WYKŁAD XI - INTEGRACJA WALUTOWA -
koncepcje teoretyczne
A. UNIA WALUTOWA
Jest to dwustronne lub wielostronne porozumienie między państwami, na mocy którego dochodzi albo do wprowadzenia wspólnej jednolitej waluty dla wszystkich uczestników porozumienia, lub ustalenia sztywnego kursu walutowego jeśli kraje zachowują własne waluty.
Zasadą staje się, że waluta wspólna lub waluty wchodzące w skład unii mają identyczne prawa we wszystkich krajach objętych porozumieniem,
w szczególności, pieniądz wspólny musi: pełnić funkcje pieniądza
( miernik wartości, instrument płatniczy, środek tezauryzacji) IDENTYCZNIE
we wszystkich krajach objętych porozumieniem - unią walutowa.
B. HISTORYCZNE DOŚWIADCZENIA ZE WSPÓLNĄ WALUTĄ
1857 - Związek celny ( Zollverein) unia Prus a później Austrii
1865-1878 - Łacińska Unia Walutowa ... ( Francja, Włochy, Belgia, Szwajcaria, Grecja
1873-1924 - Skandynawska Unia Walutowa - Najbardziej udana unia walutowa w czasie panowania waluty złotej, ......
Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej - kraje zintegrowane gospodarczo ze Związkiem Radzieckim, rubel transferowy,
W przeszłości ( XIX wiek) , porozumienia integracyjne zmierzały do wzmocnienia kapitałowego krajów integrujących się, uniezależnienia się od kredytów kapitałowych dyktowanych przez m.in. W. Brytanię, Francję a później Niemcy.
Zwiększenie bazy monetarnej i emisyjnej
C. INSTYTUCJA IZBY WALUTOWEJ ( currency board)
Koncepcja emisji własnego pieniądza w krajach podległych ( kolonialnych) wprowadzona przez W. Brytanię,
System emisji pieniądza lokalnego na zasadzie formuły dewizowo-złotej
Emisja pieniądza „ złotego” polegała na złotym parytecie - czyli możliwości emisyjne kraju wyznaczały zapasy „ realnie posiadanego złota” np. jeżeli 1 uncja złota to 1 Talar, a dany kraj posiadał a cale złoto danego kraju
Wprowadzenie „izby walutowej” pozwalało na emisję pieniądza lokalnego na podstawie posiadanych zapasów wymienialnej waluty kraju kolonisty a niekoniecznie zapasów złota. Często - kraj kolonista rekwirował lokalne zapasy złota a dawał kolonii w zamian własną papierową walutę wymienialną - co było olbrzymią korzyścią dla kolonisty. Przez to dyktował zasady pieniężne ( parytet, stopy procentowe i dyskontowe , etc)
Do koncepcji izb wielokrotnie wracano także i w XX wieku. Modyfikowano zasady ich funkcjonowania - kierując się głównie tym razem potrzebami stabilizacji pieniądza narodowego.
Współczesne izby walutowe były zakładane na następujących zasadach:
- powoływano je w celu zwalczenia inflacji i ustabilizowaniu siły
nabywczej nowo emitowanego pieniądza ( Argentyna lata 1990-te)
- potwierdzenia wiarygodności pieniądza własnego wewnątrz kraju i
i w skali międzynarodowej, co pozwalało na pozyskiwanie
zagranicznych kapitałów, ( Bułgaria, Estonia, w latach 1990-tych)
- przyjmowano zasadę: ilość emitowanego pieniądza krajowego
zależy od rezerw waluty wymienialne w kraju ( często wymiana
była ustalona w proporcji 1:1), zwykle był to dolar USA
- im wyższe gromadzono zapasy rezerw walutowych tym wyższe
były możliwości emisji pieniądza krajowego ( kredyty, depozyty)
- kurs 1:1 był sztywny i praktycznie niezmienny w czasie,
- zawieszano w działaniu instrumenty polityki pieniężnej, takie jak
Kurs walutowy i stopy procentowe,
- dzięki takim zabiegom, na krotki okres czasu uzyskiwano
stabilność cen i uwiarygodniano nowo emitowany pieniądz.
Jeżeli ceny krajowe, pod wpływem popytu wewnętrznego lub na
rynkach międzynarodowych zaczynały wzrastać, a w szczególności
gdy ceny krajowe rosły szybciej niż ceny w kraju waluty
rezerwowej - to przy braku narzędzi polityki monetarnej - pojawiał
się krach finansowy.
C. TEORETYCZNE PRZESŁANKI TWORZENIA UNII WALUTOWEJ W
WARUNKACH ROZWINIĘTEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ
KONCEPCJA „OPTYMALNEGO OBSZARU WALUTOWEGO” - R. Mundell
R. Mundell - ekonomista kanadyjsko/amerykański, Nobel z
ekonomii w 1999 roku
w latach 1960 - tych poszukuje przyczyn i metod
stabilizujących kursy walutowe, wykazywały się wielką
niestabilnością mimo obowiązującego wtedy reżimu Systemu
Bretton - Woods.
podstawowym wnioskiem z jego rozważań na temat kursów,
jest spostrzeżenie, że czynnikiem destabilizującym kursy są
ceny wewnątrz danego kraju, na które zasadniczy wpływ mają
mało mobilne czynniki produkcji, a zwłaszcza; siła robocza i jej
wynagrodzenie a także kapitał i jego cena ( stopa procentowa)
R. Mundell tworzy teoretyczną koncepcję „ optymalnego obszaru walutowego”, która - zdaniem jej autora - pozwala na analizę zasad i instrumentów polityki ekonomicznej kraju, która pozwoli na ustabilizowanie kursów walutowych między, chociażby dwoma krajami - a może i wiece…..
Oto one:
granice geograficzne zasięgu danej waluty nie muszą być
wyznaczane granicami państwa, ( regiony, obszary
przygraniczne)
granica jest wyznaczana czynnikami ekonomicznymi a nie
politycznymi lub geograficznymi, czyli jednolitością warunków
ekonomicznych
jednolity na danym obszarze system walutowy eliminuje ryzyko
kursowe i koszty transakcyjne, ujednolica politykę stóp
procentowych i politykę monetarną na danym obszarze ( cele
polityki,)
brak mechanizmu kursu walutowego pozbawia dany kraj
możliwości indywidualnego ( dewaluacje - rewaluacje)
dostosowywania się do zmian koniunkturalnych za granicą i
przenoszenia tych zmian do kraju ( obszaru) własnego.
Ale sprawia, że w danym obszarze walutowym kursy walut są
identyczne
wobec braku mechanizmu kursowego, dostosowanie
gospodarki danego kraju ( regionu) będzie możliwe, gdy rynki
siły roboczej będą doskonale mobilne; czyli zdolność siły
roboczej do przemieszczania się z obszarów objętych recesją
do obszarów gdzie występuje ożywienie gospodarcze. W
przeszłości, ruchy te wywoływano przy pomocy kursu
walutowego,
innym istotnym warunkiem jest doskonała mobilność czynników
produkcji, z zwłaszcza kapitału w obrębie obszaru. W ten
sposób, obok mobilności siły roboczej - procesy
dostosowawcze w obszarze przebiegać winny bez zakłóceń i
gwarantować stabilność monetarną obszaru walutowego,
system będzie sprawny, gdy nie będzie możliwości powstania
monopolu jednej waluty dominującej nad innymi w obszarze,
„SZOKI ASYMETRYCZNE „
„Szok asymetryczny” w rozumieniu R. Mundell'a
Współczesne rozumienie tego zjawiska
- zjawiska w sferze realnej gospodarki
- zjawiska w sferze pieniężnej i finansowej
E. INNE KONCEPCJE: R. Mc Kinnon, P. Kennen,
- Ronald Mc Kinnon
wzbogaca teorię R. Mundella o otwartość gospodarki
skuteczność obszaru walutowego zależeć będzie od stopnia
otwartości danej gospodarki na współpracę z zagranicą
- Peter Kennen
wprowadza pojęcie dywersyfikacji produkcji Im większa jej
dywersyfikacja, tym większa jest odporność kraju ( regionu) na
szoki asymetryczne ) spójna polityka fiskalna pozwala na
unikanie łagodzenie szoków
FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 120-180-0482
SEMESTR Zimowy - r.a. 2009/2010
Dr. Bogdan Radomski
1
4