WYKŁAD 3
We współczesnej socjologii najmocniej zaznaczają się trzy orientacje teoretyczne: funkcjonalistyczna, konfliktowa i interakcjonistyczna.
Należy je potraktować jako modelowe sposoby myślenia, odmienne, ale bardziej komplementarne, niż sprzeczne.
Różnorodność sposobów myślenia nie jest
przejawem niedorozwoju metodologicznego nauk o społeczeństwie, a ich specyfiki.
Funkcjonalizm to w socjologii i antropologii jedna z ważniejszych orientacji badawczych, mająca znamiona paradygmatu (i za takowy uważana w typologii paradygmatów socjologicznych Burrella i Morgana), zapoczątkowana w badaniach antropologicznych Bronisława Malinowskiego i Alfreda Radcliffe-Browna w latach dwudziestych XX wieku, rozwijana później przede wszystkim przez Roberta K. Mertona, Talcotta Parsonsa, Jeffreya Alexandra i Niklasa Luhmanna.
W ujęciu fukcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości. W nowszych koncepcjach teoretycznych (J. Alexander, N. Luhmann) zakłada się, że ład społeczny nie jest czymś koniecznym, bada się raczej warunki, w których społeczny system może zachowywać wewnętrzną równowagę.
Orientacja konfliktowa- reprezentanci tej teorii nie uznają społeczeństwa za wewnętrznie zintegrowany, zrównoważony system. poznanie go i mechanizmów nim rządzących wymaga przyjęcia założenia, że jest ono obszarem nieustannych, strukturalnych konfliktów między grupami interesów, zwłaszcza między grupami społecznie upośledzonymi i uprzywilejowanymi.
Sprzeczności społeczne są naturalnym elementem życia społecznego, wyznaczającym kierunek jego rozwoju
Marks - świat społeczny ciąle się rozwija, przebiega to zgodnie z dającymi się wcześniej przewidzieć prawami; podstawowe sprzeczności występują w systemach gospodarczych (siła wytwórcza a środki produkcji); konflikt klasowy (robotnicy a kapitaliści); uważał, że kapitalizm nie daje dalszych szans na rozwój, trzeba zmienić system - rewolucja październikowa w Rosji - marksitowska walka klas przykrywką inwigilacji i represji politycznych
G.Simmel i M.Weber - marksizm stał się obiektem ich krytyki
Ralf Dahrendorf - konflikt leży pomiędzy klasą robotniczą a klasą nielegalnych imigrantów, Realną zdolność do korzystania z praw obywatelskich uzależnia Dahrendorf m.in. od poziomu edukacji obywateli i uwolnienia ich od ubóstwa
Według Karla Poppera marksizm jest teorią „globalną”, tzn. ujmującą wszystkie fakty historyczne w jeden (pozornie) logiczny proces, z czego wynika, że nie jest możliwa jej falsyfikacja; w tym sensie marksizm należy do teorii „niewywrotnych”, a więc nienaukowych
Orientacja interakcjonistyczna - Według interakcjonistów, ludzie żyją w świecie znaczeń, które nadają otaczającym ich obiektom i ludzkim zachowaniom. Interakcja odbywa się poprzez symbole, których znaczenie ustala się także w toku (wcześniejszych) społecznych interakcji. Interakcje to ogólnie wymiana bodźców i reakcji między osobami. Ich przebieg warunkowany jest przez normy kultury, pozycję uczestników w strukturze społecznej, bilans kar i nagród związanych z jej przebiegiem.
Do klasyków orientacji interakcjonistycznej w socjologii zalicza się najczęściej Georga H. Meada (1863-1931) i Ch. H. Cooley'a, pioniera badań małych grup społecznych (obaj Amerykanie).
Erwing Goffman (1922-1982), interakcjonista który zdobył sobie dużą popularność dzięki (cenionej w USA) umiejętności pisania książek przystępnych i interesujących dla masowego czytelnika, jest twórcą jednej z bardziej oryginalnych koncepcji symbolicznego interakcjonizmu, tzw. podejścia dramaturgicznego
Jej istotą jest porównanie codziennego życia ludzi z teatrem, odgrywaniem ról na scenie
podobnie jak aktorzy odgrywają role, wszyscy ludzie ukrywają lub odkrywają poszczególne części swoich myśli i uczuć, starając się zasugerować innym uczestnikom interakcji pożądany w danej sytuacji obraz samych siebie.
E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.