FINANSE MIĘDZYNARODOWE
prof. zw. dr hab. J. Żabińska
EGZAMIN: test wielokrotnego wyboru na arkuszach, za obecność 0,5 oceny w górę (w przypadku niedostatecznej oceny, nie wpisuje się jej)
WYKŁAD 1 – 2.10.2013
Skutki globalizacji, liberalizacji, deregulacji:
Zwiększona częstotliwość kryzysów finansowych i ich zasięg
Samodzielny początek finansów międzynarodowych rozpoczął się po załamaniu systemu breton woods po przejściu ze zmiennych systemów walutowych.
Do rozwoju finansów międzynarodowych przyczyniła się globalizacja, liberalizacja przepływów kapitałowych i deregulacja. Liberalizacja zapoczątkowała przyspieszenie globalizacji. Liberalizacja spowodowała zintensyfikowanie przepływów kapitałowych. Te z kolei były spowodowane tez innymi czynnikami:
Podawanie do publicznej wiadomości kształtowania się bilansu płatniczego (gdy jest ujemny to inwestorzy z tego kraju uciekają i przepływy kierują się do tzw. bezpiecznych portów czyli do krajów gdzie jest stabilna waluta i stabilne warunki finansowania
Podawanie do publicznej wiadomości kształtowania się stóp procentowych (kapitały przepływają z krajów o niskich stopach procentowych do wyższych, bo daje to większą stopę zwrotu)
Osiągnięcia w zakresie technik komunikacyjnych i informatycznych stały się podstawą do rozwoju rynku finansowego.
Przepływy kapitałowe i wzajemne powiązania w gospodarce globalnej są najlepiej zobrazowane poprzez kryzys gospodarczy. Współczesna gospodarka światowa jest systemem naczyń połączonych.
Połowa lat 90. XXw nasilenie się kryzysów finansowych
PRZYKŁADY:
1994-95 – kryzys meksykański, władze monetarne podjęły decyzję o przeprowadzeniu 13%towej dewaluacji.
Nie jest to dużo ale uświadomiło to inwestorom, że w gospodarce są jakieś problemy. Uruchomiło to ogromny odpływ kapitału z kraju. Żeby temu zapobiec, władze Meksyku podniosły stopę procentową do 50%, która miała zachęcić inwestorów zagranicznych do pozostania w kraju. Wysoka stopa procentowa poważnie może osłabić wzrost gospodarczy w kraju. W wyniku odpływu kapitału uruchomionego w połowie grudnia w połowie stycznia dewaluacja wynosiła już 70%. Było to groźne ponieważ mogło zagrozić stabilności gospodarki Amerykańskiej i jego partnera – Meksyku. Meksykowi chciano pomóc. Dużą rolę odegrały USA, ponieważ inwestorami w Meksyku były Amerykańskie banki. Dewaluacja była konsekwencją słabości w bilansie płatniczym i budżecie oraz deficyt budżetowy były powodem, dla którego trzeba było zdewaluować walutę meksykańską. Deficyt budżetowy wymagał także wyrównania i pozyskania dodatkowych środków do budżetu. Rząd uzyskał je emitując roczne obligacje. Wyemitowano ich na kwotę 60mld dolarów. W wyniku ucieczki kapitału rezerwy dewizowe wynosiły 6mld dolarów (z25mld) ponieważ inwestorzy zamieniali walutę meksykańska na amerykańską. Pakiet pomocowy dla Meksyku wynosił 50,8 mld dolarów (10mld-USA). Kryzys meksykański odbił się na sytuacji w innych krajach, np. cena argentyńskich obligacji spadła o 20%, brazylijskich o 17%, a polskich o 16%. Polska nie miała zbyt zacieśnionych kontaktów z Meksykiem, a mimo to obligacje polskie straciły poważnie na wartości.
1997r - Kryzys dotyczący tzw. tygrysów Azjatyckich (Indonezja, Malezja, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Korea)
Wysokie stopy wzrostu gospodarczego stanowiły magnes przyciągający do tych krajów kapitał z całego świata (przez kanał bankowy). Kraje te słynął z eksportu. Jednak w tym roku nastąpiło osłabienie handlu, a więc wielu eksporterów nie sprzedało produkcji i nie miało z czego zwrócić zaciągniętych kredytów na ten cel. Wiele banków zaczęło mieć poważne problemy. Kapitał własny tych banków kształtował się na poziomi ok. 4% więc nie ściągnięcie zadłużeń powodowało bankrutowanie banków. W 1996r. OECD wytypowała Koreę jako kraj wzorcowy (przez jej szybki wzrost gospodarczy). W kryzysie tym największą pomoc otrzymała Korea Południowa.
Kryzys rosyjski. Zapoczątkował go w 1998 r. George S. Interwencja wynosiła 1mld dolarów.
Kryzys rosyjski spowodował ustanie handlu na ścianie wschodniej. Rosjanie zwrócili się do rodzimych producentów, co spowodowało wzrost gospodarczy 9dzięki wewnętrznemu popytowi, ponieważ towary zagraniczne stały się zbyt drogie). Rosja dostała pomoc od Międzynarodowego Funduszu Walutowego w wysokości 23 mld dolarów.
Kryzys Brazylijski pojawił się w 1998-99r.
W lipcu rezerwy wynosiły 70 mld, a we wrześniu już ok. 30 mld. Clinton chciał wspomóc Brazylię. Międzynarodowy Fundusz Walutowy zgodził się na utworzenie pakietu ratunkowego w wysokości 40,5 mld dolarów (MFW 18 mld).
Kryzys Argentyński
Pakiet pomocy wynosił ok. 39.700 mln dolarów.
Pomoc jest dzielona na transze, które są związane ze spełnianiem postawionych celów. (np. konieczność obniżenia deficytu do określonego poziomu, wprowadzenia podatku VAT, obniżenia deficytu w bilansie płatniczym). Jeżeli kryteria nie zostaną wykonane to kolejna transza zostaje zawieszona.
Wybuch kryzysu w Azji spowodował deprecjację walut w tym regionie. Trzeba wówczas zmienić ceny aktywów finansowych. Doprowadziło to do pogorszenia sytuacji banków w Japonii. Dalej spowodowało to deprecjację japońskiego jena i obniżenie wartości indeksu Nikel. Obniżyły się ceny surowców. A następnie kryzys walutowy w Rosji. Kryzys rozszerzył się na Amerykę Łacińską. Przepływ kapitału nastąpił do bezpiecznych portów czyli USA i UE.
Komentarz:
Deregulacja i globalizacja rynków finansowych spowodowała, ze stały się one bardziej wrażliwe na załamania dokonujące się w obszarze bilansu płatniczego, deficytu budżetowego, kursu walutowego, czy stóp procentowych. Każdy z tych obszarów z osobna, ale także w powiązaniu z innymi może być źródłem wybuchu kryzysu finansowego.
Szczególnie zaskakujący jest fakt szybkiego rozprzestrzeniania się impulsów kryzysowych na kraje, które wykazywały się solidnymi fundamentami makroekonomicznymi lub uchodziły za stabilne. Przenoszenie się impulsów kryzysowych dotyczyło często krajów daleko oddalonych od siebie i nie związanych ani gospodarczo ani handlowo.
Jednym ze sposobów wyjaśnienia szybkiego przenoszenia się impulsów kryzysowych jest tzw. teoria zaraźliwości kryzysów finansowych. Globalizacja rynków finansowych spowodowała, ze stały się one bardziej wrażliwe na tę teorię.
Kryzysy zwykle występują w sposób nieoczekiwany, zaskakujący. Nie dlatego, że nie ma pewnych symptomów sygnalizujących zbliżanie się kryzysu. Te jednak w pełni są rozpoznawalne dopiero po wybuchu kryzysu. Symptomy kryzysu powinny być rozpoznawalne nie po fakcie, lecz przed jego wystąpieniem. Aby zidentyfikować symptomy nadciągającego kryzysu należy poznać źródła i podstawowe przyczyny ich powstawania. Wymaga to kompleksowej analizy sytuacji gospodarczej i finansowej ukierunkowanej na wychwycenie słabych ogniw, które są zarzewiem kryzysu. Warunkiem niezbędnym identyfikacji przyczyn kryzysów jest dostęp do rzetelnych i wiarygodnych źródeł informacji co nie zawsze ma miejsce.
Czynniki sprawcze kryzysu:
W sytuacji gdy kryzys finansowy rozpoczyna się od kryzysu walutowego bezpośrednie przyczyny sprawcze tego kryzysu za każdym razem są odmienne. Tym nie mniej zawsze jednak chodzi o utratę zaufania do wartości danej waluty. W tej sytuacji istotne jest pytanie co powoduje utratę zaufania do danej waluty. Historia kryzysów walutowych pokazuje, że przyczyny utraty zaufania do waluty mogą być różne. Niezależnie od pierwotnych przyczyn leżących u źródeł kryzysu walutowego każdemu kryzysowi zawsze towarzyszy: wyjątkowo silna dewaluacja waluty krajów dotkniętych kryzysem, skokowe obniżenie rezerw walutowych, nagle rosnące stopy procentowe.
Czy istnieją uwarunkowania sprzyjające powstaniu paniki?
Zdaniem analityków kształtowanie się określonych zmiennych ekonomicznych może dawać informacje dotyczące wrażliwości danego kraju na unikanie panice. Nie SA to już tylko dane fundamentalne, ale wielkości informujące o sytuacji w zakresie krótkoterminowej płynności danego kraju, np. wysokość rezerw dewizowych, deficyt na rachunku bieżącym, zadłużenie zagraniczne. Przede wszystkim jednak ważna jest relacja między rezerwami dewizowymi i krótkoterminowym zadłużeniem zagranicznym. Kształtowanie się tych zmiennych charakteryzuje zdolność danego kraju do przeciwstawienia się panice. Kraj, którego rezerwy dewizowe przekraczają krótkoterminowe zadłużenie zagraniczne może sam obronić swój sztywny kurs nawet wówczas gdy cały krótkoterminowy kapitał zagraniczny zostanie wycofany.
WYKŁAD 2 – 9.10.2013
Ostatni kryzys zazwyczaj jest nazywany globalnym, w przeciwieństwie do kryzysów lokalnych.
Kryzys z lat 2007-2009 był związany przede wszystkim z pojawieniem się nowego rynku, nowych instrumentów i nowych uczestników.
Nowy rynek – rynek kredytowych instrumentów pochodny, który rozwinął się na bazie tradycyjnego rynku kredytowego i miał rozproszyć ryzyko z bilansów banków. W tym celu właśnie powstały derywaty kredytowe.
Dynamika zmian struktury sektora finansowego jest konsekwencją pojawienia się innowacji finansowych oraz nowych grup inwestorów. Wprawdzie nowe instrumenty umożliwiają lepszą alokację kapitału i finansowego ryzyka, a dzięki nowym uczestnikom rynku powiększa się zdolność systemu do absorbowania szoków, tym nie mniej nowe instrumenty i nowe grupy inwestorów mogą także wywoływać znaczny wzrost ryzyka. Dotyczy to zwłaszcza instrumentów pochodnych, które pozwalają zarówno na ograniczenie jak i wzrost ryzyka. Brak odpowiedniej kontroli stosowania instrumentów pochodnych może doprowadzić w określonych warunkach do wystąpienia ryzyka załamania lub upadłości instytucji finansowej i uruchomienia efektu domina.
Kreatorami nowych instrumentów pozwalających na transfer ryzyka z ksiąg banków do bezpośrednich inwestorów były banki inwestycyjne. Ryzyka kredytowe wielu klientów były łączone w jedną pulę, a następnie dzielone na mniejsze części i sprzedawane. Tak przekształcone kredyty i związane z nimi ryzyka noszą nazwę derywatów kredytowych. Derywaty kredytowe są dobrze oprocentowane i zaopatrzone w ocenę jakościową agencji ratingowych. Papiery te były chętnie kupowane przez poszukujących wysokich stóp zwrotu inwestorów. Inwestorzy cenili sobie nie tylko wysokie dochody związane z tymi instrumentami, lecz także możliwość zdywersyfikowania dzięki nim swojego portfela
Rozwój derywatów kredytowych jako techniki finansowania należy uznać za zjawisko pozytywne pod warunkiem, że ryzyka z nimi związane są prawidłowo zidentyfikowane. Trzeba także uwzględnić fakt, że te nowe instrumenty w wyniku globalizacji rynków finansowych są sprzedawane podmiotom na całym świecie.
Handel derywatami kredytowymi stwarza zatem także problemy. Banki sprzedające ryzyko kredytowe są bardziej chętne do udzielania kredytów nawet podmiotom o niskiej wiarygodności kredytowej.
Najważniejsze etapy rozwoju kredytowych instrumentów pochodnych:
| Lata | Rodzaje kredytowych instrumentów pochodnych |
|---|---|
| Lata ‘80 | MBS (Mortgage Backed Securities) – pożyczki hipoteczne łączone w jedną pulę a następnie prawo do płatności odsetkowych przypadających na nią sprzedawano jako hipoteczne papiery wartościowe ABS (Asset Backed Securities) – rynek pożyczek zabezpieczonych wierzytelnościami związanymi z kartami kredytowymi i portfelami pożyczek |
| 1995 | CDS (Credit Default Swap) I CDO (Colateralized Debt Obligation) – zostały wykreowane I wyemitowane pierwsze transakcje. Stworzone możliwość pozbycia się ryzyka kredytowego z bilansu banku poprzez stworzenie puli długu i zakupienie dla niej ochrony przed zajściem zdarzenia kredytowego |
| 1996 | Pojawiła się nowa strategia polegająca na konstruowaniu portfela dłużnych papierów wartościowych i sprzedaży zbudowanych na tej podstawie papierów wartościowych w transzach o różnym poziomie ryzyka. Podział na transze był oparty na prawdopodobieństwie zaprzestania spłat bazowych zobowiązań |
| 1998-99 | Na rynku kredytowych instrumentów pochodnych pojawiły się produkty koszykowe |
| 2000-01 | Szybki wzrost wartości kontraktów CDS (100 mld USD) podczas gdy wolumen obligacji gotówkowych wynosił 30 mld USD |
| 2003 | Rozwój rynku CDO. W tym roku Feelt Bank jko pierwszy dokonał przepakowania niepłynnych pożyczek prywatnych firm i sprzedał je w transzach inwestorom. Kontrakty CDS są w dalszym ciągu przedmiotem rynku pozagiełdowego. |
Nowe instrumenty i ich dynamiczny rozwój doprowadziły do tego, że powstawało coraz większe ryzyko. Dopóki kredyty i związane z nimi ryzyko pozostawały w księgach udzielających je banków, banki miały bodziec do unikania udzielania ryzykownych kredytów. Derywaty kredytowe umożliwiły jednak transferowanie ryzyka i rozpraszanie go na cały świata.
Na transferowaniu kredytów i ryzyka kredytowego zarabiał cały łańcuch pośredników: makler, który sprzedawał kredyty hipoteczne(im więcej sprzedały kredytów, tym większy miał dochód), banki, które te kredyt łączyły i sprzedawały w formie zabezpieczonych papierów wartościowych (MBS), banki inwestycyjne, które otrzymywały opłaty za przepakowanie tych papierów w transze Collateralized Debt Obligation (CDO), emitowały Credit Default Swap, as także agencje ratingowe, które za rating dla emitowanych papierów wartościowych otrzymywały wysokie wynagrodzenia.
Nie tylko derywaty kredytowe były odpowiedzialne za kryzys, ale także polityka niskich stóp procentowych, która uniemożliwiała bankom uzyskiwanie odpowiednio wysokich dochodów dla zadowolenia akcjonariuszy. W pewnym momencie ujawniło się ryzyko stopy procentowej, gdy NINJA nie spłacali kredytów.
Wiele banków inwestycyjnych, nie mających depozytów bankowych, chcąc inwestować w papiery wartościowe musiały zakładać spółki celowe i wtedy emitować commercial papers i pozyskiwać środki które inwestowani w derywaty kredytowe. Kiedy do publicznej wiadomości doszła informacja że kredytobiorcy nie obsługują zadłużenia to płynność na rynku międzybankowym „wyschła”. Trzeba było interwencji banku centralnego, bo szereg banków musiało uzupełnić płynność (nie umiały się wywiązywać ze swoich zobowiązań).
Dow Jones leci na łeb na szyję – jak narastał największy kryzys finansowy od czasów II wojny światowej:
Luty 2007 – pierwsze bankructwa banków specjalizujących się w udzielaniu kredytów podwyższonego ryzyka.
Czerwiec 2007 – bankructwo dwóch funduszy hedgingowych nowojorskiego banku inwestycyjnego Bear Stearns, spowodowane błędnymi spekulacjami na amerykańskim rynku nieruchomości.
Lipiec 2007 – kryzys dociera do Niemiec. Jego ofiarą padają kolejne banki: IKB, Sachsen LB, West LB i Bayern LB. (tutaj nastąpił szok, że solidne banki niemieckie wplątały się w te toksyczne instrumenty; te jednak chciały zarabiać)
Sierpień 2007 – stopniowy spadek na giełdzie, francuski bank Paribas blokuje wypłaty pieniędzy z trzech swoich funduszy inwestycyjnych. Banki centralne przeznaczają ponad 100 bilionów dolarów na stabilizacje globalnego systemu finansowego wysechł rynek międzybankowy i trzeba było wyjść z większą płynnością ze strony banków centralnych, które mają taki obowiązek
Wrzesień 2007 – zaniepokojeni klienci szturmują brytyjski bank Northern Rock.
Październik 2007 – amerykański koncern finansowy Citigroup odnotowuje ogromne straty. W jego ślad idą kolejne duże instytucje finansowe. Straty sięgają miliardów dolarów banki Szwajcarskie uważane za wzór tez „popłynęły”
Styczeń 2008 – ze względu na turbulencje na amerykańskim rynku nieruchomości szwajcarski bank UBS ogłasza za rok 2007 straty w wysokości 18 miliardów dolarów. W kwietniu bank odpisuje kolejne 19 miliardów dolarów. Amerykański System Rezerwy Federalnej (Fed) obniża stopy procentowe. ponieważ coraz więcej kredytobiorców nie jest w stanie obsługiwać swoich długów
Luty 2008 – kongres amerykański zgadza się na program ratowania koniunktury, na który przeznacza 150 miliardów dolarów.
Marzec 2008 – Bear Stearns znajduje się na krawędzi bankructwa i pod presją amerykańskiego banku emisyjnego musi się zgodzić na przejęcie przez bank J.P. Morgan Chase. Kolejna interwencja banków centralnych.
Kwiecień 2008 – Deutsche Bank odnotowuje pierwsze od pięciu lat straty – w pierwszym kwartale 141 milionów euro.
Czerwiec 2008 – kalifornijski bank hipoteczny IndyMac bankrutuje. Amerykańskie olbrzymy hipoteczne Fannie Mae i Freddie Mac mają coraz większe problemy. W Hiszpanii grupa finansowa Martinsa-Fedesa ogłasza bankructwo.
Wrzesień 2008 – rząd amerykański przejmuje kontrolę nad bankami Fannie Mae i Freddie Mac. Zaostrza się kryzys banku inwestycyjnego Lehman Brothers. To samo dotyczy takich koncernów finansowych jak bank inwestycyjny Merrill Lynch, gigant ubezpieczeniowy AIG i jeden z największych banków amerykańskich – Washington Mutual.
15 września 2008 – „czarny poniedziałek”. Lehman Brothers ogłasza upadłość, Merrill Lynch zostaje wykupiony, a AIG potrzebuje miliardowych kredytów. Do tej pory banki na całym świecie straciły szacunkowo 500 miliardów dolarów.
16 września 2008 – wiadomość o grożącej niewypłacalności AIG. Amerykański bank centralny wyraża gotowość pomocy w wysokości 85 mld dolarów.
17 września 2008 – szkocki bank hipoteczny Halifax Bank of Scotland (HBOS) poszukuje inwetsora. BBC informuje o rozmowach z Lloyds.
18 września 2008 – Fed przejmuje złe długi banków. Euforia na giełdach.
W latach 2000-2007 banki zarobiły 126 mld dol. m.in. na tych toksycznych instrumentach. Jednak straty były znacznie większe niż zyski. Kryzys spowodował, że znaczna część czołowych banków na świecie zniknęło.
Kryzys dotknął:
Stany Zjednoczone
Wielką Brytanię
Islandię
Belgię
Rosję
Niemcy
Włochy
Największe kryzysy na polskiej giełdzie (spadki WIG)
Kryzys meksykański, ucieczka inwestorów zagranicznych z rynków wschodzących
Kryzys rosyjski, wycofanie się inwestorów zagranicznych
Itd.
Wielu uważa, że w kryzysie bankowym zawinili szefowie banków.
Lehman Brothers – strata 8,6 mld dol. (roczna pensja 41 mln)
Bear Stearns – strata 19,8 mld dol. (roczna pensja 68 mln)
Merrill Lynch – strata 161 mld dol. (roczna pensja 161 mln)
Morgan Stalney – strata 11 mld dol.(roczna pensja 40 mln)
AIG – strata 80 mld dol. (roczna pensja 1 mln)
Citygroup – strata 55,1 mld dol. (roczna pensja 68 mln)
Szefowie państw i rządów uznali, ze trzeba coś zrobić by w przyszłości nie doprowadzić do kryzysów: większa przejrzystość, modyfikacje wynagrodzeń top managerów i modyfikację sektora bankowego, który sam do tych kryzysów doprowadził.
System finansowy w systemie społecznym:
System prawny
System ekonomiczny
Sfera realna
Sfera finansowa
System finansowy
Rynkowy system finansowy
Publiczny system finansowy
Gospodarka finansowa podmiotów sfery realnej
System polityczny
Inne systemy
Rynki finansowe:
Rynek pieniężny
Rynek depozytowo – kredytowy
Rynek kapitałowy
Rynek walutowy
Rynek instrumentów pochodnych
Międzynarodowy rynek finansowy
Tradycyjne
Rynek pieniężny
Rynek kapitałowy
Rynek instrumentów pochodnych
Rynek walutowy
Eurorynki
Eurorynek pieniężny
Eurorynek kapitałowy
WYKŁAD 3 – 16.10.2013
SYSTEM WALUTOWY
Rynek walutowy:
Zwykle traktuje się go jako część składową rynków finansowych. Inaczej jest w literaturze zagranicznej, gdzie jest on traktowany odrębnie, gdyż, np. przedmiotem transakcji są instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności pochodzące z dwóch różnych krajów, jest to więc rynek międzynarodowy, bo druga waluta pochodzi z innego kraju.
Rynek walutowy można zdefiniować jako miejsce na którym dochodzi do konfrontacji popytu i podaży na instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności pochodzące z dwóch różnych krajów
Jest to rynek bardzo zdecentralizowany i różnorodny.
Funkcje rynku walutowego :
rynek ten umożliwia porównywanie cen towarów i usług w różnych krajach
ułatwia rozwój handlu międzynarodowego
umożliwia pogłębienie międzynarodowego podziału pracy (każdy kraj powinien się specjalizować w produkcji tego wyrobu w zakresie którego ma największą wydajność i najmniejsze koszty wytwarzania)
umożliwia dokonywanie transferów siły nabywczej
wiąże narodowe rynki finansowe, w szczególności pieniężne i kapitałowe
Zarówno na rynku walutowym jak i na finansowym mamy do czynienia z pieniędzmi ale ich istota i funkcje są odmienne.
Różnica pomiędzy rynkiem walutowym a finansowym polega na tym, ze o ile przedmiotem transakcji walutowej są instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności denominowane w jednostkach pieniężnych dwóch różnych krajów to w transakcji finansowej chodzi o instrumenty finansowe o różnym stopniu płynności denominowane w jednostce pieniężnej jednego kraju.
Przykład: Inwestor swoje oszczędności ulokował w banku szwajcarskim. Inwestor ten otrzymuje znikome oprocentowanie, albo nie otrzymuje go w ogóle. Inwestor zmienia ten depozyt i decyduje się kupić akcje IBM. Decyduje się kupić dolary za szwajcarskie franki, aby móc kupić te akcje.
Istota transakcji finansowej polega więc na zamianie instrumentu finansowego o najwyższym stopniu płynności (pieniądz) na mniej płynny, ale dochodowy instrument finansowy (lub odwrotnie). Obydwa instrumenty musza być denominowane w tej samej jednostce pieniężnej.
Rynek walutowy jest największym rynkiem na świecie. Funkcjonuje 24h/dobę.
Rynek walutowy wraz z jego instytucjami i regulacjami składa się na pojęcie SYSTEMU WALUTOWEGO.
Międzynarodowy system walutowy obejmuje zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych.
W przekroju historycznym mieliśmy do czynienia z trzema międzynarodowymi systemami walutowymi.
system waluty złotej
system dewizowo-złoty
system wielodewizowy
Pierwszy system walutowy powstał w 1816r w Wielkiej Brytanii.
SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ
Nie jest to to samo co waluta złota. Uważany za system optymalny, gdyż zapewnia równowagę wewnętrzną i zewnętrzną. Nie powstał w wyniku porozumienia różnych państw, ale rozwijał się na bazie handlu i funkcjonowania banków. Zasady:
System waluty złotej funkcjonował według następujących reguł przestrzeganych przez banki centralne:
emisja banknotów była podporządkowana wymogowi pokrycia rezerwami złota
występowała pełna wymienialność wszystkich form pieniądza na złoto
bank centralny był zobowiązany do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej
istniała swoboda wywozu i przywozu złota w skali międzynarodowej
Zalety : w sposób automatyczny dochodziło do równoważenia bilansu płatniczego
O sprawności działania systemu waluty złotej decydowały takie warunki jak:
duża elastyczność cen i płac (ulegały one zwyżkom lub zniżkom w zależności od podaży pieniądza)
musiała być realizowana zasada wolnej inicjatywy i handlu
Zalety i wady systemu waluty złotej.
Zalety:
uzależnienie polityki pieniężnej od posiadanych rezerw złota co działało dyscyplinująco na władze pieniężne
działanie sprawnego mechanizmu wyrównywania bilansu płatniczego
stałe kursy walut co dawało poczucie stabilizacji uczestnikom wymiany międzynarodowej
Wady:
deflacja stanowiła zbyt wysoką cenę osiągania równowagi bilansu płatniczego, hamowała ona lub powodowała spadek tempa wzrostu gospodarczego, zwiększała bezrobocie, powodowała obniżenie poziomu płac
System ten funkcjonował do wybuchu I wojny światowej. W okresie wojny wszystkie kraje zawiesiły ten system. Rezerwy złota poszły do skarbca ,zarządzono zakaz wywozu złota z danego kraju, ilość pieniądza była uzależniona od potrzeb wojny, które były ogromne. Drukowano na potęgę pieniądz, co pociągało za sobą inflację, a co za tym idzie wysokie ceny. Zagrożone było życie ludności.
1922 r. uznano, że należałoby wrócić do tego systemu. To jednak było niemożliwe, możliwe było przywrócenie waluty złotej pozłacanej (sztabowo-złotej). Pierwszym krajem, który to wprowadził była Wielka Brytania. Popełniła jednak ona błąd, bo reaktywowała system waluty w oparciu o kurs sprzed drugiej wojny światowej.
1929-1933 – koniec systemu waluty złotej.
Nie mógł on funkcjonować, ponieważ w latach 30. mieliśmy do czynienia z istnieniem dużych monopoli (a nie jak przed wojną w sytuacji wolnorynkowej).
SYSTEM DEWIZOWO-ZŁOTY
W lipcu 1944r. w Bretton Woods debatowano nad wyglądem przyszłego systemu walutowego. Był tam m.in. Keynes i White.
System ustanowiony w Bretton Woods jest odmianą systemu złoto dewizowego. Zrównuje on dolara ze zlotem. Było to spowodowane tym , że Stany Zjednoczone posiadały większe rezerwy złota niż Europa.
Monopolistyczna pozycja dolara jest związana z tym, że występowała:
wymienialność dolara na złoto dla zagraniczny banków centralnych
stabilność wartości dolara w tym okresie
dostępność dolara na rynku światowym dzięki polityce pożyczkowej USA
mała podaż złota
Korzyści wynikające dla USA:
możliwość finansowania przez USA eksportu bez oglądania się na wpływy z importu i na posiadane rezerwy
1958 r. wprowadzono zewnętrzną wymienialność walut zachodnioeuropejskich koniec monopolistycznej pozycji dolara
W latach 60. wystąpiła liberalizacja obrotów płatniczych i kapitałowych. Wystąpił też permanentny deficyt . Oraz pojawiły się tzw. eurodolary. To przyczyniło się do degradacji dolara.
Eurodolary pojawiły się w związku z liberalizacją obrotów płatniczych i przepływów kapitałowych.
Pierwsza dewaluacja dolara w 1968r., oraz druga w 1973.
W 1973r. – nastąpiło upłynnienie kursów walutowych m.in. przez USA, Wielką Brytanię, Japonię, Włochy, Kanadę, Szwajcarię.
SYSTEM WIELODEWIZOWY
Modyfikacje przyjęte w Kingston na Jamajce w 1976r.:
kraje członkowskie otrzymały całkowita swobodę wyboru systemu kursowego jaki uważają dla siebie za odpowiedni
raz wybrane reguły powinny być przestrzegane, ich zmiana wymaga notyfikacji przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy
zerwano z dotychczasową rolą złota jako formalną podstawą światowego systemu walutowego, zostały zlikwidowane złote parytety walut, niesiono również parytet kruszcowy SDR’u, czyli złoto zostało formalnie zdemonetyzowane
Systemy kursowe:
Kurs stały (sztywny – fixe rate)
W odniesieniu do jednej waluty
W odniesieniu do koszyka walut
Kurs swobodnie zmienny (płynny – floating)
Rozwiązania pośrednie:
kurs sztywny korygowany skokowo
kurs pełzający
płynny sterowany
WYKŁAD 4 – 23.10.2013
Odeszło się od złotych parytetów walut i SDR’ów. Ponieważ w 1958 r. została przywrócona zewnętrzna wymienialność walut zachodnioeuropejskich. Stały się one coraz mocniejsze, bo gospodarki tych krajów były coraz silniejsze. Obok dolara pojawiły się inne waluty.
Osiągnięcie pozycji międzynarodowej przez pieniądz uzależnione jest od spełnienia więc przesłanek:
pełną wymienialność waluty krajowej oraz swobodę posługiwania się nią w obrotach płatniczych i kapitałowych
dominującą pozycję kraju – emitenta waluty w gospodarce oraz eksporcie światowym
powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty, wynikające z warunków administracyjnych, gwarantujących stabilność polityczną kraju emitującego walutę
dobrze rozwinięty, otwarty rynek finansowy, bogaty w wiele instrumentów finansowych
Pozycję dominującą waluta osiąga tylko wtedy, gdy jej emitentem jest kraj o sile powiązanej z rynkiem światowym, potężnej gospodarce, będący głównym podmiotem w handlu międzynarodowym i międzynarodowym obrocie kapitałowym. Im większy wolumen międzynarodowych transakcji handlowych pomiędzy tym krajem, a resztą świata, tym lepsza pozycja jego waluty. Dominująca pozycja w sferze eksportu światowego powinna być natomiast na tyle zdywersyfikowana, aby zmiany w popycie światowym powinna być natomiast na tyle zdywersyfikowana, aby zmiany w popycie światowym na poszczególne produkty nie powodowały gwałtownych ruchów kursu walutowego.
Cechy kraju emitującego walutę światową:
pozycja w gospodarce światowej
wysoki udział w światowym eksporcie
wysoki udział w globalnym PKB
rozwiązania instytucjonalno-prawne
regulacje prawne
niezależność władzy monetarnej
niska inflacja
rynek finansowy
dostępny dla rezydentów i nierezydentów
dobrze rozwinięty rynek wtórny
brak ograniczeń dewizowych
różnorodność instrumentów finansowych
duża liczba instytucji finansowych podlegających nadzorowi
Funkcje waluty międzynarodowej wg B.J.Cohena
| FUNKCJE PIENIĄDZA | SFERA OFICJALNA | SFERA PRYWATNA |
|---|---|---|
| Środek cyrkulacji | Waluta interwencyjna | Waluta przechodzenia (transakcyjna) |
| Środek tezauryzacji | Waluta rezerwowa | Waluta inwestycyjna |
| Miernik wartości | Waluta zaczepu lub miernik kursów walutowych | Waluta fakturowana |
FUNKCJE WALUT MIĘDZYNARODOWYCH W SFERZE OFICJALNEJ.
Walutą interwencyjną nazywamy walutę, w której władze monetarne dokonują operacji na rynkach walutowych. Głównym celem owych operacji jest niedopuszczenie do zbyt znacznych odchyleń kursu waluty narodowej względem innych walut oraz uzyskanie poziomu kursu waluty narodowej uznawanego za pożądany lub optymalny w danych warunkach rynkowych.
O tym czy dana waluta może pełnić rolę waluty interwencyjnej, decyduje m.in. płynność rynków, powiązań międzybankowych oraz przyzwyczajenia uczestników transakcji dewizowych. Dodatkowym bodźce jest wysokość kosztów jednostkowych transakcji walutowych. Duże znaczenie ma tu również międzynarodowa pozycja danej waluty oraz jej akceptowalność przez banki centralne poszczególnych krajów. Interwencji dokonuje się zatem w walucie posiadającej znaczną przewagę nad innymi walutami, a stosowane są w celu podtrzymania kursu danej waluty. Walutą interwencyjną może być wyłącznie pieniądz spełniający funkcje transakcyjną oraz rezerwową, mający kluczowe znaczenie międzynarodowe. Waluta ta musi być powszechnie akceptowana oraz rozpowszechniona w międzynarodowym obrocie płatniczym.
Walutą rezerwową nazywamy walutę, w której banki centralne poszczególnych państw przechowują rezerwy. Rezerwy mogą być utrzymywane zarówno w złocie jak i dewizach. Głównym powodem istnienia rezerw są cele transakcyjne i ostrożnościowe, takie jak zabezpieczenie spłaty zewnętrznych zobowiązań państwa. Rezerwy służą w ostateczności do wyrównywania niedoboru lub nadwyżki bilansu płatniczego, a wzrost lub spadek rezerw jest miarą salda bilansu płatniczego w rozpatrywanym okresie. Poza tym celem tworzenia rezerw może być…
Banki centralne dążą do dywersyfikacji swoich rezerw walutowych. O dywersyfikacji decydują głównie dwa czynniki:
czynnik ekonomiczny – wybór waluty rezerwowej wpływa na pozycję na rynku walutowym
czynnik strategiczny – im większy zasięg terytorialny danej waluty tym większe szanse na odegranie istotnej roli
Banki centralne w polityce dywersyfikacji rezerw walutowych poszukują rozwiązań optymalizacyjnych, jednocześnie kierując się zasadą ostrożności i bezpieczeństwa oraz czynnikiem dochodowości rezerw.
Kolejną rolą pełnioną przez walutę międzynarodową w sferze oficjalnej jest funkcja waluty zaczepu. Jest ona również określana jako kotwica stabilizacyjna. Wykorzystywana jest jako kurs odniesienia dla stabilizowania kursów innych walut.
Na wybór danej waluty jako kotwicy stabilizacyjnej znaczący wpływ ma:
stosunki handlowe z państwem emitującym walutę – kotwicę stabilizacyjną
stosunki finansowe z tym państwem
stabilności waluty występującej w roli waluty zaczepu
Kotwica stabilizacyjna służy głównie minimalizacji ryzyka kursowego oraz stabilizacji stopy inflacji.
Kotwice stabilizacyjne możemy podzielić na realne oraz nominalne, a w zależności od miejsca występowania wyróżniamy nominalne i realne sfery walutowe.
FUNKCJE WALUT MIĘDZYNARODOWYCH W SFERZE PRYWATNEJ
W sferze prywatnej waluta międzynarodowa służy do:
wyrażania cen i fakturowania dostaw (waluta fakturowania)
wykonywania efektywnej płatności w ramach kontraktu międzynarodowego (waluta transakcyjna)
realizacji transakcji dewizowej odnoszącej się do wymiany między dwiema innymi walutami (waluta pośrednicząca)
pozyskiwania środków finansowych oraz przechowywania zasobów finansowych (waluta inwestycyjna)
Funkcja waluty fakturowania polega głównie na zastosowaniu danej waluty w handlu międzynarodowym.
Waluta transakcyjna to waluta występująca w obrotach na rynkach walutowych oraz waluta używana do fakturowania eksportu i importu.
Waluta lokacyjna (inwestycyjna) to waluta, w której nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania i w której są dokonywane emisje międzynarodowych akcji i obligacji przez inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych.
W charakterze głównych walut inwestycyjnych wykorzystywanych przez banki handlowe występowały: dolar amerykański, frank szwajcarski, marka RFN, jen też wykonuje pewna aktywność.
Wady i zalety systemu wielodewizowego:
występowanie wielu walut powoduje, że jest to system mało stabilny
wielość walut jednakże ogranicza ryzyko związane ze zmianami kursów
eksporterzy i importerzy radzą sobie dobrze z rozliczaniem swoich transakcji (eksportu i importu) w wielu walutach
Oprócz światowych systemów walutowych występują także regionalne systemy walutowe:
europejski system walutowy
europejska unia gospodarcza i walutowa
Aby regionalny system walutowy mógł istnieć konieczne jest zdobycie doświadczenia w obszarze współpracy walutowej, koordynacji walutowej.
Europejska unia płatnicza (1950-1958) – jej głównym zadaniem były ułatwienie rozliczeń między krajami (waluty były słabe). Jej osiągnięciem było udoskonalenie systemu rozliczeń wielostronnych
Europejski układ walutowy (28.12.1958) – jego głównym zadaniem było:
utrzymanie i wzmocnienie wymienialności i zacieśnienie współpracy walutowej
utrzymanie wartości walut państw członkowskich w określonym stosunku do złota lub dolara
Traktat rzymski – nie ma w nim mowy o tym, że w przyszłości ten obszar będzie obszarem, w którym będzie funkcjonować jednolita waluta. Są zapisy, które mówią o tym, ze współpraca powinna występować:
art. 104 - …”każdy kraj członkowski Wspólnoty prowadzi politykę gospodarczą, niezbędną do zapewnienia równowagi całości swojego bilansu płatniczego oraz umocnienia zaufania do swej waluty czuwając przy tym nad zapewnieniem wysokiego stopnia zatrudnienia oraz stałości cen”
art. 106 – „kraje członkowskie Wspólnoty gwarantują sobie wzajemnie swobodę obrotu płatniczego i transferu z tytułu wszystkich transakcji związanych z obrotem towarów, usług i kapitałów, które to transakcje mogą być zliberalizowane wewnątrz Wspólnego rynku”
art. 107 – …”kraje członkowskie traktują swoją politykę w dziedzinie kursu waluty jako zagadnienie interesujące wszystkich członków Wspólnoty”
art. 108 – … „w przypadku poważnych zakłóceń bilansu płatniczego kraju członkowskiego, które mogą zagrozić funkcjonowaniu Wspólnego Rynku przewiduje się specjalne postępowanie konsultacyjne i wydawanie zaleceń dotyczących…
W 1968r. wiceprezydent Komisji Europejskiej wystąpił z propozycją planu, który miał za zadanie wzmocnienie więzi międzynarodowych w celu wzmocnienia dolara.
1968 – I plan Barre’a, przewidywał wzmocnienie więzi walutowych w celu przeciwstawienia się dominacji dolara
II plan Barre’a:
Utworzenie obszaru gospodarczego ze swobodnym przepływem towarów, siły roboczej i kapitału
Stworzenie zorganizowanego obszaru gospodarczego i walutowego
Do tych propozycji Bara nawiązywał plan Wernera „wieloetapowa realizacja Unii Gospodarczej i Monetarnej”. Został przyjęty w 1970, obowiązywał do 1980r. W tym okresie nastąpił 4krotny wzrost cen ropy naftowej. W Okrzei sinych wahań kursowych i inflacji nie można było utworzyć unii walutowej.
[1970 – plan Wernera zatytułowany „Wieloetapowa realizacja unii gospodarczej i monetarnej”. Plan został przyjęty w 1971 i zakładał realizację unii monetarnej w kilku etapach. W 1980r. miała być wprowadzona wspólna waluta. Jednak plan ten został zawieszony. Zostało tylko wprowadzonych kilka założeń z pierwszego etapu.
Dlaczego został zawieszony? M.in. dlatego, że w 1973 r. zostały uwolnione kursy walutowe – perturbacje na rynkach europejskich]
1979 – Kopenhaga- rozpatrzono możliwości ustabilizowania sytuacji walutowej w EWG
6-7 lipca 1978 Brema – byłoby pożądane utworzenie w EWG strefy stabilnych kursów walutowych
ESW składa się z :
Europejskiej Jednostki Walutowej ECU
Systemu kursowego
Systemu interwencyjnego
Systemu kredytowego banków handlowych
Europejskiego funduszu Wspólnoty Walutowej (EFWW)
ECU jest:
Denominatorem walut krajów członkowskich ESW
Podstawą wskaźnika odchyleń kursów
Jednostką obrachunkową operacji interwencyjnych i kredytowych
Instrumentem rozliczania i wyrównywania sald między instytucjami walutowymi ESW
Pełni funkcję aktywu rezerwowego i znajduje coraz większe…
Europejski System walutowy – został wprowadzony w 1979r. Jego celem miało być ustanowienie strefy stabilnych walut. Stabilizacja walutowa miała być osiągnięta przez stabilizację kursów walutowych.
ESW oparty był na trzech ogólnych zasadach:
Stałym kursie walutowym
Podziale kosztów interwencji kursowych
Rozwoju współpracy między krajami członkowskimi
Zasady te były realizowane za pomocą utworzonych mechanizmów i instrumentów:
Wspólnej jednostki walutowej ECU
Systemu interwencji kursowych
Systemu kredytowego
ECU – Europejska Jednostka Walutowa. Co decyduje o koszyku walutowym (składzie) ECU?
Udział danego kraju w eksporcie wspólnotowym
Kwot w systemie krótkoterminowej pomocy walutowej
ECU – Europejska Jednostka Walutowa. Udział walut 12 krajów UE w koszyku ECU:
30,4% marki niemieckiej
19,3% franka francuskiego
12,6% funta szterlinga
9,9% włoskiego lira
7,8% franka belgijskiego
5,2% peseta hiszpańskiego
2,5% korony szwedzkiej
1,1% funta irlandzkiego
0,7% drachmy greckiej
Ważną sprawą dla funkcjonowania stałości kursu walutowego było określenie dopuszczalnego marginesu wahań kursu walut. Każda waluta miała określony kurs w stosunku do ECU oraz w stosunku do innych walut. Maksymalny margines wahań wynosił ± 2,25%, dla krajów mających trudności gospodarcze margines wahań został rozszerzony do ±6% (obowiązywało to do 1993r). po tym roku rozszerzono to do ±15%.
System stabilizacji kursów walutowych oparty był na siatce kursów bilateralnych. W tym systemie automatycznie wyznaczana była waluta interwencji. Obowiązek interwencji spoczywał na banku centralnym kraju, którego waluta osiągnęła minimalny pułap wahań, jak i na kraju, którego waluta osiągnęła maksymalny pułap wahań.
ESW sprawdził się w działaniu i w związku z tym był oceniany pozytywnie przez ekonomistów. Nastąpiła zbieżność polityk międzynarodowych i gospodarczych. Kraje stały się strefa stabilnych kursów walutowych, nastąpił wzrost wykorzystywania ECU w obrotach gospodarczych, operacjach między bankami.
Te interwencje prowadziły do uruchomienia rezerw walutowych, gdy kraj ich nie posiadał, mógł skorzystać z pomocy:
Bardzo krótkoterminowa z terminem spłaty do 60dni
Krótkoterminowa pomoc walutowa z terminem spłaty od 3 do 9 m-cy dla przezwyciężenia przejściowego deficytu bilansu płatniczego
Średnioterminowa pomoc 2 do 5 lat, należało przedstawić plan sanacji.
EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY:
Powstał w roku 1979
Cele:
stabilność kursów wymiany walut
pomoc przy kontroli inflacji (kotwica DEM)
współpraca w zakresie polityki gospodarczej
Utworzenie nowego koszyka walut ECU
Mechanizm Kursów Dewizowych (ERM):
waluty podlegają wahaniom ± 2,25% centralnego kursu ECU
szerszy kurs wahań dla Włoch, Hiszpanii i Wlk. Brytanii
sztuczna stabilizacja waluty utrzymywana za pomocą interwencji, stopy procentowej i kontroli kapitału (do połowy lat osiemdziesiątych)
rewaluacje na podstawie umowy wzajemnej
Kryzys w latach 1992 i 1993:
Włochy i Wielka Brytania opuszcza ERM
zakres wahań zostaje rozszerzony do ±15%
WYKŁAD 5 – 30.10.2013
EUROPEJSKA UNIA WALUTOWA (MONETANA/GOSPODARCZA I WALUTOWA)
Jej powstanie było decyzją polityczną. Utworzenie tej unii było procesem długofalowym.
Kalendarium procesu integracji UE:
1951 – 18 kwietnia. Podpisanie Traktatu Paryskiego o utworzeniu Europejskiej Waluty Węgla i Stali
1957 – 25 marca. Podpisanie Traktatu Rzymskiego o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Atomowej
1962 – 14 stycznia. Decyzja Rady Ministrów EWG o podstawowych zasadach dotyczących prowadzenia wspólnej polityki rolnej
1967 – EWWiS, EWG i EWA łączą się tworząc Wspólnoty Europejskie
1968 – 1 lipca. Pełne urzeczywistnienie unii celnej, likwidacja cel ł między krajami członkowskimi EWG i wprowadzenie wspólnych ceł zewnętrznych
1972 – 19 październik. Decyzja Rady Ministrów WE o rozszerzeniu zakresu wspólnej polityki gospodarczej o politykę regionalną, politykę ochrony środowiska i politykę energetyczną
1973 – 1 stycznia. Poszerzenie Wspólnot Europejskich o Danię, Irlanc=Dię i Wielką Brytanię
1979 – 9 marca. Wejście w życie Europejskiego Systemu Walutowego
1980 – 1 stycznia. Wejście Grecji do WE
1985 – 3 grudnia. Przywódcy WE podpisują Jednolity Akt Europejski, który przewidywał dalsze pogłębienie procesu integracyjnego
1986 – 1 stycznia. Wejście do WE Hiszpanii i Portugalii
1992 – 7 luty. Traktat z Maastricht powołuje Unię Europejską i przewiduje wprowadzenie wspólnej waluty od stycznia 1999
1995 – 1 stycznia. Austria, Finlandia i Szwecja wchodzą do UE
1998 – 25 marca. Komicja Europejska rekomenduje 11 państw, które wprowadzą wspólną walutę
1998 – 30 kwietnia. Parlament Europejski głosuje nad raportem dotyczącym krajów spełniających kryteria unii walutowej
1998 – 1-3 maja. Ministrowie Finansów Unii decydują, które kraje przystąpią do UGW i ogłaszają wzajemnie parytety wymiany walut
1999 – 1 stycznia. Został definitywnie ustalony wskaźnik wymiany walut poszczególnych państw na EURO. Euro funkcjonuje w obrocie bezgotówkowym
2002 – 1 stycznia 0 nastąpiła wymiana walut narodowych na euro
ETAPY INTEGRACJI:
STREFA WOLNEGO HANDLU
brak ceł wewnętrznych
UNIA CELNA
brak ceł wewnętrznych + wspólna taryfa celna
WSPÓLNY RYNEK
brak ceł wewnętrznych + wspólna taryfa celna + swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi
UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA
brak ceł wewnętrznych + wspólna taryfa celna + swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi + harmonizacja polityki gospodarczej + wspólna waluta oraz jednolita polityka kursowa i pieniężna banku centralnego
Efektywność gospodarki mierzy się wielkością PKB w zakresie usług.
Realizacja unii walutowej – zakres działań dokonywanych w 3 etapach:
| Etap 1 1990-1993 |
|
|---|---|
| Etap 2 1.1.1994 – 31.12.1998 |
|
| Etap 3 1.1.1999 – 31.12.2001 |
|
Pakt Stabilizacji Wzrostu – w swoim pierwotnym kształcie był bardzo rygorystyczny: przekroczenie 3% deficytu budżetu oznaczało automatyczną karę. Nie chciały się na to zgodzić niektóre kraje. Między Madrytem a Amsterdamem konstrukcja tego paktu uległa rozluźnieniu, Francja wymogła aby ten pakt nie tylko dyscyplinował budżet ale także wzrost gospodarczy. W zamyśle chodziło o to aby dyscyplinować politykę budżetową.
KRYTERIA ZBIEŻNOŚCI (konwergencji):
stopa inflacji (kryterium monetarne, występuje jeszcze fiskalne, np. poziom długów)
począwszy od 1997 r. średnio nie wyższe niż 1,5% powyżej średniej z 3 krajów o najniższej inflacji
deficyt sektora publicznego
nie więcej niż 3% PNB
całkowite zadłużenie państwa
nie więcej niż 60% PNB
dochód z obligacji długoterminowych
od roku 1997 nie wyższy niż 2% powyżej średniej z trzech krajów o najniższych długoterminowych stopach procentowych
zakresy wahań w ramach mechanizmu ERM w Europejskim Systemie Walutowym (EMS)
zgodność z normalnymi zakresami EMS (± 15%) przez co najmniej dwa lata przed zbadaniem zbieżności
Wypełnienie kryteriów konwergencji nie jest łatwe nawet dla krajów bogatych.
Skąd pakt o stabilności i wzroście?
Unikanie nadmiernych deficytów
Zgodność jednolitej polityki walutowej z krajowymi politykami dotyczącymi budżetów
Zabezpieczenie stałego niskiego poziomu oprocentowania
Cele operacyjne:
Deficyt nie wyższy niż punkt wyjściowy zgodności (3% Produktu narodowego Brutto)
Budżety znacznie zrównoważone w średnim okresie
Sankcje przewidziane w pakcie w przypadku jego nieprzestrzegania
ECOFIN – zalecenia
Sankcje:
ECOFIN określa nadmierny deficyt
Najpierw depozyt nie przynoszący odsetek
Jeśli nadmierny deficyt utrzymuje się przez ponad 2 lata – depozyt zostaje zamieniony na karę
Brak sankcji
Jeśli deficyt przekracza 3% w przypadku poważnej recesji (PNB -0,75% i więcej).
Można zrezygnować z sankcji, jeśli przyczyną deficytu były uzasadnione wydatki na prorozwojowy rozwój gospodarki.
Zalety Wspólnej Waluty:
sprawnie funkcjonujący jednolity rynek
większa przejrzystość
większa konkurencja
brak jednostronnych dewaluacji, która zniekształcałaby konkurencję
brak wymiany walut -> brak marży wynikającej z wymiany
brak kosztów związanych z ryzykiem
EURO: najważniejsza waluta obok USD i JPY
płynne rynki kapitałowe w EURO
Ujemne strony zmiany:
koszty zmian dla przedsiębiorstw
strata dochodów w bankach
naciski w kierunku racjonalizacji – rynek pracy
ryzyko ominięcia etapów podczas adaptacji
potrzeba ustanowienia nowych cen progowych w EURO
problemy wynikające z konkurencji przy zaokrągleniu cen w dół
Wady EMU:
brak indywidualnej krajowej polityki walutowej
przy czym jeden kraj to jeden głos !brak możliwości dewaluacji
niebezpieczeństwo napięć politycznych/społecznych.
WYKŁAD 6 – 6.11.2013
ECB:
ustanowiony w roku 1998
zarejestrowany we Frankfurcie
w pełni gotowy do podjęcia działalności z dniem 01.01.1999 roku
1962r. Wprowadzenie podstawowych zasad dot. Wspólnej Polityki Rolnej
Wspólny obszar gospodarczy -> 12 państw
Niezależność instytucjonalna
Zasada niezależności instytucjonalnej zabrania EBC oraz narodowym bankom centralnym ubiegania się o instrukcje i przyjmowania ich od organów Wspólnoty, rządów krajów członkowskich oraz innych instytucji państwowych przy wypełnianiu swych zadań. Oznacza to, że nie mogą ulegać naciskom ze strony władz unii oraz rządów państw członkowskich. Instytucjonalna niezależność EBC jako realizatora zadań ESBC, wyraża się także w zakresie kompetencji prawotwórczych.
Ważnym elementem niezależności instytucjonalnej EBC jest to że jest on oddzielnym organem .
Niezależność funkcjonalna
ESCB przejawia się przede wszystkim w zdolności do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej oraz wypełniania innych statutowych zadań. W tym celu ESCB został wyposażony w odpowiednie uprawnienia decyzyjne i operacyjne m.in. w dziedzinie polityki emisyjnej, kredytowej.
Natomiast w zakresie polityki kursowej uprawnienia ESBC ograniczono do formy konsultacji. Prawo zawierania porozumień dotyczących kształtowania kursu EURO wobec walut krajów spoza UE pozostawiono Radzie Unii Europejskiej.
Niezależność personalna
Dotyczy procedur powoływania członków organów decyzyjnych EBC, bezpieczeństwa ich kadencji oraz możliwość zatrudniania własnego personelu, niezależnego od służb cywilnych Wspólnoty i poszczególnych państw członkowskich. Członkami Zarządu EBC mogą zostać tylko osoby o uznanym autorytecie i wysokich kompetencjach z zakresu bankowości i finansów. Ponadto zapewniona została długa, bo aż ośmioletnia kadencja członków Zarządu, jednak bez możliwości jej przedłużenia. Członkowie zarządu mogą zostać zdymisjonowani tylko wówczas, gdy nie spełniają dłużej koniecznych warunków do wykonywania swych obowiązków oraz gdy dopuścili się „poważnego wykroczenia”. Wówczas mogą zostać odwołani decyzją Trybunału Sprawiedliwości podjętą na wniosek rady Zarządzającej lub zarządu. Poza tym członkowie zarządu EBC realizują swoje obowiązki w pełnym wymiarze godzin i nie mogą podejmować żadnej innej działalności zawodowej odpłatnej lub nieodpłatnej, chyba że Rada Zarządzająca wyjątkowo udzieli im takiego pozwolenia. Te same standardy niezależności personalnej odnoszą się do Rady Zarządzającej drugiego organu EBC w skład której wchodzą poza członkami Zarządu prezesa banków centralnych krajów UGW.
Niezależność finansowa
Zasady dotyczące gospodarki finansowej ESBC podziału między narodowe banki centralne dochodów uzyskanych z tytułu wypełnianych zadań oraz podziału zysku netto EBC stanowią podstawy niezależności finansowej ESBC. Zasoby finansowe ESBC nie są włączone do budżetu wspólnoty, oznacza to że EBC oraz NBC są jednostkami samodzielnymi finansowo. Dochody ESBC pochodzą z wielu źródeł, w tym m.in. z inwestowania, będących w jego posiadaniu oficjalnych rezerw dewizowych, z marż odsetkowych (różnicy oprocentowania) między udzielonymi kredytami a przyjętymi depozytami kupna
Traktat z Maastriht zabrania EBC oraz NBC udzielania jakiejkolwiek formy kredytu na rzecz instytucji lub organów publicznych państw członkowskich.
Struktura ESBC była wzorowana na systemie niemieckim i amerykańskim tzn. była to struktura dwupoziomowa.
Organami decyzyjnymi EBC są:
Rada zarządzająca
Zarząd
Rada ogólna
Rada Zarządzająca (Prezesów) jest głównym organem decyzyjnym EBC, składa się z
sześciu członków Zarządu
prezesów banków centralnych wszystkich krajów strefy euro
Skład EBC
Rada zarządzająca
Prezesi narodowych banków centralnych państw członkowskich obszaru euro
Zarząd
Prezes
Wiceprezes
Pozostali członkowie
Rada główna/ogólna
Prezesi narodowych banków centralnych państw nie będących członkami obszaru euro
Prezesi narodowych banków centralnych państw członkowskich obszaru euro
Zarząd
Prezes
Wiceprezes
SKŁAD EBC
Rada Zarządzająca – zadania:
uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji niezbędnych do wykonywania zadań powierzonych eurosystemowi,
ustalanie polityki pieniężnej strefy euro, w tym podejmowanie decyzji w sprawach celów pieniężnych, podstawowych stóp procentowych, wielkości rezerw w eurosystemie oraz określenie wytycznych koniecznych do realizacji tych decyzji
realizacja funkcji konsultacyjnych
uchwalanie zaleceń mających na celu ułatwienie transakcji posiadanymi przez NBC i państwa członkowskie rezerwami walutowymi
ustalenie zasad określenia wysokości rezerw obowiązkowych,
uchwalanie regulacji wewnętrznych EBC określających organizację wewnętrzną banku i jego organów kierowniczych
uchwalanie regulacji mających na celu zapewnienie solidności i efektywności systemów płatności we Wspólnocie
uchwalenie zasad niezbędnych do ujednolicenia procedur księgowych
autoryzowanie emisji banknotów euro
zatwierdzenie wielkości emisji monet euro
Zarząd – zadania:
jest organem wykonawczym
przygotowanie posiedzeń Rady Zarządzającej
realizowanie polityki pieniężnej obszaru euro zgodnie z wytycznymi i postanowieniami Rady Zarządzającej. W tych ramach Zarząd wydaje krajowym bankom centralnym obszaru euro niezbędne polecenia
kierowanie codzienną działalnością EBC
wykonywanie określonych uprawnień przekazanych Zarządowi w drodze delegacji przez Radę Prezesów, w tym uprawnień o charakterze regulacyjnym
realizacja funkcji emisyjnej
gromadzenie informacji statystycznej oraz opracowywanie rocznych raportów ESBC
realizacja polityki rezerw obowiązkowych
Zarząd odpowiedzialny jest za wprowadzenie w życie polityki pieniężnej ustalonej przez Radę Zarządzającą.
Zarząd przygotowuje również posiedzenia Rady Zarządzającej, a przede wszystkim sprawozdania, oceny i projekty decyzji.
Posiedzenia Zarządu odbywają się co najmniej raz w tygodniu.
Rada Ogólna – kompetencje, udział w:
działaniach doradczych EBC
zbieraniu informacji statystycznych
sporządzaniu raportów rocznych EBC
ustalaniu zasad koniecznych do normalizacji procedur rachunkowych sprawozdawczych stosowanych przez krajowe BC
podejmowaniu wszelkich działań związanych z określeniem klucza subskrypcji kapitałów EBC innych niż te określone w Traktacie
ustalanie warunków zatrudnienia personelu EBC
przygotowaniach niezbędnych do nieodwołalnego ustalenia kursów walut państw członkowskich objętych derogacją wobec euro
ESBC:
1. Eurosystem :
a) EBC
b) NBC (strefy euro) : Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Portugalia, Hiszpania, Słowenia, Malta, Cypr, Słowacja, Estonia
2. NBC (bez strefy euro) : Dania, Szwecja, Wlk. Brytania, Polska, Czechy, Węgry, Litwa, Łotwa, Bułgaria, Rumunia
Cel główny: stabilność cen
W celu podjęcia decyzji z zakresu polityki pieniężnej Rada Zarządzająca systematycznie analizuje wszelkie informacji
Analiza danych dotycząca pierwszoplanowej roli pieniądza (asygnowana przez ogłoszenie wartości referencyjnej dla wzrostu M3)
Analiza przeprowadzona na podstawie szerokiego zakresu innych wskaźników gospodarczych i finansowych
Informacje gospodarcze
TRAKTAT Z MAASTRICHT
Artykuł 105
1. Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen. Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty ustanowionych w artykule 2. ESBC działa w poszanowaniu zasady otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją, sprzyjając efektywnej alokacji zasobów oraz zgodnie z zasadami określonymi w artykule 3a.
2. Podstawowe zadania ESBC polegają na:
- definiowaniu i urzeczywistnianiu polityki pieniężnej Wspólnoty,
- przeprowadzaniu operacji walutowych zgodnie z artykułem 109,
- utrzymywaniu i zarządzaniu oficjalnymi rezerwami walutowymi Państw Członkowskich,
- popieraniu należytego funkcjonowania systemów płatniczych.
3. Trzecie tiret ustępu 2 stosuje się bez uszczerbku dla utrzymywania i zarządzania przez rządy Państw Członkowskich walutowymi kapitałami obrotowymi.
4. EBC jest konsultowany:
- w sprawie każdego projektowanego aktu wspólnotowego w dziedzinach podlegających jego kompetencji;
- przez władze krajowe w sprawie każdego projektu regulacji w dziedzinach podlegających jego kompetencji, lecz w granicach i na warunkach określonych przez Radę zgodnie z procedurą przewidzianą w artykule 106 ustęp 6.
EBC może w dziedzinach podlegających jego kompetencji przedkładać opinie właściwym instytucjom lub organom Wspólnoty bądź władzom krajowym.
5. ESBC przyczynia się do należytego wykonywania polityk prowadzonych przez właściwe władze w odniesieniu do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i do stabilności systemu finansowego.
6. Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, po konsultacji z EBC i za zgodą Parlamentu Europejskiego, może powierzyć EBC specyficzne zadania dotyczące polityk w dziedzinie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i innymi instytucjami finansowymi, z wyjątkiem instytucji ubezpieczeniowych.
Artykuł 105a
1. EBC ma wyłączne prawo do upoważniania do emisji banknotów we Wspólnocie. Banknoty takie mogą emitować EBC i krajowe banki centralne. Banknoty emitowane przez EBC i krajowe banki centralne są jedynym legalnym środkiem płatniczym we Wspólnocie.
2. Państwa Członkowskie mogą emitować monety, z zastrzeżeniem zgody EBC co do wielkości emisji. Rada, stanowiąc zgodnie z procedurą określoną w artykule 189c i po konsultacji z EBC, może przyjąć środki w celu zharmonizowania nominałów i specyfikacji technicznych wszystkich monet przeznaczonych do obiegu, w zakresie, w jakim jest to niezbędne do zapewnienia należytego ich obiegu we Wspólnocie.
Artykuł 106
1. ESBC złożony jest z EBC i krajowych banków centralnych.
2. EBC ma osobowość prawną.
3. ESBC jest kierowany przez organy decyzyjne EBC, którymi są Rada Prezesów i Zarząd.
4. Statut ESBC jest ustanowiony w Protokole dołączonym do niniejszego Traktatu.
5. Artykuły: 5.1, 5.2, 5.3, 17, 18, 19.1, 22, 23, 24, 26, 32.2, 32.3, 32.4, 32.6, 33.1 litera a) i 36 Statutu ESBC mogą być zmienione przez Radę, stanowiącą bądź większością kwalifikowaną na zalecenie EBC i po konsultacji z Komisją, bądź jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z EBC. W każdym przypadku wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego.
6. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną bądź na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i EBC, bądź na zalecenie EBC i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją, uchwala przepisy, o których mowa w artykułach: 4, 5.4, 19.2, 20, 28.1, 29.2, 30.4 i 34.3 Statutu ESBC.
Artykuł 107
W wykonywaniu uprawnień oraz zadań i obowiązków, które zostały im powierzone niniejszym Traktatem i Statutem ESBC, ani EBC, ani krajowy bank centralny, ani członek któregokolwiek z ich organów decyzyjnych nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od instytucji czy organów wspólnotowych, rządów Państw Członkowskich, ani jakiegokolwiek innego organu. Instytucje i organy wspólnotowe, jak również rządy Państw Członkowskich zobowiązują się szanować tę zasadę i nie dążyć do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych EBC lub krajowych banków centralnych przy wykonywaniu ich zadań.
Instrumenty polityki pieniężnej
OOR
Udogodnienia depozytowo - kredytowe
System rezerw obowiązkowych
W okresie ożywienia- podnosi się stopę procentową i zniechęca do zaciągania kredytów, a w okresie kryzysu odwrotnie.
Żeby uspokoić rynki i pobudzić ożywienie gospodarcze banki centralne mogą to także dokonać, wykorzystując odpowiednio sformułowane słowne deklaracje. Jako przykład może służyć wypowiedź Mario Draghi’ z lipca 2012 roku kiedy zapowiedział on że EBC zrobi wszystko aby zachować euro.
Za tymi słowami poszły jednak czyny w postaci programu OMT – zakupu pożyczek od krajów kryzysowych otwartych na reformy. Inwestorzy wzięli słowa Dragi’go za dobrą monetę i w rezultacie po złożeniu tej deklaracji znacznie zmniejszyły się napięcia na rynkach finansowych.
Interwencjonizm werbalny (przyrzeczenia werbalne)– komunikaty przekazywane przez EBC, które mają za zadanie uspokoić rynki.
Szefowie BC uznali że przy pomocy werbalnych przyrzeczeń będzie można przez dłuższy czas utrzymywać niską stopę procentową i zaoferować gospodarce trochę więcej możliwości rozwojowych Chodzi o to by dać jasny sygnał i wyeliminować niepewność. Jako przykład można podać Bank od Japann, który od 1990 roku postanowił utrzymywać zero procentowa stopę aż do opanowania deflacji. Kolejnym przykładem może być były gubernator Banku kanady i obecny szef BoE Mark Carney. Bank of Canada pod jego przewodnictwem w kwietniu 2009 przyrzekł utrzymywać wiodącą stopę procentową do II kwartału 2010 na poziomie 0,25%. Nowe w tym komunikacie było nie tylko ustalenie okresu, w którym będzie obowiązywać ustalona niska stopa procentowa, ale także to, że będzie ona uzależniona od poziomu inflacji.
Również bank Centralny USA – FED wykorzystał werbalne komunikaty i jako swego rodzaju orientacyjną pomoc dla inwestorów. Najpierw w grudniu 2008 roku zdecydował o obniżeniu i utrzymywaniu stóp procentowych na pewien czas, potem w 2009 na rozszerzony okres. W sierpniu 2011 potwierdził zerową stopę procentową co najmniej do połowy 2013. W styczniu 2012 przedłużył ją do roku 2014. W podobny sposób postąpił EBC ogłaszając w sierpniu 2013 że kurs polityki pieniężnej realizowany przez ten bank będzie utrzymywany tak długo jak jest to konieczne. Jednocześnie potwierdził, że wiodące stopy procentowe pozostaną…..
Wyższy stopień złożoności komunikatów BC przedstawia decyzja FED z grudnia 2012 kiedy gubernator BC USA oświadczył, że odejdzie od polityki zerowej stopy procentowej dopiero gdy stopa bezrobocia odnóże się do 6,5 % lub bardziej, w tym komunikacie widać, że FED powiązał politykę pieniężną z dodatkowymi warunkami: stopą bezrobocia, ale też średnioroczną stopę inflacji.
W jaki sposób rynki finansowe reagują na tego rodzaju słowne wypowiedzi osób odpowiedzialnych za realizację polityki pieniężnej może świadczyć wypowiedź Bena Bernanke, szefa FED z czerwca 2013 roku kiedy wobec najważniejszego gremium FED i Komitetu Operacji Otwartego Rynku dokonując wprowadzenia do tego posiedzenia powiedział, że rozważana jest przez FED redukcja zakupu pożyczek. Wypowiedź ta spowodowała nerwowość na rynkach finansowych całego świata. W rezultacie nastąpiła wyprzedaż posiadanych przez banki fundusze inwestycyjne rządowych papierów dłużnych. Chcąc uspokoić rynek szef FED 10 lipca 2013 stwierdził, że polityka pieniężna musi jeszcze przez dłuższy czas pozostać poluzowana.
Przytoczone komunikaty wskazują że gubernatorzy banków centralnych poprzez słowne deklaracje wpływają na oczekiwania dotyczące stóp procentowych i dzięki temu oddziaływają na pożądany efekt. Nie można jednak traktować słownych deklaracji BC jako…. - trudno bowiem oddzielić oddziaływanie słownych obietnic od innych zmian w polityce pieniężnej. Świadczyć może o tym wypowiedź byłego gubernatora Banku of Canada, który stwierdził, że werbalne sterowanie i ograniczone czasowo…
Większość banków centralnych zdaje sobie sprawę z tego, że ich klasyczny instrument – sterowanie stopą procentową – w aktualnych warunkach jest mało skuteczny. Obniżenie stopy procentowej nie stymuluje już dodatkowego popytu, gdyż interwencje finansowe kredytem występują tylko wówczas, gdy gospodarka ma szanse rozwoju. Stopa procentowa bliska zeru traci wówczas swoje możliwości oddziaływania.
Poza tym banki źle znoszą politykę niskich stóp procentowych. Im dłużej ona obowiązuje tym silniej modele biznesowe banków będą obciążone tą polityką. Z powodu niskich sto procentowych mniej zarabiają co oczywiście wpływa na osłabienie ich kondycji finansowej. Dotyczy to zwłaszcza banków spółdzielczych i kas oszczędnościowych, które żyją pomiędzy stopami oprocentowania udzielanych kredytów i płaconych przez nie odsetek od złożonych depozytów. W fazach niskich stóp procentowych tego rodzaju banki tracą znaczną część swoich zysków. Im dłużej ta faza trwa tym dłużej ten problem występuje. Dla niektórych banków faza niskich stóp procentowych jest poważnie związana z przeżyciem tych banków.
Aby wygospodarować wysokie zyski wiele banków wzmocniło transformację terminów polegającą na tym aby otrzymane na krótki okres pieniądze przekształcić w długoterminowe pożyczki z czym także związane są problemu. W przypadku szybkiego wzrostu stóp procentowych mogą wystąpić trudności dla tych instytucji. W 1980 szybka zmiana stóp procentowych spowodowała poważne kłopoty z wypłacalnością wielu instytucji finansowych
Konsekwencją realizowania przez EBC polityki niskich stóp procentowych jest także to, że tłumi ona skłonność do oszczędzania(zwłaszcza na starość). Społeczeństwo Europy starzeje się, a w wyniku zerowych stóp procentowych konieczność prywatnego zabezpieczenia się na starość uległa załamaniu.
Polityka niskich stóp procentowych nie tylko zniechęca do oszczędzania, ale zachęca do zaciągania długów. Kredyty stają się niewiarygodnie tanie. Stanowi to niebezpieczeństwo pojawienia się wielu tzw. błędnych inwestycji i baniek spekulacyjnych.
Ponieważ jednak polityka niskich stóp procentowych utrzymywana przez długi okres niesie za sobą wiele negatywnych skutków (zniekształcenie cen, bańki spekulacyjne, zniechęcenie do oszczędzania, zachęcenie do zadłużania się), jeżeli koniunktura się poprawi konieczne będzie odejście od tej polityki. Odchodzenie od ultra rozluźnionej polityki pieniężnej oznacza wzrost stopy procentowej. Podwyższenie stopy procentowej uderzy przede wszystkim w kraje kryzysowe w strefie euro. Bieżące obciążenie budżetu tych krajów spłatą odsetek jest już bardzo wysokie, podwyższenie stóp procentowych skutkować będzie jeszcze większym obciążeniem stopą odsetek.
Rosnące stopy procentowe to nie tylko problem wysoko zadłużonych krajów południa ale także sektora bankowego. W wyniku wzrostu stóp procentowych banki, które w swych portfelach mają pożyczki państwowe będą musiały przejąć na siebie straty spowodowane utratą wartości posiadanych papierów dłużnych. To z kolei negatywnie odbije się na bilansach tych banków.
Jeżeli pożyczki państwowe będą wysoko oprocentowane banki będą musiały swoim inwestorom oferować wyższe oprocentowanie aby uzyskać świeży pieniądz. W rezultacie kryzys bankowy zostanie na nowo zaostrzony. Wzrost stopy procentowej będzie wywierać negatywny wpływ na realną gospodarkę, gdyż banki w krajach kryzysowych będą jeszcze bardziej powściągliwe w udzielani kredytów, a to może stłumić ożywienie w tych krajach. Jeżeli będą one usiłowały zrekompensować ten wzrost kosztów przez odpowiednie przedsięwzięcia oszczędnościowe,…
PODSUMOWANIE
Zdaniem wielu ekonomistów tradycyjna polityka Pieniężna trafiła na swoje granice stąd konieczność jej uzupełnienia i wzmocnienia przy pomocy nowych niestandardowych przedsięwzięć i instrumentów, do których zalicza się: kupno pożyczek państwowych przez BC, propozycja wprowadzenia karnych stóp procentowych, czy też podawanie do publicznej wiadomości decyzji dotyczących uwarunkowań i poziomu wiodących stóp procentowych, które jak w przypadku FED wkraczają na obszar polityki zatrudnienia. Podobnie jak zakupy rządowych papierów dłużnych są silnie powiązane z polityką fiskalną.
Współczesna polityka pieniężna pozostaje w sprzeczności z pierwotnym celem jakim jest stabilizacja poziomu cen. Wydaje się jednak, ze aktualnie w warunkach globalizacji i daleko idących powiązań i współzależności walka z inflacją już nie wystarcza. Banki centralne zostały zmuszone do podjęcia nowych zadań zmierzających do zapewnienia stabilności sektora bankowego i ratowanie rządów wysoko zadłużonych państw kupując ich papiery dłużne. Fakt, że bank centralny w razie sytuacji alarmowej może skupować w sposób nieograniczony pożyczki państwowe wpłynął na obniżenie oprocentowania płaconego przez kraje zadłużone od wyemitowanych przez siebie papierów dłużnych, co także znacznie uspokoiło rynki finansowe.
WYKŁAD 7 – 13.11.2013
RYNEK AKCJI W UNII EUROPEJSKIEJ W STREFIE EURO
Rynek kapitałowy:
Rynek akcji
Rynek obligacji
Model bankowy – podstawowym źródłem pozyskiwania kapitału są kredyty bankowe
Model anglosaski – zaopatrywanie się w kapitał poprzez emitowanie akcji i obligacji
Model anglosaski – dominuje w USA i Wielkiej Brytanii
Model bankowy - dominuje w Europie;
Co przemówiło za modelem anglosaskim?
Umożliwiał szerszy dostęp do środków finansowych
Na rynku kapitałowym funkcjonują różne fundusze wysokiego ryzyka, które umożliwiają gromadzenie kapitału na projekty wysokiego ryzyka (np. venture capital)
W europie jest model bankowy:
70-80% środków jest pozyskiwanych przez sektor bankowy
19992 – Wspólny rynek – zostały wyeliminowane bariery przepływów kapitałowych
Wprowadzenie wspólnej waluty pozwoliło nagle rozszerzyć wspólny rynek. Producenci nie muszą produkować tylko na rynek lokalny, ale także na rozszerzony rynek strefy euro.
Zarówno przedsiębiorstwa jak i banki uznały, że trzeba się przygotować do momentu wprowadzenia wspólnej waluty.
Windowanie zysków i tuszowanie strat osiągano kilkoma sposobami:
wzrost zysku na akcje często zwiększano poprzez zaciąganie kredytów, za które skupowano własne akcje z rynku
niektóre spółki redukowały normalne wydatki, takie jak inwestycje na badania, rozwój czy marketing, aby wykreować iluzję stałego wzrostu zysku
wiele spółek windowało swoje zyski przejmując inne spółki, których akcje były w danym momencie mniej warte
poprawiano wyniki finansowe manipulując księgowością; niektóre spółki swój długi ukrywały w firmach zależnych, których wyniki nie wchodziły jednak do całościowego bilansu (Enron) lub zawyżały obroty i zyski księgując sprzedaż z przyszłych kwartałów (Sunbean), mimo że odbiorcy nigdy nie mieli odebrać zamówionych towarów lub księgując zwykle wydatki jako inwestycje kapitałowe.
Sztucznie windowane zyski i tuszowane straty nakręcały kurs akcji. W ten sposób na giełdach notowania akcji bezustannie rosły prowadząc do coraz większego „nadmuchania bańki spekulacyjnej”. W rezultacie pod koniec lat 90. i na początku 2000r. akcje były poważnie przewartościowane.
Model anglosaski przewiduje większe pozyskiwanie środków na rynkach kapitałowych. Był on stopniowo wprowadzony do strefy euro.
Pierwszy udany sojusz transgraniczny NOREX – sojusz giełd Skandynawskich.
.Korzyścią z fuzji (Nyso EURONEX i NASDAQ nornic?) dla Europy jest łatwiejszy dostęp dla europejskich inwestorów do amerykańskiego rynku kapitałowego i odwrotnie
Rynek kapitałowy, giełdowy nie może istnieć bez instytucji, które rozliczają transakcje (?)
WYKŁAD 8 – 20.11.2013
RYNEK INSTRUMENTÓW DŁUŻNYCH, INFRASTRUKTURA ROZRACHUNKOWO-ROZLICZENIOWA PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI ORAZ AGENCJE RATINGOWE
RYNEK PIENIĘŻNY (!)
Najszybciej i najpełniej integracja nastąpiła na rynku pieniężnym. Z poszczególnych narodowych rynków pieniężnych w obszarze euro szybko powstał jednolity rynek pieniężny z jednakową dla wszystkich podmiotów strefy euro referencyjną krótkookresową stopą procentową. Było to możliwe dzięki powstaniu i funkcjonowaniu systemu TARGET, który umożliwia przekazywanie wielkich kwot w całym obszarze euro i w pozostałych krajach UE. System TARGET ułatwił wyrównywanie płynności w ramach UGW (obiegu) i dzięki temu zniwelował różnice w stopach procentowych w różnych segmentach (krajach) obszaru euro. Wraz z pojawieniem się euro zniknęły w Eurolandzie narodowe stopy referencyjne dla walut narodowych (AIBOR, FIBOR) zastąpiła je nowa stopa referencyjna rynku pieniężnego dla obszaru euro - EURIBOR (stopa referencyjna dla depozytów do 12 miesięcy). Jest to stopa po której pierwszorzędne banki krajów UGW nawzajem oferują sobie depozyty terminowe. Stopa ta została przez wszystkich uczestników rynku zaakceptowana, co ma zasadnicze znaczenie dla ustalenia jednolitej stopy referencyjnej. Dzięki temu urzeczywistniła się na tym segmencie rynku, pełna integracja. Natomiast dla depozytów overnight bazą referencyjną jest EONIA, która wyznaczana jest przez tę samą grupę banków jak w przypadku EURIBOR. Podstawowymi instrumentami rynku pieniężnego są certyfikaty depozytowe, krótkoterminowe papiery komercyjne - commercial papers i bony skarbowe. Wprowadzenie euro skutkowało rosnącą dynamiką emisji certyfikatów depozytowych i commercial papers. Początkowo bony skarbowe były w mniejszej ilości emitowane, lecz w późniejszych okresach ich emisja się zwiększyła.
Olbrzymim zainteresowaniem papierami dłużnymi wykazywały się przede wszystkim przedsiębiorstwa. Kapitał na rynku kapitałowym można było znacznie taniej pozyskać, w przeciwieństwie do zadłużanie się w sektorze bankowym.
Rynek instrumentów dłużnych:
rynek instrumentów rządowych
rynek instrumentów komercyjnych (przedsiębiorstw)
Udział wybranych walut na międzynarodowym rynku dłużnych papierów wartościowych w 1999 .r:
USD – 47%
EUR – 29%
CHF – 8%
JPY – 10%
Udział wybranych walut na międzynarodowym rynku dłużnych papierów wartościowych w 2010 r. (IIIkw)
EUR – 47%
USD – 34%
GBP – 8%
JPY – 3%
Barierę w handlu papierami wartościowymi stanowi infrastruktura rozrachunkowo - rozliczeniowa.
Barierą , która uniemożliwia rozwój rynku finansowego w europie jest przerost różnych instytucji rozrachunkowo- rozliczeniowych. W samej strefie euro istniało aż 19 różnych instytucji depozytowych , a w samej UE aż 40. Tymczasem w USA ten segment (infrastruktura rozrachunkowo rozliczeniowa) jest bardziej scentralizowany.
Aktualnie w strefie euro w obszarze rozliczania transakcji papierami wartościowymi funkcjonuje zdecentralizowana sieć prywatnych central rozliczających operacje papierami wartościowymi. Zdaniem EBC to niepotrzebnie generuje wysokie koszty przede wszystkim w transgranicznych transakcjach kupna i sprzedaży pap. wart. Eksperci EBC twierdzą, że jednolita platforma w strefie euro może wszystkim uczestnikom rynku zaoszczędzić znaczne koszty. Aktualne koszty w poszczególnych krajach są zróżnicowane, w zależności od kraju kształtują się między 0,45 (Włochy) a 2,80 (Grecja).
EBC liczy się z tym, że w jej platformie opłaty za transakcje będą się kształtować na poziomie 0,28 euro. Źródła tych znacznych oszczędności tkwią w masowości przeprowadzanych transakcji – istnieje możliwość dużego obniżenia kosztów stałych.
Projekt TARGET był długo badany i w końcu powstał jego harmonogram, wg którego T2Security powinien startować we wrześniu 2014 r.
Projekt ten był krytykowany.
(!) Rada Ecofin podkreśla, że clearing i rozliczenia operacji papierami wartościowymi stanowi fundament finansowej integracji w UE. Dlatego w tym obszarze muszą być osiągnięte znaczne postępy, aby wzmocnić efektywność i solidność świadczonych usług finansowych i przyczynić się do dalszego rozwoju gospodarki UE. Ecofin z zadowoleniem przyjął fakt, że Eurosystem podjął prace nad przygotowaniem T2S.
Negatywne stanowisko wobec projektu TARGET 2S zajęło także brukselskie Center for European Policy Studies (CEPS). W swojej analizie CEPS wyraża ono opinię, że system rozliczeń powinien podlegać konkurencji, gdyż to gwarantuje ciągłe ulepszanie usług oferowanych klientom. W przeciwieństwie do tego monopolistyczny oferent eliminuje konkurencję.
Ze względu na to, że nowa infrastruktura T2S będzie silnie oddziaływać na rynek, ECOFIN kieruje pod adresem EBC apel, aby nową platformę rozliczeniową wprowadzić stopniowo.
W szczególności wg ECOFIN należy zwrócić uwagę na:
scenariusz operacyjny musi być jasno skonstruowany, powinien uwzględniać zdefiniowane, realistyczne koszty. W efekcie końcowym transgraniczne i krajowe transakcje dzięki T2S powinny być rozliczane po kosztach korzystniejszych niż najniższe koszty w UE
Sukces projektu zależy od tego czy potrzeby wszystkich uczestników będą zadowalająco realizowane. Nie ma przymusu do udziału w T2S, jak również nie może być żadnych ograniczeń w dostępie do pieniądza BC dla podmiotów nie uczestniczących w T2S
koncepcja i sposób funkcjonowania projektu musi pozostawać w zgodzie z polityką konkurencji UE, aby wspierać i zabezpieczać konkurencję i innowacyjność w handlu pap. wart
Rada Ecofin podkreśliła także znaczenie zasad ważnych dla przyszłości T2S:
T2S powinna być otwarta także dla centrów depozytowych i walut spoza obszaru euro
Struktura zarządzania T2S powinna oferować rozwiązania pozwalające na obejście możliwych konfliktów interesów
W struktury kierowania T2S powinny być w odpowiedni sposób włączone wszystkie podmioty rynkowe, by zabezpieczyć zdolność reakcji na potrzeby rynkowe. Kierownictwo powinno także troszczyć się o przejrzystość i odpowiedzialność
Powinny być dokładnie zbadane prawne implikacje związane z dostosowaniem się do T2S
Rada EBC po zapoznaniu się ze stanowiskiem ECOFIN na posiedzeniu 8 marca 2007 oraz uwag central depozytowo-rozliczeniowych uznała, że projekt T2S jest wykonalny i w związku z tym podjęła decyzję o przejściu do następnej fazy realizacji projektu. Celem tej fazy jest wypracowanie wspólnie z centralami depozytowo-rozliczeniowymi i uczestnikami rynku zasad korzystania z platformy T2S.
Wydaje się, że utworzenie platformy zmniejszy koszty (które w USA są dziesięciokrotnie niższe, ze względu na to, że występuje tam mniejsza liczba pośredników.)
Wyniki badań i wnioski:
Na rynku finansowym strefy euro rynek pieniężny odgrywa najważniejszą rolę w realizowaniu polityki monetarnej przez EBC. W operacjach EBC bierze jednak udział tylko część uczestników rynku pieniężnego.
Dzięki integracji rynku pieniężnego instytucje nie uczestniczące w operacjach EBC posiadają swobodę zawierania transakcji z uczestnikami tych operacji. Warunki pozyskania środków wyrównują się i koszt pieniądza staje się jednakowy dla wszystkich uczestników rynku pieniężnego. Dzięki integracji rynku pieniężnego wszystkie instytucje mające do niego dostęp odczuwają jednakowo skutki polityki monetarnej.
Dla efektywności polityki pieniężnej EBC istotne znaczenie ma nie tylko integracja rynków pieniężnych ale też pozostałych segmentów rynku finansowego. Znaczenie rynku pieniężnego wzmacnia jednak fakt, że – jak wcześniej wykazano- jego integracja jest warunkiem powstania zintegrowanego rynku finansowego.
Główne wnioski z badań odnoszące się do całego rynku pieniężnego strefy euro:
od utworzenia strefy euro jej rynek pieniężny wykazywał stopniowy wzrost integracji. Wyjątkowo dynamiczny wzrost integracji krajowych rynków pieniężnych przyszłych członków strefy euro był widoczny w 3 latach poprzedzających utworzenie
obecnie rynek pieniężny strefy euro cechuje się wysokim stopniem integracji o czym świadczą wartości wskaźników dot. całego rynku, jak tez segmentów niezabezpieczonych depozytów międzybankowych i transakcji repo.
proces integracji rynku pieniężnego strefy euro jeszcze się nie zakończył. Świadczą o tym:
występująca dynamika wzrostu poziomu integracji,
zróżnicowanie integracji poszczególnych segmentów,
zróżnicowanie integracji rynków instrumentów o określonych terminach zapadalności w ramach poszczególnych segmentów
Główne wnioski z badań odnoszące się do segmentu niezabezpieczonych depozytów międzybankowych:
osiągnął bardzo wysoki stopień integracji
najbardziej zintegrowany segment rynku pieniężnego strefy euro
stopień integracji w badanym okresie wykazywał dodatnią dynamikę, która w ostatnich latach znacznie się zmniejszyła
wskaźniki oparte na cenach sugerują wyższy stopień integracji w przypadku depozytów o długich terminach zapadalności, a niższy przy depozytach overnight
pomimo bardzo wysokiego stopnia integracji nie jest jeszcze w pełni zintegrowany
Główne wnioski z badań dot. Segmentu transakcji repo:
Stopień integracji w latach 2002-2007 cechował się stabilnością lub znikomą dodatnią dynamiką
Obecnie wysoce zintegrowany, jednak nieco słabiej niż segment niezabezpieczonych depozytów międzybankowych
Główne wnioski z badań dot. segmentu krótkoterminowych, dłużnych pap. wart.
Najmniej zintegrowana część rynku pieniężnego UGiW
W ostatnich latach stopień integracji szybko się zwiększał
Wdrażane inicjatywy unijne (program STEP, platforma T2S) pozwalają spodziewać się, że w kolejnych latach segment ten będzie zmniejszał dystans dzielący go od pozostałej części rynku pieniężnego UGiW pod wzgl. stopnia integracji
Istotną rolę w identyfikacji ryzyka systemowego odgrywają AGENCJE RATINGOWE
Dokonują one analizy ryzyka systemu finansowego ułatwiając w ten sposób podjęcie decyzji inwestorom.
Są przejawem podziału pracy jaki dokonał się w sektorze finansowym
(!)Menedżerowie banków i funduszy hedgingowych, którzy na światowych rynkach zawierają miliony transakcji nie mają odpowiedniej wiedzy i czasu, aby w sposób wystarczający zajmować się ryzykiem państwa i przedsiębiorstw. Sięgają więc po rating wyspecjalizowanych agencji, podobnie postępują inwestorzy prywatni.
Geneza agencji ratingowych:
Sięga XIX w.: 1860r. Amerykanin Henry Vaunum Poor
→ opublikował kompendium z danymi finansowymi dotyczącymi Spółek Kolei Żelaznych. Niepokoiło go to, że inwestorzy bez wystarczających informacji angażowali się w budowę kolei żelaznych
1906r. John Moody → podobna praca
1906r John Knowles Fitach →publikuje statystyki finansowe dot. Dystryktu Nowego Jorku.
Od tego czasu Standard&Poor’s, Moody’s i Fitach zaopatrzyli rynki w oceny ratingowe.
W natłoku różnych ocen, opinii i plotek, rynki kapitałowe potrzebują obiektywnych kryteriów, którymi mogą się kierować i tymi stały się oceny opracowywane przez agencje ratingowe:
Im bardziej rynki polegają na ratingach tych trzech agencji → tym w większym zakresie prawo i nadzorcy są skazani na ich uwzględnianie
Im bardziej te ratingi są uwzględniane → tym silniejszy jest quasi oficjalny status agencji ratingowych.
Każda agencja stosuje własne systemy oceny, ale różnią się one niewiele, co ułatwia porównywalność wyników analiz na rynku międzynarodowym. Wynika to głównie z historycznego rozwoju branży, gdzie nowo powstające agencje ratingowe przyjmowały symbole znane już z rynku. Przykładowo S&P ma 4 główne poziomy jakości ocen od A poprzez B i C do D:
– pełna wiarygodność finansowa
(!)W ramach A mogą być trzy stopnie:
AAA – najwyższy status
AA – nieco gorszy
A – najsłabszy
Podobnie zróżnicowane są systemy B i C. literom może towarzyszyć znak plus i minus, co oznacza odpowiednie podwyższanie lub obniżanie oceny. Rating między AAA a BBB określane są jako inwestycyjne (zalecane dla poważnych inwestorów)…
Władza i wpływy agencji ratingowych są ogromne, gdyż na ich ocenach opierają się rynki instrumentów dłużnych, władze nadzorcze i banki centralne.
Udział 3 wielkich międzynarodowych agencji w rynku ocen ratingowych szacuje się na 95%
Siła oddziaływania tych agencji wynika zwłaszcza ze znaczenia ocen ratingowych w ustawodawstwie nadzorczym.
Towarzystwa ubezpieczeniowe mogą inwestować w pap. wart. posiadające pewien rating.
Banki muszą zabezpieczać kap. Własnym pozycje w pap. wart. w zależności od ratingu.
Europejski Bank Centralny (EBC) kieruje się ratingiem, gdy banki komercyjne chcą wykorzystać pap. wart. jako zabezpieczenie dla zapewnienia sobie płynności.
Można więc powiedzieć, że politycy i regulatorzy zatem sami uczynili agencje tak potężnymi i wpływowymi instytucjami.
Na przykład w Niemczech zgodnie z przyjętym ustawodawstwem papiery rządowe zakupione przez ubezpieczyciela lub fundusze emerytalne muszą mieć co najmniej rating BBB do agencji S&P, Fitach lub porównywalne Baa3 od Moody’s. → ochrona klientów towarzystw ubezp. i funduszy emerytalnych w myśl zasady, że pieniądze ubezpieczonych powinny być bezpieczne. Dlatego kiedy agencje obniżają rating pożyczek państwowych powoduje to ich sprzedaż przez firmy ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne uruchamiając w ten sposób histerię i zachowania stadne na rynkach finansowych. To dzięki takim regulacjom agencje ratingowe stały się tak potężnymi i wpływowymi instytucjami.
Również w ostatnim kryzysie finansowym, który rozpoczął się od wystąpienia poważnych zobowiązań na amerykańskim rynku SUBPRIME, agencje miały swój poważny udział.
odegrały dużą rolę w rozprzestrzenianiu się kryzysu na cały świat, gdyż przydzielały najwyższe oceny (AAA) toksycznym pap. wart. CDS i CDO.
Ślepe zaufanie spowodowało globalny kryzys systemu finansowego. Pozostaje to w związku z tym, że agencje były opłacane przez emitentów co wyraźnie wskazuje na występowanie konfliktu interesów
Agencje doradzały emitentom jak dany papier powinien być strukturyzowany, aby otrzymać rating AAA → pogłębienie konfliktu
Po upadku Lehmann Brothers, któremu jeszcze miesiąc przed bankructwem dawano najwyższą ocenę AAA, agencje bardzo mocno krytykowano.
Wielu polityków i ekonomistów uważali, że agencje powinny również podlegać nadzorowi i regulacjom., by móc w przyszłości zapobiec kryzysom.
Pod koniec 2009 Unia Europejska uchwaliła nowe przepisy dot. rejestracji i kontroli agencji ratingowych. Przewidywały one, że:
Agencje muszą swoje procedury i modele oceny emisji pap. wart. Podawać do publicznej wiadomości
Ich działalność poddana nadzorowi nowej europejskiej instytucji nadzorczej nad giełdami: Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA)
→, która powinna uzyskać daleko idące i szerokie upoważnienia dot. Kontroli międzynarodowych agencji ratingowych: Standard&Poor’s, Moody’s i Fitch,
Nie mogą jednocześnie oferować usług w zakresie oceny i doradztwa.
Krytyka agencji ratingowych ulega poważnemu zaostrzeniu po znacznym obniżeniu ratingu Grecji w 2010 oraz ostatnio po obniżeniu dla Portugalii i Włoch.
Moody’s: początek lipca 2011 obniżyła rating Portugalii o 4 stopnie na Ba2 → alarm dla menedżerów. Wielu managerów inwestujących w kapitał funduszy emerytalnych i towarzystw ubezpieczeniowych muszą ją wziąć pod uwagę.
→ Zmiana ratingu pożyczek państwowych może spowodować konieczność ich sprzedaży przez fundusze emerytalne i towarzystwa ubezpieczeniowe albo będą miały poważne kłopoty z władzą nadzorczą.
Nie tylko szefowie rządów i ministrowie finansów UE krytykują oceny agencji, ale też przedstawiciele partii politycznych (bez względu na opcje polityczne czy różnice ideologiczne)
Niemcy: CDU, SPD, Zieloni→ są przeciwko ocenom agencji. Stwierdzają, że „Agencje nie zostały wybrane w wyborach przez społeczeństwo. Stanowią one oligopol trzech przedsiębiorstw i są zdominowane przez anglosaski model funkcjonowania, składający się z trzech przedsiębiorstw. Czy można zatem postawić los Europy w ich rękach?”
Michel Barnier (komisarz ds. rynku wewnętrznego, krytyk agencji ratingowych) pod koniec 2010r wystąpił z propozycją silniejszego uregulowania działalności agencji, które powinny dostosować się do reguł obowiązujących w UE.
Najważniejsze rozwiązania zawarte w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1060/2009 oraz nr 513/2011 z dnia 11 maja 2011 - Rozporządzenie w sprawie agencji ratingowych zawiera rozwiązania dotyczące najczęściej wysuwanych zarzutów wobec agencji ratingowych.
Aby skutecznie wykonywać swoje obowiązki ustalono, że ESMA ma prawo do zwracania się ze zwykłym wnioskiem o przekazanie wszelkich koniecznych informacji przez agencje ratingowe lub inne osoby prowadzące działalność w zakresie ratingu kredytowego. (…)
Agencje ratingowe są pod ścisłą kontrolą.. Wielkie agencje ratingowe musiały się poddać regulacjom Parlamentu Europejskiego.
Wszelkie agencje ratingowe to agencje amerykańskie – nie ma europejskiej agencji ratingowej. Nie ma jednomyślności co do tego jak ona powinna wyglądać..
Coraz głośniej słychać wołanie o niezależną europejską agencję ratingową, która przełamie oligopol trzech wielkich agencji.
Utworzenie tego rodzaju agencji jest popierane przez kanclerz Niemiec A. Merkel i Austrii Wernera Faymanna, którzy żądają odpowiednio szerokiej inicjatywy w tej sprawie.
Tym nie mniej, eksperci twierdzą że trzeba poczekać kilka lat zanim powstanie i będzie funkcjonować europejska agencja ratingowa na rynku finansowym.
Prof. Dr Peter Bofinger (członek niemieckiej Rady Mędrców) wypowiada się za europejską agencją, która nie powinna być zorientowana na zysk, lecz powinna działać jako niezależna fundacja.
Ch. Foyer (gubernator Narodowego Banku Francji) oraz przewodniczący Komisji Europejskiej uważają, że organizacje jak Euler Hermes czy francuski Coface należałoby rozbudować do pełnienia funkcji agencji ratingowych, gdyż dysponują one dużą wiedzą i doświadczeniem w zakresie oceny ryzyka kredytowego.
PODSUMOWANIE:
Władza agencji ratingowych polega na władzy rynków.
Jak długo każda zmiana ratingu będzie miała bezpośredni wpływ na wartość aktywów banków, towarzystw ubezpieczeniowych i funduszy emerytalnych nic się w tej dziedzinie nie zmieni.
Kto zatem chce agencje pozbawić tej władzy musi złagodzić znaczenie zewnętrznego ratingu w prawie nadzorczym. Jednocześnie jednak zarządy banków i firm ubezpieczeniowych muszą wziąć na siebie większą odpowiedzialność przede wszystkim finansową.
Aby złamać władzę trzech wielkich agencji, konieczny jest zestaw przedsięwzięć.
silniejsze ukierunkowanie na własny wewnętrzny system ratingowy, który przewidziany jest w Bazylei III. → obniżenie znaczenia ocen trzech wielkich agencji.
Wykorzystywanie ocen mniejszych agencji ratingowych specjalizujących się w określonym obszarze
Powołanie nowych europejskich agencji ratingowych →wzrost konkurencyjności na tym rynku, najbardziej pożądane rozwiązanie problemu
Ocenę należy używać jako wskazówkę, a nie jako imperatyw, który nie podlega dyskusji.
WYKŁAD 9 – 27.11.2013
RYNEK BANKOWY
Model kontynentalny (Europa, Japonia) - pozyskiwanie kapitału przez sektor bankowy
Sektor bankowy ulega ciągłym przeobrażeniom.
Wskaźniki przy ocenianiu banków:
Lista 20 największych pod względem kapitalizacji rynkowej banków.
W 1990 r. dominowały banki japońskie. Obok nich ważną rolę odgrywały jeszcze: Allianz, Deutsche Bank (Niemiecki), AIG Bank (Amerykański), Generali Bank (Włochy). W 2003 r. wśród tych 20 banków pozostał już tylko jeden bank japoński: Mitsubishi Tokyo; a dominowały banki amerykańskie (było ich pierwszym z nich był Citigroup). Japonia po 1990 r. przeżywała stagnację, podczas której wiele banków nie sprostało temu zastojowi i zbankrutowało. W Europie nastąpił okres „nowej ekonomii” wzrost gospodarczy nakręcany jest rozwojem Hi-Tech. Ta sytuacja była korzystna dla rozwoju banków USA. W kolejnych latach pozycje poszczególnych banków zmieniały się, ale i tak to banki USA dominowały.
Największe banki pod względem kapitałów własnych: Citigroup, HSBC. Dominują już nie tylko banki USA ale i europejskie. Sytuacja ciągle się zmienia.
2007 – szczyt ożywienia gospodarczego.
Zmiany dokonują się głównie poprzez procesy konsolidacji. Najczęściej przez to rozumiemy fuzje i przejęcia.
Banki zdobywały coraz większy kapitał albo przez akumulację zysku albo przez połączenie z innym bankiem konsolidacje.
Definicje konsolidacji banków w wybranych polskich pozycjach literatury przedmiotu:
| autor | pojęcie | Definicja |
|---|---|---|
| Lachowski S. | konsolidacja | fuzja, przejęcie lub współpraca strategiczna dwóch lub więcej banków w celu zachowania lub wzmocnienia konkurencyjności rynkowej |
| Kosiński B. | konsolidacja kapitałowa w sektorze bankowym | wszelkie przedsięwzięcia polegające na łączeniu dwóch lub więcej banków w jedną organizacyjną całość lub tworzeniu zespołów banków powiązanych kapitałowo, współdziałających ze sobą i prowadzących wspólną politykę. Celem przedsięwzięcia jest powołanie do życia struktury większej i silniejszej pod względem finansowym, o zwiększonych możliwościach działania |
| Solarz J.K. | konsolidacja krajowego systemu bankowego | proces wzmacniania potencjału strategicznego (…) przy wykorzystaniu możliwości, jakie daje kapitałowa i organizacyjna forma holdingu finansowego |
| Jaworski W.L. | konsolidacja banków | łączenie banków kapitałowe oraz kapitałowe i organizacyjne |
Podział transakcji konsolidacji:
|
|
|
|---|---|---|
| sposób łączenia się przedsiębiorstw | horyzontalne (poziome) | dwa lub kilka przedsiębiorstw z tej samej branży łączy się, by w ten sposób zwiększyć udziały w rynku, poprawić efektywność działania, skoncentrować działania lub osiągnąć efekty skali |
| wertykalne (pionowe) | połączenie się jednostek z podobnych segmentów rynku. Działanie takie są podejmowane w sytuacji, gdy pomiędzy firmami mogą występować zależności dostawca – odbiorca. Konsolidacja wertykalna jest podejmowana, gdy występuje np. nieefektywny rynek składników produktów | |
| koncentryczne | połączenia o charakterze koncentrycznym mają miejsce, gdy podmioty są powiązane przez korzystanie ze wspólnej technologii, procesów produkcji lub rynków. Przejmowana firma stanowi przedłużenie gamy oferowanych produktów, rynków lub technologii firmy przejmującej. | |
| konglomeratowe | kapitałowe o organizacyjne połączenie firm działających w odmiennych dziedzinach produkcyjnych lub usługowych, obsługujących różne rynki. Cel: możliwość wykorzystania zasobów kapitałowych jednego przedsiębiorstwa przez drugie |
|
| charakter połączenia | many at once (wszyscy na jednego) | kilka przedsiębiorstw poprzez połączenie się z inną firmą dąży do umocnienia swojej pozycji w danym sektorze |
| one at time (fuzja jedna na jakiś czas) | w sytuacji zagrożenia w otoczeniu lub gdy duża firma przejmuje mniejsze przedsiębiorstwo | |
| one by one (jedna na jedną firmę) | podobne przedsiębiorstwa „pochłaniają” się wzajemnie | |
| charakter połączenia przedsiębiorstw | fuzje sensu stricto | połączenie banków o podobnych rozmiarach |
| „przyjazne” przejęcie kontroli nad bankiem | zachodzi między bankami o różnych rozmiarach i potencjałach, przejęcie ma miejsce za zgodą i w drodze uchwały przejmowanego banku | |
| „wrogie” przejęcie | bank przyjmujący zwraca się bezpośrednio do właścicieli przejmowanej instytucji, pomijając kierownictwo banku podczas realizowania transakcji, istnieje możliwość podjęcia przez bank przejmowany działań obronnych polegających na np. znalezieniu oferty trzeciego podmiotu zainteresowanego przyjaznym przejęciem, wprowadzeniu zmian w statucie lub podjęcia prób wykupienia banku | |
| cel dokonywania połączenia | konsolidacja w rynku | konsolidacja podmiotów funkcjonujących na podobnych rynkach, pozwala na połączenie prowadzonych operacji i wspólne wykorzystanie posiadanych oddziałów i kadry pracowniczej. Cel: redukcja kosztów na skutek zamykania zbędnych oddziałów i zwolnień pracowników, poprawa efektywności działania poprzez powiększenie grona klientów oraz lepszą jakość zarządzania ryzykiem kredytowym |
| konsolidacja z różnych rynków | konsolidacja podmiotów funkcjonujących na różnych obszarach geograficznych. Cel: wzrost konkurencyjności poprzez ekspansję na rozleglejszym niż dotychczas rynku pozyskując nowych klientów | |
| rozwój rynku | połączenie podmiotów funkcjonujących na tym samym rynku oferujących usługi i produkty dla różnych segmentów rynku. Cel: redukcja kosztów poprzez zmniejszenie liczby oddziałów a tym samym zwiększenie dochodów | |
| rozwój linii produktowej | połączenie podmiotów oferujących usługi i produkty wzajemnie komplementarne. Cel: wzrost przychodów poprzez wykorzystanie aktywów, doświadczenia rynkowego, marki instytucji, wykwalifikowanej kadry pracowniczej | |
| Sprzedaż podległych banków | sprzedaż zagranicznych filii lub oddziałów należących do instytucji pochodzącej z innego kraju | |
|
klasyczne konsolidacje dwóch lub kilku samodzielnych banków | cel: skuteczna realizacja przyjętej strategii – rozszerzenie skali i zakresu działania, obniżka kosztów, umocnienie pozycji na rynku; nowa jednostka funkcjonuje pod nową firmą, może jednak zawierać elementy nazw jednostek połączonych |
| przejmowanie przez bank silniejszy (np. w drodze zakupu) instytucji słabszej kapitałowo | forma ma zastosowanie w sytuacji, gdy słabszy bank znalazł się w trudnej sytuacji finansowej – silniejszy bank jest gotowy przejąć jego aktywa i pasywa oraz należności zagrożone, działa na rzecz naprawienia zaistniałej sytuacji, pokrycia strat, wyeliminowania ewentualnych zagrożeń; bank przejmujący: powiększa stan posiadania placówek, klientelę, sumę zgromadzonych depozytów, inicjującym przejęcie może być: - bank przejmowany, który unika ogłoszenia niewypłacalności, - bank przejmujący zainteresowany rozszerzeniem pola działalności, - nadzór bankowy | |
| zakup udziałów w kapitale akcyjnym banku |
|
Największe przejęcia transgraniczne w Europie w latach 1996 – 2005:
1996 – Połączenie Credit Communal de Belgique, Credit Local de France i Banque Internationale de Luxembourg w grupę bankową Dexia, która jest uważana za pierwszą transgraniczną. Poprzez dalsze przejęcia (akwizycje) i kooperację jest Dexia obecnie ze swoją siedzibą w Brukseli na 15 pozycji największych europejskich banków
Marzec 2000 – Szwedzko-fińska Menta-Nordenbanken przejmuje drugą pod wzgl. wielkości duńską instytucję monetarną Geldinstitut Unidanmark. W wyniku tego powstał największy koncern finansowy w Europie Północnej. Kilka miesięcy później nowy koncern przejmuje także Christiana Bank jak również szwedzki Postgirat Bank i do końca 2001 funkcjonuje pod nazwą Nordea
Kwiecień 2000 – Brytyjski Hongkong Shanghai Banking Corporation (HSBC) zapowiada przejęcie 7. pod wzgl. wielkości banku francuskiego Bank Credit Commercial de France (CCE). Cena kupna wyniosła prawie 11 mld euro i było najwyższą dotąd ceną jaką bank zapłacił za transgraniczne przejęcie.
Lipiec 2000 – Hypovereinsbank kupił największą austriacką instytucję monetarną Bank Austria Creditanstalt za 7,1 mld euro. Dzięki tej fuzji HVB zaistniał na rynku Europy Wschodniej.
Sierpień 2004 – Duży hiszpański bank komercyjny Banco Santander Central Hispano kupił brytyjski Abeby National za 13,4 mld euro. Jest to najwyższa cena jaką kiedykolwiek zapłacono za bank zagraniczny. Transakcja ta wyniosła Santander na 4. miejsce dziesięciu największych banków europejskich.
Kwiecień 2005 – Holenderski ABN Amro Holding oferuje za włoski bank Banca Autonvenetta 6,3 mld euro w gotówce. Transakcja ta jest pierwszym przejęciem włoskiego banku przez zagranicznego nabywcę.
Czerwiec 2005 – Bawarski Hypovereinsbank i UniCredito Italiano podają do wiadomości, że obydwa banki wyrażają zgodę na połączenie.
WYKŁAD 10 – 04.12.2013
WIELKIE BANKI
Najważniejsze zagadnienia, których rozwiązanie, zdaniem G20, pozwoli w przyszłości uniknąć wielkich kryzysów, obejmują:
Podwyższenie wymagań dot. Kapitału własnego
Wprowadzenie limitów zadłużania się banków – współczynnik dźwigni
Wprowadzenie antycyklicznych buforów kapitałowych
Nowe zasady wynagradzania menadżerów
Trans graniczna kontrola działalności wielkich banków
Silniejsze uregulowania handlu derywatami
Obniżenie ryzyka systemowego związanego z funkcjonowaniem wielkich banków.
Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego (Basel Commitee on Banking Supervision)
Założony w 1974 przez prezesów banków centralnych grupy G10
Aktualnie należy do niego 27 krajów, które są reprezentowane przez wysokiej rangi urzędników banków centralnych i nadzorców bankowych
Formułuje standardy nadzoru bankowego i wytyczne oraz rekomenduje najlepsze praktyki.
Rada Stabilności Finansowej - Financial Stability Board (FSB)
Została utworzona w 2009 w wyniku przekształcenia Forum Stabilności Finansowej (FSF) ustanowionego na mocy decyzji grupy G7 z 20.02.1999.
Główne cele działalności Forum zostały ukierunkowane na :
Ocenę stabilności międzynarodowego systemu finansowego
Identyfikacji działań naprawczych i prewencyjnych oraz nadzór nad nimi.
Usprawnienie koordynacji i wymiany informacji pomiędzy różnorodnymi władzami odpowiedzialnymi za stabilność finansową.
Kryzys finansowy z lat 2007-2009 wykazał, że dotychczasowe wysiłki FSF zmierzające do zapewnienia stabilności międzynarodowych finansów były niewystarczające a współpraca finansowa zbyt słaba i niewłaściwie skoordynowana.
Dlatego członkowie grupy G20 uznali za konieczne zastąpienie Forum nową instytucją o szerszym i wzmocnionym mandacie – FSB.
W stosunku do FSF rozszerzono liczbę członków Rady, do której należą obecnie wszyscy byli uczestnicy Forum, reszta krajów G20, Hiszpania oraz Komisja Europejska.
Główne zadania Rady Stabilności Finansowej:
Prace nad zarysowaniem odpornej na kryzysy architektury rynków finansowych.
Na zlecenie G20 opracowane są rekomendacje dotyczące najważniejszych zagadnień mających na celu zapewnienie stabilności finansowej w skali świata. Między innymi:
FSB koordynuje światowe wysiłki zmierzające do ustalenia silniejszych regulacji banków i rynków finansowych
Plany reform dotyczących Bazylei II
Handel derywatami
Ryzyka systemowego związanego z działalnością wielkich banków
Zasady wynagradzania menadżerów bankowych.
Aby system finansowy uczynić stabilnym i poważnie obniżyć ryzyko wybuchu kryzysu finansowego konieczne są instytucjonalne i regulacyjne reformy. Podejście systemowe do przeprowadzonych reform oznacza wzmocnienie całościowego spojrzenia na funkcjonowanie systemu finansowego. Zgłasza, że doświadczenie uczy, że stabilizacja pojedynczych rynków i instytucji nie gwarantuje stabilizacji całego systemu finansowego. Ponieważ system finansowy to coś więcej niż tylko suma poszczególnych części, stąd uregulowania ukierunkowane na sferę mikro muszą być uzupełnione o uregulowania ukierunkowane na sferę makro.
Pierwszym krokiem zmierzającym do wzmocnienia systemu finansowego jest pojedynczy bank i związana e z jego działalnością mikroostrożnościowe regulacje. Chodzi bowiem o to, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo bankructwa pojedynczego banku i zapobiec upadkowi pierwszej kostki domina, a tym samym przeciwdziałać wystąpieniu efektu domina. Dlatego regulacje ostrożnościowe na poziomie mikro są tak istotne dla stabilności całego systemu finansowego.
Makroostrożnościowe podejście – ryzyko systemowe związane z funkcjonowaniem wielkich silnie powiązanych instytucji finansowych.
Jedną z głównych przyczyn kryzysu w sektorze finansowym było niedostateczne rozpoznanie i niedocenienie ryzyka systemowego. Przez ryzyko systemowe należy rozumieć prawdopodobieństwo wystąpienia specyficznego, systemowego zdarzenia, które może zaburzyć funkcjonowanie znacznej części systemu finansowego i może przełożyć się na ogólną efektywność gospodarczą. Może ono wynikać z kumulowania się wielorakich pojedynczych ryzyk. Dotychczas systemowe i kompleksowe analizy zagrożeń ryzykiem systemowym były niedostateczne. Brak było też instrumentów w sferze regulacji i nadzoru, które można by wykorzystać w zwalczaniu zidentyfikowanych potencjalnych ryzyk systemowych. Uwaga regulatorów i polityków w pierwszym rzędzie była skoncentrowana na zapewnieniu stabilności pojedynczych instytucji, rynków i infrastruktury, dominowało tzw. Podejście mikroostrożnościowe.
Na poziomie makro kwestią o istotnym znaczeniu dla ryzyka systemowego jest problem znaczących systemowo instytucji finansowych – Systematical Important Financial Institution (SIFI), których bankructwo może mieć poważne skutku dla całego systemu finansowego. Zdaniem ekspertów szczególnym wyzwaniem jest zdefiniowanie i identyfikacja systemowo ważnych instytucji finansowych. Należy zwrócić uwagę, że systemowo ważna instytucja nie zależy jedynie od jej wielkości. Obok wielkości należy uwzględnić także powiązania tez instytucji z innymi uczestnikami rynku, jej zastępowalność, jak również ogólną sytuację na rynku. Innymi słowy chodzi o ocenę czy upadłość takiej instytucji będzie miała systemowe konsekwencje. Jest to problem którego rozwiązanie wymaga rozwinięcia odpowiedniej metody identyfikacji znaczących systemowo instytucji (SIFI).
Istotnym problemem związanym z istnieniem systemów znaczących instytucji finansowych jest problem moral hazardu czyli pokusy nadużycia. Przed kryzysem instytucje bankowe miały niepisane gwarancje państwa. W razie kłopotów mogły liczyć na wsparcie. To zachęciło je do wchodzenia w coraz większe ryzyko. Po upadku Lehmann Brothers rządy zdecydowały się nie dopuścić do bankructwa kolejnego banku co spowodowało, że gwarancje te dotychczas o charakterze implicite zamieniły się na gwarancje eksplicite.
Gwarancje państwa stanowiły dla dużych banków swoistą kotwicę bezpieczeństwa. Umożliwiła ona tym bankom przez długi okres taniej finansować się na rynku, mieć większy udział w rynku i kształtować ceny oferowanych usług. Jednocześnie gwarancje dla wielkich i silnie powiązanych instytucji finansowych pozostają w wyraźnej sprzeczności z zasadami rynkowo ukształtowanego i funkcjonującego systemu finansowego.
W gospodarce rynkowej decyzje podejmowane są w warunkach niepewności i ryzyka. Wyższość gospodarki rynkowej w stosunku do innych systemów zawiera się w bodźcach jakie warunki rynków emitują dla uczestników rynku, którzy po ich uwzględnieniu rozważają korzyści jakie mogą osiągnąć w relacji do występującego ryzyka. W system gospodarki rynkowej wpisana jest również zasada odpowiedzialności podmiotu za poniesione straty łącznie z bankructwem. Inaczej mówiąc w gospodarce rynkowej gotowość do ponoszenia ryzyka jest trzymana w ryzach przez możliwość bankructwa.
Małe i średnie banki w razie kłopotów bankrutują. Duże banki ze względu na ich powiązania i znaczenie dla funkcjonowania systemu finansowego w razie kłopotów są ratowane przez państwo. Aby uniknąć w przyszłości kosztownego ich ratowania przez podatników proponuje się różne rozwiązania problemu „too big to fail”:
Restrukturyzację i przymusowy podział wielkich banków na mniejsze części
Wprowadzenie opodatkowania w relacji do sumy bilansowej
Dopuszczenie do bankructwa dużego banku mającego kłopoty
Ograniczenie wynagrodzenia menadżerów bankowych i uzależnienia ich od wypracowanego w długim okresie zysku.
Przymusowy podział wielkich banków, za którym optował również gubernator Banku Angli Mervin King, ma wielu oponentów. Lepiej jest zdaniem niektórych ekonomistów jeżeli polityka skoncentruje się na regulacji instytucji finansowych niż na ich podziale. Ważne są przede wszystkim władze nadzorze, które będą mogły zagrożone banki zrestrukturyzować lub zlikwidować. W skrajnym przypadku znacząca dla stabilizacji systemu finansowego część banku może zostać szybko wyizolowana i upaństwowiona lub sprzedana podczas gdy reszta powinna podlegać likwidacji. To wymaga jednak wypracowania jednolitych, prawnie usankcjonowanych procedur upadłościowych|(likwidacyjnych), a także specjalnych funduszy na pokrycie kosztów restrukturyzacji i likwidacji.
Ciekawą inicjatywą zmierzającą do zabezpieczenia ryzyka wypłacalności znaczących systemowo instytucji finansowych jest zaproponowane przez Radę Mędrców z Niemiec utworzenie funduszu stabilizacyjnego, który byłby finansowany przez znaczące systemowo instytucje finansowe w postaci składek lub opłat. To, zdaniem Mędrców, osłabi bodźce do dążenia by być systemowo ważną instytucją. W ten sposób możliwe będzie zredukowanie częstotliwości występowania kryzysów w przyszłości. Celem tej propozycji jest dopuszczenie do bankructwa (upadłości) systemowo ważnej instytucji i w ten sposób podporządkowanie wszystkich systemowo ważnych instytucji działania mechanizmu rynkowego.
Rada Mędrców wskazuje na szwedzki fundusz stabilizacyjny, który został założony w 2008. Aktualnie jego środki stanowią 1% PKB Szwecji. Należy zauważyć, że wszystkie banki ponoszą równe opłaty stanowiące 0,036% zobowiązań. Przewiduje się, że w ciągu 15 lat fundusz powinien wzrosnąć do 2,5% PKB. Dokonując odpowiednich obliczeń dla sfery euro w relacji do PKB, środki funduszu powinny kształtować się w przedziale od 100 mld do 250 mld euro.
Wnioski z badań przeprowadzonych przez ekonomistów Banku Światowego i Uniwersytetu w Tilbury związane z zagrożeniem funkcjonowania wielkich banków.
Asli Demirguc-Kunt oraz Harry Huinzinga w swoich badaniach dotyczących SIFI (systemowo ważnych instytucji finansowych) stwierdził, że niektóre SIFI są tak duże, że kraje macierzyste nie są w stanie ich uratować. Ich zdaniem, w Szwajcarii, Holandii i Wielkiej Brytanii możliwe są takie same katastrofy jakie miały miejsce pod koniec 2008 roku w Islandii i doprowadziły na skraj przepaści grożącej bankructwem państwa. W opublikowanych ostatnio badaniach wykazali, że istnieje jeszcze wiele banków, które są zbyt duże, żeby mogły być uratowane, 30 banków ma zobowiązania, które są co najmniej w połowie tak duże jak PKB kraju macierzystego danej instytucji.
PRZYKŁADY:
Szwajcaria:
Zadłużenie UBS stanowie 3,7 krotności PKB tego kraju
Zadłużenie Credit Suisse jest 2,1 krotnie większe od PKB
Holandia
Zadłużenie ING przekracza dwukrotnie PKB Holandii.
Wielka Brytania
Royal Bank of Scotland na przełomie 2008/2009 zanotował rekordowe straty w wysokości 60 mld USD, a jego suma bilansowa w swoim największym punkcie była wyższa niż cała brytyjska działalność gospodarcza.
Jeżeli weźmie się pod uwagę nie pojedyncze banki, ale wielkość całego systemu finansowego to na przykład w Wielkiej Brytanii łączne zobowiązania płatnicze wszystkich instytucji monetarnych (Geldinstitution) przekraczają 5,5 PKB, w Szwecji 6,3 razy. Ratowanie takich instytucji byłoby ogromnym obciążaniem dla budżetu w tych krajach. Stąd nawoływania do rozbicia gigantów bankowych.
Komisarz UE do spraw konkurencji może wykorzystać pozostające w jego ręku instrumenty nacisku, które pozwalają na zmniejszenie wielkich banków – komisarz może zezwolić bankom na pomoc państwa pod warunkiem zmniejszenia jego działalności. W Niemczech to już przećwiczono. Commerzbank, BayernLB i WestLB musiały za uzyskaną miliardową pomoc państwa zmniejszyć swoją działalność o połowę. Jeżeli chodzi o ING to Neelie Kroes na początku 2009 roku rozbiła holenderski gigant, nakazała go podzielić na część bankową i ubezpieczeniową.
Wielkie międzynarodowe banki w swoim pędzie do jeszcze większego wzrostu znalazły się teraz w trudnym położeniu. Przez długi czas rosnące rynki zapewniały bankom ogromne zyski i przewagi konkurencyjne. Panowało wówczas przekonanie, że im większa jest instytucja finansowa tym bardziej stabilny jest system finansowy i realna gospodarka.
Ogromne korzyści konkurencyjne wielkich banków były rezultatem niepisanych gwarancji państwa (too big to fail), dzięki którym mogły się taniej reformować i wchodzić w bardzo ryzykowne operacje. W międzyczasie jednak sytuacja się zmieniła, niektóre instytucje finansowe tak się rozrosły, że ich wielkość już nie stanowiła korzyści, lecz stała się dla nich ciężarem. Są one tak potężne, że ich ratowanie – w razie kłopotów – przekracza możliwości wysoko zadłużonych państw. Stały się one „too big to save” (zbyt duże, by je uratować). Stąd rosnące przekonanie o konieczności zreformowania działania tych instytucji.
W Niemczech został opracowany projekt, który powinien ułatwić sanację banków zagrożonych niewypłacalnością i ochronić podatników przed kosztami kolejnych bankructw. W projekcie zawarta jest wieloetapowa procedura postępowanie w przypadku stwierdzenia niewypłacalności banku:
Najpierw urzędowo powołany doradca powinien zażądać uzdrowienia zagrożonej instytucji. Jeżeli się nie da, wówczas
Planuje się reorganizacje zagrożonej instytucji na wzór już istniejących procedur upadłościowych. Jeżeli reorganizacja nie przyniesie skutku, wówczas
Nadzór bankowy może sięgnąć po bardziej drastyczne przedsięwzięcia. W przypadku wyższej konieczności przedsięwzięcia te mogą być podejmowane bez zgody właściciela.
W przypadku ekstremalnym majątek lub część majątku systemowo znaczącej instytucji może być podzielony lub przeniesiony na inną prywatną instytucję.
Ogólne zasady mechanizmu likwidacji są opracowywane przez FSB, wymagają one koordynacji i współpracy zwłaszcza w odniesieniu trans granicznej działalności banków. Świat potrzebuje klarownych procedur likwidacyjnych dla wielkich banków międzynarodowych. W tej procedurze mogą znaleźć się także przepisy dotyczące tego jaki kraj i ile pieniędzy powinien przeznaczyć na ratowanie i jak zostaną podzielone straty.
Szczegółowa charakterystyka poszczególnych kryteriów:
WIELKOŚĆ
Wielkość instytucji finansowej (banku) jest mierzona w oparciu o łączną wartość jej aktywów lub przy pomocy jej kapitalizacji rynkowej. Komitet Bazylejski zaproponował aby na podobieństwo ujętego w Bazylei III Leverage Ratio przy badaniu kryterium wielkości włączono także pozycje pozabilansowe. Ważne jest także aby wyeliminować różnice zniekształcenia spowodowane różnymi regulacjami bilansowymi (GAP i MSR). Te różnice muszą być najpierw usunięte.
W określeniu systemowego znaczenia (istotności) danej instytucji wielkość odgrywa ważną rolę. Jeżeli wielka instytucja ma problemy z wypłacalnością, konsekwencje dla stabilności systemu finansowego będą przypuszczalnie większe niż w przypadku małego banku. Nie oznacza to jednak, ze można wzmocnić stabilność wyłącznie poprzez redukcję pojedynczej dużej inwestycji, gdyż w systemie bankowym zdominowanym przez małe i średnie banki również może wystąpić ryzyko systemowe. Jego uchwycenie może być trudniejsze niż w przypadku istnienia ograniczonej ilości bardzo dużych instytucji finansowych. Zdaniem wielu analityków zarządzanie kryzysowe w ramach wysoko pofragmentowanego systemu może być zatem związane z większymi kosztami niż ratowanie kilku wielkich instytucji.
Wielkość jest niewątpliwie ważną determinanta dla określenia istotnej dla systemu finansowego instytucji finansowej. Pozostaje ona w związku ze zdolnością do przeprowadzenia uporządkowanej likwidacji (kontrolowanego bankructwa) dużej instytucji. Możliwość przeprowadzenia uporządkowanej likwidacji oznacza redukcję pokusy nadużycia (morał hazardu) poprzez eliminację zasady „too big too fail” i wzmocnienia przez to stabilności systemu finansowego.
DZIAŁALNOŚĆ W SKALI GLOBALNEJ
Zgodnie z propozycjami Komitetu Bazylejskiego działalność instytucji finansowej w skali globalnej jest określana przy pomocy posiadanych przez nią transgranicznych należności i zobowiązań. Jest to kluczowy wskaźnik który może być uzupełniony przez dochody osiągnięte za granicą. Wielu ekonomistów uważa, że globalnie operujące banki stanowią poważne (specyficzne) zagrożenie dla stabilności globalnego systemu finansowego ze względu na sieć powiązań istniejących między bankami operującymi transgranicznie. Jest to związane z efektem zarażania się występującym w tej grupie banków. Metody identyfikacji SIFI w oparciu o kryterium działalności w skali globalnej są brane pod uwagę dla celów regulacyjnych. Dla zapewnienia absorpcji dodatkowego ryzyka związanego z działalnością globalną, regulatorzy nakładają na takie banki dodatkowe wymogi kapitałowe dotyczące płynności i wielkości kapitału własnego. Może to doprowadzić do niepożądanych skutków ubocznych. Jeżeli bowiem banki zauważą, że w wyniku ostrzejszych regulacji dla G-SIFI rosną ich koszty związane z działalnością trans graniczną, mogą wówczas wycofać się z takiej działalności, co pozostaje w sprzeczności z celem tworzenia jednolitego rynku finansowego UE.
STOPIEŃ POWIĄZAŃ INSTYTUCJI FINANSOWEJ
Stopień powiązań instytucji finansowej jest mierzony w oparciu o wielkość zobowiązań danej instytucji w stosunku do innych instytucji oraz zmierzenie jego aktywów w stosunku do aktywów całego systemu finansowego. Obydwie wielkości pozwalają na ustalenie jak silnie systemowe zdarzenie może wywołać dana instytucja. Komitet Bazylejski zaproponował jako kolejną miarę wielkość całkowitego refinansowania się, co oznacza udział refinansowania się z innych źródeł niż depozyty. Aby zapobiec nadmiernemu rozbudowywaniu powiązań konieczne jest określenie jakie należności i zobowiązania należy uznać za istotne (ważne) systemowo a jakie nie. Jednocześnie należy obserwować bodźce wychodzące z takiej definicji (określenia). W niektórych krajach wysoko zadłużonych powinno się zbadać powiązania między bankami a państwami.
SUBSTYTUCYJNOŚĆ ŚWIADCZONYCH USŁUG
Substytucyjność rozumiana jako zastępowalność. Według Komitetu Bazylejskiego jej ustalenie wymaga określenia wielkości udziału w systemowo istotnej instytucji w rynku lub jego części, na którym działa. To że dana instytucja finansowa ma duży udział w rynku lub rozlicza ogromne wolumeny transakcji nie oznacza ze nie jest ona niezbędna dla funkcjonowania systemu finansowego (czyli, ze nie jest niezastąpiona). Przy ustalaniu zastępowalności bierze się pod uwagę to, czy dana instytucja może wyjść z rynku (być zlikwidowana) bez masowych zakłóceń funkcjonowania systemu finansowego.
ZŁOŻONOŚĆ DZIAŁALNOŚCI
Złożoność danej instytucji jest zwykle związana z strukturą finansową, biznesową i techniczną. Złożoność danej instytucji finansowej można ustalić biorąc pod uwagę złożoność jej aktywów. Również Komitet Bazylejski przy mierzeniu złożoności skupia się na aktywach instytucji finansowej.
Według propozycji Komitetu złożoność powinna być mierzona przy pomocy następujących wskaźników:
wartość derywatów OTC,
aktywa (poziom3) dla których nie da się ustalić wartości rynkowej,
aktywa, które są ujmowane w księgach handlowych.
Nie tylko banki mogą prowadzić do załamania systemu finansowego, obok banków wpływ wywierają także towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, domy maklerskie, izby rozliczeniowe czy fundusze hedgingowe. W określonych warunkach również one mogą powodować wystąpienie ryzyka finansowego czyli mogą mieć pewne cechy SIFI. Jeżeli ramy regulacyjne będą ukierunkowane wyłącznie na sektor bankowy, systemowe ryzyko może pojawić się zwłaszcza w sektorach posiadających słabe uregulowania i organy nadzorcze. Przykład AIG (American International Group), która zaangażowała się w CDS i ubezpieczanie innych instytucji finansowych i w ten sposób doprowadziła do utworzenia poważnego ryzyka systemowego, potwierdziła konieczność rozszerzania regulacji i siatki nadzoru finansowego na wszystkie instytucje, które mogą stanowić ryzyko dla stabilności systemu finansowego. Zwłaszcza, że bankructwo dużej instytucji ubezpieczeniowej może mieć wpływ na ceny aktywów majątkowych, jak również na zaufanie kapitało dawców, a w związku z tym na stabilność całego systemu finansowego. Poprzez kupno i sprzedaż aktywów za pośrednictwem efektu cenowego i efektu zarażania negatywny impuls może przejść na rynek kapitałowy i objąć banki. Wielki ubezpieczyciel może być wyeliminowany z rynku w wyniku kryzysu niewypłacalności i wtedy nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań wobec klientów ubezpieczonych na życie czy zabezpieczających swoje przyszłe renty. Powinny zatem istnieć regulacje umożliwiające przeprowadzenie uporządkowanej likwidacji czy kontrolowanego bankructwa także wielkich działających międzynarodowo koncernów ubezpieczeniowych.
Duże zagrożenie dla stabilności międzynarodowego systemu finansowego mogą generować także instytucje infrastruktury rozliczeniowo-rozrachunkowej. Zagrożenia związane z wystąpieniem ryzyka systemowego ze strony bankrutującej, istotnej systemowo instytucji infrastruktury rynkowej zostały już wcześniej zauważone przez organy regulacyjne i nadzorcze. Organy tworzące standardy istotne dla systemów płatności, rozliczeń i rozrachunku transakcji papierami wartościowymi pracują aktualnie nad ich modyfikacjami i dostosowywaniem do zmieniającej się sytuacji. W USA przy tworzeniu tych standardów (norm ostrożnościowych) bierze się pod uwagę:
wartość rozliczanych transakcji
wystawienie na ryzyko straty
zależność od innych rynkowych infrastruktur finansowych lub systemów płatności
skutki w przypadku bankructwa dla całego systemu finansowego
Aby nie dochodziło do arbitrażu regulacyjnego między sektorami, powinny istnieć jednolite zasady dotyczące określania systemowo ważnych instytucji finansowych. To wymaga jednak uwzględnienia w mierzeniu SIFI specyfiki poszczególnych grup instytucji. Ujednolicone zasady powinny służyć procesowi przeprowadzania uporządkowanej likwidacji (kontrolowanego bankructwa) lub procesowi sanacji bez wywoływania systemowych zawirowań. Zobowiązanie się do współpracy na rzecz stworzenia narzędzi postępowania naprawczego lub też umożliwiającego kontrolowaną likwidację upadającego banku trans granicznego zostały po raz pierwszy podjęte na szczycie szefów państw i rządów grupy G20, który odbył się 25.09.2009 r. w Pittsburghu.
Kluczowe cechy procesu efektywnej, uporządkowanej likwidacji zostały zawarte w dokumencie FSB z października 2011. Zostały w nim doprecyzowane wymogi prowadzenia efektywnej, uporządkowanej likwidacji instytucji finansowych, które sprowadzają się do:
wzmocnienia ram prawnych opisujących międzynarodowa współprace w zakresie wymiany informacji oraz podejmowania wspólnych decyzji dotyczących uporządkowania i likwidacji instytucji finansowych,
specyfikacji działań narzędzi umożliwiających krajowym organom przeprowadzenie procesu uporządkowanej likwidacji przy zachowaniu priorytetu stabilności systemu finansowego,
tworzenie planów sanacji oraz uporządkowanie likwidacji dla każdego G-SIFI oraz ich okresowa aktualizacja i przegląd pod kątem wiarygodności/wykonalności – w oparciu o międzynarodowe porozumienia o współpracy
tworzenia grup zarządzania kryzysowego dla każdego G-SIFI składających się z przedstawicieli organów nadzoru, ministerstw finansów, organów likwidacyjnych, banków centralnych, funduszy gwarantowania depozytów.
W przypadku gdy instytucja finansowa zidentyfikowana jako G-SIFI nie spełnia określonych w obowiązujących przepisach minimalnych wymogów kapitałowych wówczas niezbędne jest podjęcie działań naprawczych obejmujących:
Zwiększenie/poprawę jakości kapitałów poprzez wstrzymanie wypłat dywidendy, rekapitalizację po stratach nadzwyczajnych, pozyskanie kapitału na rynku prywatnym, pomoc publiczną
Zmniejszenie aktywów (np. sprzedaż) lub modyfikację ich struktury w ramach zamiany aktywów o wysokim ryzyku na aktywa o niskim ryzyku
Redukcja kosztów finansowania działalności – zagrożenie utrzymania wystarczających lub odpowiednio zdywersyfikowanych źródeł finansowania
Redukcja kosztów własnych prowadzonej działalności
Komisja Europejska która w oparciu o standardy ustalone przez FSB pracuje nad przygotowaniem technicznych szczegółów dotyczących zarządzania kryzysem w bankowych korporacjach trans granicznych, ustaliłą podstawowe wymogi dotyczące sporządzania planu sanacji i uporządkowanej likwidacji.
Plan sanacji powinien być:
opracowany przez instytucję kredytową
odpowiadać specyfice danej instytucji kredytowej, pozostawiając jej możliwość wyboru odpowiednich środków
zawierać ocenę rozmiaru i szybkości podejmowania potencjalnych działań naprawczych i ich wpływu na kapitał i płynność
Natomiast plan uporządkowanej likwidacji powinien być:
opracowany przez właściwe organy nadzorcze w oparciu o szczegółowe informacje i analizy otrzymywane od instytucji kredytowej
sporządzony przed wystąpieniem sytuacji kryzysowej na poziomie skonsolidowanym i zawierający wystarczającą ilość informacji, aby określić jak grupa finansowa będzie rozwiązywana/likwidowana
elementy tego planu mają na celu dążenie do optymalizacji podejmowanych działań
plan uporządkowanej likwidacji wymaga także stworzenia kolegiów ds. uporządkowanej likwidacji z wiodącą rolą grupowego organu likwidacyjnego.
Uzgodnione na szczycie w Cannes działania i instrumentarium dotyczące G-SIFI wskazują, że Systemowo Istotne Instytucje Finansowe będą podlegać wzmocnionemu nadzorowi i nowym międzynarodowym standardom dotyczącym procedur, sanacji i uporządkowanej likwidacji, które zaczną obowiązywać od 2016roku.
WYKŁAD 11 – 11.12.2013
BANKOWOŚĆ MIĘDZYNARODOWA, RYNEK EUROWALUTOWY, EUROOBLIGACJE
Bankowość międzynarodowa funkcjonowała w ograniczonym zakresie w okresie międzywojennym. Powrócono do niej po wielkim kryzysie. Rozwijała się ona wówczas w sposób żywiołowy.
Po II wojnie światowej nastąpiła ewolucja banków handlowych (które zajmowały się przyjmowaniem depozytów i udzielaniem krótko- i średnioterminowych kredytów) w kierunku banków uniwersalnych (które miały poszerzoną działalność o udzielanie kredytów na sfinansowanie długoterminowych projektów inwestycyjnych, zajmowały się zarządzaniem aktywami i pasywami klientów oraz przyjmowaniem depozytów i udzielaniem kredytów w walutach obcych – ta ostatnia ich cecha stanowiła fundament rozwoju bankowości międzynarodowej)
Bankowość międzynarodowa przyjmuje różne formy:
BIURO PRZEDSTAWICIELSKIE – najprostsza forma; tworzy je dwóch/trzech pracowników zagranicznego banku; nie może przyjmować wkładów ani udzielać kredytów, zajmują się rozpoznaniem rynku w celu umiejscowienia w kraju biura matki spółki
AGENCJA - nie może przyjmować wkładów, ale może udzielać kredytów; źródłem kredytów jest lokalny rynek międzybankowy i środki instytucji macierzystej.
FILIA – funkcjonuje według prawa miejscowego; kraj goszczący jest przyjaźniej nastawiony na tworzenie filii niż agencji czy oddziału; bank zagraniczny nie ma pełnego udziału, musi współpracować z partnerami (możliwe konflikty)
ODDZIAŁ – stanowi przedłużenie działalności banku macierzystego za granicę; nie ma osobowości prawnej, np. nie może emitować akcji, ale może prowadzić cały wachlarz usług (przyjmować depozyty, udzielać kredytów, współpracować z bankami zagranicznymi); zabezpieczeniem działalności jest cały kapitał banku macierzystego
KONSORCJUM – występuje gdy grupa banków łączy się w celu udzielenia wspólnego kredytu, ponieważ udzielenie tego kredytu nie byłoby możliwe przez jeden bank; trwa ono tak długo, dopóki kredyt nie zostaje spłacony; nie jest ono stałą formą organizacyjną, jest powoływane w miarę potrzeb
BANK KONSORCJALNY – na stałe prowadzi działalność bankową; jest tworzony przez małe i średnie banki, które łączą się w celu zaistnienia w centrach finansowych świata; banki konsorcjalne mogą być ukierunkowane na różne specjalizacje (oferowanie usług w procesach przeprowadzania fuzji i przejęć; pomaganie w realizacji długoterminowych inwestycji)
Bankowość międzynarodowa pojawiła się pod koniec lat 50. (na początku lat 60.).
Była ona związana z zaistnieniem pewnych sprzyjających uwarunkowań:
rozpoczęty proces liberalizacji przepływów kapitałowych
deregulacje
Umożliwiło to powstawanie banków przez przepływ kapitału z banku macierzystego do oddziału/filii.
Sprawiło to także zmiany w bankowości krajowej. W kraju dla banków pojawił się konkurent – doprowadził do zmniejszenia stopy oprocentowania, wymusił na bankach krajowych odpowiednie zarządzanie finansami banku oraz poszerzenie wachlarza oferowanych usług. Doprowadziło to do większej efektywności prowadzeni banków krajowych.
Negatywna strona bankowości międzynarodowej - banki mają charakter eksterytorialny tj. nie podlegają nadzorowi ani ze strony nadzoru banku goszczącego ani macierzystego. Stanowiło to poważne niebezpieczeństwo załamania stabilizacji sektora bankowego. Wymusiło to na władzach (z grupy G10) podjęcie pewnych działań, które zmierzałyby do uregulowania funkcjonowania banków międzynarodowych. Banki te były wzajemnie ze sobą powiązane i te powiązania stwarzały niebezpieczeństwo - gdy jedno z ogniw mogło się załamać.
W 1974r powołano Komitet Bazylejski do spraw regulacji i nadzoru nad bankami – zajął się on opracowaniem regulacji funkcjonowania banków międzynarodowych
W trakcie swojej działalności wypracował trzy kompleksowe formy uregulowań
Bazylea I
Bazylea II
Bazylea III
Komitet Bazylejski chciał ustabilizować działalność banków międzynarodowych, ponieważ stanowi ona w dalszym ciągu duże zagrożenie dla systemu finansowego.
W Bazylei III zaistniała konieczność wzięcia pod nadzór międzynarodowej bankowości.
Banki krajowe podlegają nadzorowi krajowemu.
W początkowym okresie banki międzynarodowe nosiły nazwę eurobanków (pomimo tego, że były zakładane przez banki amerykańskie i europejskie). Eurobanki przede wszystkim działały na rynku eurowalutowym. Nie można rynku eurowalutowego identyfikować z rynkiem walutowym strefy euro. Są to różne pojęcia.
Rynek eurowalutowy ≠ rynek walutowy strefy euro
Rynek eurowalutowy – powstał z rynku eurodolarowego.
Rynek eurodolarowy – pojawił się gdy zaistniała możliwość transferowania depozytów z USA np. do Europy (przykład: jeżeli właściciel depozytu w wysokości 1mln transferował ten depozyt z banku amerykańskiego do USA, to bank ten, po odprowadzeniu rezerwy, mógł udzielić kredytu powiedzmy na 900 tys dolarów. Kredytobiorca przeznaczył to np. na spłatę zobowiązań we Francji. Pieniądze te dostały się do Francji. Bank francuski mógł udzielić kolejnego kredytu. Następowała kreacja pieniądza kredytowego, ale denominowanego w dolarach amerykańskich. Odbywało się to głównie w Europie, dlatego dolary amerykańskie nazwano eurodolarami. Eurodolarów było coraz więcej, co doprowadziło do załamania systemu z Bretton Woods.)
Rozwój eurodolarów (czynniki):
Eurodolary stanowiły fundament powstania i funkcjonowania rynku eurowalutowego
Kryzys Sueski 1956 – spowodował że władze monetarne Wielkiej Brytanii wydały zakaz udzielania kredytów w funtach i szelingach, przez to banki udzielały kredytów kupieckich w dolarach amerykańskich,
coraz większa ilość dolarów była denominowana w bankach europejskich
Przywrócenie zewnętrznej wymienialności walut - swobodna zmiana walut
Permanentny deficyt bilansu płatniczego USA – USA płacą za import dolarami, import był coraz większy, dolarów było coraz więcej
Ustalenie w 1963r przez władze USA podatku od procentów (kapitału) – dotknęło to wielkie korporacje amerykańskie, które emitowały obligacje na rynku amerykańskim i wykorzystywały środki z tego na całym świecie, we wszystkich swoich filiach i oddziałach. W 1965r – postulat ograniczania korzystania z rynku międzynarodowego (przeciwdziałanie odpływowi kapitału). Wielkie korporacje emitowały obligacje denominowane w dolarach, ale poza USA.
W Europie stopy procentowe były wyższe niż w USA – przepływ kapitału do Europy
Przedrostek „euro” dotyczył także:
euromarki (depozyty w markach niemieckich, w bankach poza granicami Niemiec);
eurofunty (poza granicami Wielkiej Brytanii),
eurofranki (poza granicami Francji i Szwajcarii)
Banki na rynku eurowalutowym aby powiększyć środki zdecydowały się na emitowanie certyfikatów depozytowych.
Zalety rynku eurowalutowego:
Rynek eurowalutowy okazał się bardzo elastyczny – krótkoterminowe depozyty (dzienne, tygodniowe, miesięczne, półroczne, roczne) były zamieniane w długoterminowe pożyczki . Powodowało to wzrost efektywności wykorzystania wolnych kapitałów.
Rynek eurowalutowy odegrał bardzo istotną rolę w rozwiązaniu problemów związanych z
4-krotnym wzrostem ceny ropy naftowej (z 1974r) – recykling petrodolarów (przekształcanie petrodolarów w pożyczki dla krajów, które musiały zapłacić dużo za ropę naftową)Rynek eurowalutowy sprzyjał mobilności kapitału
Były wykorzystywane kapitały z całego świata – utworzenie stopy LIBOR (?)
Wady rynku eurowalutowego:
Rynek eurowalutowy powodował nieskuteczność polityki monetarnej narodowych banków centralnych (Niemcy walcząc z inflacją podwyższyły stopy procentowe. To nie zadziałało, bo pożyczkobiorcy nie zaciągali kredytów w bankach niemieckich, ale w eurobankach gdzie stopy proc były znacznie niższe (euro banki nie musiały odprowadzać stopy rezerw do banku centralnego, miały też niższe koszty wynikające np. z opodatkowania; były one bardziej efektywne i mogły sobie pozwolić na niższe stopy procentowe))
Rynek euroobligacji – czynnikiem, który leżał u źródeł rozwoju tego rynku była decyzja władz USA o podniesieniu stopy oprocentowania – wprowadzenie opodatkowania dochodów z procentów. Wtedy na szeroką skalę rozwinęła się emisja obligacji poza USA.
Silnego impetu rozwojowego rynek ten uzyskał gdy banki komercyjne przestały udzielać kredytów krajom zadłużonym – kraje te, aby dalej funkcjonować i mieć dostęp do kapitału zaczęły się zajmować emisją euroobligacji. Euroobligacje odegrały pewną rolę w zwalczaniu kryzysu spowodowanego najpierw 4-krotnym wzrostem cen ropy naftowej (19745), a później 2-krotnym wzrostem cen ropy naftowej (1978-79)
Eurorynek obligacji:
Grupa banków kierowniczych – istotną rolę odgrywa bank wiodący mający silny kontakt z emitentem (ustala z nim cenę, wysokość emisji, termin wymagalności)
Grupa banków, które podejmują się subskrypcji wyemitowanych obligacji
Grupa sprzedająca - dystrybucja obligacji
Procedura
Bank wiodący z grupy kierowniczej daje publiczne ogłoszenie z informacją, że będą emitowane obligacje. Informacje te są kierowane do różnych banków współpracujących z bankiem wiodącym tej emisji. Pozyskiwane są w ten sposób informacje o tym jaki będzie popyt na obligacje,. Odbywa się to przez banki inwestycyjne, które oferują klientom obligacje. Bank wiodący ustala cenę i wielkość emisji. Informacje te trafiają do banków współpracujących, które wyraziły chęć do rozprowadzania emisji. Często emisja już posiada zlecenia na zakup tych obligacji, ale zwykle taki bank kierujący zabezpiecza się poprzez zawarcie umowy z grupą banków tzw. subskrypcyjnych (decydują się, że zakupią pewną część wyemitowanych akcji). Bank kierowniczy przenosi ryzyko na inne banki z grupy subskrypcyjnej. Banki z grupy subskrypcyjnej i bank wiodący także zawierają umowę z bankami z grupy sprzedającej, którzy zajmują się finalna sprzedażą obligacji. Proces emisji obligacji jest rozłożony w czasie. Czas to pieniądz - emisja jest bardzo kosztowna.
Skrócone metody emisji
Występuje tylko bank wiodący, który na swój rachunek przejmuje całość emisji i ewentualnie zawiera umowę z kilkoma bankami sprzedającymi. Następuje skrócenie okresu. Ogromna odpowiedzialność banku kierującego emisją, który może nie sprzedać wszystkich obligacji.
Na rynku euroobligacji konsorcjum emisyjne ma charakter międzynarodowy.
WYKŁAD 12 – 18.12.2013
PRZEPŁYWY KAPITAŁOWE – BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Ważna rola przepływów pieniężnych w latach 80. – postępujący proces liberalizacji i deregulacji
Wcześniej przepływy miały miejsce z krajów wysoko rozwiniętych do mało rozwiniętych. Aktualnie wygląda to inaczej – przepływy kapitałów z jednego wysoko rozwiniętego kraju do innego wysoko rozwiniętego kraju. Wcześniej głównym powodem przepływów był brak dostatecznego posiadania środków.
KAPITAŁ ZAGRANICZNY – podział wg kryterium własności:
Kapitał ze środków publicznych:
Kredyty rządowe
Kredyty organizacji międzynarodowych
mogą być udzielane na zasadach preferencyjnych (niższa stopa procentowa) lub rynkowych
Kapitał prywatny:
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
Inwestycje portfelowe
Kredyty banków komercyjnych
Kredytów handlowych
Napływ kapitału w istotny sposób stanowi wsparcie niedostatecznych własnych oszczędności. Przypływ kapitału niesie ze sobą pewne korzyści: przynosi z sobą nowoczesne technologie i techniki produkcji; produkuje na wielką skalę; przedsiębiorstwa są w stanie więcej eksportować i wymuszają wzrost jakości produkcji miejscowych dostawców. Korzyści zarówno dla inwestora jak i dla kraju przyjmującego inwestycje.
Korzyści wynikające z inwestycji bezpośrednich:
Dopływ nowoczesnej technologii i metod zarządzania
Dostęp do zagranicznych rynków zbytu
Dostępność zagranicznych źródeł inwestowania
Nie prowadzi do nadmiernego wzrostu zadłużenia zagranicznego
Inwestycje bezpośrednie (definicja MFW, OECD) – to lokaty kapitału w przedsiębiorstwie zagranicznym użyte w celu uzyskania trwałego wpływu na jego działalność . Ich głównym motywem jest chęć kontrolowania i zarządzania przedsiębiorstwem zagranicznym. Minimalny udział kapitału, który jest niezbędny do uzyskania kontroli to udział w wysokości min. 10% kapitału lub udziałów uprawniających do głosowania. Jeżeli udziały w przedsiębiorstwie zagranicznym są tak niskie, że nie wpływają na podejmowanie decyzji przez innych partnerów spółki (poniżej 10%), to mają one charakter inwestycji portfelowych lub aliansu zagranicznego.
Zasadniczą różnicą pomiędzy inwestycjami bezpośrednimi i pośrednimi jest możliwość zarządzania i sprawowania kontroli nad inwestowanym kapitałem -w przypadku inwestycji bezpośrednich i jej brak w przypadku inwestycji pośrednich
Inwestycje bezpośrednie a portfelowe – główne różnice:
| kategorie różnicujące | inwestycje bezpośrednie | inwestycje portfelowe |
|---|---|---|
| najczęstszy inwestor | korporacje międzynarodowe | jednostkowy kapitał prywatny |
| cel inwestycji | sprawowanie efektywnej kontroli nad działalnością ze strony inwestora zagranicznego | nie prowadzą do ustanowienia efektywnej kontroli ze strony inwestora zagranicznego nad działalnością przedsiębiorstwa |
| najważniejsze motywy | uwzględnienie przez inwestora nie tylko stopy zysku i strat lecz również wielu czynników | korzystna stopa % i niskie ryzyko są głównymi motywami |
| horyzont czasowy | korporacja rozpatruje daną lokatę przez pryzmat korzyści jakie przyniesie dana inwestycja z punktu widzenia maksymalizacji długookresowej stopy zysku | inwestor zainteresowany jest głównie akcjami przedsiębiorstw zagranicznych przynoszących najwyższe korzyści w krótkim czasie |
| czas trwania inwestycji | długookresowa | inwestycja chwilowa |
| rodzaj aktywów przekazywanych przez inwestora | inwestor obejmuje cały „pakiet” aktywów – finansowych, technologicznych, know-how |
inwestycje wyłącznie finansowe |
| szybkość wejścia na rynek i wycofania się z rynku | zarówno wejście na rynek i jego opuszczenie to proces długotrwały | łatwość wejścia i wyjścia z rynku |
| stabilność inwestycji | wysoka stabilność, inwestor jest zainteresowany stałym strumieniem dochodu | mała stabilność, inwestor nabywa akcje (obligacje) w zależności od aktualnych notowań |
| zakres kontroli | inwestycja ma większy lub mniejszy wpływ na rentowność danego przedsiębiorstwa | inwestycja nie ma wpływu na rentowność przedsiębiorstwa, w którym ma udziały |
| możliwość stosowania zachęt przez kraj przyjmujący inwestycję | skomplikowany i kosztowny proces zachęt dla inwestora | w przypadku papierów rządowych łatwość zachęcania inwestorów |
| stosunek opinii publicznej w kraju przyjmującym inwestycję |
|
|
Inwestycje bezpośrednie mogą występować w dwóch formach:
Solo venture - samodzielne prowadzenie przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej na rynku zagranicznym
Join venture - prowadzenie działalności wspólnie z innymi partnerami (join venture)
Formy w jakich mogą być prowadzone przedsiębiorstwa:
agencja
oddział
filia – usadowiona na przepisach prawnych kraju goszczącego; Ww odróżnieniu od oddziału filia posiada osobowość prawna utworzoną zgodnie z prawem kraju przyjmującego (goszczącego).
Ze względu na strategie inwestycyjne prowadzenie działalności gospodarczej za granicą można rozpocząć (dot. inwestycji bezpośrednich):
jako działalność od podstaw (green field investment) –inwestor buduje od podstaw nowe przedsiębiorstwo za granicą; :
wady: cechuje się to wysokimi kosztami oraz ryzykiem;
korzyści: inwestor sam dobiera sobie załogę i ma wpływ na cały proces zarządzania;
przez fuzje i akwizycje w kraju goszczącym:
inwestorzy zagraniczni najpierw zwykle szukają przedsiębiorstwa do przejęcia, które umożliwi im szybko wejść na rynek i zaistnieć na nim. Stąd duże parcie na fuzje i przejęcia
wady: sprawy zarządzania rodzą konflikty
często twierdzi się że fuzja i przejęcie to synonim, jednak definicje pokazują, że tak nie jest.
fuzje – polegają na połączeniu dwóch lub więcej niezależnych przedsiębiorstw w jedno nowe . dotychczasowe podmioty gospodarcze podlegające łączeniu ulegają likwidacji a w ich miejsce powstaje nowy podmiot
przejęcia (akwizycje) – polegają na nabywaniu przez przedsiębiorstwo innych firm lub osiąganiu w nich przewagi decyzyjnej poprzez wykupienie ponad 50% udziałów. W wyniku przejęcia przestaje istnieć jako podmiot przedsiębiorstwo nabywane, a nadal funkcjonuje jako podmiot jedynie nabywca
w Polsce częściej występują akwizycje
Typy fuzji i akwizycji:
poziome (horyzontalne) – polegają na połączeniu przedsiębiorstw będących konkurentami, które mają podobne produkty i rynki, jej celem jest osiąganie korzyści skali i zwiększenie udziału w rynku
pionowe (wertykalne) – polegają na nabywaniu przedsiębiorstw, które posiadają profil pokrewny technologicznie, są to najczęściej np. koncerny grupujące przedsiębiorstwa od wydobywania surowców poprzez ich przetwarzanie
dywersyfikacji powiązanej (koncentryczne) – występują wówczas, gdy następują połączenia przedsiębiorstw należących do różnych sektorów, ale prowadzących działalność powiązaną w zakresie technicznym lub handlowym. Osiąganie korzyści jest rezultatem transferu wiedzy i umiejętności posiadanych w dotychczasowej dziedzinie do innych obszarów o dużym stopniu prawdopodobieństwa
konglomeratowe – polegają na przejmowaniu przedsiębiorstw i rozszerzaniu zakresów działania o niedokrewne i niepowiązane ze sobą obszary działalności. Charakteryzuje je brak więzi technologicznych. Głównym motywem ich tworzenia jest chęć rozproszenia ryzyka.
Najbardziej rozpowszechnioną formą bezpośrednich inwestycji zagranicznych są wspólne przedsięwzięcia inwestycyjne, tzw. join venture. Jednakże, one również mają problemy. Mamy tutaj do czynienia z kilkoma partnerami, którzy mają zamiar współpracować. Join venture jest dwojako rozumiane:
w szerszym znaczeniu – każda forma więzi między partnerami prowadząca do współpracy w dłuższym czasie
w węższym znaczeniu - współpraca partnerów z różnych państw w ramach przedsiębiorstwa
Wadą inwestycji bezpośrednich jest możliwość powstawania konfliktów między partnerami prowadzącymi działalność:
dotyczące zarządzania wspólnym przedsiębiorstwem
są związane z udostępnieniem i przenikaniem posiadanych przez partnera informacji, wiedzy i tajemnic
wynikające z podziału dochodów między wspólnikami najczęściej
Zaletą inwestycji bezpośrednich jest szybszy wzrost gospodarczy, wzrost zatrudnienia.
Ze względu na ograniczenia w sprawowaniu kontroli i konflikty z partnerami– join venture jest gorszą formą strategii przedsiębiorstwa na rynku zagranicznym w porównaniu z solo venture.
WYKŁAD 13 – 08.01.2013
MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE FINANSOWE
W literaturze międzynarodowe organizacje finansowe najczęściej określa się jako zinstytucjonalizowaną formę współpracy suwerennych państw w dziedzinie finansów. Charakterystyczną cechą tej współpracy jest istnienie stałych organów podejmujących decyzje dotyczące wspólnych zadań i środków służących do ich realizacji.
Podział organizacji:
Wg zasięgu oddziaływania
międzynarodowe organizacje o zasięgu globalnym (światowym) – MFW, BŚ, Bank Rozrachunków Międzynarodowych Bazylei
międzynarodowe organizacje zasięgu regionalnym – Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Afrykański Bank Rozwoju, Azjatycki Bank Rozwoju, Międzyamerykański Bank Rozwoju
międzynarodowe organizacje zasięgu subregionalnym – Karaibski Bank Rozwoju
Wg zakresu kompetencji:
Ogólne (uniwersalne)
Wyspecjalizowane
Ubezpieczeniowe
Dotyczące tworzenia standardów rachunkowości
Motywy:
postępująca globalizacja - szereg problemów nie nadaje się rozwiązania na płaszczyźnie narodowej
wzrost powiązań występujący między krajami.
Klasyfikacje międzynarodowych organizacji finansowych:
| Kryterium | |
|---|---|
| zasięg geograficzny |
|
| charakter uczestników |
|
| dostępność członkowstwa | |
| funkcje i władza |
|
| stopień integracji |
|
| zakres kompetencji |
|
Wyodrębniamy 4 podstawowe funkcje:
kredytowa – dana organizacja umożliwia dostęp do kredytów krajom członkowskim, kredyty te są atrakcyjne - zwykle są niżej oprocentowane niż na rynku światowym, umożliwia dostęp do kredytów krajom słabiej rozwiniętym
regulacyjno-stabilizacyjna – oznacza, że organizacja finansowa stanowi źródło norm i regulacji prawnych obejmujących jej członków
integracyjna – wyraża się w stopniowym ograniczaniu władzy monetarnej i samodzielności finansowej państw członkowskich na rzecz organów ponadnarodowych, przykładem jest EBC
konsultacyjna (doradcza) – polega na odgrywaniu przez organizacje stałego forum konsultacji i współpracy krajów członkowskich
Globalna architektura:
globalna architektura polityczna
Polityczna Architektura Instytucjonalna
Globalna Architektura Społecznościowa
globalna architektura ekonomiczna
ekonomiczna architektura instytucjonalna
… handlu
… pomocy międzynarodowej
…
globalna architektura rynkowa
Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei (najstarsza organizacja, która powstała w 1930r.) – jej członkami były banki centralne z różnych krajów; początkowo jej celem była obsługo pożyczek zaciągniętych przez Niemcy i spłaty reparacji wojennych; z czasem działalność ewoluowania do bycia bankiem banków centralnych.
Najstarszą organizacją jest Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei – zorganizowany w formie spółki akcyjnej (akcjonariuszami są banki centralne poszczególnych krajów), kapitał wynosi 1 500 mln złotych franków (sztuczna waluta) został podzielony na 600 tyś akcji. Naczelnym organem jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, które odbywa się raz w roku. Rada Dyrektorów – w jej skład wchodzą dyrektorzy banków krajowych. Powstał aby spłacać reparacje wojenne. Ewaluował do roli banku centralnego
Zgodnie ze statutem bank koncentruje swoja działalność na dziedzinach:
Kupno i sprzedaż złota na rachunek własny lub banków centralnych
Przyjmowanie depozytów w złocie od banków centralnych
Udzielanie i zaciąganie pożyczek od banków centralnych pod zastaw złota, weksli lub innych najwyżej notowanych instrumentów finansowych:
Operacje na rynku papierów wartościowych
dyskonto i redyskonto
prowadzenie rachunków bieżących BC
rola agenta lub korespondenta BC
rola depozytariusza lub agenta w sprawach związanych z umowami międzynarodowym
Do podstawowych zadań BRM należy:
Koordynacja współpracy między bankami centralnymi i organizacjami międzynarodowymi
Pełnienie funkcji agencyjnych i powierniczych
Pomoc finansowa dla BC
Prowadzenie prac badawczych i sporządzanie analiz statystycznych
Koordynacja pomocy dla krajów europy środkowej i wschodniej
Działalność BIS w zakresie koordynacji współpracy z BC i międzynarodowymi instytucjami finansowymi Realizowana jest poprzez stałe komitety i zespoły.
BRM - spółka akcyjna, w której swoje udziały mają banki centralne
Ogólny schemat ogranizacyjny BRM
BRM podzielony jest na 3 departamenty:
Departament Pieniężny i Ekonomiczny (Monetary and Economics Department)
sekretariat i obsługa prawna
kontrola ryzyka
Badania prowadzone przez BIS (poświęcone m.in. problemom gospodarczym, finansowym, prawnym) wspierają działalność tzw. Basel-based Committees, czyli komitetów, których głównym celem jest zapewnienie stabilności światowego systemu finansowego. Bank jest także centrum wymiany danych statystycznym miedzy BC, a także upublicznianie informacji na temat bankowości międzynarodowej, instrumentów finansowych i walut. Dane statystyczne dotyczą w szczególności:
międzynarodowej aktywności kredytowej i inwestycji banków w głównych centrach finansowych, również offshore (banking statistics)
emisji papierów wartościowych na krajowych i międzynarodowych rynkach finansowych
transakcji zawieranych na rynkach instrumentów pochodnych – OTC i giełdowych (derivatives statistics)
transakcji zawieranych na światowym rynku walutowym
zadłużenia zagranicznego krajów (na podstawie statystyki BIS i międzynarodowych organizacji)
systemów płatniczych w głównych centrach finansowych
BIS dokonuje regularnych publikacji w Annual Report (Raporcie Rocznym), Quarterly Reviwe (Przeglądzie Kwartalnym), w seriach BIS Papers i BIS Working papers. Działalność banku obejmuje również organizacje seminariów i warsztatów.
Od wielu lat NBP ma w BIS rachunek nostro oraz terminowe lokaty w walutach wymienialnych. Wśród nich znajdują się również specjalne depozyty terminowe, tzw. FIXBIS, umożliwiające zachowanie narosłych odsetek mimo wycofania środków z depozytu w trakcie umowy. Polska…
Organizacje współpracujące z BIS
| Zależne od BIS | Niezależne od BIS |
|---|---|
| Bazylejski komitet nadzoru bankowego | Rada stabilności finansowej |
| Komitet globalnego systemu finansowego | Międzynarodowe stowarzyszenie organów nadzoru ubezpieczeniowego |
| Komisja ds. Systemów płatności i rozliczeń | Międzynarodowe stowarzyszenie.. Ubezpieczeń |
| Komitet rynków | |
| Grupa zarządzania bankami centralnymi | |
| Komitet irvinga fishera |
MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY – największa międzynarodowa organizacja finansowa na świecie grupująca 188 krajów członkowskich. Lata 60 to wejście do MFW 35 krajów postkolonialnych które wymagały pożądanego zastrzyku środków pieniężnych.
Pierwotne cele MFW (art. I Statutu MFW) sprowadzają się do realizacji następujących zadań:
popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji tworzącej mechanizm konsultacji i współpracy w zakresie międzynarodowych problemów walutowych
ułatwienie ekspansji i harmonijnego wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia i utrzymania realnych dochodów a także rozwoju zasobów produkcyjnych krajów członkowskich…
…
Struktura organizacyjna MFW
Rada Gubernatorów – tworzą ja przedstawiciele krajów członkowskich (ministrowie finansów, a ich zastępcami są prezesi banków centralnych)
Komitet Rozwoju
Międzynarodowy Komitet Monetarny i Finansowy
Rada Administracyjna (Zarząd) - wybiera dyrektora naczelnego (generalnego), zasada: dyrektor generalny może pochodzić z dowolnego kraju wybierany na 5 lat i może być ponownie wybrany na następną kadencję, ale jego zastępca musi być ze Stanów Zjednoczonych
Dyrektor Generalny i Zastępca Dyrektora Generalnego
Departamenty regionalne
Departamenty funkcjonalne i usług specjalnych
Informacje i kontakty
Usługi pomocnicze
Rada Administracyjna stanowi władzę wykonawczą MFW. W jej skład wchodzi 24 dyrektorów, z czego 5 jest mianowanych, a 19 wybieranych. Każdy z nich ma zastępcę. Rada jest odpowiedzialna za bieżącą działalność funduszu. Decyzje podejmuje na podstawie opracowań przygotowanych przez służby MFW. Większość czasu poświęca sprawom krajów członkowskich. …
Źródłem finansowania działalności MFW są :
zasoby zwykłe – to kwoty udziałowe (złoto, waluty, SDR-y), dochody z lokat i środki z operacji budżetowych
zasoby pożyczone - obejmują: Generalne Porozumienie Pożyczkowe (GAB) oraz Nowe Porozumienie Pożyczkowe (NAB)
Formy kredytów MFW:
TRANSZE KREDYTOWE – są podstawową formą kredytów udzielanych przez Fundusz krajom członkowskim. Zakupy walut dokonywane są w ramach czterech transz kredytowych, z których każda odpowiada 25% kwoty. Górna granica zadłużenia z tytułu polityki transzowej zostaje osiągnięta wtedy, gdy zapas waluty narodowej kraju dłużniczego w Funduszu łącznie z wykorzystaniem transzy rezerwowej (reserve tranche – różnica między wysokością kwoty a zapasem waluty własnej kraju członkowskiego będącego w posiadaniu funduszu) osiągnie 200% jego kwoty. Ciągnienia w ramach wyższych transz kredytowych (druga, trzecia, czwarta) dokonywane są w ratach, przy czym każda kolejna rata jest postawiona do dyspozycji kraju pod warunkiem realizowania uzgodnionego programu specjalizacyjnego. Występują one w połączeniu z promesami kredytowymi.
PROMESY KREDYTOWE - dają prawo dokonania ciągnień uzgodnionej sumy walut w danym okresie pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów wykonawczych zawartych w porozumieniu danego kraju z MFW. Kryteria wykonawcze dotyczą zazwyczaj polityki kredytowej państwa, deficytu budżetowego, poziomu rezerw, zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego oraz polityki w zakresie handlu i ograniczeń płatniczych. Promesy kredytowe obejmują okres od 12 do 18 miesięcy, mogą być wydłużane do 3 lat. Kredyty udzielane są ratami w czasie trwania porozumienia. Aktualnie kraj członkowski może uzyskać środki w ramach promesy kredytowej w wysokości 60% kwoty ….
KREDYTY ROZSZERZONE
WZMOCNIONE FINANSOWANIE DOSTOSOWAŃ STRUKTURALNYCH - zostało utworzone w 1987 roku i zwiększone w lutym 1994r. MFW udziela wsparcia finansowego krajom słabo rozwiniętym o najniższych dochodach na głowę ludności realizującym średnioterminowy program przemian strukturalnych. Kredyt przyznawany na 10 lat, 5,5 lat karencji, oprocentowanie 0,5%
Otrzymanie kredytu od MFW uzależnione jest od wykonania pewnych zaleceń. Kredyt zwykle nie jest udzielany w całości tylko transzami. Kolejne transze są wypłacane gdy dany kraj wypełnia kryteria wykonawcze.
Klasyfikacja pomocy kredytowej udzielanej przez MFW
Pomoc kredytowa MFW:
Transze kredytowe i mechanizm rozszerzony
Promesy kredytowe
Mechanizmy finansowania rozszerzone
Mechanizmy specjalne
…
…
Ułatwienia kredytowe na rzecz krajów o niskim dochodzie:
Ułatwienia na redukcję biedy i wzrost gospodarczy
Obecnie funkcjonujące formy kredytowe:
Promesy kredytowe
Ułatwienia rozszerzone
Warunkowe linie kredytowe
Rozszerzone ułatwienia kredytowe
Instrument szybkiego finansowania
Elastyczna linia kredytowa
Linia zapobiegawcza i płynności
Ułatwienie kredytowania pomocniczego
Ułatwienie szybkiego kredytowania
Obszary działania pomocy technicznej i szkoleń prowadzonych przez MFW:
Pomoc techniczna i szkolenia:
Polityka monetarna i finansowa
Zarządzanie i polityka fiskalna
Rozpowszechnianie danych
doradztwo
Budowa i kształtowanie zdrowego systemu finansowego jest procesem rozłożonym w czasie, który wymaga wprowadzenia w życie wiele nowych standardów i procedur. proces ten powinien być monitorowany i oceniany stąd z inicjatywy MFW i Banku Światowego został uruchomiony program FSAP (Program Oceny Sektora Finansowego). Program ten ma na celu zidentyfikowanie wrażliwości sektora…
MFW przyznał Polsce elastyczną linię kredytową w wysokości 20,58 mld dolarów. Jesteśmy drugim krajem po Meksyku, który dostał taki przywilej. Otrzymały go tylko wybrane państwa…
Wcześniej MFW oferował pomoc tylko dla krajów, które były w głęboki m kryzysie. MFW przypominał trochę dobrego wujka który daje im pieniądze, bo nikt inny nie chce ich dać,ale jednocześnie był złym żandarmem który pilnuje aby wypełniały one określone warunki. Elastyczna linia kredytowa to nowy instrument, gdzie MFW nie jest żandarmem i niczego nie wymusza. Nie jesteśmy ograniczeni żadnymi warunkami
Na co rząd wyda więc pieniądze z kredytu?
Zakładamy, że w ogóle nie będziemy z nich korzystać. Te pieniądze wejdą w skład rezerwy NBP…
…i bank narodowy uznałby, że musi interweniować i bronić spadającej wartości złotego, będziemy mogli wykorzystać pieniądze z linii kredytowej
WYKŁAD 14 – 15.01.2013
Międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju – bank światowy
Powstał razem z międzynarodowym funduszem walutowym na konferencji w Bretton Woods (1994)
działalność rozpoczął 1946 roku
początkowo miał służyć odbudowanie zniszczeń wojennych.
powstał na konferencji w Bretton Woods (1994), a działalność rozpoczął w 1946r. początkowo miał służyć odbudowanie zniszczeń wojennych. Jego celem jest odbudowa gospodarki po II wojnie światowej oraz przekształcenie przemysłu na działalność pokojową, popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych na terytorium państw członkowskich , harmonizacja pożyczek banku z innymi środkami uzyskanymi z organizacji międzynarodowych przez kraje członkowskie, rozwój przedsiębiorstw lokalnych poprzez dostarczenie im zagranicznych źródeł finansowania.
Celem statutowe Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju:
rekonstrukcja środków produkcji i odbudowy gospodarki po II wojnie światowej
popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych na terytorium państw członkowskich
popieranie prywatnych inwestycji…
harmonizacja pożyczek banku z innymi środkami uzyskanymi z organizacji międzynarodowych przez kraje członkowskie
rozwój przedsiębiorstw lokalnych poprzez dostarczanie im zagranicznych źródeł finansowania
Członkowstwo i struktura organizacyjne
Warunkiem członkostwa IBRD i organizacji afiliowanych jest przynależność do ….
Warunkiem udziału w MBOiR (ale także org..) jest przynależność do MFW i wpłata udziału członkowskiego. Bank ma formę SA. W momencie powstania liczył 45 członków.
Struktura organizacyjna IBRD jest analogiczna jak MFW. Obejmuje ona: Radę Gubernatorów,…
Działalność pożyczkowa Banku światowego
Działalność pożyczkowa Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju może przybierać różne formy:
bezpośredniego finansowania konkretnych projektów inwestycyjnych w krajach członkowskich
uczestniczenie w pożyczkach zaciąganych z różnych źródeł, jest to tzw. współfinansowanie
udzielenie gwarancji dla kredytów zaciąganych u innych kredytodawców
organizowanie pożyczek i sprzedawanie udziałów.
Do podstawowych zasad w działalności kredytowej banku należy zaliczyć:
zasadę udziału funduszy własnych kraju członkowskiego w finansowanym projekcie
zasadę spłaty kredytu
zasadę rentowności ogólnej projektów podlegających finansowaniu
zasadę realności projektów.
Zabezpieczeniem działalności Banku światowego są jego zasoby finansowe na które składają się kapitał zakładowy fundusze własne oraz zaciągane pożyczki. Kapitał zakładowy ma charakter udziałowy. Udziały tworzą:
10% - kapitał wpłacony uiszczany w złocie lub USD
90% - kapitał na żądanie, stanowiący zabezpieczenie zobowiązań banku z tytułu emisji obligacji i udzielania gwarancji
Działalność IBIRD:
Działalność kredytowa banku. MBOiR udziela kredytu tym krajom rozwijającym się, które mają minimalny poziom wiarygodności kredytowej. Bank jest dla nich ostatecznym kredytodawcą. W miarę jak kraje są wprowadzone na międzynarodowy rynek finansowy, a ich dochód na mieszkańca wzrasta, zaczynają coraz mniej pożyczać od Banku. IBRD udziela kredytów głównie rządom krajów członkowskich oraz instytucjom i bankom mającym gwarancje rządowe.
W latach powojennych działalność Banku koncentrowała się na finansowaniu odbudowy krajów ze zniszczeń wojennych. Następnie IBRD finansował dalszy rozwój tych państw. Od początku lat 60. Bank zajął się finansowaniem projektów realizowanych w krajach rozwijających się. Lata 80. to okres rozwiązywania problemu kryzysu zadłużenia. W latach 90. Bank uczestniczył w akcjach promocyjnych organizowanych przez MFW na rzecz państw objętych kolejnymi kryzysami finansowymi, a także finansował projekty inwestycyjne w krajach postsocjalistycznych.
Roszczące potrzeby pożyczkowe krajów członkowskich zmuszają IBRD do szukania dodatkowych źródeł finansowania. Głównym źródłem dochodów jest emisja obligacji średnio- i długo-terminowych, a także krótkoterminowych na rynkach międzynarodowych. Obligacje banków są zabezpieczone funduszem gwarancyjnym a więc obciążone niewielkim ryzykiem korzystają też z przywilejów co sprawia że są pierwszorzędną lokatą i są chętnie kupowane zarówno przez inwestorów indywidualnych jak i instytucjonalnych
Pożyczki IBRD
Bank zdywersyfikuje źródła finansowania, oferując swoje obligacje inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym. Zgodnie ze statutem IBRD może pożyczać tylko, jeśli kraje członkowskie zatwierdza rynek, na którym będą oferowane obligacje oraz waluty na których będą denominowane pożyczki. Bank zaciąga pożyczki na rynkach finansowych głównie w formie obligacji…
Głównym źródłem dochodów jest emisja obligacji średnio- i długoterminowych a od 1983r. także krótkoterminowych, na rynkach międzynarodowych. W 1989r. dokonano pierwszej emisji obligacji globalnych , w wysokości 1,5mdl dolarów.
Zasady udzielanie kredytów:
IBRD udziela kredytów na finansowanie określonych projektów inwestycyjnych. Oprócz tego przedmiotem jego działalności są udzielanie gwarancji, organizacja i uczestnictwo w pożyczkach (CO finansing), sprzedaż udziałów, w celu ograniczenia ryzyka finansowego.
Bank stosuje przy udzieleniu kredytu następujące zasady:
Zasadę nie przekraczania przez niespłacone pożyczki kapitału wpłaconego Banku powiększonego o kapitał na żądanie oraz zyski zatrzymane
Zasadę podziału ryzyka między różne regiony geograficzne i objęcia pomocą kredytową jak największej liczby krajów
Zasadę udzielania kredytów w walutach, w których Bank sam zaciąga pożyczki
Klasyfikacja kredytów IBRD:
Instrumenty kredytowe INRD dzielą się na dwie kategorie:
Kredytowe instrumenty inwestycyjne
Kredytowe instrumenty dostosowawcze
Podstawową grupę…
Udział kredytów dostosowawczych – na początku lat 90. Wynoszący poniżej 25% - po przejściowej…
Najbardziej zacofanym krajem członkowskich jest Afryka Subsaharyjska
Obligacje banku są zabezpieczone funduszem gwarancyjnym a zatem obciążone niewielkim ryzykiem, korzystają też z przywilejów co sprawia że są pierwszorzędną lokatą.
Milenijne cele rozwoju (Milenium Development Goals) obejmują:
Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu (zredukowanie do 2015r. liczby ludności żyjącej za mniej niż 1 USD dziennie o połowę oraz ograniczenie o połowę liczby ludzi cierpiących głód)
Zapewnienie powszechnej edukacji dla wszystkich dzieci na poziomie podstawowym do 2015r.
Promocję różnorodności płci i równouprawnienie kobiet poprzez wyeliminowanie różnic między płciami w dostępie do edukacji podstawowej do 2005r. i na wszystkich szczeblach edukacji od 2015
Ograniczenie śmiertelności dzieci poniżej 5 roku życia o 2/3 do 2015
Ograniczenie liczby matek umierających przy porodzie o3/4 do 2015
Zredukowanie o połowę liczby osób żyjących z HIV/AIDS chorujących na malarię lub inne choroby zakaźne do 2015r.
Poprawę stanu środowiska naturalnego Ziemi poprzez integrację zasad trwałego rozwoju w programach politycznych poszczególnych krajów. Odwrócenie się tendencji wyczerpywania się zasobów. Zmniejszenie o połowę liczby osób żyjących bez dostępu do wody pitnej do 2015r. oraz znaczącą poprawę jakości życia ludzi żyjących w slumsach do 2020
Rozwinięcie globalnej współpracy na rzecz rozwoju poprzez rozwija nie otwartego, przewidywanego, niedyskryminacyjnego i przejrzystego światowego systemu handlowego. Uwzględnienie specjalnych potrzeb krajowych najmniej rozwiniętych, wyspiarskich i śródlądowych ( zwłaszcza w zakresie dostępu do rynków krajowych rozwiniętych, redukcja długów, zwiększania pomocy rozwojowej). Wszechstronne podejście do kwestii oddłużenia państw Południa, wypracowanie strategii na rzecz zapewnienia pracy młodemu pokoleniu, zapewnienie dostępu do leków dla krajów rozwijających się oraz umożliwienie im korzystania z dobrodziejstw nowoczesnych technologii
W Raporcie 23 dotyczącym rozwoju na świecie publikowanym przez BŚ sformułowano 7 celów będących częścią nowej międzynarodowej strategii rozwoju:
ubóstwo …
śmiertelność niemowląt - zmniejszenie o 2/3 wskaźnika śmiertelności niemowląt i dzieci do lat 5.
śmiertelność matek - ograniczenie o 3/4 wskaźnika śmiertelności matek do 2015r.
Zdrowie - zapewnienie dostępu do usług medycznych...
…
środowisko naturalne – wprowadzenie narodowej strategii nieprzerwanego wzrostu do 2005 dzięki zapewnieniu, że bieżące straty w zasobach maturalnych zostaną usunięte do 2015r.
dyskryminacja płci – zapewnienie równości płci poprzez eliminację dysparytetu w podstawowym i średnim wykształceniu
Na szczycie milenijnym ONZ w 2002r. na realizację milenijnych celów rozwoju wyraziło zgodę 189 krajów z całego świata. Osiągnięcie założonych celów do 2015r. wymaga wsparcia finansowego ze strony krajów uczestniczących w tej konferencji, banków rozwojowych, agencji rządowych i pozarządowych instytucji finansowych. Sukces w realizacji milenijnych celów rozwoju zależy zatem od zorganizowania środków finansowych odpowiedniej wielkości. Na konferencji Monterrey w 2002r. został osiągnięty konsensus dotyczący partnerstwa między krajami rozwijającymi się i krajami przemysłowymi, kraje rozwijające się (biedne) przejmują odpowiedzialność za swoje programy rozwojowe, które pozwolą im na osiągnięcie wyznaczonych celów rozwojowych, podczas gdy bilateralne kraje w ich dążeniu do redukcji biedy. Bank Światowy aktywnie uczestniczy w tej współpracy, pełni też funkcje koordynacyjne w tym zakresie.
Wzrost gospodarczy i redukcja ubóstwa na świecie w latach 1990-2015
Prognozy dotyczące stóp wzrostu i redukcji ubóstwa na świecie wykazują że regionem którym jest największy udział żyjących poniżej 1 USD dziennie jest Afryka subsaharyjska (44,6% w 1990 i 46,4 w 2001). Liczby te pokazują że w tym regionie świata zwiększyła się absolutnie liczba ludności żyjących poniżej 1 SUD jak również udział procentowy tej grupy ludności w całej populacji. Przyjęte w 2000 roku cele milenijne przewidywały redukcję ubóstwa w tym regionie do 22,3% w 2015, jednak niski wzrost gospodarczy i plagi które nękają ten region, wymusiły korekty przyjętego celu do 38,4%. Regionem w którym także zanotowano wzrost…
Tam gdzie zanotowano postępy we wzroście gospodarczym, są one konsekwencją przedsięwzięć podjętych przez same kraje rozwijające się, w szczególności w zakresie poprawy klimatu inwestycyjnego i w zakresie inwestowania w kapitał ludzki. Badania Banku Światowego potwierdzają że pomoc finansowa ze strony krajów bogatych i międzynarodowych instytucji finansowych odegrała także istotną rolę. Dotyczy to zwłaszcza zaangażowania BŚ. Postępy odnotowane w obszarze zdrowia i kształcenia były możliwe między innymi dzięki wsparciu finansowania odpowiednich projektów przez BŚ kwotą 30 mld USD. Uwzględniając roczne nakłady w wysokości 1,3 mld USD na zdrowie, wyżywienie i projekty ludnościowe BŚ stał się także największym dawcą pomocy finansowej w zakresie wspierania programów dotyczących szeroko pojmowanego zdrowia.
W celu stworzenia korzystnych warunków dla wzrostu gospodarczego, który jest istotnym członkiem pozwalającym na redukcję ubóstwa i osiągnięcie celów podejmowanych jest pomoc w redukcji zadłużenia, które zwłaszcza w krajach…
Grupa Banków Światowych
Grupa Banków Światowych obejmuje następujące organizacje:
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju – MBOiR (IBRD), utworzony w 1994r.
Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju – MSR (IDA), które powstało w 1960r., finansuje ono rozwój krajów najbiedniejszych
Międzynarodową Korporację Finansową – MKF (IFC) utworzoną w 1956r., zajmuje się finansowaniem rozwoju sektora prywatnego w krajach rozwijających się w celu redukcji biedy.
Wielostronną Agencję Gwarancji Inwestycji (MIGA) – powołano ją w 1998r. w celu ubezpieczenia i promocji zagranicznych inwestycji, przyczynia się do eliminacji ryzyka inwestowania w krajach rozwijających się
Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (ICSID) działające od roku 1996. Jest ono miejscem godzenia sporów krajów przyjmujących oraz inwestorów zagranicznych, a także forum dyskusji i informacji o realizacji inwestycji zagranicznych i przestrzeganiu ustalonych norm w międzynarodowym prawie inwestycyjnym
EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY (EBI, EIB)
Data powstania: 1.1.1959r
Siedziba: Luksemburg
Członkowie: wszystkie państwa członkowskie UE
Podstawa traktatowa: art. 129, 130 Traktatu o EWG. Po wejściu w życie Traktatu o Unii Europejskiej zastąpiony przez art., 198d,e Traktatu
Organy: Rada Gubernatorów, Rada Dyrektorów, Komitet Kierowniczy, Komitet Kontrolerów
Celami powołania EIB są:
rozwijanie regionów zacofanych strukturalnie i wyrównanie w ten sposób różnic pomiędzy regionami, gospodarcza aktywizacja tych regionów
zwiększenie konkurencyjności przemysłu europejskiego np. poprzez rozwój nowych technologii lub wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw
poprawa infrastruktury europejskiej
ochrona środowiska, wspieranie rozwoju terenów zurbanizowanych, zabezpieczanie dziedzictwa architektonicznego i środowiskowego Unii Europejskiej
zaopatrzenie w energię
EBI – ORGANY KIEROWNICZE:
Rada Gubernatorów
Rada Gubernatorów wyznacza główne kierunki działalności. Wraz z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym stanowi Grupę Europejskiego Banku Inwestycyjnego
W skład Rady wchodzą mianowani przez państwa członkowskie (po jednym przedstawicielu z każdego państwa) ministrowie finansów lub skarbu
Rada Dyrektorów – sprawuje bieżącą działalność
Rada Dyrektorów jest organem zarządzającym EBI, nadzoruje funkcjonowanie banku, decyduje o udzielaniu pożyczek, gwarancji, ustala stopy procentowe
W skład Rady wchodzą: 25 dyrektorów i 13 zastępców. Członkowie mają status funkcjonariuszy europejskich, są mianowani na 5-letnia kadencję przez państwa członkowskie, z wyjątkiem 1 dyrektora i jego zastępcy mianowanych przez Komisję Europejską
Komitet Zarządczy i Komitet Audytorów
Zarząd jest organem wykonawczym EBI, który administruje bieżącą działalność banku. Komitet Audytorów jest organem weryfikującym operacje EBI
W skład Komitetu Zarządczego wchodzą: prezesi i 7-miu wiceprezesów powoływanych na 6-letnią kadencję.
W skład Komitetu Audytorów 9kontrolnego) wchodzi: 3 członków desygnowanych na 3-letnią kadencję z możliwością reelekcji
Warunki udzielania pożyczek
| POŻYCZKI INDYWIDUALNE | POŻYCZKI GLOBALNE | |
|---|---|---|
| Wysokość | Dla inwestycji przekraczających 25 milionów EUR | Na inwestycje o wartości od 40 000 EUR do 25 milionów EUR |
| Rodzaj inwestycji | Infrastruktura wszelkiego rodzaju. Produkcja energii i transport, ochrona środowiska naturalnego, przemysł i usługi, badania naukowe i rozwój, zdrowie i edukacja | Inwestycje, zwłaszcza inwestycje MŚP i miast, w przemysł i usługi, zaawansowane technologie, oszczędność energii, środowisko naturalne, uzdatnianie wody oraz lokalną infrastrukturę, w tym infrastrukturę zdrowia i edukacji |
| Beneficjenci | Promotorzy publiczni, w tym miasta, przedsiębiorstwa prywatne i banki | Małe i średnie przedsiębiorstwa, promotorzy publiczni, w tym miasta |
| Ramy finansowania | Bez ograniczenia kwoty absolutnej. Jednakże, maksymalnie 50 proc. łącznego kosztu inwestycji (do 90 proc. w przypadku łączenia finansowania z funduszami unijnymi) | Do 50 proc. łącznego kosztu projektu |
| Okres pożyczki | Zazwyczaj od 5 do 12 lat w przypadku projektów dotyczących przemysłu; 15-25 lat w przypadku projektów dotyczących infrastruktury i energii na dostosowanych do potrzeb indywidualnych warunkach | Określane przez właściwy bank partnerski EBI |
| Stopa procentowa | Stała stopa procentowa (z lub bez klauzuli rewizji) lub zmienna stopa procentowa. Stopa procentowa odpowiada kosztom pozyskiwania funduszy, do której dolicza się niewielką marżę na pokrycie kosztów administracyjnych. | |
| Waluty | Pożyczki mogą być udzielane w jednej lub więcej walutach (euro, złoty, dolar amerykański, frank szwajcarski, jen japoński) | |
| Spłata | Zwykle roczne lub półroczne raty o stałym oprocentowaniu. Możliwe są spłaty dostosowane do indywidualnych potrzeb, łącznie z okresem karencji spłaty kapitału | |
| Gwarancje | Gwarancje są negocjowane na zasadach indywidualnych i zwykle obejmują gwarancję bankową lub inne zabezpieczenie pierwszej klasy |
Koszt pozyskania kredytu w EBI jest niższy, bo jest to organ non-profit.
Pożyczki globalne - kredytobiorca musi wystąpić z wnioskiem (w Luksemburgu) lub innej siedzibie. Wnioski są sprawdzane pod względem merytorycznym i technicznym. (ważne jest także spełnienie wymogów ochrony środowiska)
Z uwagi na to, że kryterium działalności EBI nie jest zysk i jego maksymalizacja, warunki udzielania kredytu są korzystne dla kredytobiorcy – tabela
Bank ten może także udzielać kredytów podmiotom spoza UE.
EBI może max finansować 50% kosztu inwestycji (lecz może wzrosnąć do 90% pod pewnymi warunkami).
Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią fundament gospodarki rynkowej. To one w głównej mierze decydując o wzroście gospodarczym i poziomie zatrudnienia.
Głównym atutem małych i średnich przedsiębiorstw jest sprawne adaptowanie wewnętrznych zasobów…
…
Pożyczki dla krajów Europy Środkowo – Wschodniej :
- energia – 22
- telekomunikacja 18%
- transport 39%
- Ochrona środowiska 15%
- inne 6%
Jednym z ważniejszych kierunków działalności EBI jest pomoc dla MSP. Europejski Bank Inwestycyjny zapewnia małym i średnim przedsiębiorstwom (MS) średnio- i długoterminowe finansowanie poprzez kredyty globalne. Są to linie kredytowe dla pośredniczących banków lub instytucji finansowych, które następnie dopożyczają te fundusze na wsparcie dla projektów inwestycyjnych na małą skalę, często realizowanych przez MSP zatrudniające mniej niż 250 pracowników. Ranga małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej nie podlega dyskusji głównie z uwagi na fakt, że w UE istnieje około 20 mln prywatnych form, co stanowi 99% ogółu firm, które zatrudniają blisko 70 mln ludzi, w porównaniu z 38 mln pracującymi w duzych firmach. Już na szczycie Cannes w 1995 szefowie państw i rządów UE uznali pomoc finansową dla MSP za decydującą o tworzeniu nowych miejsc pracy. Zwłaszcza w powiązaniu z faktem, że w wielkich firmach ciągle narastają tendencje do racjonalizacji procesów produkcyjnych i redukcji zbędnego zatrudnienia. W tym celu powierzono EBI zarządzanie specjalnym funduszem aktywizacji drobnych i średnich przedsiębiorstw i tworzenie w ten sposób dodatkowych miejsc pracy. Do dyspozycji postawiono wówczas Bankowi a mld ECU.
W związku z koniecznością dostosowywania przez EBI definicji MSP stosowanej dotychczas przez Bank do definicji Komisji Europejskiej, maksymalny próg zatrudnienia w firmach uważanych za MSP został obniżony z 500 do 250 pracowników. W tej sytuacji duża ilość firm wypadła z możliwości zaciągania pożyczek globalnych, a jednocześnie ich projekty nie kwalifikowały się do pożyczek indywidualnych (powyżej 25 mln EUR). EBI chcąc zlikwidować tę lukę zaproponował w 2004 roku uzupełnienie oferty kredytów globalnych o nowy produkt, tzw. Kredyty mid-caps skierowane do przedsiębiorstw średniej wielkości – większych niż MSP, ale zatrudniających mniej niż 3000 pracowników.
Kredyty mid-caps to kredyty grupowe udzielane za pośrednictwem pośredników finansowych dla firm zatrudniających mniej niż 3000 pracowników.
Realizacja wytycznych Rady Europy podjętych na szycie w Amsterdamie skutkowała zobowiązaniem EBI do rozwoju nowej formy finansowania małych i średnich przedsiębiorstw wykorzystujących wysokie technologie i mających duży potencjał wzrostu „SME Window” czyli specjalne okienko kredytowe dla finansowania projektów wysokiej technologii małych i średnich przedsiębiorstw posiadających możliwość potencjalnego szybkiego wzrostu (okienko to stanowi najbardziej innowacyjną postać ASAP (Amterdam Special Action Programme). W grudniu 1998 roku na szczycie w Wiedniu rada Europejska, wyrażając swe wsparcie dla działalności małych i średnich przedsiębiorstw, zaprosiła EBI do finansowania operacji kapitału podwyższonego ryzyka. W celu efektywniejszego wykorzystania środków i sprawniejszej obsługi rynku venture capital powstał w 2000 roku w oparciu o decyzję Rady Gubernatorów EBI Europejski Fundusz Inwestycyjny wchodzący w skład grupy EBI.
EFI, którego EBI jest głównym udziałowcem (60%) wraz z Komicja Europejską (30%), grupa banków i innych instytucji finansowych specjalizuje się w kapitale podwyższonego ryzyk, w poręczeniach
Od 2000 roku dzięki środkom EBI, Fundusz zmobilizował około 4 mld EUR na inwestycje z udziałem kapitału podwyższonego ryzyka w szybko rozwijającej się MSP, w ten sposób wspierając strategię lizbońską.
Bank i EFI postanowiły połączyć posiadane środki w celu bardziej efektywnego wykorzystania i uzupełnienia finansowych instrumentów pomocy dla MSP.
WYKŁAD 15 –22 .01.2013
ZADŁUŻENIE ZAGRANICZNE
Problem rozpoczął się w latach 80. XX w. W literaturze można spotkać się z liczbami mówiącymi, że w latach 1820-1945 mieliśmy do czynienia z blisko 130 przypadkami wpadnięcia w pułapkę zadłużenia zagranicznego.
Przyczyny gwałtownego zadłużenia:
Wzrost cen ropy naftowej (czterokrotny)
Ogromne nasilenie inflacji (nawet dwukrotnie)
W 1989 r. FED rozpoczął walkę z inflacją (podnoszono stopy procentowe do niebotycznych wysokości).
Zadłużenie poważnym problemem stało się w latach 90. Kraje, które zaciągały kredyty od banków komercyjnych, nie były w stanie ich spłacić.
Symptomy wzrostu zadłużenia pojawiły się znacznie wcześniej.
Sierpień 1982 – Minister finansów podał do publicznej wiadomości, że Meksyk nie jest w stanie wywiązywać się z zadłużenia (później Brazylia, Argentyna, Wenezuela). W rezultacie ok. 30 krajów ogłosiło to, że nie są w stanie spłacać swoich zobowiązań.
Przyczyny wzrostu zadłużenia:
wewnętrzne
Prowadzenie niewłaściwej polityki ekonomicznej przez kraje słabo rozwinięte (kraje postkolonialne, kraje surowcowo-rolnicze)
Niska efektywność inwestycji finansowanych kredytem zagranicznym
Znaczna część kredytów pozyskiwana za granica nie służyła finansowaniu inwestycji, ale była przeznaczona na inne cele konsumpcyjne (zakup broni, luksusowe cele konsumpcyjne rządzących)
Błędy w zarządzaniu gospodarką, które utrwalały tradycyjną strukturę gospodarczą
Utrzymywanie nadwartościowych kursów walutowych (co powodowało wzrost importu w danych krajach i spadek eksportu z powodu wysokich cen, które nie były konkurencyjne)
zewnętrzne
Czterokrotny wzrost cen ropy naftowej (spowodował wzrost deficytu bilansu płatniczego, zwłaszcza krajów, które nie posiadały złóż ropy naftowej, gdzie aby zapłacić rachunki za ropę trzeba było zaciągać kredyty)
Polityka taniego pieniądza realizowana przez banki centralne (realna stopa procentowa w latach 1973- 1980 wynosiła od -0,8% do 1,5% co zachęcało do zaciągania kredytów). Polska też się dała na to złapać, np. na cele modernizacji gospodarki ( przy wykorzystaniu tych kredytów budowa nowoczesnych fabryk, w konsekwencji późniejszej samo spłaty tych kredytów z sprzedaży produktów z tych fabryk).
Winą za powstanie kryzysu zadłużenia obarcza się także banki komercyjne. Do nich spływały strumienie petrodolarów, które były zamieniane na kredyty. Udzielano ich bardzo dużo i lekkomyślnie.
1980-1982 załamanie koniunktury w krajach rozwiniętych, któremu towarzyszył realny wzrost stopy procentowej (7,5 % - 1981 i 11% w 1982) Ta stopa procentowa w wyniku decyzji FED i inflacji wzrosła (nawet dwukrotnie)
Pogorszyły się stosunki w handlu zagranicznym (wiele krajów znalazło się w trudnej sytuacji)
Koszty odmowy długu przez państwo suwerenne
Kiedy suwerenny pożyczkobiorca podejmuje decyzję o niewypłacalności powinien rozważyć trzy główne rodzaje kosztów, które poniesie:
konfiskata aktywów. Wierzyciele suwerennego banku mogą przekonać rząd o celowość konfiskaty aktywów dłużnika znajdujące się w zasięgu jurysdykcji
przekreślenie możliwości zaciągania pożyczek w przyszłości. Kraj, który odmówił płatności, zostałby usunięty międzynarodowego rynku kapitałowego na co najmniej kilka lat
zmniejszenie korzyści wynikających z wymiany międzynarodowej (niebezpieczeństwo konfiskaty dóbr w handlu międzynarodowym stanowiące własność dłużnika, o ile przekroczyły granice kraju wierzyciela). Suwerenny bank miałby bardzo ograniczone możliwości angażowania się w wymianę międzynarodową.
Korzyści z odmowy zwrotu długu przez państwo suwerenne
Korzyścią z ogłoszenia stanu niewypłacalności jest to że dłużnik unika spłacenia odsetek i kapitału swego długu zagranicznego. To też ma tym większą korzyść z niewypłacalności im większa jest suma pieniędzy, którą powinien płacić wierzycielowi.
Restrukturyzacja zadłużenia – zmiana warunków spłaty długu, rozłożenie długu na dłuższy okres (czy też obniżenie odsetek)
Plan Mitteranda (Klub Paryski)
Umorzenie 1/3 długu i rozłożenie 2/3 na 14 lat z oprocentowaniem rynkowym
Rozłożenie całego długu na 14 lat z oprocentowaniem niższym o 3,5% od rynkowego
Rozłożenie całego długu na 25 lat z oprocentowaniem rynkowym
Koncepcja senatora Bradley'a – częściowe umorzenie ługów połączone z realizacją programów dostosowań strukturalnych, wspartych dopływem nowych kredytów. Stopa procentowa w każdym roku byłaby obniżona
o 3%.
Plan J.A Bakera przewiduje wsparcie kredytowe przez banki komercyjne i organizacje międzynarodowe krajom realizującym przyczyny dostosowywane w uzgodnieniu z MFN i Bankiem Światowym
Plan N.F Brady’ego – banki komercyjne powinny poważnie zredukować raty kapitałowe i odsetki od udzielanych przez nie kredytów krajom dłużniczym. MFW i Bank Światowy powinny udzielać krajom dłużniczym nowych kredytów, z których część byłaby przeznaczona na płatności odsetek i rat kapitałowych
Przykłady operacji swapowych, które przeprowadzono na rynku długów w latach 80. (s to tzw. swapy trzeciej generacji)
Zamiana długu na udziały w kapitale własnym przedsiębiorstw w kraju zadłużonym (debt for equity swap)
Zmiana długu na towary eksportowane z kraju zadłużonego (debt for export swap lub debt for goods swap)
Zamiana długu na obligacje emitowane przez kraj zadłużony w ramach restrukturyzacji zadłużenia (debt for bond swap)
Zamiana długu na wydatki na ochronę środowiska w kraju zadłużonym (debt for nature swap)
Zamiana długu na inny dług (debt for debt swap)
Niekonwencjonalna zamiana długu na transfer piłkarza wywodzącego się z kraju zadłużonego (debt for football swap)
Uproszczona procedura typowej transakcji zmiany długu na kapitał kraju dłużniczego obejmuje dwie podstawowe fazy.
W pierwszej zainteresowana korporacja międzynarodowa lub instytucja finansowa zaleca bankowi komercyjnemu (inwestycyjnemu) dokonanie zakupu określonej kwoty długu zagranicznego wybranego kraju dłużnika na wtórnym rynku kapitałowym.
W drugiej fazie nabywca długu zagranicznego denominowanego w walucie zagranicznej i działając za pośrednictwem upełnomocnionego banku komercyjnego, dokonuje w banku centralnym kraju dłużniczego jego zamiany na walutę kraju dłużniczego.
Dla przykładu firma, która byłaby zainteresowana inwestowaniem w Peru może nabyć dług zagraniczny o wartości 10 mln USD na wtórnym rynku już za 5 mln USD, a następnie zamieni je w Narodowym banku Peru na kwotę odpowiadającą 8 mln USD. Bank Peru w ten sposób likwiduje 5 mln USD długu zagranicznego, podczas gdy inwestor zagraniczny wchodzi w posiadanie kapitału peruwiańskiego w równowartości 8mln USD za 5 mln USD co jest równoznaczne z uzyskaniem subsydium w wysokości 37,5%.
Inwestorzy zagraniczni w ten sposób zyskują dostęp do znacznie tańszych źródeł krajowych funduszy pieniężnych aniżeli gdyby dokonywał zakupu lokalnych środków pieniężnych bezpośrednio na rynkach dewizowych – nawet po odliczeniu prowizji i opłat bankowych.
Narodowy program wykorzystania operacji swapowych Meksyku przewiduje możliwość 100% refundacji w walucie lokalnej długów dolarowych skupowanych przez inwestorów zagranicznych, o ile uzyskaną walutę przeznaczą oni na zakup akcji prywatyzowanych przez firm państwowych.
W prawie międzynarodowym istnieje pojęcie długu ohydnego. Dług ohydny –według norm prawa międzynarodowego - jeśli był zakontraktowany przez rząd niedemokratyczny i nie skorzystało na nim społeczeństwo kraju – pożyczkobiorcy. „Jeśli władza despotyczna przyjmuje dług nie według potrzeb i interesów państwa, ale by umocnić swój reżim despotyczny, by gnębić społeczeństwo, które z nim walczy, ten dług jest ohydny dla całego społeczeństwa. Ten dług nie jest obligatoryjny dla narodu: to dług reżimu, dług osobisty władzy, która ją kontrolowała, w efekcie znika on razem z upadkiem tej władzy”- pisał w latach 20 ub. wieku prawnik Alexander Sack, teoretyk tej zasady. Sack proponował: żeby rządy powołujące się na tę doktrynę dostarczyły dowody, że pożyczki nie służył interesowi publicznemu i że wierzyciele byli tego świadomi. Sami wierzyciele muszą udowodnić, że fundusze były wykorzystane w interesie kraju. Jeśli nie byliby w stanie tego udowodnić, dług byłby uznany za nieobowiązujący nowy rząd, był on bowiem transakcją prywatną między wierzycielem i pożyczkobiorcą
„Długi zakontraktowane i wykorzystywane dla celów sprzecznych z interesami społeczeństwa, o czym wie pożyczkodawca, nie spełniają warunków, pozwalających uznać legalność długów. Pożyczając w takich warunkach, pożyczkobiorcy popełniają wrogi akt wobec społeczeństwa. Dlatego też nie powinni oczekiwać od społeczeństwa wyzwolonego spod władzy despoty, że będzie on honorować jego osobiste długi”
Można rozszerzyć to pojęcie, biorąc pod uwagę, że bankierzy Północy i kierownicy Banku Światowego nie reagowali na nieprawidłowości w kosztorysach, na źle przygotowane plany, podejrzane kontrakty, zajmując tym samym wrogie stanowisko wobec ludności. Dług taki również nie powinien być obowiązujący.
Duże doświadczenie w wykorzystaniu podstaw tej doktryny mają Stany Zjednoczone (same w końcu odmówiły spłaty długów Wielkiej Brytanii po uzyskaniu niepodległości). W 1989r. po „wyzwoleniu” przez marines Kuby spod hiszpańskiej dominacji, rząd amerykański wymógł na Madrycie zrzeczenia się dwóch wierzytelności wobec Kuby, 25 lat później, w 1923r., po obaleniu kostarykańskiego dyktatora Tinoco, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał za niesłuszne roszczenia wierzycieli wobec Kostaryki, przekonując, że odnoszą się one do usuniętego władcy, a nie do nowego rządu.
W prawie międzynarodowemu istnieje cała masa norm pozwalających na redukcję czy nawet anulowanie długu publicznego. Art. 103 Karty Narodów Zjednoczonych głosi: „W razie sprzeczności pomiędzy obowiązkami członków Narodów Zjednoczonych wynikających z jakiegoś innego porozumienia międzynarodowego, pierwszeństwo będą miały ich obowiązki wynikające z niniejszej Karty”. A wśród tych obowiązków znajdują się: „podniesienie stopy życiowej, pełne zatrudnienie oraz warunki postępu i rozwoju gospodarczego i społecznego.
W 1980r. Komisja Prawa Międzynarodowe do Narodów Zjednoczonych ogłosiła: Państw nie może zamykać szkół, uniwersytetów, i sądów, likwidować policji i usług publicznych, narażając tym samym społeczeństwo na nieład i anarchię, tylko dlatego że potrzebuje funduszy koniecznych do spełnienia zobowiązań wobec swoich zagranicznych kredytodawców.
Rezolucja Rady Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych z 23 kwietnia 1999 stwierdza że: „zapewnienie podstawowych praw ludności zadłużonego kraju do żywności, mieszkania , zatrudnienia, edukacji, usług zdrowotnych i zdrowego środowiska nie może być podporządkowane wdrażaniu polityk dostosowania strukturalnego i reform gospodarczych związanych z długiem.
Artykuł I międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r., przyjętego przez wszystkie kraje europejskie, głosi: „W żadnym przypadku nie można pozbawiać narodu jego własnych środków egzystencji”
W 2007r. kilka miesięcy po wyborze na prezydenta Ekwadoru, Rafael Correa – pod presją organizacji społecznych – przystąpił do audytu chronicznego długu tego latynoamerykańskiego kraju. Okazało się, że wiele kredytów zostało przyznanych z pogwałceniem podstawowych norm prawa międzynarodowego. W listopadzie 2008 r. Ekwador zawiesił więc spłatę części długów, odkupując wkrótce za 900 mln dolarów dług warty 3,2 mld dolarów. Zaoszczędzone pieniądze przeznaczono na wzrost nakładów na szkolnictwo, służbę zdrowia, pomoc socjalną oraz rozwój infrastruktury i komunikacji. Jednak da się przełożyć interesy obywateli nad zyski wierzycieli.
Pisząc o Niemczech, należy pamiętać także o tym, iż szyki rozwój tego kraju po II wojnie swiatowej był możliwy dzięki anulowaniu niemieckich długów wojennych o 51% w ramach Porozumienia Londyńskiego z 1953r. Co więcej, Porozumienie wprowadzało interesującą zasadę, że obsługa długu nie może przekraczać 3,5% wartości eksportu Niemiec (w Polsce obecnie ten wskaźnik wynosi ok. 10%).
WILEKA BRYTANIA
1991. WB -> 35,7
1998r. -> 52,3 % zadłużenia
Szwecja także duże zadłużenie
RADOSNA TWÓRCZOŚĆ:
Rybczyńska Sandra
Szolc Karolina
Kubasa Sebastian
Notatki mogą być (i pewnie są) obarczone błędami !
Pozdrawiamy i życzymy SZCZĘŚCIA na egzaminie – to chyba nam się najbardziej przyda
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Finanse międzynarodowe (2013 2014) wykłady
Finanse miedzynarodowe B Pus wszystkie wyklady id 171643
zadania 2kolo, AM Gdynia, Nawigacja, Semestr 1 2013-2014, Wykłady
Egzamin finanse międzynarodowe 2013, UE KATOWICE ROND, I stopień, V semestr, Finanse Międzynarodowe
FINANSE MIĘDZYNARODOWE - materiały do wykładu 2010, Finanse miedzynarodowe
FINANSE MIĘDZYNARODOWE materiały do wykładu 10 WSBiF zaoczne
Finanse miedzynarodowe B Pus wszystkie wyklady id 171643
2013 2014 wyklad 01 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
2013 2014 wyklad 02 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad4
2013 2014 wyklad 03 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
2013 2014 wyklad 04 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
2013 2014 wyklad 05 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad2
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad5
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad3
Finanse międzynarodowe wykład 3, UE rond Fir, Fir Rond UE, 3 rok, SEMESTR 5, Finanse Międzynarodowe
więcej podobnych podstron