajemnych porozumień.

6

---