Wykład 19

Kwestionariuszowe badanie osobowości
Naukowe	Diagnostyczne
	kliniczne	zawodowe

Rodzaje kwestionariuszy osobowości

Co badamy?

Cała osobowość	Wybrane aspekty osobowości
EPQ-R Eysencka 16-PF Cattella NEO-FFI Costy i McCrae,a	Skala Wartości Rokeacha (system wartości) Inwentarz Zaintereso- wań Frydrychowicz (zainteresowania)

Kogo badamy?

Osoba zdrowa	Osoba zaburzona
EPQ-R Eysencka 16-PF Cattella CPI Gougha	MMPI Hathawaya i McKinleya (stosujemy również kiedy musimy wykluczyć zaburzenia, a nie tylko kiedy je diagnozujemy)

Ile cech mierzymy?

Jednowymiarowe (jedna skala)	Wielowymiarowe (profil osobowości)
KAS Drwala i Wilczyńskiej STAI Spielbergera	16-PF Cattella EPQ-R Eysencka MMPI Hathawaya i McKinleya

Interpretacja wyników kwestionariusza

1. opis osobowości (które cechy najbardziej, najmniej nasilone)

2. wyjaśnienie

3. predykacja (przewidywanie)

• statystyczna

• kliniczna

Model badania wg Marody'ego

1. Badacz: potrzeba uzyskania informacji

2. Konstrukcja pytań - wskaźników badanych zmiennych

3. Osoba badana: odpowiedzi na pytania kwestionariusza

4. Badacz: poznanie faktów na podstawie odpowiedzi

Źródła zakłóceń w badaniach kwestionariuszowych

Narzędzie:

• często/czasami/rzadko/wiele (określenie nieostre)

• strona bierna (wtedy częściej odpowiadamy zgodnie z aprobatą społeczną, działa ona mniej gdy pytania zadawane są wprost)

• twierdzenia złożone (i/lub)

• czas teraźniejszy (lepiej odpowiadamy jeśli pytania są w czasie przeszłym)

Osoba:

• styl odpowiadanie

• aprobata społeczna (symulacja/dyssymulacja, samooszukiwanie)

Styl odpowiadania

Tendencja osoby badanej do wybierania odpowiedzi określonego rodzaju niezależnie od treści pytania kwestionariuszowego.

Style odpowiadania

• Zgadzanie się - zaprzeczanie (tak/prawda, nie/fałsz)

• Udzielanie odpowiedzi:

• skrajnych/pośrednich

• losowych (gdy się znudzi, nie rozumie twierdzeń)

• pozornie oryginalnych

• konwencjonalnych

• Tendencja do zgadywania (gdy ktoś nie rozumie, albo nie dowidzi)

• Produktywność (bardzo dużo odpowiedzi przy pytaniach otwartych)

Aprobata społeczna

Tendencja osoby badanej do kierowania się przy odpowiadaniu społecznie wartościowym zachowaniem - zaprzeczanie posiadaniu cech społecznie niepożądanych oraz przypisywanie sobie cech społecznie pożądanych.

Symulacja

Świadoma/ nieświadoma tendencja osoby badanej do przedstawiania się w nieprawdziwie niekorzystnym świetle.

Dyssymulacja

Świadoma/ nieświadoma tendencja osoby badanej do zaprzeczania posiadania cech niepożądanych, przedstawiania się w nieprawdziwie korzystnym świetle.

Sposoby walki z zakłóceniami w kwestionariuszach

1. Nawiązanie dobrego kontaktu z pacjentem (żeby obniżył się lęk osoby badanej, żeby była zmotywowana i chciała szczerze odpowiadać)

2. Badanie indywidualne

3. W instrukcji prośba o szczerość odpowiedzi

4. Zapewnienie o dyskrecji psychologa (udzielenie informacji co się będzie działo z wynikami)

5. Obszerne kwestionariusze (są bardziej rzetelne i trafne)

6. W narzędziu:

• skale kontrolne (np. LFK w MMPI)

• pozycje z wymuszonym wyborem

• skale aprobaty społecznej i skale kłamstwa

Kwestionariusz MMPI

MMPI - Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości

Minnesota Multiphasic Personality Inwentory

autorzy: Hathaway, McKinley

1945 - MMPI

1989 - MMPI-2

1992 - MMPI-A (14-18r.ż.)

autorzy: Butcher i wsp.

(stosowany do diagnozy zaburzeń, ale także do wykluczania zaburzeń tam, gdzie jest to konieczne)

MMPI - zastosowanie:

• od 16 r.ż.

• I.I. > 80

• poziom czytania - minimalnie na poziomie VI klasy szkoły podstawowej

Skala tenowa, średnia = 50, odchylenie standardowe = 10, wąska norma: 1 odchylenie standardowe od średniej, szeroka norma: 2 odchylenia

Formy MMPI

• indywidualna

• zeszytowa

• magnetofonowa

• komputerowa

Skale MMPI

• kontrole

• kliniczne

Skale kontrole MMPI

• skala ? (Nie umiem odpowiedzieć)

wszystkie odpowiedzi pośrednie/niezaznaczone, które dała osoba nadana

• skala L

• skala F F1 F2 Fb

• skala K

• VRIN

• TRIN

Skale kliniczne

1 - Hd - Hipochondria

2 - D - Depresja

3 - Hy - Histeria

4 - Pd - Psychopatia

5 - Mf - Męskość-kobiecość

6 - Pa - Paranoja

7 - Pt - Psychastenia

8 - Sc - Schizofrenia

9 - Ma - Mania

0 - Si - Introwersja społeczna

Skala ? - Nie umiem odpowiedzieć

W.S. (?) > 30

Przyczyny:

• roztargnienie, zdenerwowanie

• nastawienie obronne, ostrożność

• trudności z podejmowaniem decyzji

• brak wiedzy, doświadczenia

• depresja, zmęczenie

• nadmierne intelektualizowanie

(jeśli badamy osiąga wysoki wynik w skali ?, prosimy go aby jednak spróbował odnieść się do tych stwierdzeń)

Skala L (dyssymulacji)

T > 65

Przyczyny:

• Obronne nastawienie do badania.

• Potencjalne trudności psychologiczne.

• Naiwne i korzystne przedstawianie siebie.

• Niechęć do przyznawania się do wad, problemów.

• Kontrolowanie siebie

Skala F (symulacji)

T > 85 Poważna psychopatologia

• Nietypowe sposoby odpowiadania.

• Przedstawianie się w gorszym świetle.

• Wyolbrzymianie występujących objawów (agrawacja).

Skala wyłapuje osoby celowo symulujące, ale też te robiące to nieświadomie, kiedy jest to obrazem ich choroby (np. hipochondrycy, osoby z problemami, ale nie ujawniający ich wprost, osoby z zaniżoną samooceną)

Skala K (dyssymulacji)

• Przedstawianie siebie w bardziej korzystnym świetle.

• Stosowanie silnych mechanizmów obronnych/brak wglądu.

• Sztywność, podkreślanie przestrzegania norm społecznych.

Jest to skala bardziej wysublimowana niż skala L, trudniej jest manipulować wynikami osobie badanej. Skala L nie diagnozuje tak dobrze, osoby wykształcone mogą ją „oszukać”.

1

---