Robert King Merton
Nauka i demokratyczny ład społeczny
-nauka jest uzależniona od czynników społecznych, ma okresy wzlotów i upadków;
Nauka i społeczeństwo
-uczeni zauważając coraz częstsze ataki przeciw nauce, zauważyli, że ich pozycja zależna jest od struktury społecznej, jest to przejaw kryzysu, nauka staje w punkcie wyjścia (takim jak w XVII w.), musi wiec, na nowo przeanalizować zasady swojego działania, sformułować je i uzasadnić;
-kluczowe jest uświadomienie przez uczonych faktu, że nie są odizolowani od społeczeństwa, ale są integralną (i funkcjonalną) jego częścią;
-nauka najczęściej oznacza:
zespół określonych metod gromadzenia i uzasadniania wiedzy;
zasób wiedzy powstałej wskutek zastosowania owych meto;
zespół wartości i norm kulturowych kierujących działalnością określaną jako naukowa;
jakąkolwiek kombinację powyższych punktów;
-Merton zajmuje się normami określającymi naukę (nakazami moralnymi, a nie technicznymi), dlatego artykuł ten jest z dziedziny socjologii wiedzy, a nie metodologii;
-etos nauki to zabarwiony emocjonalnie zespół wartości i norm uważanych za obowiązujący ludzi nauki- kształtuje superego uczony;
-Merton zakłada, że: „rozwój nauki umożliwia demokratyczny ład społeczny, który jest jednocześnie integralną częścią etosu nauki”; zaznacza, że to nie znaczy, iż nauka rozwijać może się jedynie w porządkach demokratycznych, ale zastanawia się jaki system może dać nauce najpełniejszy rozwój (ciekawe jaki miał na myśli);
Etos nauki
-instytucjonalnym celem nauki jest powiększanie zasobu potwierdzonej wiedzy, metody służące do jego osiągnięcia pozwalają na zdefiniowanie nauki jako empirycznie potwierdzonych i logicznie spójnych przewidywań;
-w etosie współczesnej nauki zawarte są cztery zespoły nakazów instytucjonalnych:
uniwersalizm:
-twierdzenia, które mają zostać uznane za prawdziwe musza odpowiadać ustalonym wcześniej kryteriom- zgodności z obserwacją oraz posiadana wcześniej wiedzą (?);
-nie mają znaczenia subiektywne cechy uczonego, liczy się tylko wynik naukowy;
-nauka jest połączona ściśle ze społeczenstwem, nie może więc prawidłowo funkcjonować w systemie, który kwestionuje powyższe zasady uniwersalizmu (np. w systemach etnocentrycznych);
-rozwój nauki wymaga, aby kariery naukowe, były możliwe dla wszystkich utalentowanych w tej dziedzinie, a wiec najbardziej efektywnie rozwijać będzie się w systemach, które zapewniają możliwość takiej kariery wszystkim zainteresowanym, bez względu na ich indywidualne cechy (rasa, religia itd.)
-stopień, w jakim społeczeństwo jest demokratyczne, umożliwia stosowanie uniwersalnych kryteriów w nauce;
„komunizm”:
-osiągnięcia naukowe powinny być dobrem wspólnym, a nie własnością odkrywcy;
-etyka naukowa ogranicza prawa własności do minimum- prawami tymi w zasadzie są jedynie szacunek i uznanie dla uczonego;
-innym elementem etosu jest wymóg wymiany informacji i publikowanie wyników badań (uczony, jako, że nie jest właścicielem tego co odkrył, nie ma prawa tego zatajać);
-osiągnięcia naukowe opierają się na współpracy uczonych i mają charakter kumulatywny;
-„komunizm” etosu naukowego stoi w sprzeczności z definicja technologii, jako własności prywatnej w gosp. Kapitalistycznej, prawa patentowe hamują rozwój nauki, są różne propozycje przezwyciężenia tego stanu: a) wynagradzanie odkryć w kapitalizmie ich upowszechnianie; b) przejście do socjalizmu (to nam powiedział);
bezinteresowność:
-bezinteresowność jest instytucjonalna norma etosu naukowego, więc postrzeganie jej leży, pod groźbą sankcji (lub, jeśli została zinternalizowana, pod groźbą konfliktu wewnętrznego), w interesie uczonych;
-działalność naukowa podlega bardzo ostrej kontroli środowiska naukowego- z powodu wymogu sprawdzalności;
-tak więc, nakazy instytucjonalne i względy praktyczne w tej kwestii mocno się pokrywają, co sprzyja instytucjonalnej stabilności;
zorganizowany sceptycyzm:
-jest to nakaz zarówno instytucjonalny, jak i metodologiczny;
-polega n a zawieszeniu sądu do czasu, kiedy zostaną zebrane fakty7 i przeprowadzona zostanie ich bezstronna analiza wg kryteriów empirycznych i logicznych;
-ponieważ nauka nie rozróżnia świata na święty i świecki, może stanąć w konflikcie z innymi instytucjami;
-jest to źródłem zorganizowanego buntu przeciw ingerencji nauki w inne dziedziny ludzkiej działalności; wychodzi on zarówno od religii, jak i grup ekonomicznych, czy politycznych;
-opór ten w nowoczesnych państwach totalitarnych prowadzi do zawężenia pola dostępnego działalności naukowej;