Finanse międzynarodowe (2013 2014) wykłady

FINANSE MIĘDZYNARODOWE

prof. zw. dr hab. J. Żabińska

EGZAMIN: test wielokrotnego wyboru na arkuszach, za obecność 0,5 oceny w górę (w przypadku niedostatecznej oceny, nie wpisuje się jej)

WYKŁAD 1 – 2.10.2013

Skutki globalizacji, liberalizacji, deregulacji:

Samodzielny początek finansów międzynarodowych rozpoczął się po załamaniu systemu breton woods po przejściu ze zmiennych systemów walutowych.

Do rozwoju finansów międzynarodowych przyczyniła się globalizacja, liberalizacja przepływów kapitałowych i deregulacja. Liberalizacja zapoczątkowała przyspieszenie globalizacji. Liberalizacja spowodowała zintensyfikowanie przepływów kapitałowych. Te z kolei były spowodowane tez innymi czynnikami:

Osiągnięcia w zakresie technik komunikacyjnych i informatycznych stały się podstawą do rozwoju rynku finansowego.

Przepływy kapitałowe i wzajemne powiązania w gospodarce globalnej są najlepiej zobrazowane poprzez kryzys gospodarczy. Współczesna gospodarka światowa jest systemem naczyń połączonych.

Połowa lat 90. XXw à nasilenie się kryzysów finansowych

PRZYKŁADY:

Nie jest to dużo ale uświadomiło to inwestorom, że w gospodarce są jakieś problemy. Uruchomiło to ogromny odpływ kapitału z kraju. Żeby temu zapobiec, władze Meksyku podniosły stopę procentową do 50%, która miała zachęcić inwestorów zagranicznych do pozostania w kraju. Wysoka stopa procentowa poważnie może osłabić wzrost gospodarczy w kraju. W wyniku odpływu kapitału uruchomionego w połowie grudnia w połowie stycznia dewaluacja wynosiła już 70%. Było to groźne ponieważ mogło zagrozić stabilności gospodarki Amerykańskiej i jego partnera – Meksyku. Meksykowi chciano pomóc. Dużą rolę odegrały USA, ponieważ inwestorami w Meksyku były Amerykańskie banki. Dewaluacja była konsekwencją słabości w bilansie płatniczym i budżecie oraz deficyt budżetowy były powodem, dla którego trzeba było zdewaluować walutę meksykańską. Deficyt budżetowy wymagał także wyrównania i pozyskania dodatkowych środków do budżetu. Rząd uzyskał je emitując roczne obligacje. Wyemitowano ich na kwotę 60mld dolarów. W wyniku ucieczki kapitału rezerwy dewizowe wynosiły 6mld dolarów (z25mld) ponieważ inwestorzy zamieniali walutę meksykańska na amerykańską. Pakiet pomocowy dla Meksyku wynosił 50,8 mld dolarów (10mld-USA). Kryzys meksykański odbił się na sytuacji w innych krajach, np. cena argentyńskich obligacji spadła o 20%, brazylijskich o 17%, a polskich o 16%. Polska nie miała zbyt zacieśnionych kontaktów z Meksykiem, a mimo to obligacje polskie straciły poważnie na wartości.

Wysokie stopy wzrostu gospodarczego stanowiły magnes przyciągający do tych krajów kapitał z całego świata (przez kanał bankowy). Kraje te słynął z eksportu. Jednak w tym roku nastąpiło osłabienie handlu, a więc wielu eksporterów nie sprzedało produkcji i nie miało z czego zwrócić zaciągniętych kredytów na ten cel. Wiele banków zaczęło mieć poważne problemy. Kapitał własny tych banków kształtował się na poziomi ok. 4% więc nie ściągnięcie zadłużeń powodowało bankrutowanie banków. W 1996r. OECD wytypowała Koreę jako kraj wzorcowy (przez jej szybki wzrost gospodarczy). W kryzysie tym największą pomoc otrzymała Korea Południowa.

Kryzys rosyjski spowodował ustanie handlu na ścianie wschodniej. Rosjanie zwrócili się do rodzimych producentów, co spowodowało wzrost gospodarczy 9dzięki wewnętrznemu popytowi, ponieważ towary zagraniczne stały się zbyt drogie). Rosja dostała pomoc od Międzynarodowego Funduszu Walutowego w wysokości 23 mld dolarów.

W lipcu rezerwy wynosiły 70 mld, a we wrześniu już ok. 30 mld. Clinton chciał wspomóc Brazylię. Międzynarodowy Fundusz Walutowy zgodził się na utworzenie pakietu ratunkowego w wysokości 40,5 mld dolarów (MFW 18 mld).

Pakiet pomocy wynosił ok. 39.700 mln dolarów.

Pomoc jest dzielona na transze, które są związane ze spełnianiem postawionych celów. (np. konieczność obniżenia deficytu do określonego poziomu, wprowadzenia podatku VAT, obniżenia deficytu w bilansie płatniczym). Jeżeli kryteria nie zostaną wykonane to kolejna transza zostaje zawieszona.

Wybuch kryzysu w Azji spowodował deprecjację walut w tym regionie. Trzeba wówczas zmienić ceny aktywów finansowych. Doprowadziło to do pogorszenia sytuacji banków w Japonii. Dalej spowodowało to deprecjację japońskiego jena i obniżenie wartości indeksu Nikel. Obniżyły się ceny surowców. A następnie kryzys walutowy w Rosji. Kryzys rozszerzył się na Amerykę Łacińską. Przepływ kapitału nastąpił do bezpiecznych portów czyli USA i UE.

Komentarz:

  1. Deregulacja i globalizacja rynków finansowych spowodowała, ze stały się one bardziej wrażliwe na załamania dokonujące się w obszarze bilansu płatniczego, deficytu budżetowego, kursu walutowego, czy stóp procentowych. Każdy z tych obszarów z osobna, ale także w powiązaniu z innymi może być źródłem wybuchu kryzysu finansowego.

  2. Szczególnie zaskakujący jest fakt szybkiego rozprzestrzeniania się impulsów kryzysowych na kraje, które wykazywały się solidnymi fundamentami makroekonomicznymi lub uchodziły za stabilne. Przenoszenie się impulsów kryzysowych dotyczyło często krajów daleko oddalonych od siebie i nie związanych ani gospodarczo ani handlowo.

  3. Jednym ze sposobów wyjaśnienia szybkiego przenoszenia się impulsów kryzysowych jest tzw. teoria zaraźliwości kryzysów finansowych. Globalizacja rynków finansowych spowodowała, ze stały się one bardziej wrażliwe na tę teorię.

  4. Kryzysy zwykle występują w sposób nieoczekiwany, zaskakujący. Nie dlatego, że nie ma pewnych symptomów sygnalizujących zbliżanie się kryzysu. Te jednak w pełni są rozpoznawalne dopiero po wybuchu kryzysu. Symptomy kryzysu powinny być rozpoznawalne nie po fakcie, lecz przed jego wystąpieniem. Aby zidentyfikować symptomy nadciągającego kryzysu należy poznać źródła i podstawowe przyczyny ich powstawania. Wymaga to kompleksowej analizy sytuacji gospodarczej i finansowej ukierunkowanej na wychwycenie słabych ogniw, które są zarzewiem kryzysu. Warunkiem niezbędnym identyfikacji przyczyn kryzysów jest dostęp do rzetelnych i wiarygodnych źródeł informacji co nie zawsze ma miejsce.

  5. Czynniki sprawcze kryzysu:

W sytuacji gdy kryzys finansowy rozpoczyna się od kryzysu walutowego bezpośrednie przyczyny sprawcze tego kryzysu za każdym razem są odmienne. Tym nie mniej zawsze jednak chodzi o utratę zaufania do wartości danej waluty. W tej sytuacji istotne jest pytanie co powoduje utratę zaufania do danej waluty. Historia kryzysów walutowych pokazuje, że przyczyny utraty zaufania do waluty mogą być różne. Niezależnie od pierwotnych przyczyn leżących u źródeł kryzysu walutowego każdemu kryzysowi zawsze towarzyszy: wyjątkowo silna dewaluacja waluty krajów dotkniętych kryzysem, skokowe obniżenie rezerw walutowych, nagle rosnące stopy procentowe.

  1. Czy istnieją uwarunkowania sprzyjające powstaniu paniki?

Zdaniem analityków kształtowanie się określonych zmiennych ekonomicznych może dawać informacje dotyczące wrażliwości danego kraju na unikanie panice. Nie SA to już tylko dane fundamentalne, ale wielkości informujące o sytuacji w zakresie krótkoterminowej płynności danego kraju, np. wysokość rezerw dewizowych, deficyt na rachunku bieżącym, zadłużenie zagraniczne. Przede wszystkim jednak ważna jest relacja między rezerwami dewizowymi i krótkoterminowym zadłużeniem zagranicznym. Kształtowanie się tych zmiennych charakteryzuje zdolność danego kraju do przeciwstawienia się panice. Kraj, którego rezerwy dewizowe przekraczają krótkoterminowe zadłużenie zagraniczne może sam obronić swój sztywny kurs nawet wówczas gdy cały krótkoterminowy kapitał zagraniczny zostanie wycofany.

WYKŁAD 2 – 9.10.2013

Ostatni kryzys zazwyczaj jest nazywany globalnym, w przeciwieństwie do kryzysów lokalnych.

Kryzys z lat 2007-2009 był związany przede wszystkim z pojawieniem się nowego rynku, nowych instrumentów i nowych uczestników.

Nowy rynek – rynek kredytowych instrumentów pochodny, który rozwinął się na bazie tradycyjnego rynku kredytowego i miał rozproszyć ryzyko z bilansów banków. W tym celu właśnie powstały derywaty kredytowe.

Dynamika zmian struktury sektora finansowego jest konsekwencją pojawienia się innowacji finansowych oraz nowych grup inwestorów. Wprawdzie nowe instrumenty umożliwiają lepszą alokację kapitału i finansowego ryzyka, a dzięki nowym uczestnikom rynku powiększa się zdolność systemu do absorbowania szoków, tym nie mniej nowe instrumenty i nowe grupy inwestorów mogą także wywoływać znaczny wzrost ryzyka. Dotyczy to zwłaszcza instrumentów pochodnych, które pozwalają zarówno na ograniczenie jak i wzrost ryzyka. Brak odpowiedniej kontroli stosowania instrumentów pochodnych może doprowadzić w określonych warunkach do wystąpienia ryzyka załamania lub upadłości instytucji finansowej i uruchomienia efektu domina.

Kreatorami nowych instrumentów pozwalających na transfer ryzyka z ksiąg banków do bezpośrednich inwestorów były banki inwestycyjne. Ryzyka kredytowe wielu klientów były łączone w jedną pulę, a następnie dzielone na mniejsze części i sprzedawane. Tak przekształcone kredyty i związane z nimi ryzyka noszą nazwę derywatów kredytowych. Derywaty kredytowe są dobrze oprocentowane i zaopatrzone w ocenę jakościową agencji ratingowych. Papiery te były chętnie kupowane przez poszukujących wysokich stóp zwrotu inwestorów. Inwestorzy cenili sobie nie tylko wysokie dochody związane z tymi instrumentami, lecz także możliwość zdywersyfikowania dzięki nim swojego portfela

Rozwój derywatów kredytowych jako techniki finansowania należy uznać za zjawisko pozytywne pod warunkiem, że ryzyka z nimi związane są prawidłowo zidentyfikowane. Trzeba także uwzględnić fakt, że te nowe instrumenty w wyniku globalizacji rynków finansowych są sprzedawane podmiotom na całym świecie.

Handel derywatami kredytowymi stwarza zatem także problemy. Banki sprzedające ryzyko kredytowe są bardziej chętne do udzielania kredytów nawet podmiotom o niskiej wiarygodności kredytowej.

Najważniejsze etapy rozwoju kredytowych instrumentów pochodnych:

Lata Rodzaje kredytowych instrumentów pochodnych
Lata ‘80

MBS (Mortgage Backed Securities) – pożyczki hipoteczne łączone w jedną pulę a następnie prawo do płatności odsetkowych przypadających na nią sprzedawano jako hipoteczne papiery wartościowe

ABS (Asset Backed Securities) – rynek pożyczek zabezpieczonych wierzytelnościami związanymi z kartami kredytowymi i portfelami pożyczek

1995 CDS (Credit Default Swap) I CDO (Colateralized Debt Obligation) – zostały wykreowane I wyemitowane pierwsze transakcje. Stworzone możliwość pozbycia się ryzyka kredytowego z bilansu banku poprzez stworzenie puli długu i zakupienie dla niej ochrony przed zajściem zdarzenia kredytowego
1996 Pojawiła się nowa strategia polegająca na konstruowaniu portfela dłużnych papierów wartościowych i sprzedaży zbudowanych na tej podstawie papierów wartościowych w transzach o różnym poziomie ryzyka. Podział na transze był oparty na prawdopodobieństwie zaprzestania spłat bazowych zobowiązań
1998-99 Na rynku kredytowych instrumentów pochodnych pojawiły się produkty koszykowe
2000-01 Szybki wzrost wartości kontraktów CDS (100 mld USD) podczas gdy wolumen obligacji gotówkowych wynosił 30 mld USD
2003 Rozwój rynku CDO. W tym roku Feelt Bank jko pierwszy dokonał przepakowania niepłynnych pożyczek prywatnych firm i sprzedał je w transzach inwestorom. Kontrakty CDS są w dalszym ciągu przedmiotem rynku pozagiełdowego.

Nowe instrumenty i ich dynamiczny rozwój doprowadziły do tego, że powstawało coraz większe ryzyko. Dopóki kredyty i związane z nimi ryzyko pozostawały w księgach udzielających je banków, banki miały bodziec do unikania udzielania ryzykownych kredytów. Derywaty kredytowe umożliwiły jednak transferowanie ryzyka i rozpraszanie go na cały świata.

Na transferowaniu kredytów i ryzyka kredytowego zarabiał cały łańcuch pośredników: makler, który sprzedawał kredyty hipoteczne(im więcej sprzedały kredytów, tym większy miał dochód), banki, które te kredyt łączyły i sprzedawały w formie zabezpieczonych papierów wartościowych (MBS), banki inwestycyjne, które otrzymywały opłaty za przepakowanie tych papierów w transze Collateralized Debt Obligation (CDO), emitowały Credit Default Swap, as także agencje ratingowe, które za rating dla emitowanych papierów wartościowych otrzymywały wysokie wynagrodzenia.

Nie tylko derywaty kredytowe były odpowiedzialne za kryzys, ale także polityka niskich stóp procentowych, która uniemożliwiała bankom uzyskiwanie odpowiednio wysokich dochodów dla zadowolenia akcjonariuszy. W pewnym momencie ujawniło się ryzyko stopy procentowej, gdy NINJA nie spłacali kredytów.

Wiele banków inwestycyjnych, nie mających depozytów bankowych, chcąc inwestować w papiery wartościowe musiały zakładać spółki celowe i wtedy emitować commercial papers i pozyskiwać środki które inwestowani w derywaty kredytowe. Kiedy do publicznej wiadomości doszła informacja że kredytobiorcy nie obsługują zadłużenia to płynność na rynku międzybankowym „wyschła”. Trzeba było interwencji banku centralnego, bo szereg banków musiało uzupełnić płynność (nie umiały się wywiązywać ze swoich zobowiązań).

Dow Jones leci na łeb na szyję – jak narastał największy kryzys finansowy od czasów II wojny światowej:

W latach 2000-2007 banki zarobiły 126 mld dol. m.in. na tych toksycznych instrumentach. Jednak straty były znacznie większe niż zyski. Kryzys spowodował, że znaczna część czołowych banków na świecie zniknęło.

Kryzys dotknął:

Największe kryzysy na polskiej giełdzie (spadki WIG)

Wielu uważa, że w kryzysie bankowym zawinili szefowie banków.

Szefowie państw i rządów uznali, ze trzeba coś zrobić by w przyszłości nie doprowadzić do kryzysów: większa przejrzystość, modyfikacje wynagrodzeń top managerów i modyfikację sektora bankowego, który sam do tych kryzysów doprowadził.

System finansowy w systemie społecznym:

Rynki finansowe:

Międzynarodowy rynek finansowy

WYKŁAD 3 – 16.10.2013

SYSTEM WALUTOWY

Rynek walutowy:

Zwykle traktuje się go jako część składową rynków finansowych. Inaczej jest w literaturze zagranicznej, gdzie jest on traktowany odrębnie, gdyż, np. przedmiotem transakcji są instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności pochodzące z dwóch różnych krajów, jest to więc rynek międzynarodowy, bo druga waluta pochodzi z innego kraju.

Rynek walutowy można zdefiniować jako miejsce na którym dochodzi do konfrontacji popytu i podaży na instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności pochodzące z dwóch różnych krajów

Jest to rynek bardzo zdecentralizowany i różnorodny.

Funkcje rynku walutowego :

Zarówno na rynku walutowym jak i na finansowym mamy do czynienia z pieniędzmi ale ich istota i funkcje są odmienne.

Różnica pomiędzy rynkiem walutowym a finansowym polega na tym, ze o ile przedmiotem transakcji walutowej są instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności denominowane w jednostkach pieniężnych dwóch różnych krajów to w transakcji finansowej chodzi o instrumenty finansowe o różnym stopniu płynności denominowane w jednostce pieniężnej jednego kraju.

Przykład: Inwestor swoje oszczędności ulokował w banku szwajcarskim. Inwestor ten otrzymuje znikome oprocentowanie, albo nie otrzymuje go w ogóle. Inwestor zmienia ten depozyt i decyduje się kupić akcje IBM. Decyduje się kupić dolary za szwajcarskie franki, aby móc kupić te akcje.

Istota transakcji finansowej polega więc na zamianie instrumentu finansowego o najwyższym stopniu płynności (pieniądz) na mniej płynny, ale dochodowy instrument finansowy (lub odwrotnie). Obydwa instrumenty musza być denominowane w tej samej jednostce pieniężnej.

Rynek walutowy jest największym rynkiem na świecie. Funkcjonuje 24h/dobę.

Rynek walutowy wraz z jego instytucjami i regulacjami składa się na pojęcie SYSTEMU WALUTOWEGO.

Międzynarodowy system walutowy obejmuje zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych.

W przekroju historycznym mieliśmy do czynienia z trzema międzynarodowymi systemami walutowymi.

Pierwszy system walutowy powstał w 1816r w Wielkiej Brytanii.

SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ

Nie jest to to samo co waluta złota. Uważany za system optymalny, gdyż zapewnia równowagę wewnętrzną i zewnętrzną. Nie powstał w wyniku porozumienia różnych państw, ale rozwijał się na bazie handlu i funkcjonowania banków. Zasady:

System waluty złotej funkcjonował według następujących reguł przestrzeganych przez banki centralne:

Zalety : w sposób automatyczny dochodziło do równoważenia bilansu płatniczego

O sprawności działania systemu waluty złotej decydowały takie warunki jak:

Zalety i wady systemu waluty złotej.

Zalety:

Wady:

System ten funkcjonował do wybuchu I wojny światowej. W okresie wojny wszystkie kraje zawiesiły ten system.

Rezerwy złota poszły do skarbca ,zarządzono zakaz wywozu złota z danego kraju, ilość pieniądza była uzależniona od potrzeb wojny, które były ogromne. Drukowano na potęgę pieniądz, co pociągało za sobą inflację, a co za tym idzie wysokie ceny. Zagrożone było życie ludności.

1922 r. uznano, że należałoby wrócić do tego systemu. To jednak było niemożliwe, możliwe było przywrócenie waluty złotej pozłacanej (sztabowo-złotej). Pierwszym krajem, który to wprowadził była Wielka Brytania. Popełniła jednak ona błąd, bo reaktywowała system waluty w oparciu o kurs sprzed drugiej wojny światowej.

1929-1933 – koniec systemu waluty złotej.

Nie mógł on funkcjonować, ponieważ w latach 30. mieliśmy do czynienia z istnieniem dużych monopoli (a nie jak przed wojną w sytuacji wolnorynkowej).

SYSTEM DEWIZOWO-ZŁOTY

W lipcu 1944r. w Bretton Woods debatowano nad wyglądem przyszłego systemu walutowego. Był tam m.in. Keynes i White.

System ustanowiony w Bretton Woods jest odmianą systemu złoto dewizowego. Zrównuje on dolara ze zlotem. Było to spowodowane tym , że Stany Zjednoczone posiadały większe rezerwy złota niż Europa.

Monopolistyczna pozycja dolara jest związana z tym, że występowała:

Korzyści wynikające dla USA:

1958 r. wprowadzono zewnętrzną wymienialność walut zachodnioeuropejskich à koniec monopolistycznej pozycji dolara

W latach 60. wystąpiła liberalizacja obrotów płatniczych i kapitałowych. Wystąpił też permanentny deficyt . Oraz pojawiły się tzw. eurodolary. To przyczyniło się do degradacji dolara.

Eurodolary pojawiły się w związku z liberalizacją obrotów płatniczych i przepływów kapitałowych.

Pierwsza dewaluacja dolara w 1968r., oraz druga w 1973.

W 1973r. – nastąpiło upłynnienie kursów walutowych m.in. przez USA, Wielką Brytanię, Japonię, Włochy, Kanadę, Szwajcarię.

SYSTEM WIELODEWIZOWY

Modyfikacje przyjęte w Kingston na Jamajce w 1976r.:

Systemy kursowe:

  1. Kurs stały (sztywny – fixe rate)

  1. W odniesieniu do jednej waluty

  2. W odniesieniu do koszyka walut

  1. Kurs swobodnie zmienny (płynny – floating)

  2. Rozwiązania pośrednie:

  1. kurs sztywny korygowany skokowo

  2. kurs pełzający

  3. płynny sterowany

WYKŁAD 4 – 23.10.2013

Odeszło się od złotych parytetów walut i SDR’ów. Ponieważ w 1958 r. została przywrócona zewnętrzna wymienialność walut zachodnioeuropejskich. Stały się one coraz mocniejsze, bo gospodarki tych krajów były coraz silniejsze. Obok dolara pojawiły się inne waluty.

Osiągnięcie pozycji międzynarodowej przez pieniądz uzależnione jest od spełnienia więc przesłanek:

  1. pełną wymienialność waluty krajowej oraz swobodę posługiwania się nią w obrotach płatniczych i kapitałowych

  2. dominującą pozycję kraju – emitenta waluty w gospodarce oraz eksporcie światowym

  3. powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty, wynikające z warunków administracyjnych, gwarantujących stabilność polityczną kraju emitującego walutę

  4. dobrze rozwinięty, otwarty rynek finansowy, bogaty w wiele instrumentów finansowych

Pozycję dominującą waluta osiąga tylko wtedy, gdy jej emitentem jest kraj o sile powiązanej z rynkiem światowym, potężnej gospodarce, będący głównym podmiotem w handlu międzynarodowym i międzynarodowym obrocie kapitałowym. Im większy wolumen międzynarodowych transakcji handlowych pomiędzy tym krajem, a resztą świata, tym lepsza pozycja jego waluty. Dominująca pozycja w sferze eksportu światowego powinna być natomiast na tyle zdywersyfikowana, aby zmiany w popycie światowym powinna być natomiast na tyle zdywersyfikowana, aby zmiany w popycie światowym na poszczególne produkty nie powodowały gwałtownych ruchów kursu walutowego.

Cechy kraju emitującego walutę światową:

Funkcje waluty międzynarodowej wg B.J.Cohena

FUNKCJE PIENIĄDZA SFERA OFICJALNA SFERA PRYWATNA
Środek cyrkulacji Waluta interwencyjna Waluta przechodzenia (transakcyjna)
Środek tezauryzacji Waluta rezerwowa Waluta inwestycyjna
Miernik wartości Waluta zaczepu lub miernik kursów walutowych Waluta fakturowana

FUNKCJE WALUT MIĘDZYNARODOWYCH W SFERZE OFICJALNEJ.

Walutą interwencyjną nazywamy walutę, w której władze monetarne dokonują operacji na rynkach walutowych. Głównym celem owych operacji jest niedopuszczenie do zbyt znacznych odchyleń kursu waluty narodowej względem innych walut oraz uzyskanie poziomu kursu waluty narodowej uznawanego za pożądany lub optymalny w danych warunkach rynkowych.

O tym czy dana waluta może pełnić rolę waluty interwencyjnej, decyduje m.in. płynność rynków, powiązań międzybankowych oraz przyzwyczajenia uczestników transakcji dewizowych. Dodatkowym bodźce jest wysokość kosztów jednostkowych transakcji walutowych. Duże znaczenie ma tu również międzynarodowa pozycja danej waluty oraz jej akceptowalność przez banki centralne poszczególnych krajów. Interwencji dokonuje się zatem w walucie posiadającej znaczną przewagę nad innymi walutami, a stosowane są w celu podtrzymania kursu danej waluty. Walutą interwencyjną może być wyłącznie pieniądz spełniający funkcje transakcyjną oraz rezerwową, mający kluczowe znaczenie międzynarodowe. Waluta ta musi być powszechnie akceptowana oraz rozpowszechniona w międzynarodowym obrocie płatniczym.

Walutą rezerwową nazywamy walutę, w której banki centralne poszczególnych państw przechowują rezerwy. Rezerwy mogą być utrzymywane zarówno w złocie jak i dewizach. Głównym powodem istnienia rezerw są cele transakcyjne i ostrożnościowe, takie jak zabezpieczenie spłaty zewnętrznych zobowiązań państwa. Rezerwy służą w ostateczności do wyrównywania niedoboru lub nadwyżki bilansu płatniczego, a wzrost lub spadek rezerw jest miarą salda bilansu płatniczego w rozpatrywanym okresie. Poza tym celem tworzenia rezerw może być…

Banki centralne dążą do dywersyfikacji swoich rezerw walutowych. O dywersyfikacji decydują głównie dwa czynniki:

Banki centralne w polityce dywersyfikacji rezerw walutowych poszukują rozwiązań optymalizacyjnych, jednocześnie kierując się zasadą ostrożności i bezpieczeństwa oraz czynnikiem dochodowości rezerw.

Kolejną rolą pełnioną przez walutę międzynarodową w sferze oficjalnej jest funkcja waluty zaczepu. Jest ona również określana jako kotwica stabilizacyjna. Wykorzystywana jest jako kurs odniesienia dla stabilizowania kursów innych walut.

Na wybór danej waluty jako kotwicy stabilizacyjnej znaczący wpływ ma:

Kotwica stabilizacyjna służy głównie minimalizacji ryzyka kursowego oraz stabilizacji stopy inflacji.
Kotwice stabilizacyjne możemy podzielić na realne oraz nominalne, a w zależności od miejsca występowania wyróżniamy nominalne i realne sfery walutowe.

FUNKCJE WALUT MIĘDZYNARODOWYCH W SFERZE PRYWATNEJ

W sferze prywatnej waluta międzynarodowa służy do:

Funkcja waluty fakturowania polega głównie na zastosowaniu danej waluty w handlu międzynarodowym.

Waluta transakcyjna to waluta występująca w obrotach na rynkach walutowych oraz waluta używana do fakturowania eksportu i importu.

Waluta lokacyjna (inwestycyjna) to waluta, w której nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania i w której są dokonywane emisje międzynarodowych akcji i obligacji przez inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych.

W charakterze głównych walut inwestycyjnych wykorzystywanych przez banki handlowe występowały: dolar amerykański, frank szwajcarski, marka RFN, jen też wykonuje pewna aktywność.

Wady i zalety systemu wielodewizowego:

Oprócz światowych systemów walutowych występują także regionalne systemy walutowe:

Aby regionalny system walutowy mógł istnieć konieczne jest zdobycie doświadczenia w obszarze współpracy walutowej, koordynacji walutowej.

Europejska unia płatnicza (1950-1958) – jej głównym zadaniem były ułatwienie rozliczeń między krajami (waluty były słabe). Jej osiągnięciem było udoskonalenie systemu rozliczeń wielostronnych

Europejski układ walutowy (28.12.1958) – jego głównym zadaniem było:

Traktat rzymski – nie ma w nim mowy o tym, że w przyszłości ten obszar będzie obszarem, w którym będzie funkcjonować jednolita waluta. Są zapisy, które mówią o tym, ze współpraca powinna występować:

W 1968r. wiceprezydent Komisji Europejskiej wystąpił z propozycją planu, który miał za zadanie wzmocnienie więzi międzynarodowych w celu wzmocnienia dolara.

1968 – I plan Barre’a, przewidywał wzmocnienie więzi walutowych w celu przeciwstawienia się dominacji dolara

II plan Barre’a:

  1. Utworzenie obszaru gospodarczego ze swobodnym przepływem towarów, siły roboczej i kapitału

  2. Stworzenie zorganizowanego obszaru gospodarczego i walutowego

Do tych propozycji Bara nawiązywał plan Wernerawieloetapowa realizacja Unii Gospodarczej i Monetarnej”. Został przyjęty w 1970, obowiązywał do 1980r. W tym okresie nastąpił 4krotny wzrost cen ropy naftowej. W Okrzei sinych wahań kursowych i inflacji nie można było utworzyć unii walutowej.

[1970 – plan Wernera zatytułowany „Wieloetapowa realizacja unii gospodarczej i monetarnej”. Plan został przyjęty w 1971 i zakładał realizację unii monetarnej w kilku etapach. W 1980r. miała być wprowadzona wspólna waluta. Jednak plan ten został zawieszony. Zostało tylko wprowadzonych kilka założeń z pierwszego etapu.

Dlaczego został zawieszony? M.in. dlatego, że w 1973 r. zostały uwolnione kursy walutowe – perturbacje na rynkach europejskich]

1979 – Kopenhaga- rozpatrzono możliwości ustabilizowania sytuacji walutowej w EWG

6-7 lipca 1978 Brema – byłoby pożądane utworzenie w EWG strefy stabilnych kursów walutowych

ESW składa się z :

ECU jest:

Europejski System walutowy – został wprowadzony w 1979r. Jego celem miało być ustanowienie strefy stabilnych walut. Stabilizacja walutowa miała być osiągnięta przez stabilizację kursów walutowych.

ESW oparty był na trzech ogólnych zasadach:

  1. Stałym kursie walutowym

  2. Podziale kosztów interwencji kursowych

  3. Rozwoju współpracy między krajami członkowskimi

Zasady te były realizowane za pomocą utworzonych mechanizmów i instrumentów:

ECU – Europejska Jednostka Walutowa. Co decyduje o koszyku walutowym (składzie) ECU?

ECU – Europejska Jednostka Walutowa. Udział walut 12 krajów UE w koszyku ECU:

Ważną sprawą dla funkcjonowania stałości kursu walutowego było określenie dopuszczalnego marginesu wahań kursu walut. Każda waluta miała określony kurs w stosunku do ECU oraz w stosunku do innych walut. Maksymalny margines wahań wynosił ± 2,25%, dla krajów mających trudności gospodarcze margines wahań został rozszerzony do ±6% (obowiązywało to do 1993r). po tym roku rozszerzono to do ±15%.

System stabilizacji kursów walutowych oparty był na siatce kursów bilateralnych. W tym systemie automatycznie wyznaczana była waluta interwencji. Obowiązek interwencji spoczywał na banku centralnym kraju, którego waluta osiągnęła minimalny pułap wahań, jak i na kraju, którego waluta osiągnęła maksymalny pułap wahań.

ESW sprawdził się w działaniu i w związku z tym był oceniany pozytywnie przez ekonomistów. Nastąpiła zbieżność polityk międzynarodowych i gospodarczych. Kraje stały się strefa stabilnych kursów walutowych, nastąpił wzrost wykorzystywania ECU w obrotach gospodarczych, operacjach między bankami.

Te interwencje prowadziły do uruchomienia rezerw walutowych, gdy kraj ich nie posiadał, mógł skorzystać z pomocy:

  1. Bardzo krótkoterminowa z terminem spłaty do 60dni

  2. Krótkoterminowa pomoc walutowa z terminem spłaty od 3 do 9 m-cy dla przezwyciężenia przejściowego deficytu bilansu płatniczego

  3. Średnioterminowa pomoc 2 do 5 lat, należało przedstawić plan sanacji.

EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY:

WYKŁAD 5 – 30.10.2013

EUROPEJSKA UNIA WALUTOWA (MONETANA/GOSPODARCZA I WALUTOWA)

Jej powstanie było decyzją polityczną. Utworzenie tej unii było procesem długofalowym.

Kalendarium procesu integracji UE:

ETAPY INTEGRACJI:

Efektywność gospodarki mierzy się wielkością PKB w zakresie usług.

Realizacja unii walutowej – zakres działań dokonywanych w 3 etapach:

Etap 1
1990-1993
  • 1.07.1990r. – wprowadzenie liberalizacji w przepływach kapitału (okresy przejściowe dla Grecji, Hiszpanii i Portugalii do końca 1992r., Grecja do połowy 1994r.)

  • przyśpieszenie realizacji całkowicie zliberalizowanego rynku finansowego

  • zwiększenie stopnia koordynacji polityki pieniężnej i gospodarczej

  • wzrost współpracy banków centralnych

  • przyjęcie (poprzez wejście z życie TUE) kryteriów uczestnictwa w unii walutowej

Etap 2
1.1.1994 – 31.12.1998
  • powołanie Europejskiego Instytutu Monetarnego (rozporządzenie Rady Europejskiej z grudnia 1993r.)
    Cel EIM: działania na rzecz większego zbliżenia polityk pieniężnych krajów członkowskich.
    EIM zastąpiony został w trakcie trwania fazy przez Europejski Bank Centralny (1.06.1998), który posiadał prawnie zagwarantowaną niezależność

  • Pakt Stabilizacji Wzrostu dyscyplinujący politykę dotyczącą finansów publicznych

  • wzmocnienie współpracy banków centralnych

  • eliminacja kontroli wymienialności walut i płatności transgranicznych

  • zamrożenie kursów wymiany walut krajów członkowskich (poza funtem sterlingiem, koroną duńską, koroną szwedzką i drachmą (2.05.1998r.))

  • włączenie greckiej drachmy do ERM (14.03.1998r.)

Etap 3
1.1.1999 – 31.12.2001
  • wprowadzenie wspólnej waluty, która do 1.01.2001r. funkcjonowała wyłącznie w obrocie bezgotówkowym

  • polityka pieniężna i kursowa prowadzona w euro

  • pożyczki, płatności w euro

  • rynki: międzybankowy, pieniężny, kapitałowy i kursowy w euro

  • kontynuacja zmian w instytucjach bankowych i finansowych

Pakt Stabilizacji Wzrostu – w swoim pierwotnym kształcie był bardzo rygorystyczny: przekroczenie 3% deficytu budżetu oznaczało automatyczną karę. Nie chciały się na to zgodzić niektóre kraje. Między Madrytem a Amsterdamem konstrukcja tego paktu uległa rozluźnieniu, Francja wymogła aby ten pakt nie tylko dyscyplinował budżet ale także wzrost gospodarczy. W zamyśle chodziło o to aby dyscyplinować politykę budżetową.

KRYTERIA ZBIEŻNOŚCI (konwergencji):

Wypełnienie kryteriów konwergencji nie jest łatwe nawet dla krajów bogatych.

Skąd pakt o stabilności i wzroście?

Sankcje przewidziane w pakcie w przypadku jego nieprzestrzegania

Można zrezygnować z sankcji, jeśli przyczyną deficytu były uzasadnione wydatki na prorozwojowy rozwój gospodarki.

Zalety Wspólnej Waluty:

Ujemne strony zmiany:

Wady EMU:

WYKŁAD 6 – 6.11.2013

ECB:

1962r. Wprowadzenie podstawowych zasad dot. Wspólnej Polityki Rolnej

Wspólny obszar gospodarczy -> 12 państw

Niezależność instytucjonalna

Zasada niezależności instytucjonalnej zabrania EBC oraz narodowym bankom centralnym ubiegania się o instrukcje i przyjmowania ich od organów Wspólnoty, rządów krajów członkowskich oraz innych instytucji państwowych przy wypełnianiu swych zadań. Oznacza to, że nie mogą ulegać naciskom ze strony władz unii oraz rządów państw członkowskich. Instytucjonalna niezależność EBC jako realizatora zadań ESBC, wyraża się także w zakresie kompetencji prawotwórczych.

Ważnym elementem niezależności instytucjonalnej EBC jest to że jest on oddzielnym organem .

Niezależność funkcjonalna

ESCB przejawia się przede wszystkim w zdolności do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej oraz wypełniania innych statutowych zadań. W tym celu ESCB został wyposażony w odpowiednie uprawnienia decyzyjne i operacyjne m.in. w dziedzinie polityki emisyjnej, kredytowej.

Natomiast w zakresie polityki kursowej uprawnienia ESBC ograniczono do formy konsultacji. Prawo zawierania porozumień dotyczących kształtowania kursu EURO wobec walut krajów spoza UE pozostawiono Radzie Unii Europejskiej.

Niezależność personalna

Dotyczy procedur powoływania członków organów decyzyjnych EBC, bezpieczeństwa ich kadencji oraz możliwość zatrudniania własnego personelu, niezależnego od służb cywilnych Wspólnoty i poszczególnych państw członkowskich. Członkami Zarządu EBC mogą zostać tylko osoby o uznanym autorytecie i wysokich kompetencjach z zakresu bankowości i finansów. Ponadto zapewniona została długa, bo aż ośmioletnia kadencja członków Zarządu, jednak bez możliwości jej przedłużenia. Członkowie zarządu mogą zostać zdymisjonowani tylko wówczas, gdy nie spełniają dłużej koniecznych warunków do wykonywania swych obowiązków oraz gdy dopuścili się „poważnego wykroczenia”. Wówczas mogą zostać odwołani decyzją Trybunału Sprawiedliwości podjętą na wniosek rady Zarządzającej lub zarządu. Poza tym członkowie zarządu EBC realizują swoje obowiązki w pełnym wymiarze godzin i nie mogą podejmować żadnej innej działalności zawodowej odpłatnej lub nieodpłatnej, chyba że Rada Zarządzająca wyjątkowo udzieli im takiego pozwolenia. Te same standardy niezależności personalnej odnoszą się do Rady Zarządzającej drugiego organu EBC w skład której wchodzą poza członkami Zarządu prezesa banków centralnych krajów UGW.

Niezależność finansowa

Zasady dotyczące gospodarki finansowej ESBC podziału między narodowe banki centralne dochodów uzyskanych z tytułu wypełnianych zadań oraz podziału zysku netto EBC stanowią podstawy niezależności finansowej ESBC. Zasoby finansowe ESBC nie są włączone do budżetu wspólnoty, oznacza to że EBC oraz NBC są jednostkami samodzielnymi finansowo. Dochody ESBC pochodzą z wielu źródeł, w tym m.in. z inwestowania, będących w jego posiadaniu oficjalnych rezerw dewizowych, z marż odsetkowych (różnicy oprocentowania) między udzielonymi kredytami a przyjętymi depozytami kupna

Traktat z Maastriht zabrania EBC oraz NBC udzielania jakiejkolwiek formy kredytu na rzecz instytucji lub organów publicznych państw członkowskich.

Struktura ESBC była wzorowana na systemie niemieckim i amerykańskim tzn. była to struktura dwupoziomowa.

Organami decyzyjnymi EBC są:

Rada Zarządzająca (Prezesów) jest głównym organem decyzyjnym EBC, składa się z

Skład EBC

Rada zarządzająca

SKŁAD EBC

Rada Zarządzająca – zadania:

 

Zarząd – zadania:

Zarząd odpowiedzialny jest za wprowadzenie w życie polityki pieniężnej ustalonej przez Radę Zarządzającą.

 Zarząd przygotowuje również posiedzenia Rady Zarządzającej, a przede wszystkim sprawozdania, oceny i projekty decyzji.

Posiedzenia Zarządu odbywają się co najmniej raz w tygodniu.

Rada Ogólna – kompetencje, udział w:

ESBC:

1.      Eurosystem :

a) EBC

b) NBC (strefy euro) :  Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Portugalia, Hiszpania, Słowenia, Malta, Cypr, Słowacja, Estonia

2.      NBC (bez strefy euro) : Dania, Szwecja, Wlk. Brytania, Polska, Czechy, Węgry, Litwa, Łotwa, Bułgaria, Rumunia

Cel główny: stabilność cen

W celu podjęcia decyzji z zakresu polityki pieniężnej Rada Zarządzająca systematycznie analizuje wszelkie informacji

Analiza danych dotycząca pierwszoplanowej roli pieniądza (asygnowana przez ogłoszenie wartości referencyjnej dla wzrostu M3)

Analiza przeprowadzona na podstawie szerokiego zakresu innych wskaźników gospodarczych i finansowych

Informacje gospodarcze

TRAKTAT Z MAASTRICHT

Artykuł 105

1. Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen. Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty ustanowionych w artykule 2. ESBC działa w poszanowaniu zasady otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją, sprzyjając efektywnej alokacji zasobów oraz zgodnie z zasadami określonymi w artykule 3a.

2. Podstawowe zadania ESBC polegają na:

- definiowaniu i urzeczywistnianiu polityki pieniężnej Wspólnoty,

- przeprowadzaniu operacji walutowych zgodnie z artykułem 109,

- utrzymywaniu i zarządzaniu oficjalnymi rezerwami walutowymi Państw Członkowskich,

- popieraniu należytego funkcjonowania systemów płatniczych.

3. Trzecie tiret ustępu 2 stosuje się bez uszczerbku dla utrzymywania i zarządzania przez rządy Państw Członkowskich walutowymi kapitałami obrotowymi.

4. EBC jest konsultowany:

- w sprawie każdego projektowanego aktu wspólnotowego w dziedzinach podlegających jego kompetencji;

- przez władze krajowe w sprawie każdego projektu regulacji w dziedzinach podlegających jego kompetencji, lecz w granicach i na warunkach określonych przez Radę zgodnie z procedurą przewidzianą w artykule 106 ustęp 6.

EBC może w dziedzinach podlegających jego kompetencji przedkładać opinie właściwym instytucjom lub organom Wspólnoty bądź władzom krajowym.

5. ESBC przyczynia się do należytego wykonywania polityk prowadzonych przez właściwe władze w odniesieniu do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i do stabilności systemu finansowego.

6. Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, po konsultacji z EBC i za zgodą Parlamentu Europejskiego, może powierzyć EBC specyficzne zadania dotyczące polityk w dziedzinie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i innymi instytucjami finansowymi, z wyjątkiem instytucji ubezpieczeniowych.

Artykuł 105a

1. EBC ma wyłączne prawo do upoważniania do emisji banknotów we Wspólnocie. Banknoty takie mogą emitować EBC i krajowe banki centralne. Banknoty emitowane przez EBC i krajowe banki centralne są jedynym legalnym środkiem płatniczym we Wspólnocie.

2. Państwa Członkowskie mogą emitować monety, z zastrzeżeniem zgody EBC co do wielkości emisji. Rada, stanowiąc zgodnie z procedurą określoną w artykule 189c i po konsultacji z EBC, może przyjąć środki w celu zharmonizowania nominałów i specyfikacji technicznych wszystkich monet przeznaczonych do obiegu, w zakresie, w jakim jest to niezbędne do zapewnienia należytego ich obiegu we Wspólnocie.

Artykuł 106

1. ESBC złożony jest z EBC i krajowych banków centralnych.

2. EBC ma osobowość prawną.

3. ESBC jest kierowany przez organy decyzyjne EBC, którymi są Rada Prezesów i Zarząd.

4. Statut ESBC jest ustanowiony w Protokole dołączonym do niniejszego Traktatu.

5. Artykuły: 5.1, 5.2, 5.3, 17, 18, 19.1, 22, 23, 24, 26, 32.2, 32.3, 32.4, 32.6, 33.1 litera a) i 36 Statutu ESBC mogą być zmienione przez Radę, stanowiącą bądź większością kwalifikowaną na zalecenie EBC i po konsultacji z Komisją, bądź jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z EBC. W każdym przypadku wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego.

6. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną bądź na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i EBC, bądź na zalecenie EBC i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją, uchwala przepisy, o których mowa w artykułach: 4, 5.4, 19.2, 20, 28.1, 29.2, 30.4 i 34.3 Statutu ESBC.

Artykuł 107

W wykonywaniu uprawnień oraz zadań i obowiązków, które zostały im powierzone niniejszym Traktatem i Statutem ESBC, ani EBC, ani krajowy bank centralny, ani członek któregokolwiek z ich organów decyzyjnych nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od instytucji czy organów wspólnotowych, rządów Państw Członkowskich, ani jakiegokolwiek innego organu. Instytucje i organy wspólnotowe, jak również rządy Państw Członkowskich zobowiązują się szanować tę zasadę i nie dążyć do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych EBC lub krajowych banków centralnych przy wykonywaniu ich zadań.

Instrumenty polityki pieniężnej

W okresie ożywienia- podnosi się stopę procentową i zniechęca do zaciągania kredytów, a w okresie kryzysu odwrotnie.

Żeby uspokoić rynki i pobudzić ożywienie gospodarcze banki centralne mogą to także dokonać, wykorzystując odpowiednio sformułowane słowne deklaracje. Jako przykład może służyć wypowiedź Mario Draghi’ z lipca 2012 roku kiedy zapowiedział on że EBC zrobi wszystko aby zachować euro.

Za tymi słowami poszły jednak czyny w postaci programu OMT – zakupu pożyczek od krajów kryzysowych otwartych na reformy. Inwestorzy wzięli słowa Dragi’go za dobrą monetę i w rezultacie po złożeniu tej deklaracji znacznie zmniejszyły się napięcia na rynkach finansowych.

Interwencjonizm werbalny (przyrzeczenia werbalne)– komunikaty przekazywane przez EBC, które mają za zadanie uspokoić rynki.

Szefowie BC uznali że przy pomocy werbalnych przyrzeczeń będzie można przez dłuższy czas utrzymywać niską stopę procentową i zaoferować gospodarce trochę więcej możliwości rozwojowych Chodzi o to by dać jasny sygnał i wyeliminować niepewność. Jako przykład można podać Bank od Japann, który od 1990 roku postanowił utrzymywać zero procentowa stopę aż do opanowania deflacji. Kolejnym przykładem może być były gubernator Banku kanady i obecny szef BoE Mark Carney. Bank of Canada pod jego przewodnictwem w kwietniu 2009 przyrzekł utrzymywać wiodącą stopę procentową do II kwartału 2010 na poziomie 0,25%. Nowe w tym komunikacie było nie tylko ustalenie okresu, w którym będzie obowiązywać ustalona niska stopa procentowa, ale także to, że będzie ona uzależniona od poziomu inflacji.

Również bank Centralny USA – FED wykorzystał werbalne komunikaty i jako swego rodzaju orientacyjną pomoc dla inwestorów. Najpierw w grudniu 2008 roku zdecydował o obniżeniu i utrzymywaniu stóp procentowych na pewien czas, potem w 2009 na rozszerzony okres. W sierpniu 2011 potwierdził zerową stopę procentową co najmniej do połowy 2013. W styczniu 2012 przedłużył ją do roku 2014. W podobny sposób postąpił EBC ogłaszając w sierpniu 2013 że kurs polityki pieniężnej realizowany przez ten bank będzie utrzymywany tak długo jak jest to konieczne. Jednocześnie potwierdził, że wiodące stopy procentowe pozostaną…..

Wyższy stopień złożoności komunikatów BC przedstawia decyzja FED z grudnia 2012 kiedy gubernator BC USA oświadczył, że odejdzie od polityki zerowej stopy procentowej dopiero gdy stopa bezrobocia odnóże się do 6,5 % lub bardziej, w tym komunikacie widać, że FED powiązał politykę pieniężną z dodatkowymi warunkami: stopą bezrobocia, ale też średnioroczną stopę inflacji.

W jaki sposób rynki finansowe reagują na tego rodzaju słowne wypowiedzi osób odpowiedzialnych za realizację polityki pieniężnej może świadczyć wypowiedź Bena Bernanke, szefa FED z czerwca 2013 roku kiedy wobec najważniejszego gremium FED i Komitetu Operacji Otwartego Rynku dokonując wprowadzenia do tego posiedzenia powiedział, że rozważana jest przez FED redukcja zakupu pożyczek. Wypowiedź ta spowodowała nerwowość na rynkach finansowych całego świata. W rezultacie nastąpiła wyprzedaż posiadanych przez banki fundusze inwestycyjne rządowych papierów dłużnych. Chcąc uspokoić rynek szef FED 10 lipca 2013 stwierdził, że polityka pieniężna musi jeszcze przez dłuższy czas pozostać poluzowana.

Przytoczone komunikaty wskazują że gubernatorzy banków centralnych poprzez słowne deklaracje wpływają na oczekiwania dotyczące stóp procentowych i dzięki temu oddziaływają na pożądany efekt. Nie można jednak traktować słownych deklaracji BC jako…. - trudno bowiem oddzielić oddziaływanie słownych obietnic od innych zmian w polityce pieniężnej. Świadczyć może o tym wypowiedź byłego gubernatora Banku of Canada, który stwierdził, że werbalne sterowanie i ograniczone czasowo…

Większość banków centralnych zdaje sobie sprawę z tego, że ich klasyczny instrument – sterowanie stopą procentową – w aktualnych warunkach jest mało skuteczny. Obniżenie stopy procentowej nie stymuluje już dodatkowego popytu, gdyż interwencje finansowe kredytem występują tylko wówczas, gdy gospodarka ma szanse rozwoju. Stopa procentowa bliska zeru traci wówczas swoje możliwości oddziaływania.

Poza tym banki źle znoszą politykę niskich stóp procentowych. Im dłużej ona obowiązuje tym silniej modele biznesowe banków będą obciążone tą polityką. Z powodu niskich sto procentowych mniej zarabiają co oczywiście wpływa na osłabienie ich kondycji finansowej. Dotyczy to zwłaszcza banków spółdzielczych i kas oszczędnościowych, które żyją pomiędzy stopami oprocentowania udzielanych kredytów i płaconych przez nie odsetek od złożonych depozytów. W fazach niskich stóp procentowych tego rodzaju banki tracą znaczną część swoich zysków. Im dłużej ta faza trwa tym dłużej ten problem występuje. Dla niektórych banków faza niskich stóp procentowych jest poważnie związana z przeżyciem tych banków.

Aby wygospodarować wysokie zyski wiele banków wzmocniło transformację terminów polegającą na tym aby otrzymane na krótki okres pieniądze przekształcić w długoterminowe pożyczki z czym także związane są problemu. W przypadku szybkiego wzrostu stóp procentowych mogą wystąpić trudności dla tych instytucji. W 1980 szybka zmiana stóp procentowych spowodowała poważne kłopoty z wypłacalnością wielu instytucji finansowych

Konsekwencją realizowania przez EBC polityki niskich stóp procentowych jest także to, że tłumi ona skłonność do oszczędzania(zwłaszcza na starość). Społeczeństwo Europy starzeje się, a w wyniku zerowych stóp procentowych konieczność prywatnego zabezpieczenia się na starość uległa załamaniu.

Polityka niskich stóp procentowych nie tylko zniechęca do oszczędzania, ale zachęca do zaciągania długów. Kredyty stają się niewiarygodnie tanie. Stanowi to niebezpieczeństwo pojawienia się wielu tzw.

błędnych inwestycji i baniek spekulacyjnych.

Ponieważ jednak polityka niskich stóp procentowych utrzymywana przez długi okres niesie za sobą wiele negatywnych skutków (zniekształcenie cen, bańki spekulacyjne, zniechęcenie do oszczędzania, zachęcenie do zadłużania się), jeżeli koniunktura się poprawi konieczne będzie odejście od tej polityki. Odchodzenie od ultra rozluźnionej polityki pieniężnej oznacza wzrost stopy procentowej. Podwyższenie stopy procentowej uderzy przede wszystkim w kraje kryzysowe w strefie euro. Bieżące obciążenie budżetu tych krajów spłatą odsetek jest już bardzo wysokie, podwyższenie stóp procentowych skutkować będzie jeszcze większym obciążeniem stopą odsetek.

Rosnące stopy procentowe to nie tylko problem wysoko zadłużonych krajów południa ale także sektora bankowego. W wyniku wzrostu stóp procentowych banki, które w swych portfelach mają pożyczki państwowe będą musiały przejąć na siebie straty spowodowane utratą wartości posiadanych papierów dłużnych. To z kolei negatywnie odbije się na bilansach tych banków.

Jeżeli pożyczki państwowe będą wysoko oprocentowane banki będą musiały swoim inwestorom oferować wyższe oprocentowanie aby uzyskać świeży pieniądz. W rezultacie kryzys bankowy zostanie na nowo zaostrzony. Wzrost stopy procentowej będzie wywierać negatywny wpływ na realną gospodarkę, gdyż banki w krajach kryzysowych będą jeszcze bardziej powściągliwe w udzielani kredytów, a to może stłumić ożywienie w tych krajach. Jeżeli będą one usiłowały zrekompensować ten wzrost kosztów przez odpowiednie przedsięwzięcia oszczędnościowe,…

PODSUMOWANIE

Zdaniem wielu ekonomistów tradycyjna polityka Pieniężna trafiła na swoje granice stąd konieczność jej uzupełnienia i wzmocnienia przy pomocy nowych niestandardowych przedsięwzięć i instrumentów, do których zalicza się: kupno pożyczek państwowych przez BC, propozycja wprowadzenia karnych stóp procentowych, czy też podawanie do publicznej wiadomości decyzji dotyczących uwarunkowań i poziomu wiodących stóp procentowych, które jak w przypadku FED wkraczają na obszar polityki zatrudnienia. Podobnie jak zakupy rządowych papierów dłużnych są silnie powiązane z polityką fiskalną.

Współczesna polityka pieniężna pozostaje w sprzeczności z pierwotnym celem jakim jest stabilizacja poziomu cen. Wydaje się jednak, ze aktualnie w warunkach globalizacji i daleko idących powiązań i współzależności walka z inflacją już nie wystarcza. Banki centralne zostały zmuszone do podjęcia nowych zadań zmierzających do zapewnienia stabilności sektora bankowego i ratowanie rządów wysoko zadłużonych państw kupując ich papiery dłużne. Fakt, że bank centralny w razie sytuacji alarmowej może skupować w sposób nieograniczony pożyczki państwowe wpłynął na obniżenie oprocentowania płaconego przez kraje zadłużone od wyemitowanych przez siebie papierów dłużnych, co także znacznie uspokoiło rynki finansowe.

WYKŁAD 7 – 13.11.2013

RYNEK AKCJI W UNII EUROPEJSKIEJ W STREFIE EURO

Rynek kapitałowy:

Model anglosaski – dominuje w USA i Wielkiej Brytanii

Model bankowy - dominuje w Europie;

Co przemówiło za modelem anglosaskim?

W europie jest model bankowy:

19992 – Wspólny rynek – zostały wyeliminowane bariery przepływów kapitałowych

Wprowadzenie wspólnej waluty pozwoliło nagle rozszerzyć wspólny rynek. Producenci nie muszą produkować tylko na rynek lokalny, ale także na rozszerzony rynek strefy euro.

Zarówno przedsiębiorstwa jak i banki uznały, że trzeba się przygotować do momentu wprowadzenia wspólnej waluty.

Windowanie zysków i tuszowanie strat osiągano kilkoma sposobami:

Sztucznie windowane zyski i tuszowane straty nakręcały kurs akcji. W ten sposób na giełdach notowania akcji bezustannie rosły prowadząc do coraz większego „nadmuchania bańki spekulacyjnej”. W rezultacie pod koniec lat 90. i na początku 2000r. akcje były poważnie przewartościowane.

Model anglosaski przewiduje większe pozyskiwanie środków na rynkach kapitałowych. Był on stopniowo wprowadzony do strefy euro.

Pierwszy udany sojusz transgraniczny NOREX – sojusz giełd Skandynawskich.

.Korzyścią z fuzji (Nyso EURONEX i NASDAQ nornic?) dla Europy jest łatwiejszy dostęp dla europejskich inwestorów do amerykańskiego rynku kapitałowego i odwrotnie

Rynek kapitałowy, giełdowy nie może istnieć bez instytucji, które rozliczają transakcje (?)

WYKŁAD 8 – 20.11.2013

RYNEK INSTRUMENTÓW DŁUŻNYCH, INFRASTRUKTURA ROZRACHUNKOWO-ROZLICZENIOWA PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI ORAZ AGENCJE RATINGOWE

RYNEK PIENIĘŻNY (!)

Najszybciej i najpełniej integracja nastąpiła na rynku pieniężnym. Z poszczególnych narodowych rynków pieniężnych w obszarze euro szybko powstał jednolity rynek pieniężny z jednakową dla wszystkich podmiotów strefy euro referencyjną krótkookresową stopą procentową. Było to możliwe dzięki powstaniu i funkcjonowaniu systemu TARGET, który umożliwia przekazywanie wielkich kwot w całym obszarze euro i w pozostałych krajach UE. System TARGET ułatwił wyrównywanie płynności w ramach UGW (obiegu) i dzięki temu zniwelował różnice w stopach procentowych w różnych segmentach (krajach) obszaru euro. Wraz z pojawieniem się euro zniknęły w Eurolandzie narodowe stopy referencyjne dla walut narodowych (AIBOR, FIBOR) zastąpiła je nowa stopa referencyjna rynku pieniężnego dla obszaru euro - EURIBOR (stopa referencyjna dla depozytów do 12 miesięcy). Jest to stopa po której pierwszorzędne banki krajów UGW nawzajem oferują sobie depozyty terminowe. Stopa ta została przez wszystkich uczestników rynku zaakceptowana, co ma zasadnicze znaczenie dla ustalenia jednolitej stopy referencyjnej. Dzięki temu urzeczywistniła się na tym segmencie rynku, pełna integracja. Natomiast dla depozytów overnight bazą referencyjną jest EONIA, która wyznaczana jest przez tę samą grupę banków jak w przypadku EURIBOR. Podstawowymi instrumentami rynku pieniężnego są certyfikaty depozytowe, krótkoterminowe papiery komercyjne - commercial papers i bony skarbowe. Wprowadzenie euro skutkowało rosnącą dynamiką emisji certyfikatów depozytowych i commercial papers. Początkowo bony skarbowe były w mniejszej ilości emitowane, lecz w późniejszych okresach ich emisja się zwiększyła.

Olbrzymim zainteresowaniem papierami dłużnymi wykazywały się przede wszystkim przedsiębiorstwa. Kapitał na rynku kapitałowym można było znacznie taniej pozyskać, w przeciwieństwie do zadłużanie się w sektorze bankowym.

Rynek instrumentów dłużnych:

Udział wybranych walut na międzynarodowym rynku dłużnych papierów wartościowych w 1999 .r:

Udział wybranych walut na międzynarodowym rynku dłużnych papierów wartościowych w 2010 r. (IIIkw)

Barierę w handlu papierami wartościowymi stanowi infrastruktura rozrachunkowo - rozliczeniowa.

Barierą , która uniemożliwia rozwój rynku finansowego w europie jest przerost różnych instytucji rozrachunkowo- rozliczeniowych. W samej strefie euro istniało aż 19 różnych instytucji depozytowych , a w samej UE aż 40. Tymczasem w USA ten segment (infrastruktura rozrachunkowo rozliczeniowa) jest bardziej scentralizowany.

Aktualnie w strefie euro w obszarze rozliczania transakcji papierami wartościowymi funkcjonuje zdecentralizowana sieć prywatnych central rozliczających operacje papierami wartościowymi. Zdaniem EBC to niepotrzebnie generuje wysokie koszty przede wszystkim w transgranicznych transakcjach kupna i sprzedaży pap. wart. Eksperci EBC twierdzą, że jednolita platforma w strefie euro może wszystkim uczestnikom rynku zaoszczędzić znaczne koszty. Aktualne koszty w poszczególnych krajach są zróżnicowane, w zależności od kraju kształtują się między 0,45 (Włochy) a 2,80 (Grecja).

EBC liczy się z tym, że w jej platformie opłaty za transakcje będą się kształtować na poziomie 0,28 euro. Źródła tych znacznych oszczędności tkwią w masowości przeprowadzanych transakcji – istnieje możliwość dużego obniżenia kosztów stałych.

Projekt TARGET był długo badany i w końcu powstał jego harmonogram, wg którego T2Security powinien startować we wrześniu 2014 r.

Projekt ten był krytykowany.

(!) Rada Ecofin podkreśla, że clearing i rozliczenia operacji papierami wartościowymi stanowi fundament finansowej integracji w UE. Dlatego w tym obszarze muszą być osiągnięte znaczne postępy, aby wzmocnić efektywność i solidność świadczonych usług finansowych i przyczynić się do dalszego rozwoju gospodarki UE. Ecofin z zadowoleniem przyjął fakt, że Eurosystem podjął prace nad przygotowaniem T2S.

Negatywne stanowisko wobec projektu TARGET 2S zajęło także brukselskie Center for European Policy Studies (CEPS). W swojej analizie CEPS wyraża ono opinię, że system rozliczeń powinien podlegać konkurencji, gdyż to gwarantuje ciągłe ulepszanie usług oferowanych klientom. W przeciwieństwie do tego monopolistyczny oferent eliminuje konkurencję.

Ze względu na to, że nowa infrastruktura T2S będzie silnie oddziaływać na rynek, ECOFIN kieruje pod adresem EBC apel, aby nową platformę rozliczeniową wprowadzić stopniowo.

W szczególności wg ECOFIN należy zwrócić uwagę na:

Rada Ecofin podkreśliła także znaczenie zasad ważnych dla przyszłości T2S:

Rada EBC po zapoznaniu się ze stanowiskiem ECOFIN na posiedzeniu 8 marca 2007 oraz uwag central depozytowo-rozliczeniowych uznała, że projekt T2S jest wykonalny i w związku z tym podjęła decyzję o przejściu do następnej fazy realizacji projektu. Celem tej fazy jest wypracowanie wspólnie z centralami depozytowo-rozliczeniowymi i uczestnikami rynku zasad korzystania z platformy T2S.

Wydaje się, że utworzenie platformy zmniejszy koszty (które w USA są dziesięciokrotnie niższe, ze względu na to, że występuje tam mniejsza liczba pośredników.)

Wyniki badań i wnioski:

Na rynku finansowym strefy euro rynek pieniężny odgrywa najważniejszą rolę w realizowaniu polityki monetarnej przez EBC. W operacjach EBC bierze jednak udział tylko część uczestników rynku pieniężnego.

Dzięki integracji rynku pieniężnego instytucje nie uczestniczące w operacjach EBC posiadają swobodę zawierania transakcji z uczestnikami tych operacji. Warunki pozyskania środków wyrównują się i koszt pieniądza staje się jednakowy dla wszystkich uczestników rynku pieniężnego. Dzięki integracji rynku pieniężnego wszystkie instytucje mające do niego dostęp odczuwają jednakowo skutki polityki monetarnej.

Dla efektywności polityki pieniężnej EBC istotne znaczenie ma nie tylko integracja rynków pieniężnych ale też pozostałych segmentów rynku finansowego. Znaczenie rynku pieniężnego wzmacnia jednak fakt, że – jak wcześniej wykazano- jego integracja jest warunkiem powstania zintegrowanego rynku finansowego.

Główne wnioski z badań odnoszące się do całego rynku pieniężnego strefy euro:

  1. od utworzenia strefy euro jej rynek pieniężny wykazywał stopniowy wzrost integracji. Wyjątkowo dynamiczny wzrost integracji krajowych rynków pieniężnych przyszłych członków strefy euro był widoczny w 3 latach poprzedzających utworzenie

  2. obecnie rynek pieniężny strefy euro cechuje się wysokim stopniem integracji o czym świadczą wartości wskaźników dot. całego rynku, jak tez segmentów niezabezpieczonych depozytów międzybankowych i transakcji repo.

    1. proces integracji rynku pieniężnego strefy euro jeszcze się nie zakończył. Świadczą o tym:

      1. występująca dynamika wzrostu poziomu integracji,

      2. zróżnicowanie integracji poszczególnych segmentów,

      3. zróżnicowanie integracji rynków instrumentów o określonych terminach zapadalności w ramach poszczególnych segmentów

Główne wnioski z badań odnoszące się do segmentu niezabezpieczonych depozytów międzybankowych:

  1. osiągnął bardzo wysoki stopień integracji

  2. najbardziej zintegrowany segment rynku pieniężnego strefy euro

  3. stopień integracji w badanym okresie wykazywał dodatnią dynamikę, która w ostatnich latach znacznie się zmniejszyła

  4. wskaźniki oparte na cenach sugerują wyższy stopień integracji w przypadku depozytów o długich terminach zapadalności, a niższy przy depozytach overnight

  5. pomimo bardzo wysokiego stopnia integracji nie jest jeszcze w pełni zintegrowany

Główne wnioski z badań dot. Segmentu transakcji repo:

Główne wnioski z badań dot. segmentu krótkoterminowych, dłużnych pap. wart.

Istotną rolę w identyfikacji ryzyka systemowego odgrywają AGENCJE RATINGOWE

Geneza agencji ratingowych:

→ opublikował kompendium z danymi finansowymi dotyczącymi Spółek Kolei Żelaznych. Niepokoiło go to, że inwestorzy bez wystarczających informacji angażowali się w budowę kolei żelaznych

Od tego czasu Standard&Poor’s, Moody’s i Fitach zaopatrzyli rynki w oceny ratingowe.

W natłoku różnych ocen, opinii i plotek, rynki kapitałowe potrzebują obiektywnych kryteriów, którymi mogą się kierować i tymi stały się oceny opracowywane przez agencje ratingowe:

Każda agencja stosuje własne systemy oceny, ale różnią się one niewiele, co ułatwia porównywalność wyników analiz na rynku międzynarodowym. Wynika to głównie z historycznego rozwoju branży, gdzie nowo powstające agencje ratingowe przyjmowały symbole znane już z rynku. Przykładowo S&P ma 4 główne poziomy jakości ocen od A poprzez B i C do D:

  1. – pełna wiarygodność finansowa

(!)W ramach A mogą być trzy stopnie:

Podobnie zróżnicowane są systemy B i C. literom może towarzyszyć znak plus i minus, co oznacza odpowiednie podwyższanie lub obniżanie oceny. Rating między AAA a BBB określane są jako inwestycyjne (zalecane dla poważnych inwestorów)…

Władza i wpływy agencji ratingowych są ogromne, gdyż na ich ocenach opierają się rynki instrumentów dłużnych, władze nadzorcze i banki centralne.

Udział 3 wielkich międzynarodowych agencji w rynku ocen ratingowych szacuje się na 95%

Siła oddziaływania tych agencji wynika zwłaszcza ze znaczenia ocen ratingowych w ustawodawstwie nadzorczym.

Można więc powiedzieć, że politycy i regulatorzy zatem sami uczynili agencje tak potężnymi i wpływowymi instytucjami.

Na przykład w Niemczech zgodnie z przyjętym ustawodawstwem papiery rządowe zakupione przez ubezpieczyciela lub fundusze emerytalne muszą mieć co najmniej rating BBB do agencji S&P, Fitach lub porównywalne Baa3 od Moody’s. → ochrona klientów towarzystw ubezp. i funduszy emerytalnych w myśl zasady, że pieniądze ubezpieczonych powinny być bezpieczne. Dlatego kiedy agencje obniżają rating pożyczek państwowych powoduje to ich sprzedaż przez firmy ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne uruchamiając w ten sposób histerię i zachowania stadne na rynkach finansowych. To dzięki takim regulacjom agencje ratingowe stały się tak potężnymi i wpływowymi instytucjami.

Również w ostatnim kryzysie finansowym, który rozpoczął się od wystąpienia poważnych zobowiązań na amerykańskim rynku SUBPRIME, agencje miały swój poważny udział.

Po upadku Lehmann Brothers, któremu jeszcze miesiąc przed bankructwem dawano najwyższą ocenę AAA, agencje bardzo mocno krytykowano.

Wielu polityków i ekonomistów uważali, że agencje powinny również podlegać nadzorowi i regulacjom., by móc w przyszłości zapobiec kryzysom.

Pod koniec 2009 Unia Europejska uchwaliła nowe przepisy dot. rejestracji i kontroli agencji ratingowych. Przewidywały one, że:

→, która powinna uzyskać daleko idące i szerokie upoważnienia dot. Kontroli międzynarodowych agencji ratingowych: Standard&Poor’s, Moody’s i Fitch,

Krytyka agencji ratingowych ulega poważnemu zaostrzeniu po znacznym obniżeniu ratingu Grecji w 2010 oraz ostatnio po obniżeniu dla Portugalii i Włoch.

Moody’s: początek lipca 2011 obniżyła rating Portugalii o 4 stopnie na Ba2 → alarm dla menedżerów. Wielu managerów inwestujących w kapitał funduszy emerytalnych i towarzystw ubezpieczeniowych muszą ją wziąć pod uwagę.

→ Zmiana ratingu pożyczek państwowych może spowodować konieczność ich sprzedaży przez fundusze emerytalne i towarzystwa ubezpieczeniowe albo będą miały poważne kłopoty z władzą nadzorczą.

Nie tylko szefowie rządów i ministrowie finansów UE krytykują oceny agencji, ale też przedstawiciele partii politycznych (bez względu na opcje polityczne czy różnice ideologiczne)

Niemcy: CDU, SPD, Zieloni→ są przeciwko ocenom agencji. Stwierdzają, że „Agencje nie zostały wybrane w wyborach przez społeczeństwo. Stanowią one oligopol trzech przedsiębiorstw i są zdominowane przez anglosaski model funkcjonowania, składający się z trzech przedsiębiorstw. Czy można zatem postawić los Europy w ich rękach?”

Michel Barnier (komisarz ds. rynku wewnętrznego, krytyk agencji ratingowych) pod koniec 2010r wystąpił z propozycją silniejszego uregulowania działalności agencji, które powinny dostosować się do reguł obowiązujących w UE.

Najważniejsze rozwiązania zawarte w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1060/2009 oraz nr 513/2011 z dnia 11 maja 2011 - Rozporządzenie w sprawie agencji ratingowych zawiera rozwiązania dotyczące najczęściej wysuwanych zarzutów wobec agencji ratingowych.

Aby skutecznie wykonywać swoje obowiązki ustalono, że ESMA ma prawo do zwracania się ze zwykłym wnioskiem o przekazanie wszelkich koniecznych informacji przez agencje ratingowe lub inne osoby prowadzące działalność w zakresie ratingu kredytowego. (…)

Agencje ratingowe są pod ścisłą kontrolą.. Wielkie agencje ratingowe musiały się poddać regulacjom Parlamentu Europejskiego.

Wszelkie agencje ratingowe to agencje amerykańskie – nie ma europejskiej agencji ratingowej. Nie ma jednomyślności co do tego jak ona powinna wyglądać..

Coraz głośniej słychać wołanie o niezależną europejską agencję ratingową, która przełamie oligopol trzech wielkich agencji.

Utworzenie tego rodzaju agencji jest popierane przez kanclerz Niemiec A. Merkel i Austrii Wernera Faymanna, którzy żądają odpowiednio szerokiej inicjatywy w tej sprawie.

Tym nie mniej, eksperci twierdzą że trzeba poczekać kilka lat zanim powstanie i będzie funkcjonować europejska agencja ratingowa na rynku finansowym.

Prof. Dr Peter Bofinger (członek niemieckiej Rady Mędrców) wypowiada się za europejską agencją, która nie powinna być zorientowana na zysk, lecz powinna działać jako niezależna fundacja.

Ch. Foyer (gubernator Narodowego Banku Francji) oraz przewodniczący Komisji Europejskiej uważają, że organizacje jak Euler Hermes czy francuski Coface należałoby rozbudować do pełnienia funkcji agencji ratingowych, gdyż dysponują one dużą wiedzą i doświadczeniem w zakresie oceny ryzyka kredytowego.

PODSUMOWANIE:

Władza agencji ratingowych polega na władzy rynków.

Jak długo każda zmiana ratingu będzie miała bezpośredni wpływ na wartość aktywów banków, towarzystw ubezpieczeniowych i funduszy emerytalnych nic się w tej dziedzinie nie zmieni.

Kto zatem chce agencje pozbawić tej władzy musi złagodzić znaczenie zewnętrznego ratingu w prawie nadzorczym. Jednocześnie jednak zarządy banków i firm ubezpieczeniowych muszą wziąć na siebie większą odpowiedzialność przede wszystkim finansową.

Aby złamać władzę trzech wielkich agencji, konieczny jest zestaw przedsięwzięć.

WYKŁAD 9 – 27.11.2013

RYNEK BANKOWY

Model kontynentalny (Europa, Japonia) - pozyskiwanie kapitału przez sektor bankowy

Sektor bankowy ulega ciągłym przeobrażeniom.

Wskaźniki przy ocenianiu banków:

W 1990 r. dominowały banki japońskie. Obok nich ważną rolę odgrywały jeszcze: Allianz, Deutsche Bank (Niemiecki), AIG Bank (Amerykański), Generali Bank (Włochy). W 2003 r. wśród tych 20 banków pozostał już tylko jeden bank japoński: Mitsubishi Tokyo; a dominowały banki amerykańskie (było ich 12, a pierwszym z nich był Citigroup). Japonia po 1990 r. przeżywała stagnację, podczas której wiele banków nie sprostało temu zastojowi i zbankrutowało. W Europie nastąpił okres „nowej ekonomii” àwzrost gospodarczy nakręcany jest rozwojem Hi-Tech. Ta sytuacja była korzystna dla rozwoju banków USA. W kolejnych latach pozycje poszczególnych banków zmieniały się, ale i tak to banki USA dominowały.

2007 – szczyt ożywienia gospodarczego.

Zmiany dokonują się głównie poprzez procesy konsolidacji. Najczęściej przez to rozumiemy fuzje i przejęcia.

Banki zdobywały coraz większy kapitał albo przez akumulację zysku albo przez połączenie z innym bankiem à konsolidacje.

Definicje konsolidacji banków w wybranych polskich pozycjach literatury przedmiotu:

autor pojęcie Definicja
Lachowski S. konsolidacja fuzja, przejęcie lub współpraca strategiczna dwóch lub więcej banków w celu zachowania lub wzmocnienia konkurencyjności rynkowej
Kosiński B. konsolidacja kapitałowa w sektorze bankowym wszelkie przedsięwzięcia polegające na łączeniu dwóch lub więcej banków w jedną organizacyjną całość lub tworzeniu zespołów banków powiązanych kapitałowo, współdziałających ze sobą i prowadzących wspólną politykę.
Celem przedsięwzięcia jest powołanie do życia struktury większej i silniejszej
pod względem finansowym, o zwiększonych możliwościach działania
Solarz J.K. konsolidacja krajowego systemu bankowego proces wzmacniania potencjału strategicznego (…) przy wykorzystaniu możliwości, jakie daje kapitałowa i organizacyjna forma holdingu finansowego
Jaworski W.L. konsolidacja banków łączenie banków kapitałowe oraz kapitałowe i organizacyjne

Podział transakcji konsolidacji:

kryterium

rodzaj konsolidacji

opis

sposób łączenia się przedsiębiorstw horyzontalne (poziome) dwa lub kilka przedsiębiorstw z tej samej branży łączy się, by w ten sposób zwiększyć udziały w rynku, poprawić efektywność działania, skoncentrować działania lub osiągnąć efekty skali
wertykalne (pionowe) połączenie się jednostek z podobnych segmentów rynku. Działanie takie są podejmowane w sytuacji, gdy pomiędzy firmami mogą występować zależności dostawca – odbiorca. Konsolidacja wertykalna jest podejmowana, gdy występuje np. nieefektywny rynek składników produktów
koncentryczne połączenia o charakterze koncentrycznym mają miejsce, gdy podmioty są powiązane przez korzystanie ze wspólnej technologii, procesów produkcji lub rynków. Przejmowana firma stanowi przedłużenie gamy oferowanych produktów, rynków lub technologii firmy przejmującej.
konglomeratowe kapitałowe o organizacyjne połączenie firm działających w odmiennych dziedzinach produkcyjnych lub usługowych, obsługujących różne rynki.
Cel: możliwość wykorzystania zasobów kapitałowych jednego przedsiębiorstwa przez drugie
charakter połączenia many at once (wszyscy na jednego) kilka przedsiębiorstw poprzez połączenie się z inną firmą dąży do umocnienia swojej pozycji w danym sektorze
one at time (fuzja jedna na jakiś czas) w sytuacji zagrożenia w otoczeniu lub gdy duża firma przejmuje mniejsze przedsiębiorstwo
one by one (jedna na jedną firmę) podobne przedsiębiorstwa „pochłaniają” się wzajemnie
charakter połączenia przedsiębiorstw fuzje sensu stricto połączenie banków o podobnych rozmiarach
„przyjazne” przejęcie kontroli nad bankiem zachodzi między bankami o różnych rozmiarach i potencjałach, przejęcie ma miejsce za zgodą i w drodze uchwały przejmowanego banku
„wrogie” przejęcie bank przyjmujący zwraca się bezpośrednio do właścicieli przejmowanej instytucji, pomijając kierownictwo banku podczas realizowania transakcji, istnieje możliwość podjęcia przez bank przejmowany działań obronnych polegających na np. znalezieniu oferty trzeciego podmiotu zainteresowanego przyjaznym przejęciem, wprowadzeniu zmian w statucie lub podjęcia prób wykupienia banku
cel dokonywania połączenia konsolidacja w rynku konsolidacja podmiotów funkcjonujących na podobnych rynkach, pozwala na połączenie prowadzonych operacji i wspólne wykorzystanie posiadanych oddziałów i kadry pracowniczej. Cel: redukcja kosztów na skutek zamykania zbędnych oddziałów i zwolnień pracowników, poprawa efektywności działania poprzez powiększenie grona klientów oraz lepszą jakość zarządzania ryzykiem kredytowym
konsolidacja z różnych rynków konsolidacja podmiotów funkcjonujących na różnych obszarach geograficznych. Cel: wzrost konkurencyjności poprzez ekspansję na rozleglejszym niż dotychczas rynku pozyskując nowych klientów
rozwój rynku połączenie podmiotów funkcjonujących na tym samym rynku oferujących usługi i produkty dla różnych segmentów rynku. Cel: redukcja kosztów poprzez zmniejszenie liczby oddziałów a tym samym zwiększenie dochodów
rozwój linii produktowej połączenie podmiotów oferujących usługi i produkty wzajemnie komplementarne. Cel: wzrost przychodów poprzez wykorzystanie aktywów, doświadczenia rynkowego, marki instytucji, wykwalifikowanej kadry pracowniczej
Sprzedaż podległych banków sprzedaż zagranicznych filii lub oddziałów należących do instytucji pochodzącej z innego kraju

sposób konsolidowania instytucji

klasyczne konsolidacje dwóch lub kilku samodzielnych banków cel: skuteczna realizacja przyjętej strategii – rozszerzenie skali i zakresu działania, obniżka kosztów, umocnienie pozycji na rynku; nowa jednostka funkcjonuje pod nową firmą, może jednak zawierać elementy nazw jednostek połączonych
przejmowanie przez bank silniejszy (np. w drodze zakupu) instytucji słabszej kapitałowo forma ma zastosowanie w sytuacji, gdy słabszy bank znalazł się w trudnej sytuacji finansowej – silniejszy bank jest gotowy przejąć jego aktywa i pasywa oraz należności zagrożone, działa na rzecz naprawienia zaistniałej sytuacji, pokrycia strat, wyeliminowania ewentualnych zagrożeń; bank przejmujący: powiększa stan posiadania placówek, klientelę, sumę zgromadzonych depozytów, inicjującym przejęcie może być: - bank przejmowany, który unika ogłoszenia niewypłacalności, - bank przejmujący zainteresowany rozszerzeniem pola działalności, - nadzór bankowy
zakup udziałów w kapitale akcyjnym banku

przeważnie zakup następuje z inicjatywy nabywcy posiadającego zasoby kapitałowe, prowadzącego ekspansywną politykę mającą na celu zwiększenie obszaru działania, także poza granicami kraju macierzystego

Największe przejęcia transgraniczne w Europie w latach 1996 – 2005:

WYKŁAD 10 – 04.12.2013

WIELKIE BANKI

Najważniejsze zagadnienia, których rozwiązanie, zdaniem G20, pozwoli w przyszłości uniknąć wielkich kryzysów, obejmują:

  1. Podwyższenie wymagań dot. Kapitału własnego

  2. Wprowadzenie limitów zadłużania się banków – współczynnik dźwigni

  3. Wprowadzenie antycyklicznych buforów kapitałowych

  4. Nowe zasady wynagradzania menadżerów

  5. Trans graniczna kontrola działalności wielkich banków

  6. Silniejsze uregulowania handlu derywatami

  7. Obniżenie ryzyka systemowego związanego z funkcjonowaniem wielkich banków.

Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego (Basel Commitee on Banking Supervision)

Rada Stabilności Finansowej - Financial Stability Board (FSB)

Została utworzona w 2009 w wyniku przekształcenia Forum Stabilności Finansowej (FSF) ustanowionego na mocy decyzji grupy G7 z 20.02.1999.

Główne cele działalności Forum zostały ukierunkowane na :

  1. Ocenę stabilności międzynarodowego systemu finansowego

  2. Identyfikacji działań naprawczych i prewencyjnych oraz nadzór nad nimi.

  3. Usprawnienie koordynacji i wymiany informacji pomiędzy różnorodnymi władzami odpowiedzialnymi za stabilność finansową.

Kryzys finansowy z lat 2007-2009 wykazał, że dotychczasowe wysiłki FSF zmierzające do zapewnienia stabilności międzynarodowych finansów były niewystarczające a współpraca finansowa zbyt słaba i niewłaściwie skoordynowana.

Dlatego członkowie grupy G20 uznali za konieczne zastąpienie Forum nową instytucją o szerszym i wzmocnionym mandacie – FSB.

W stosunku do FSF rozszerzono liczbę członków Rady, do której należą obecnie wszyscy byli uczestnicy Forum, reszta krajów G20, Hiszpania oraz Komisja Europejska.

Główne zadania Rady Stabilności Finansowej:

Prace nad zarysowaniem odpornej na kryzysy architektury rynków finansowych.

Na zlecenie G20 opracowane są rekomendacje dotyczące najważniejszych zagadnień mających na celu zapewnienie stabilności finansowej w skali świata. Między innymi:

Aby system finansowy uczynić stabilnym i poważnie obniżyć ryzyko wybuchu kryzysu finansowego konieczne są instytucjonalne i regulacyjne reformy. Podejście systemowe do przeprowadzonych reform oznacza wzmocnienie całościowego spojrzenia na funkcjonowanie systemu finansowego. Zgłasza, że doświadczenie uczy, że stabilizacja pojedynczych rynków i instytucji nie gwarantuje stabilizacji całego systemu finansowego. Ponieważ system finansowy to coś więcej niż tylko suma poszczególnych części, stąd uregulowania ukierunkowane na sferę mikro muszą być uzupełnione o uregulowania ukierunkowane na sferę makro.

Pierwszym krokiem zmierzającym do wzmocnienia systemu finansowego jest pojedynczy bank i związana e z jego działalnością mikroostrożnościowe regulacje. Chodzi bowiem o to, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo bankructwa pojedynczego banku i zapobiec upadkowi pierwszej kostki domina, a tym samym przeciwdziałać wystąpieniu efektu domina. Dlatego regulacje ostrożnościowe na poziomie mikro są tak istotne dla stabilności całego systemu finansowego.

Makroostrożnościowe podejście – ryzyko systemowe związane z funkcjonowaniem wielkich silnie powiązanych instytucji finansowych.

Jedną z głównych przyczyn kryzysu w sektorze finansowym było niedostateczne rozpoznanie i niedocenienie ryzyka systemowego. Przez ryzyko systemowe należy rozumieć prawdopodobieństwo wystąpienia specyficznego, systemowego zdarzenia, które może zaburzyć funkcjonowanie znacznej części systemu finansowego i może przełożyć się na ogólną efektywność gospodarczą. Może ono wynikać z kumulowania się wielorakich pojedynczych ryzyk. Dotychczas systemowe i kompleksowe analizy zagrożeń ryzykiem systemowym były niedostateczne. Brak było też instrumentów w sferze regulacji i nadzoru, które można by wykorzystać w zwalczaniu zidentyfikowanych potencjalnych ryzyk systemowych. Uwaga regulatorów i polityków w pierwszym rzędzie była skoncentrowana na zapewnieniu stabilności pojedynczych instytucji, rynków i infrastruktury, dominowało tzw. Podejście mikroostrożnościowe.

Na poziomie makro kwestią o istotnym znaczeniu dla ryzyka systemowego jest problem znaczących systemowo instytucji finansowych – Systematical Important Financial Institution (SIFI), których bankructwo może mieć poważne skutku dla całego systemu finansowego. Zdaniem ekspertów szczególnym wyzwaniem jest zdefiniowanie i identyfikacja systemowo ważnych instytucji finansowych. Należy zwrócić uwagę, że systemowo ważna instytucja nie zależy jedynie od jej wielkości. Obok wielkości należy uwzględnić także powiązania tez instytucji z innymi uczestnikami rynku, jej zastępowalność, jak również ogólną sytuację na rynku. Innymi słowy chodzi o ocenę czy upadłość takiej instytucji będzie miała systemowe konsekwencje. Jest to problem którego rozwiązanie wymaga rozwinięcia odpowiedniej metody identyfikacji znaczących systemowo instytucji (SIFI).

Istotnym problemem związanym z istnieniem systemów znaczących instytucji finansowych jest problem moral hazardu czyli pokusy nadużycia. Przed kryzysem instytucje bankowe miały niepisane gwarancje państwa. W razie kłopotów mogły liczyć na wsparcie. To zachęciło je do wchodzenia w coraz większe ryzyko. Po upadku Lehmann Brothers rządy zdecydowały się nie dopuścić do bankructwa kolejnego banku co spowodowało, że gwarancje te dotychczas o charakterze implicite zamieniły się na gwarancje eksplicite.

Gwarancje państwa stanowiły dla dużych banków swoistą kotwicę bezpieczeństwa. Umożliwiła ona tym bankom przez długi okres taniej finansować się na rynku, mieć większy udział w rynku i kształtować ceny oferowanych usług. Jednocześnie gwarancje dla wielkich i silnie powiązanych instytucji finansowych pozostają w wyraźnej sprzeczności z zasadami rynkowo ukształtowanego i funkcjonującego systemu finansowego.

W gospodarce rynkowej decyzje podejmowane są w warunkach niepewności i ryzyka. Wyższość gospodarki rynkowej w stosunku do innych systemów zawiera się w bodźcach jakie warunki rynków emitują dla uczestników rynku, którzy po ich uwzględnieniu rozważają korzyści jakie mogą osiągnąć w relacji do występującego ryzyka. W system gospodarki rynkowej wpisana jest również zasada odpowiedzialności podmiotu za poniesione straty łącznie z bankructwem. Inaczej mówiąc w gospodarce rynkowej gotowość do ponoszenia ryzyka jest trzymana w ryzach przez możliwość bankructwa.

Małe i średnie banki w razie kłopotów bankrutują. Duże banki ze względu na ich powiązania i znaczenie dla funkcjonowania systemu finansowego w razie kłopotów są ratowane przez państwo. Aby uniknąć w przyszłości kosztownego ich ratowania przez podatników proponuje się różne rozwiązania problemu „too big to fail”:

Przymusowy podział wielkich banków, za którym optował również gubernator Banku Angli Mervin King, ma wielu oponentów. Lepiej jest zdaniem niektórych ekonomistów jeżeli polityka skoncentruje się na regulacji instytucji finansowych niż na ich podziale. Ważne są przede wszystkim władze nadzorze, które będą mogły zagrożone banki zrestrukturyzować lub zlikwidować. W skrajnym przypadku znacząca dla stabilizacji systemu finansowego część banku może zostać szybko wyizolowana i upaństwowiona lub sprzedana podczas gdy reszta powinna podlegać likwidacji. To wymaga jednak wypracowania jednolitych, prawnie usankcjonowanych procedur upadłościowych|(likwidacyjnych), a także specjalnych funduszy na pokrycie kosztów restrukturyzacji i likwidacji.

Ciekawą inicjatywą zmierzającą do zabezpieczenia ryzyka wypłacalności znaczących systemowo instytucji finansowych jest zaproponowane przez Radę Mędrców z Niemiec utworzenie funduszu stabilizacyjnego, który byłby finansowany przez znaczące systemowo instytucje finansowe w postaci składek lub opłat. To, zdaniem Mędrców, osłabi bodźce do dążenia by być systemowo ważną instytucją. W ten sposób możliwe będzie zredukowanie częstotliwości występowania kryzysów w przyszłości. Celem tej propozycji jest dopuszczenie do bankructwa (upadłości) systemowo ważnej instytucji i w ten sposób podporządkowanie wszystkich systemowo ważnych instytucji działania mechanizmu rynkowego.

Rada Mędrców wskazuje na szwedzki fundusz stabilizacyjny, który został założony w 2008. Aktualnie jego środki stanowią 1% PKB Szwecji. Należy zauważyć, że wszystkie banki ponoszą równe opłaty stanowiące 0,036% zobowiązań. Przewiduje się, że w ciągu 15 lat fundusz powinien wzrosnąć do 2,5% PKB. Dokonując odpowiednich obliczeń dla sfery euro w relacji do PKB, środki funduszu powinny kształtować się w przedziale od 100 mld do 250 mld euro.

Wnioski z badań przeprowadzonych przez ekonomistów Banku Światowego i Uniwersytetu w Tilbury związane z zagrożeniem funkcjonowania wielkich banków.

Asli Demirguc-Kunt oraz Harry Huinzinga w swoich badaniach dotyczących SIFI (systemowo ważnych instytucji finansowych) stwierdził, że niektóre SIFI są tak duże, że kraje macierzyste nie są w stanie ich uratować. Ich zdaniem, w Szwajcarii, Holandii i Wielkiej Brytanii możliwe są takie same katastrofy jakie miały miejsce pod koniec 2008 roku w Islandii i doprowadziły na skraj przepaści grożącej bankructwem państwa. W opublikowanych ostatnio badaniach wykazali, że istnieje jeszcze wiele banków, które są zbyt duże, żeby mogły być uratowane, 30 banków ma zobowiązania, które są co najmniej w połowie tak duże jak PKB kraju macierzystego danej instytucji.

PRZYKŁADY:

Szwajcaria:

Holandia

Wielka Brytania

Jeżeli weźmie się pod uwagę nie pojedyncze banki, ale wielkość całego systemu finansowego to na przykład w Wielkiej Brytanii łączne zobowiązania płatnicze wszystkich instytucji monetarnych (Geldinstitution) przekraczają 5,5 PKB, w Szwecji 6,3 razy. Ratowanie takich instytucji byłoby ogromnym obciążaniem dla budżetu w tych krajach. Stąd nawoływania do rozbicia gigantów bankowych.

Komisarz UE do spraw konkurencji może wykorzystać pozostające w jego ręku instrumenty nacisku, które pozwalają na zmniejszenie wielkich banków – komisarz może zezwolić bankom na pomoc państwa pod warunkiem zmniejszenia jego działalności. W Niemczech to już przećwiczono. Commerzbank, BayernLB i WestLB musiały za uzyskaną miliardową pomoc państwa zmniejszyć swoją działalność o połowę. Jeżeli chodzi o ING to Neelie Kroes na początku 2009 roku rozbiła holenderski gigant, nakazała go podzielić na część bankową i ubezpieczeniową.

Wielkie międzynarodowe banki w swoim pędzie do jeszcze większego wzrostu znalazły się teraz w trudnym położeniu. Przez długi czas rosnące rynki zapewniały bankom ogromne zyski i przewagi konkurencyjne. Panowało wówczas przekonanie, że im większa jest instytucja finansowa tym bardziej stabilny jest system finansowy i realna gospodarka.

Ogromne korzyści konkurencyjne wielkich banków były rezultatem niepisanych gwarancji państwa (too big to fail), dzięki którym mogły się taniej reformować i wchodzić w bardzo ryzykowne operacje. W międzyczasie jednak sytuacja się zmieniła, niektóre instytucje finansowe tak się rozrosły, że ich wielkość już nie stanowiła korzyści, lecz stała się dla nich ciężarem. Są one tak potężne, że ich ratowanie – w razie kłopotów – przekracza możliwości wysoko zadłużonych państw. Stały się one „too big to save” (zbyt duże, by je uratować). Stąd rosnące przekonanie o konieczności zreformowania działania tych instytucji.

W Niemczech został opracowany projekt, który powinien ułatwić sanację banków zagrożonych niewypłacalnością i ochronić podatników przed kosztami kolejnych bankructw. W projekcie zawarta jest wieloetapowa procedura postępowanie w przypadku stwierdzenia niewypłacalności banku:

Ogólne zasady mechanizmu likwidacji są opracowywane przez FSB, wymagają one koordynacji i współpracy zwłaszcza w odniesieniu trans granicznej działalności banków. Świat potrzebuje klarownych procedur likwidacyjnych dla wielkich banków międzynarodowych. W tej procedurze mogą znaleźć się także przepisy dotyczące tego jaki kraj i ile pieniędzy powinien przeznaczyć na ratowanie i jak zostaną podzielone straty.

Szczegółowa charakterystyka poszczególnych kryteriów:

Wielkość instytucji finansowej (banku) jest mierzona w oparciu o łączną wartość jej aktywów lub przy pomocy jej kapitalizacji rynkowej. Komitet Bazylejski zaproponował aby na podobieństwo ujętego w Bazylei III Leverage Ratio przy badaniu kryterium wielkości włączono także pozycje pozabilansowe. Ważne jest także aby wyeliminować różnice zniekształcenia spowodowane różnymi regulacjami bilansowymi (GAP i MSR). Te różnice muszą być najpierw usunięte.

W określeniu systemowego znaczenia (istotności) danej instytucji wielkość odgrywa ważną rolę. Jeżeli wielka instytucja ma problemy z wypłacalnością, konsekwencje dla stabilności systemu finansowego będą przypuszczalnie większe niż w przypadku małego banku. Nie oznacza to jednak, ze można wzmocnić stabilność wyłącznie poprzez redukcję pojedynczej dużej inwestycji, gdyż w systemie bankowym zdominowanym przez małe i średnie banki również może wystąpić ryzyko systemowe. Jego uchwycenie może być trudniejsze niż w przypadku istnienia ograniczonej ilości bardzo dużych instytucji finansowych. Zdaniem wielu analityków zarządzanie kryzysowe w ramach wysoko pofragmentowanego systemu może być zatem związane z większymi kosztami niż ratowanie kilku wielkich instytucji.

Wielkość jest niewątpliwie ważną determinanta dla określenia istotnej dla systemu finansowego instytucji finansowej. Pozostaje ona w związku ze zdolnością do przeprowadzenia uporządkowanej likwidacji (kontrolowanego bankructwa) dużej instytucji. Możliwość przeprowadzenia uporządkowanej likwidacji oznacza redukcję pokusy nadużycia (morał hazardu) poprzez eliminację zasady „too big too fail” i wzmocnienia przez to stabilności systemu finansowego.

Zgodnie z propozycjami Komitetu Bazylejskiego działalność instytucji finansowej w skali globalnej jest określana przy pomocy posiadanych przez nią transgranicznych należności i zobowiązań. Jest to kluczowy wskaźnik który może być uzupełniony przez dochody osiągnięte za granicą. Wielu ekonomistów uważa, że globalnie operujące banki stanowią poważne (specyficzne) zagrożenie dla stabilności globalnego systemu finansowego ze względu na sieć powiązań istniejących między bankami operującymi transgranicznie. Jest to związane z efektem zarażania się występującym w tej grupie banków. Metody identyfikacji SIFI w oparciu o kryterium działalności w skali globalnej są brane pod uwagę dla celów regulacyjnych. Dla zapewnienia absorpcji dodatkowego ryzyka związanego z działalnością globalną, regulatorzy nakładają na takie banki dodatkowe wymogi kapitałowe dotyczące płynności i wielkości kapitału własnego. Może to doprowadzić do niepożądanych skutków ubocznych. Jeżeli bowiem banki zauważą, że w wyniku ostrzejszych regulacji dla G-SIFI rosną ich koszty związane z działalnością trans graniczną, mogą wówczas wycofać się z takiej działalności, co pozostaje w sprzeczności z celem tworzenia jednolitego rynku finansowego UE.

Stopień powiązań instytucji finansowej jest mierzony w oparciu o wielkość zobowiązań danej instytucji w stosunku do innych instytucji oraz zmierzenie jego aktywów w stosunku do aktywów całego systemu finansowego. Obydwie wielkości pozwalają na ustalenie jak silnie systemowe zdarzenie może wywołać dana instytucja. Komitet Bazylejski zaproponował jako kolejną miarę wielkość całkowitego refinansowania się, co oznacza udział refinansowania się z innych źródeł niż depozyty. Aby zapobiec nadmiernemu rozbudowywaniu powiązań konieczne jest określenie jakie należności i zobowiązania należy uznać za istotne (ważne) systemowo a jakie nie. Jednocześnie należy obserwować bodźce wychodzące z takiej definicji (określenia). W niektórych krajach wysoko zadłużonych powinno się zbadać powiązania między bankami a państwami.

Substytucyjność rozumiana jako zastępowalność. Według Komitetu Bazylejskiego jej ustalenie wymaga określenia wielkości udziału w systemowo istotnej instytucji w rynku lub jego części, na którym działa. To że dana instytucja finansowa ma duży udział w rynku lub rozlicza ogromne wolumeny transakcji nie oznacza ze nie jest ona niezbędna dla funkcjonowania systemu finansowego (czyli, ze nie jest niezastąpiona). Przy ustalaniu zastępowalności bierze się pod uwagę to, czy dana instytucja może wyjść z rynku (być zlikwidowana) bez masowych zakłóceń funkcjonowania systemu finansowego.

Złożoność danej instytucji jest zwykle związana z strukturą finansową, biznesową i techniczną. Złożoność danej instytucji finansowej można ustalić biorąc pod uwagę złożoność jej aktywów. Również Komitet Bazylejski przy mierzeniu złożoności skupia się na aktywach instytucji finansowej.

Według propozycji Komitetu złożoność powinna być mierzona przy pomocy następujących wskaźników:

Nie tylko banki mogą prowadzić do załamania systemu finansowego, obok banków wpływ wywierają także towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, domy maklerskie, izby rozliczeniowe czy fundusze hedgingowe. W określonych warunkach również one mogą powodować wystąpienie ryzyka finansowego czyli mogą mieć pewne cechy SIFI. Jeżeli ramy regulacyjne będą ukierunkowane wyłącznie na sektor bankowy, systemowe ryzyko może pojawić się zwłaszcza w sektorach posiadających słabe uregulowania i organy nadzorcze. Przykład AIG (American International Group), która zaangażowała się w CDS i ubezpieczanie innych instytucji finansowych i w ten sposób doprowadziła do utworzenia poważnego ryzyka systemowego, potwierdziła konieczność rozszerzania regulacji i siatki nadzoru finansowego na wszystkie instytucje, które mogą stanowić ryzyko dla stabilności systemu finansowego. Zwłaszcza, że bankructwo dużej instytucji ubezpieczeniowej może mieć wpływ na ceny aktywów majątkowych, jak również na zaufanie kapitało dawców, a w związku z tym na stabilność całego systemu finansowego. Poprzez kupno i sprzedaż aktywów za pośrednictwem efektu cenowego i efektu zarażania negatywny impuls może przejść na rynek kapitałowy i objąć banki. Wielki ubezpieczyciel może być wyeliminowany z rynku w wyniku kryzysu niewypłacalności i wtedy nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań wobec klientów ubezpieczonych na życie czy zabezpieczających swoje przyszłe renty. Powinny zatem istnieć regulacje umożliwiające przeprowadzenie uporządkowanej likwidacji czy kontrolowanego bankructwa także wielkich działających międzynarodowo koncernów ubezpieczeniowych.

Duże zagrożenie dla stabilności międzynarodowego systemu finansowego mogą generować także instytucje infrastruktury rozliczeniowo-rozrachunkowej. Zagrożenia związane z wystąpieniem ryzyka systemowego ze strony bankrutującej, istotnej systemowo instytucji infrastruktury rynkowej zostały już wcześniej zauważone przez organy regulacyjne i nadzorcze. Organy tworzące standardy istotne dla systemów płatności, rozliczeń i rozrachunku transakcji papierami wartościowymi pracują aktualnie nad ich modyfikacjami i dostosowywaniem do zmieniającej się sytuacji. W USA przy tworzeniu tych standardów (norm ostrożnościowych) bierze się pod uwagę:

Aby nie dochodziło do arbitrażu regulacyjnego między sektorami, powinny istnieć jednolite zasady dotyczące określania systemowo ważnych instytucji finansowych. To wymaga jednak uwzględnienia w mierzeniu SIFI specyfiki poszczególnych grup instytucji. Ujednolicone zasady powinny służyć procesowi przeprowadzania uporządkowanej likwidacji (kontrolowanego bankructwa) lub procesowi sanacji bez wywoływania systemowych zawirowań. Zobowiązanie się do współpracy na rzecz stworzenia narzędzi postępowania naprawczego lub też umożliwiającego kontrolowaną likwidację upadającego banku trans granicznego zostały po raz pierwszy podjęte na szczycie szefów państw i rządów grupy G20, który odbył się 25.09.2009 r. w Pittsburghu.

Kluczowe cechy procesu efektywnej, uporządkowanej likwidacji zostały zawarte w dokumencie FSB z października 2011. Zostały w nim doprecyzowane wymogi prowadzenia efektywnej, uporządkowanej likwidacji instytucji finansowych, które sprowadzają się do:

W przypadku gdy instytucja finansowa zidentyfikowana jako G-SIFI nie spełnia określonych w obowiązujących przepisach minimalnych wymogów kapitałowych wówczas niezbędne jest podjęcie działań naprawczych obejmujących:

Komisja Europejska która w oparciu o standardy ustalone przez FSB pracuje nad przygotowaniem technicznych szczegółów dotyczących zarządzania kryzysem w bankowych korporacjach trans granicznych, ustaliłą podstawowe wymogi dotyczące sporządzania planu sanacji i uporządkowanej likwidacji.

Plan sanacji powinien być:

Natomiast plan uporządkowanej likwidacji powinien być:

Uzgodnione na szczycie w Cannes działania i instrumentarium dotyczące G-SIFI wskazują, że Systemowo Istotne Instytucje Finansowe będą podlegać wzmocnionemu nadzorowi i nowym międzynarodowym standardom dotyczącym procedur, sanacji i uporządkowanej likwidacji, które zaczną obowiązywać od 2016roku.

WYKŁAD 11 – 11.12.2013

BANKOWOŚĆ MIĘDZYNARODOWA, RYNEK EUROWALUTOWY, EUROOBLIGACJE

Bankowość międzynarodowa funkcjonowała w ograniczonym zakresie w okresie międzywojennym. Powrócono do niej po wielkim kryzysie. Rozwijała się ona wówczas w sposób żywiołowy.

Po II wojnie światowej nastąpiła ewolucja banków handlowych (które zajmowały się przyjmowaniem depozytów i udzielaniem krótko- i średnioterminowych kredytów) w kierunku banków uniwersalnych (które miały poszerzoną działalność o udzielanie kredytów na sfinansowanie długoterminowych projektów inwestycyjnych, zajmowały się zarządzaniem aktywami i pasywami klientów oraz przyjmowaniem depozytów i udzielaniem kredytów w walutach obcych – ta ostatnia ich cecha stanowiła fundament rozwoju bankowości międzynarodowej)

Bankowość międzynarodowa przyjmuje różne formy:

Bankowość międzynarodowa pojawiła się pod koniec lat 50. (na początku lat 60.).

Była ona związana z zaistnieniem pewnych sprzyjających uwarunkowań:

Umożliwiło to powstawanie banków przez przepływ kapitału z banku macierzystego do oddziału/filii.

Sprawiło to także zmiany w bankowości krajowej. W kraju dla banków pojawił się konkurent – doprowadził do zmniejszenia stopy oprocentowania, wymusił na bankach krajowych odpowiednie zarządzanie finansami banku oraz poszerzenie wachlarza oferowanych usług. Doprowadziło to do większej efektywności prowadzeni banków krajowych.

Negatywna strona bankowości międzynarodowej - banki mają charakter eksterytorialny tj. nie podlegają nadzorowi ani ze strony nadzoru banku goszczącego ani macierzystego. Stanowiło to poważne niebezpieczeństwo załamania stabilizacji sektora bankowego. Wymusiło to na władzach (z grupy G10) podjęcie pewnych działań, które zmierzałyby do uregulowania funkcjonowania banków międzynarodowych. Banki te były wzajemnie ze sobą powiązane i te powiązania stwarzały niebezpieczeństwo - gdy jedno z ogniw mogło się załamać.

W 1974r powołano Komitet Bazylejski do spraw regulacji i nadzoru nad bankami – zajął się on opracowaniem regulacji funkcjonowania banków międzynarodowych

W trakcie swojej działalności wypracował trzy kompleksowe formy uregulowań

Komitet Bazylejski chciał ustabilizować działalność banków międzynarodowych, ponieważ stanowi ona w dalszym ciągu duże zagrożenie dla systemu finansowego.

W Bazylei III zaistniała konieczność wzięcia pod nadzór międzynarodowej bankowości.

Banki krajowe podlegają nadzorowi krajowemu.

W początkowym okresie banki międzynarodowe nosiły nazwę eurobanków (pomimo tego, że były zakładane przez banki amerykańskie i europejskie). Eurobanki przede wszystkim działały na rynku eurowalutowym. Nie można rynku eurowalutowego identyfikować z rynkiem walutowym strefy euro. Są to różne pojęcia.

Rynek eurowalutowy ≠ rynek walutowy strefy euro

Rynek eurowalutowy – powstał z rynku eurodolarowego.

Rynek eurodolarowy – pojawił się gdy zaistniała możliwość transferowania depozytów z USA np. do Europy (przykład: jeżeli właściciel depozytu w wysokości 1mln transferował ten depozyt z banku amerykańskiego do USA, to bank ten, po odprowadzeniu rezerwy, mógł udzielić kredytu powiedzmy na 900 tys dolarów. Kredytobiorca przeznaczył to np. na spłatę zobowiązań we Francji. Pieniądze te dostały się do Francji. Bank francuski mógł udzielić kolejnego kredytu. Następowała kreacja pieniądza kredytowego, ale denominowanego w dolarach amerykańskich. Odbywało się to głównie w Europie, dlatego dolary amerykańskie nazwano eurodolarami. Eurodolarów było coraz więcej, co doprowadziło do załamania systemu z Bretton Woods.)

Rozwój eurodolarów (czynniki):

coraz większa ilość dolarów była denominowana w bankach europejskich

Przedrostek „euro” dotyczył także:

Banki na rynku eurowalutowym aby powiększyć środki zdecydowały się na emitowanie certyfikatów depozytowych.

Zalety rynku eurowalutowego:

Wady rynku eurowalutowego:

Rynek euroobligacji – czynnikiem, który leżał u źródeł rozwoju tego rynku była decyzja władz USA o podniesieniu stopy oprocentowania – wprowadzenie opodatkowania dochodów z procentów. Wtedy na szeroką skalę rozwinęła się emisja obligacji poza USA.

Silnego impetu rozwojowego rynek ten uzyskał gdy banki komercyjne przestały udzielać kredytów krajom zadłużonym – kraje te, aby dalej funkcjonować i mieć dostęp do kapitału zaczęły się zajmować emisją euroobligacji. Euroobligacje odegrały pewną rolę w zwalczaniu kryzysu spowodowanego najpierw 4-krotnym wzrostem cen ropy naftowej (19745), a później 2-krotnym wzrostem cen ropy naftowej (1978-79)

Eurorynek obligacji:

Procedura

Bank wiodący z grupy kierowniczej daje publiczne ogłoszenie z informacją, że będą emitowane obligacje. Informacje te są kierowane do różnych banków współpracujących z bankiem wiodącym tej emisji. Pozyskiwane są w ten sposób informacje o tym jaki będzie popyt na obligacje,. Odbywa się to przez banki inwestycyjne, które oferują klientom obligacje. Bank wiodący ustala cenę i wielkość emisji.

Informacje te trafiają do banków współpracujących, które wyraziły chęć do rozprowadzania emisji. Często emisja już posiada zlecenia na zakup tych obligacji, ale zwykle taki bank kierujący zabezpiecza się poprzez zawarcie umowy z grupą banków tzw. subskrypcyjnych (decydują się, że zakupią pewną część wyemitowanych akcji). Bank kierowniczy przenosi ryzyko na inne banki z grupy subskrypcyjnej. Banki z grupy subskrypcyjnej i bank wiodący także zawierają umowę z bankami z grupy sprzedającej, którzy zajmują się finalna sprzedażą obligacji. Proces emisji obligacji jest rozłożony w czasie. Czas to pieniądz - emisja jest bardzo kosztowna.

Skrócone metody emisji

Występuje tylko bank wiodący, który na swój rachunek przejmuje całość emisji i ewentualnie zawiera umowę z kilkoma bankami sprzedającymi. Następuje skrócenie okresu. Ogromna odpowiedzialność banku kierującego emisją, który może nie sprzedać wszystkich obligacji.

Na rynku euroobligacji konsorcjum emisyjne ma charakter międzynarodowy.

WYKŁAD 12 – 18.12.2013

PRZEPŁYWY KAPITAŁOWE – BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE

Ważna rola przepływów pieniężnych w latach 80. – postępujący proces liberalizacji i deregulacji

Wcześniej przepływy miały miejsce z krajów wysoko rozwiniętych do mało rozwiniętych. Aktualnie wygląda to inaczej – przepływy kapitałów z jednego wysoko rozwiniętego kraju do innego wysoko rozwiniętego kraju. Wcześniej głównym powodem przepływów był brak dostatecznego posiadania środków.

KAPITAŁ ZAGRANICZNY – podział wg kryterium własności:

Napływ kapitału w istotny sposób stanowi wsparcie niedostatecznych własnych oszczędności. Przypływ kapitału niesie ze sobą pewne korzyści: przynosi z sobą nowoczesne technologie i techniki produkcji; produkuje na wielką skalę; przedsiębiorstwa są w stanie więcej eksportować i wymuszają wzrost jakości produkcji miejscowych dostawców. Korzyści zarówno dla inwestora jak i dla kraju przyjmującego inwestycje.

Korzyści wynikające z inwestycji bezpośrednich:

Inwestycje bezpośrednie (definicja MFW, OECD) – to lokaty kapitału w przedsiębiorstwie zagranicznym użyte w celu uzyskania trwałego wpływu na jego działalność . Ich głównym motywem jest chęć kontrolowania i zarządzania przedsiębiorstwem zagranicznym. Minimalny udział kapitału, który jest niezbędny do uzyskania kontroli to udział w wysokości min. 10% kapitału lub udziałów uprawniających do głosowania. Jeżeli udziały w przedsiębiorstwie zagranicznym są tak niskie, że nie wpływają na podejmowanie decyzji przez innych partnerów spółki (poniżej 10%), to mają one charakter inwestycji portfelowych lub aliansu zagranicznego.

Zasadniczą różnicą pomiędzy inwestycjami bezpośrednimi i pośrednimi jest możliwość zarządzania i sprawowania kontroli nad inwestowanym kapitałem -w przypadku inwestycji bezpośrednich i jej brak w przypadku inwestycji pośrednich

Inwestycje bezpośrednie a portfelowe – główne różnice:

kategorie różnicujące inwestycje bezpośrednie inwestycje portfelowe
najczęstszy inwestor korporacje międzynarodowe jednostkowy kapitał prywatny
cel inwestycji sprawowanie efektywnej kontroli nad działalnością ze strony inwestora zagranicznego nie prowadzą do ustanowienia efektywnej kontroli ze strony inwestora zagranicznego nad działalnością przedsiębiorstwa
najważniejsze motywy uwzględnienie przez inwestora nie tylko stopy zysku i strat lecz również wielu czynników korzystna stopa % i niskie ryzyko są głównymi motywami
horyzont czasowy korporacja rozpatruje daną lokatę przez pryzmat korzyści jakie przyniesie dana inwestycja z punktu widzenia maksymalizacji długookresowej stopy zysku inwestor zainteresowany jest głównie akcjami przedsiębiorstw zagranicznych przynoszących najwyższe korzyści w krótkim czasie
czas trwania inwestycji długookresowa inwestycja chwilowa
rodzaj aktywów przekazywanych przez inwestora inwestor obejmuje cały „pakiet” aktywów – finansowych, technologicznych,
know-how
inwestycje wyłącznie finansowe
szybkość wejścia na rynek i wycofania się z rynku zarówno wejście na rynek i jego opuszczenie to proces długotrwały łatwość wejścia i wyjścia z rynku
stabilność inwestycji wysoka stabilność, inwestor jest zainteresowany stałym strumieniem dochodu mała stabilność, inwestor nabywa akcje (obligacje) w zależności od aktualnych notowań
zakres kontroli inwestycja ma większy lub mniejszy wpływ na rentowność danego przedsiębiorstwa inwestycja nie ma wpływu na rentowność przedsiębiorstwa, w którym ma udziały
możliwość stosowania zachęt przez kraj przyjmujący inwestycję skomplikowany i kosztowny proces zachęt dla inwestora w przypadku papierów rządowych łatwość zachęcania inwestorów
stosunek opinii publicznej w kraju przyjmującym inwestycję

duża świadomość społeczeństwa o rozmiarach inwestycji

mała świadomość społeczeństwa o inwestycji

Inwestycje bezpośrednie mogą występować w dwóch formach:

Formy w jakich mogą być prowadzone przedsiębiorstwa:

Ze względu na strategie inwestycyjne prowadzenie działalności gospodarczej za granicą można rozpocząć (dot. inwestycji bezpośrednich):

Typy fuzji i akwizycji:

Najbardziej rozpowszechnioną formą bezpośrednich inwestycji zagranicznych są wspólne przedsięwzięcia inwestycyjne, tzw. join venture. Jednakże, one również mają problemy. Mamy tutaj do czynienia z kilkoma partnerami, którzy mają zamiar współpracować. Join venture jest dwojako rozumiane:

Wadą inwestycji bezpośrednich jest możliwość powstawania konfliktów między partnerami prowadzącymi działalność:

Zaletą inwestycji bezpośrednich jest szybszy wzrost gospodarczy, wzrost zatrudnienia.

Ze względu na ograniczenia w sprawowaniu kontroli i konflikty z partnerami– join venture jest gorszą formą strategii przedsiębiorstwa na rynku zagranicznym w porównaniu z solo venture.

WYKŁAD 13 – 08.01.2013

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE FINANSOWE

W literaturze międzynarodowe organizacje finansowe najczęściej określa się jako zinstytucjonalizowaną formę współpracy suwerennych państw w dziedzinie finansów. Charakterystyczną cechą tej współpracy jest istnienie stałych organów podejmujących decyzje dotyczące wspólnych zadań i środków służących do ich realizacji.

Podział organizacji:

Motywy:

Klasyfikacje międzynarodowych organizacji finansowych:

Kryterium
zasięg geograficzny
  • regionalne

  • światowe

charakter uczestników
  • międzynarodowe (państwowe)

  • pozarządowe (osoby fizyczne lub prawne)

dostępność członkowstwa
funkcje i władza
  • koordynacyjne - decyzje są uzgadniane, państwa są suwerenne w swych prawach

  • ponadnarodowe – delegacja uprawnień państw na rzecz wspólnot

stopień integracji
  • unia płatnicza, strefa walutowa, system walutowy, unia monetarna

zakres kompetencji
  • ogólne

  • wyspecjalizowane

Wyodrębniamy 4 podstawowe funkcje:

Globalna architektura:

Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei (najstarsza organizacja, która powstała w 1930r.) – jej członkami były banki centralne z różnych krajów; początkowo jej celem była obsługo pożyczek zaciągniętych przez Niemcy i spłaty reparacji wojennych; z czasem działalność ewoluowania do bycia bankiem banków centralnych.

Najstarszą organizacją jest Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei – zorganizowany w formie spółki akcyjnej (akcjonariuszami są banki centralne poszczególnych krajów), kapitał wynosi 1 500 mln złotych franków (sztuczna waluta) został podzielony na 600 tyś akcji. Naczelnym organem jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, które odbywa się raz w roku. Rada Dyrektorów – w jej skład wchodzą dyrektorzy banków krajowych. Powstał aby spłacać reparacje wojenne. Ewaluował do roli banku centralnego

Zgodnie ze statutem bank koncentruje swoja działalność na dziedzinach:

Do podstawowych zadań BRM należy:

Działalność BIS w zakresie koordynacji współpracy z BC i międzynarodowymi instytucjami finansowymi Realizowana jest poprzez stałe komitety i zespoły.

BRM - spółka akcyjna, w której swoje udziały mają banki centralne

Ogólny schemat ogranizacyjny BRM

BRM podzielony jest na 3 departamenty:

Badania prowadzone przez BIS (poświęcone m.in. problemom gospodarczym, finansowym, prawnym) wspierają działalność tzw. Basel-based Committees, czyli komitetów, których głównym celem jest zapewnienie stabilności światowego systemu finansowego. Bank jest także centrum wymiany danych statystycznym miedzy BC, a także upublicznianie informacji na temat bankowości międzynarodowej, instrumentów finansowych i walut. Dane statystyczne dotyczą w szczególności:

BIS dokonuje regularnych publikacji w Annual Report (Raporcie Rocznym), Quarterly Reviwe (Przeglądzie Kwartalnym), w seriach BIS Papers i BIS Working papers. Działalność banku obejmuje również organizacje seminariów i warsztatów.

Od wielu lat NBP ma w BIS rachunek nostro oraz terminowe lokaty w walutach wymienialnych. Wśród nich znajdują się również specjalne depozyty terminowe, tzw. FIXBIS, umożliwiające zachowanie narosłych odsetek mimo wycofania środków z depozytu w trakcie umowy. Polska…

Organizacje współpracujące z BIS

Zależne od BIS Niezależne od BIS
Bazylejski komitet nadzoru bankowego Rada stabilności finansowej
Komitet globalnego systemu finansowego Międzynarodowe stowarzyszenie organów nadzoru ubezpieczeniowego
Komisja ds. Systemów płatności i rozliczeń Międzynarodowe stowarzyszenie.. Ubezpieczeń
Komitet rynków
Grupa zarządzania bankami centralnymi
Komitet irvinga fishera

MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY – największa międzynarodowa organizacja finansowa na świecie grupująca 188 krajów członkowskich. Lata 60 to wejście do MFW 35 krajów postkolonialnych które wymagały pożądanego zastrzyku środków pieniężnych.

Pierwotne cele MFW (art. I Statutu MFW) sprowadzają się do realizacji następujących zadań:

Struktura organizacyjna MFW

Rada Gubernatorów – tworzą ja przedstawiciele krajów członkowskich (ministrowie finansów, a ich zastępcami są prezesi banków centralnych)

Rada Administracyjna stanowi władzę wykonawczą MFW. W jej skład wchodzi 24 dyrektorów, z czego 5 jest mianowanych, a 19 wybieranych. Każdy z nich ma zastępcę. Rada jest odpowiedzialna za bieżącą działalność funduszu. Decyzje podejmuje na podstawie opracowań przygotowanych przez służby MFW. Większość czasu poświęca sprawom krajów członkowskich. …

Źródłem finansowania działalności MFW są :

Formy kredytów MFW:

Otrzymanie kredytu od MFW uzależnione jest od wykonania pewnych zaleceń. Kredyt zwykle nie jest udzielany w całości tylko transzami. Kolejne transze są wypłacane gdy dany kraj wypełnia kryteria wykonawcze.

Klasyfikacja pomocy kredytowej udzielanej przez MFW

Pomoc kredytowa MFW:

Obecnie funkcjonujące formy kredytowe:

Obszary działania pomocy technicznej i szkoleń prowadzonych przez MFW:

Pomoc techniczna i szkolenia:

Budowa i kształtowanie zdrowego systemu finansowego jest procesem rozłożonym w czasie, który wymaga wprowadzenia w życie wiele nowych standardów i procedur. proces ten powinien być monitorowany i oceniany stąd z inicjatywy MFW i Banku Światowego został uruchomiony program FSAP (Program Oceny Sektora Finansowego). Program ten ma na celu zidentyfikowanie wrażliwości sektora…

MFW przyznał Polsce elastyczną linię kredytową w wysokości 20,58 mld dolarów. Jesteśmy drugim krajem po Meksyku, który dostał taki przywilej. Otrzymały go tylko wybrane państwa…

Wcześniej MFW oferował pomoc tylko dla krajów, które były w głęboki m kryzysie. MFW przypominał trochę dobrego wujka który daje im pieniądze, bo nikt inny nie chce ich dać,ale jednocześnie był złym żandarmem który pilnuje aby wypełniały one określone warunki. Elastyczna linia kredytowa to nowy instrument, gdzie MFW nie jest żandarmem i niczego nie wymusza. Nie jesteśmy ograniczeni żadnymi warunkami

Na co rząd wyda więc pieniądze z kredytu?
Zakładamy, że w ogóle nie będziemy z nich korzystać. Te pieniądze wejdą w skład rezerwy NBP…

…i bank narodowy uznałby, że musi interweniować i bronić spadającej wartości złotego, będziemy mogli wykorzystać pieniądze z linii kredytowej

WYKŁAD 14 – 15.01.2013

Międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju – bank światowy

Celem statutowe Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju:

Członkowstwo i struktura organizacyjne

Działalność pożyczkowa Banku światowego

Działalność pożyczkowa Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju może przybierać różne formy:

Do podstawowych zasad w działalności kredytowej banku należy zaliczyć:

Zabezpieczeniem działalności Banku światowego są jego zasoby finansowe na które składają się kapitał zakładowy fundusze własne oraz zaciągane pożyczki. Kapitał zakładowy ma charakter udziałowy. Udziały tworzą:

Działalność IBIRD:

Działalność kredytowa banku. MBOiR udziela kredytu tym krajom rozwijającym się, które mają minimalny poziom wiarygodności kredytowej. Bank jest dla nich ostatecznym kredytodawcą. W miarę jak kraje są wprowadzone na międzynarodowy rynek finansowy, a ich dochód na mieszkańca wzrasta, zaczynają coraz mniej pożyczać od Banku. IBRD udziela kredytów głównie rządom krajów członkowskich oraz instytucjom i bankom mającym gwarancje rządowe.

W latach powojennych działalność Banku koncentrowała się na finansowaniu odbudowy krajów ze zniszczeń wojennych. Następnie IBRD finansował dalszy rozwój tych państw. Od początku lat 60. Bank zajął się finansowaniem projektów realizowanych w krajach rozwijających się. Lata 80. to okres rozwiązywania problemu kryzysu zadłużenia. W latach 90. Bank uczestniczył w akcjach promocyjnych organizowanych przez MFW na rzecz państw objętych kolejnymi kryzysami finansowymi, a także finansował projekty inwestycyjne w krajach postsocjalistycznych.

Roszczące potrzeby pożyczkowe krajów członkowskich zmuszają IBRD do szukania dodatkowych źródeł finansowania. Głównym źródłem dochodów jest emisja obligacji średnio- i długo-terminowych, a także krótkoterminowych na rynkach międzynarodowych. Obligacje banków są zabezpieczone funduszem gwarancyjnym a więc obciążone niewielkim ryzykiem korzystają też z przywilejów co sprawia że są pierwszorzędną lokatą i są chętnie kupowane zarówno przez inwestorów indywidualnych jak i instytucjonalnych

Pożyczki IBRD

Bank zdywersyfikuje źródła finansowania, oferując swoje obligacje inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym. Zgodnie ze statutem IBRD może pożyczać tylko, jeśli kraje członkowskie zatwierdza rynek, na którym będą oferowane obligacje oraz waluty na których będą denominowane pożyczki. Bank zaciąga pożyczki na rynkach finansowych głównie w formie obligacji…

Głównym źródłem dochodów jest emisja obligacji średnio- i długoterminowych a od 1983r. także krótkoterminowych, na rynkach międzynarodowych. W 1989r. dokonano pierwszej emisji obligacji globalnych , w wysokości 1,5mdl dolarów.

Zasady udzielanie kredytów:

IBRD udziela kredytów na finansowanie określonych projektów inwestycyjnych. Oprócz tego przedmiotem jego działalności są udzielanie gwarancji, organizacja i uczestnictwo w pożyczkach (CO finansing), sprzedaż udziałów, w celu ograniczenia ryzyka finansowego.

Bank stosuje przy udzieleniu kredytu następujące zasady:

Klasyfikacja kredytów IBRD:

Instrumenty kredytowe INRD dzielą się na dwie kategorie:

Podstawową grupę…

Udział kredytów dostosowawczych – na początku lat 90. Wynoszący poniżej 25% - po przejściowej…

Najbardziej zacofanym krajem członkowskich jest Afryka Subsaharyjska

Obligacje banku są zabezpieczone funduszem gwarancyjnym a zatem obciążone niewielkim ryzykiem, korzystają też z przywilejów co sprawia że są pierwszorzędną lokatą.

Milenijne cele rozwoju (Milenium Development Goals) obejmują:

  1. Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu (zredukowanie do 2015r. liczby ludności żyjącej za mniej niż 1 USD dziennie o połowę oraz ograniczenie o połowę liczby ludzi cierpiących głód)

  2. Zapewnienie powszechnej edukacji dla wszystkich dzieci na poziomie podstawowym do 2015r.

  3. Promocję różnorodności płci i równouprawnienie kobiet poprzez wyeliminowanie różnic między płciami w dostępie do edukacji podstawowej do 2005r. i na wszystkich szczeblach edukacji od 2015

  4. Ograniczenie śmiertelności dzieci poniżej 5 roku życia o 2/3 do 2015

  5. Ograniczenie liczby matek umierających przy porodzie o3/4 do 2015

  6. Zredukowanie o połowę liczby osób żyjących z HIV/AIDS chorujących na malarię lub inne choroby zakaźne do 2015r.

  7. Poprawę stanu środowiska naturalnego Ziemi poprzez integrację zasad trwałego rozwoju w programach politycznych poszczególnych krajów. Odwrócenie się tendencji wyczerpywania się zasobów. Zmniejszenie o połowę liczby osób żyjących bez dostępu do wody pitnej do 2015r. oraz znaczącą poprawę jakości życia ludzi żyjących w slumsach do 2020

  8. Rozwinięcie globalnej współpracy na rzecz rozwoju poprzez rozwija nie otwartego, przewidywanego, niedyskryminacyjnego i przejrzystego światowego systemu handlowego. Uwzględnienie specjalnych potrzeb krajowych najmniej rozwiniętych, wyspiarskich i śródlądowych ( zwłaszcza w zakresie dostępu do rynków krajowych rozwiniętych, redukcja długów, zwiększania pomocy rozwojowej). Wszechstronne podejście do kwestii oddłużenia państw Południa, wypracowanie strategii na rzecz zapewnienia pracy młodemu pokoleniu, zapewnienie dostępu do leków dla krajów rozwijających się oraz umożliwienie im korzystania z dobrodziejstw nowoczesnych technologii

W Raporcie 23 dotyczącym rozwoju na świecie publikowanym przez BŚ sformułowano 7 celów będących częścią nowej międzynarodowej strategii rozwoju:

  1. ubóstwo …

  2. śmiertelność niemowląt - zmniejszenie o 2/3 wskaźnika śmiertelności niemowląt i dzieci do lat 5.

  3. śmiertelność matek - ograniczenie o 3/4 wskaźnika śmiertelności matek do 2015r.

  4. Zdrowie - zapewnienie dostępu do usług medycznych...

  5. środowisko naturalne – wprowadzenie narodowej strategii nieprzerwanego wzrostu do 2005 dzięki zapewnieniu, że bieżące straty w zasobach maturalnych zostaną usunięte do 2015r.

  6. dyskryminacja płci – zapewnienie równości płci poprzez eliminację dysparytetu w podstawowym i średnim wykształceniu

Na szczycie milenijnym ONZ w 2002r. na realizację milenijnych celów rozwoju wyraziło zgodę 189 krajów z całego świata. Osiągnięcie założonych celów do 2015r. wymaga wsparcia finansowego ze strony krajów uczestniczących w tej konferencji, banków rozwojowych, agencji rządowych i pozarządowych instytucji finansowych. Sukces w realizacji milenijnych celów rozwoju zależy zatem od zorganizowania środków finansowych odpowiedniej wielkości. Na konferencji Monterrey w 2002r. został osiągnięty konsensus dotyczący partnerstwa między krajami rozwijającymi się i krajami przemysłowymi, kraje rozwijające się (biedne) przejmują odpowiedzialność za swoje programy rozwojowe, które pozwolą im na osiągnięcie wyznaczonych celów rozwojowych, podczas gdy bilateralne kraje w ich dążeniu do redukcji biedy. Bank Światowy aktywnie uczestniczy w tej współpracy, pełni też funkcje koordynacyjne w tym zakresie.

Wzrost gospodarczy i redukcja ubóstwa na świecie w latach 1990-2015

Prognozy dotyczące stóp wzrostu i redukcji ubóstwa na świecie wykazują że regionem którym jest największy udział żyjących poniżej 1 USD dziennie jest Afryka subsaharyjska (44,6% w 1990 i 46,4 w 2001). Liczby te pokazują że w tym regionie świata zwiększyła się absolutnie liczba ludności żyjących poniżej 1 SUD jak również udział procentowy tej grupy ludności w całej populacji. Przyjęte w 2000 roku cele milenijne przewidywały redukcję ubóstwa w tym regionie do 22,3% w 2015, jednak niski wzrost gospodarczy i plagi które nękają ten region, wymusiły korekty przyjętego celu do 38,4%. Regionem w którym także zanotowano wzrost…

Tam gdzie zanotowano postępy we wzroście gospodarczym, są one konsekwencją przedsięwzięć podjętych przez same kraje rozwijające się, w szczególności w zakresie poprawy klimatu inwestycyjnego i w zakresie inwestowania w kapitał ludzki. Badania Banku Światowego potwierdzają że pomoc finansowa ze strony krajów bogatych i międzynarodowych instytucji finansowych odegrała także istotną rolę. Dotyczy to zwłaszcza zaangażowania BŚ. Postępy odnotowane w obszarze zdrowia i kształcenia były możliwe między innymi dzięki wsparciu finansowania odpowiednich projektów przez BŚ kwotą 30 mld USD. Uwzględniając roczne nakłady w wysokości 1,3 mld USD na zdrowie, wyżywienie i projekty ludnościowe BŚ stał się także największym dawcą pomocy finansowej w zakresie wspierania programów dotyczących szeroko pojmowanego zdrowia.

W celu stworzenia korzystnych warunków dla wzrostu gospodarczego, który jest istotnym członkiem pozwalającym na redukcję ubóstwa i osiągnięcie celów podejmowanych jest pomoc w redukcji zadłużenia, które zwłaszcza w krajach…

Grupa Banków Światowych

Grupa Banków Światowych obejmuje następujące organizacje:

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY (EBI, EIB)

Data powstania: 1.1.1959r

Siedziba: Luksemburg

Członkowie: wszystkie państwa członkowskie UE

Podstawa traktatowa: art. 129, 130 Traktatu o EWG. Po wejściu w życie Traktatu o Unii Europejskiej zastąpiony przez art., 198d,e Traktatu

Organy: Rada Gubernatorów, Rada Dyrektorów, Komitet Kierowniczy, Komitet Kontrolerów

Celami powołania EIB są:

EBI – ORGANY KIEROWNICZE:

W skład Komitetu Audytorów 9kontrolnego) wchodzi: 3 członków desygnowanych na 3-letnią kadencję z możliwością reelekcji

Warunki udzielania pożyczek

POŻYCZKI INDYWIDUALNE POŻYCZKI GLOBALNE
Wysokość Dla inwestycji przekraczających 25 milionów EUR Na inwestycje o wartości od 40 000 EUR do 25 milionów EUR
Rodzaj inwestycji Infrastruktura wszelkiego rodzaju. Produkcja energii i transport, ochrona środowiska naturalnego, przemysł i usługi, badania naukowe i rozwój, zdrowie i edukacja Inwestycje, zwłaszcza inwestycje MŚP i miast, w przemysł i usługi, zaawansowane technologie, oszczędność energii, środowisko naturalne, uzdatnianie wody oraz lokalną infrastrukturę, w tym infrastrukturę zdrowia i edukacji
Beneficjenci Promotorzy publiczni, w tym miasta, przedsiębiorstwa prywatne i banki Małe i średnie przedsiębiorstwa, promotorzy publiczni, w tym miasta
Ramy finansowania Bez ograniczenia kwoty absolutnej. Jednakże, maksymalnie 50 proc. łącznego kosztu inwestycji (do 90 proc. w przypadku łączenia finansowania z funduszami unijnymi) Do 50 proc. łącznego kosztu projektu
Okres pożyczki Zazwyczaj od 5 do 12 lat w przypadku projektów dotyczących przemysłu; 15-25 lat w przypadku projektów dotyczących infrastruktury i energii na dostosowanych do potrzeb indywidualnych warunkach Określane przez właściwy bank partnerski EBI
Stopa procentowa Stała stopa procentowa (z lub bez klauzuli rewizji) lub zmienna stopa procentowa. Stopa procentowa odpowiada kosztom pozyskiwania funduszy, do której dolicza się niewielką marżę na pokrycie kosztów administracyjnych.
Waluty Pożyczki mogą być udzielane w jednej lub więcej walutach (euro, złoty, dolar amerykański, frank szwajcarski, jen japoński)
Spłata Zwykle roczne lub półroczne raty o stałym oprocentowaniu. Możliwe są spłaty dostosowane do indywidualnych potrzeb, łącznie z okresem karencji spłaty kapitału
Gwarancje Gwarancje są negocjowane na zasadach indywidualnych i zwykle obejmują gwarancję bankową lub inne zabezpieczenie pierwszej klasy

Koszt pozyskania kredytu w EBI jest niższy, bo jest to organ non-profit.

Pożyczki globalne - kredytobiorca musi wystąpić z wnioskiem (w Luksemburgu) lub innej siedzibie. Wnioski są sprawdzane pod względem merytorycznym i technicznym. (ważne jest także spełnienie wymogów ochrony środowiska)

Z uwagi na to, że kryterium działalności EBI nie jest zysk i jego maksymalizacja, warunki udzielania kredytu są korzystne dla kredytobiorcy – tabela

Bank ten może także udzielać kredytów podmiotom spoza UE.

EBI może max finansować 50% kosztu inwestycji (lecz może wzrosnąć do 90% pod pewnymi warunkami).

  1. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią fundament gospodarki rynkowej. To one w głównej mierze decydując o wzroście gospodarczym i poziomie zatrudnienia.

  2. Głównym atutem małych i średnich przedsiębiorstw jest sprawne adaptowanie wewnętrznych zasobów…

Pożyczki dla krajów Europy Środkowo – Wschodniej :

- energia – 22

- telekomunikacja 18%

- transport 39%

- Ochrona środowiska 15%

- inne 6%

Jednym z ważniejszych kierunków działalności EBI jest pomoc dla MSP. Europejski Bank Inwestycyjny zapewnia małym i średnim przedsiębiorstwom (MS) średnio- i długoterminowe finansowanie poprzez kredyty globalne. Są to linie kredytowe dla pośredniczących banków lub instytucji finansowych, które następnie dopożyczają te fundusze na wsparcie dla projektów inwestycyjnych na małą skalę, często realizowanych przez MSP zatrudniające mniej niż 250 pracowników. Ranga małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej nie podlega dyskusji głównie z uwagi na fakt, że w UE istnieje około 20 mln prywatnych form, co stanowi 99% ogółu firm, które zatrudniają blisko 70 mln ludzi, w porównaniu z 38 mln pracującymi w duzych firmach. Już na szczycie Cannes w 1995 szefowie państw i rządów UE uznali pomoc finansową dla MSP za decydującą o tworzeniu nowych miejsc pracy. Zwłaszcza w powiązaniu z faktem, że w wielkich firmach ciągle narastają tendencje do racjonalizacji procesów produkcyjnych i redukcji zbędnego zatrudnienia. W tym celu powierzono EBI zarządzanie specjalnym funduszem aktywizacji drobnych i średnich przedsiębiorstw i tworzenie w ten sposób dodatkowych miejsc pracy. Do dyspozycji postawiono wówczas Bankowi a mld ECU.

W związku z koniecznością dostosowywania przez EBI definicji MSP stosowanej dotychczas przez Bank do definicji Komisji Europejskiej, maksymalny próg zatrudnienia w firmach uważanych za MSP został obniżony z 500 do 250 pracowników. W tej sytuacji duża ilość firm wypadła z możliwości zaciągania pożyczek globalnych, a jednocześnie ich projekty nie kwalifikowały się do pożyczek indywidualnych (powyżej 25 mln EUR). EBI chcąc zlikwidować tę lukę zaproponował w 2004 roku uzupełnienie oferty kredytów globalnych o nowy produkt, tzw. Kredyty mid-caps skierowane do przedsiębiorstw średniej wielkości – większych niż MSP, ale zatrudniających mniej niż 3000 pracowników.

Kredyty mid-caps to kredyty grupowe udzielane za pośrednictwem pośredników finansowych dla firm zatrudniających mniej niż 3000 pracowników.

Realizacja wytycznych Rady Europy podjętych na szycie w Amsterdamie skutkowała zobowiązaniem EBI do rozwoju nowej formy finansowania małych i średnich przedsiębiorstw wykorzystujących wysokie technologie i mających duży potencjał wzrostu „SME Window” czyli specjalne okienko kredytowe dla finansowania projektów wysokiej technologii małych i średnich przedsiębiorstw posiadających możliwość potencjalnego szybkiego wzrostu (okienko to stanowi najbardziej innowacyjną postać ASAP (Amterdam Special Action Programme). W grudniu 1998 roku na szczycie w Wiedniu rada Europejska, wyrażając swe wsparcie dla działalności małych i średnich przedsiębiorstw, zaprosiła EBI do finansowania operacji kapitału podwyższonego ryzyka. W celu efektywniejszego wykorzystania środków i sprawniejszej obsługi rynku venture capital powstał w 2000 roku w oparciu o decyzję Rady Gubernatorów EBI Europejski Fundusz Inwestycyjny wchodzący w skład grupy EBI.

EFI, którego EBI jest głównym udziałowcem (60%) wraz z Komicja Europejską (30%), grupa banków i innych instytucji finansowych specjalizuje się w kapitale podwyższonego ryzyk, w poręczeniach

Od 2000 roku dzięki środkom EBI, Fundusz zmobilizował około 4 mld EUR na inwestycje z udziałem kapitału podwyższonego ryzyka w szybko rozwijającej się MSP, w ten sposób wspierając strategię lizbońską.

Bank i EFI postanowiły połączyć posiadane środki w celu bardziej efektywnego wykorzystania i uzupełnienia finansowych instrumentów pomocy dla MSP.

WYKŁAD 15 –22 .01.2013

ZADŁUŻENIE ZAGRANICZNE

Problem rozpoczął się w latach 80. XX w. W literaturze można spotkać się z liczbami mówiącymi, że w latach 1820-1945 mieliśmy do czynienia z blisko 130 przypadkami wpadnięcia w pułapkę zadłużenia zagranicznego.

Przyczyny gwałtownego zadłużenia:

W 1989 r. FED rozpoczął walkę z inflacją (podnoszono stopy procentowe do niebotycznych wysokości).

Zadłużenie poważnym problemem stało się w latach 90. Kraje, które zaciągały kredyty od banków komercyjnych, nie były w stanie ich spłacić.

Symptomy wzrostu zadłużenia pojawiły się znacznie wcześniej.

Sierpień 1982 – Minister finansów podał do publicznej wiadomości, że Meksyk nie jest w stanie wywiązywać się z zadłużenia (później Brazylia, Argentyna, Wenezuela). W rezultacie ok. 30 krajów ogłosiło to, że nie są w stanie spłacać swoich zobowiązań.

Przyczyny wzrostu zadłużenia:

  1. wewnętrzne

  1. zewnętrzne

Koszty odmowy długu przez państwo suwerenne

Kiedy suwerenny pożyczkobiorca podejmuje decyzję o niewypłacalności powinien rozważyć trzy główne rodzaje kosztów, które poniesie:

  1. konfiskata aktywów. Wierzyciele suwerennego banku mogą przekonać rząd o celowość konfiskaty aktywów dłużnika znajdujące się w zasięgu jurysdykcji

  2. przekreślenie możliwości zaciągania pożyczek w przyszłości. Kraj, który odmówił płatności, zostałby usunięty międzynarodowego rynku kapitałowego na co najmniej kilka lat

  3. zmniejszenie korzyści wynikających z wymiany międzynarodowej (niebezpieczeństwo konfiskaty dóbr w handlu międzynarodowym stanowiące własność dłużnika, o ile przekroczyły granice kraju wierzyciela). Suwerenny bank miałby bardzo ograniczone możliwości angażowania się w wymianę międzynarodową.

Korzyści z odmowy zwrotu długu przez państwo suwerenne

Korzyścią z ogłoszenia stanu niewypłacalności jest to że dłużnik unika spłacenia odsetek i kapitału swego długu zagranicznego. To też ma tym większą korzyść z niewypłacalności im większa jest suma pieniędzy, którą powinien płacić wierzycielowi.

Restrukturyzacja zadłużenia – zmiana warunków spłaty długu, rozłożenie długu na dłuższy okres (czy też obniżenie odsetek)

Plan Mitteranda (Klub Paryski)

Koncepcja senatora Bradley'a – częściowe umorzenie ługów połączone z realizacją programów dostosowań strukturalnych, wspartych dopływem nowych kredytów. Stopa procentowa w każdym roku byłaby obniżona
o 3%.

Plan J.A Bakera przewiduje wsparcie kredytowe przez banki komercyjne i organizacje międzynarodowe krajom realizującym przyczyny dostosowywane w uzgodnieniu z MFN i Bankiem Światowym

Plan N.F Brady’ego – banki komercyjne powinny poważnie zredukować raty kapitałowe i odsetki od udzielanych przez nie kredytów krajom dłużniczym. MFW i Bank Światowy powinny udzielać krajom dłużniczym nowych kredytów, z których część byłaby przeznaczona na płatności odsetek i rat kapitałowych

Przykłady operacji swapowych, które przeprowadzono na rynku długów w latach 80. (s to tzw. swapy trzeciej generacji)

  1. Zamiana długu na udziały w kapitale własnym przedsiębiorstw w kraju zadłużonym (debt for equity swap)

  2. Zmiana długu na towary eksportowane z kraju zadłużonego (debt for export swap lub debt for goods swap)

  3. Zamiana długu na obligacje emitowane przez kraj zadłużony w ramach restrukturyzacji zadłużenia (debt for bond swap)

  4. Zamiana długu na wydatki na ochronę środowiska w kraju zadłużonym (debt for nature swap)

  5. Zamiana długu na inny dług (debt for debt swap)

  6. Niekonwencjonalna zamiana długu na transfer piłkarza wywodzącego się z kraju zadłużonego (debt for football swap)

Uproszczona procedura typowej transakcji zmiany długu na kapitał kraju dłużniczego obejmuje dwie podstawowe fazy.

W pierwszej zainteresowana korporacja międzynarodowa lub instytucja finansowa zaleca bankowi komercyjnemu (inwestycyjnemu) dokonanie zakupu określonej kwoty długu zagranicznego wybranego kraju dłużnika na wtórnym rynku kapitałowym.

W drugiej fazie nabywca długu zagranicznego denominowanego w walucie zagranicznej i działając za pośrednictwem upełnomocnionego banku komercyjnego, dokonuje w banku centralnym kraju dłużniczego jego zamiany na walutę kraju dłużniczego.

Dla przykładu firma, która byłaby zainteresowana inwestowaniem w Peru może nabyć dług zagraniczny o wartości 10 mln USD na wtórnym rynku już za 5 mln USD, a następnie zamieni je w Narodowym banku Peru na kwotę odpowiadającą 8 mln USD. Bank Peru w ten sposób likwiduje 5 mln USD długu zagranicznego, podczas gdy inwestor zagraniczny wchodzi w posiadanie kapitału peruwiańskiego w równowartości 8mln USD za 5 mln USD co jest równoznaczne z uzyskaniem subsydium w wysokości 37,5%.

Inwestorzy zagraniczni w ten sposób zyskują dostęp do znacznie tańszych źródeł krajowych funduszy pieniężnych aniżeli gdyby dokonywał zakupu lokalnych środków pieniężnych bezpośrednio na rynkach dewizowych – nawet po odliczeniu prowizji i opłat bankowych.

Narodowy program wykorzystania operacji swapowych Meksyku przewiduje możliwość 100% refundacji w walucie lokalnej długów dolarowych skupowanych przez inwestorów zagranicznych, o ile uzyskaną walutę przeznaczą oni na zakup akcji prywatyzowanych przez firm państwowych.

W prawie międzynarodowym istnieje pojęcie długu ohydnego. Dług ohydny –według norm prawa międzynarodowego - jeśli był zakontraktowany przez rząd niedemokratyczny i nie skorzystało na nim społeczeństwo kraju – pożyczkobiorcy. „Jeśli władza despotyczna przyjmuje dług nie według potrzeb i interesów państwa, ale by umocnić swój reżim despotyczny, by gnębić społeczeństwo, które z nim walczy, ten dług jest ohydny dla całego społeczeństwa. Ten dług nie jest obligatoryjny dla narodu: to dług reżimu, dług osobisty władzy, która ją kontrolowała, w efekcie znika on razem z upadkiem tej władzy”- pisał w latach 20 ub. wieku prawnik Alexander Sack, teoretyk tej zasady. Sack proponował: żeby rządy powołujące się na tę doktrynę dostarczyły dowody, że pożyczki nie służył interesowi publicznemu i że wierzyciele byli tego świadomi. Sami wierzyciele muszą udowodnić, że fundusze były wykorzystane w interesie kraju. Jeśli nie byliby w stanie tego udowodnić, dług byłby uznany za nieobowiązujący nowy rząd, był on bowiem transakcją prywatną między wierzycielem i pożyczkobiorcą

„Długi zakontraktowane i wykorzystywane dla celów sprzecznych z interesami społeczeństwa, o czym wie pożyczkodawca, nie spełniają warunków, pozwalających uznać legalność długów. Pożyczając w takich warunkach, pożyczkobiorcy popełniają wrogi akt wobec społeczeństwa. Dlatego też nie powinni oczekiwać od społeczeństwa wyzwolonego spod władzy despoty, że będzie on honorować jego osobiste długi”

Można rozszerzyć to pojęcie, biorąc pod uwagę, że bankierzy Północy i kierownicy Banku Światowego nie reagowali na nieprawidłowości w kosztorysach, na źle przygotowane plany, podejrzane kontrakty, zajmując tym samym wrogie stanowisko wobec ludności. Dług taki również nie powinien być obowiązujący.

Duże doświadczenie w wykorzystaniu podstaw tej doktryny mają Stany Zjednoczone (same w końcu odmówiły spłaty długów Wielkiej Brytanii po uzyskaniu niepodległości). W 1989r. po „wyzwoleniu” przez marines Kuby spod hiszpańskiej dominacji, rząd amerykański wymógł na Madrycie zrzeczenia się dwóch wierzytelności wobec Kuby, 25 lat później, w 1923r., po obaleniu kostarykańskiego dyktatora Tinoco, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał za niesłuszne roszczenia wierzycieli wobec Kostaryki, przekonując, że odnoszą się one do usuniętego władcy, a nie do nowego rządu.

W prawie międzynarodowemu istnieje cała masa norm pozwalających na redukcję czy nawet anulowanie długu publicznego. Art. 103 Karty Narodów Zjednoczonych głosi: „W razie sprzeczności pomiędzy obowiązkami członków Narodów Zjednoczonych wynikających z jakiegoś innego porozumienia międzynarodowego, pierwszeństwo będą miały ich obowiązki wynikające z niniejszej Karty”. A wśród tych obowiązków znajdują się: „podniesienie stopy życiowej, pełne zatrudnienie oraz warunki postępu i rozwoju gospodarczego i społecznego.

W 1980r. Komisja Prawa Międzynarodowe do Narodów Zjednoczonych ogłosiła: Państw nie może zamykać szkół, uniwersytetów, i sądów, likwidować policji i usług publicznych, narażając tym samym społeczeństwo na nieład i anarchię, tylko dlatego że potrzebuje funduszy koniecznych do spełnienia zobowiązań wobec swoich zagranicznych kredytodawców.

Rezolucja Rady Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych z 23 kwietnia 1999 stwierdza że: „zapewnienie podstawowych praw ludności zadłużonego kraju do żywności, mieszkania , zatrudnienia, edukacji, usług zdrowotnych i zdrowego środowiska nie może być podporządkowane wdrażaniu polityk dostosowania strukturalnego i reform gospodarczych związanych z długiem.

Artykuł I międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r., przyjętego przez wszystkie kraje europejskie, głosi: „W żadnym przypadku nie można pozbawiać narodu jego własnych środków egzystencji”

W 2007r. kilka miesięcy po wyborze na prezydenta Ekwadoru, Rafael Correa – pod presją organizacji społecznych – przystąpił do audytu chronicznego długu tego latynoamerykańskiego kraju. Okazało się, że wiele kredytów zostało przyznanych z pogwałceniem podstawowych norm prawa międzynarodowego. W listopadzie 2008 r. Ekwador zawiesił więc spłatę części długów, odkupując wkrótce za 900 mln dolarów dług warty 3,2 mld dolarów. Zaoszczędzone pieniądze przeznaczono na wzrost nakładów na szkolnictwo, służbę zdrowia, pomoc socjalną oraz rozwój infrastruktury i komunikacji. Jednak da się przełożyć interesy obywateli nad zyski wierzycieli.

Pisząc o Niemczech, należy pamiętać także o tym, iż szyki rozwój tego kraju po II wojnie swiatowej był możliwy dzięki anulowaniu niemieckich długów wojennych o 51% w ramach Porozumienia Londyńskiego z 1953r. Co więcej, Porozumienie wprowadzało interesującą zasadę, że obsługa długu nie może przekraczać 3,5% wartości eksportu Niemiec (w Polsce obecnie ten wskaźnik wynosi ok. 10%).

WILEKA BRYTANIA

1991. WB -> 35,7

1998r. -> 52,3 % zadłużenia

Szwecja także duże zadłużenie

RADOSNA TWÓRCZOŚĆ:

Rybczyńska Sandra

Szolc Karolina

Kubasa Sebastian

Notatki mogą być (i pewnie są) obarczone błędami !

Pozdrawiamy i życzymy SZCZĘŚCIA na egzaminie – to chyba nam się najbardziej przyda J


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Finanse międzynarodowe (2013 2014) wykłady
Finanse miedzynarodowe B Pus wszystkie wyklady id 171643
zadania 2kolo, AM Gdynia, Nawigacja, Semestr 1 2013-2014, Wykłady
Egzamin finanse międzynarodowe 2013, UE KATOWICE ROND, I stopień, V semestr, Finanse Międzynarodowe
FINANSE MIĘDZYNARODOWE - materiały do wykładu 2010, Finanse miedzynarodowe
FINANSE MIĘDZYNARODOWE materiały do wykładu 10 WSBiF zaoczne
Finanse miedzynarodowe B Pus wszystkie wyklady id 171643
2013 2014 wyklad 01 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
2013 2014 wyklad 02 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad4
2013 2014 wyklad 03 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
2013 2014 wyklad 04 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
2013 2014 wyklad 05 Psychologia Ekonomiczna EMagier Lakomy st
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad2
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad5
MIKOLOGIA biol 2013 2014 wyklad3
Finanse międzynarodowe wykład 3, UE rond Fir, Fir Rond UE, 3 rok, SEMESTR 5, Finanse Międzynarodowe

więcej podobnych podstron