WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNA
W PUŁTUSKU
PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
TEMAT: JAK RODZI SIĘ AGRESJA
WYDZIAŁ NAUK POLITYCZNYCH
Grupa I , II Rok
AGNIESZKA DĘBOWSKA
Człowiek jest istotą agresywną. Z wyjątkiem niektórych gryzoni, żaden inny kręgowiec nie zabija z taką konsekwencją i upodobaniem osobników swojego gatunku. Psychologię społeczną zdefiniwaliśmy jako naukę o wpływie społecznym tj. o oddziaływaniu jednej osoby, (lub) grupy na inne. Najskrajniejszą formę agresji (fizyczne zniszczenie) można uznać za ostatni stopień oddziaływania społecznego. Agresja jest zachowaniem wyrażającym uczucie gniewu, z reguły ocenianym negatywnie. Jak rodzi się agresja?
Agresja towarzyszy naszemu codziennemu życiu. Przyjmujemy codziennie do wiadomości informacje na temat aktów terroryzmu, zabójstw, gwałtów, przejawów agresji fizycznej i psychicznej. Informacje te zajmują pierwsze strony gazet, agencje rywalizują w pikanterii przekazywanych doniesień. Psychologia z jednej, a medycyna z drugiej strony próbują dociec przyczyn agresji, dokonać jej podziałów, dać receptę na zapobieganie i wyeliminowanie jej z naszego życia. Nie wszyscy w jednakowy sposób wyrażamy nasz gniew. Większość
z nas typowo agresywnie zareaguje na pojawiającą się przeszkodę i zwymyśla kierowcę samochodu, który zajechał drogę. Powinniśmy się uczyć wyrażania złości w sposób asertywny. Asertywność polega na przekazywaniu drugiemu człowiekowi informacji o naszym stanie emocjonalnym w taki sposób, aby go nie skrzywdzić, a z drugiej strony pozwala wyrazić swoje potrzeby. Jeżeli więc ktoś w trakcie naszej wypowiedzi na ważny temat uporczywie nam przerywa, spróbujmy go poinformować: „Złości mnie, kiedy mi przerywasz. Przestań, jeśli nie skończysz, to wyjdę”.
To w jaki sposób radzimy sobie z cudzą agresją i w jaki sposób okazujemy własną złość, określa w dokładny sposób nasza osobowość. Co więcej, od schematów zachowań jakie sobie wypracowaliśmy, zależy nasze zdrowie psychiczne i fizyczne. Najzdrowszą postawą jest asertywność. Ci z nas, którzy tłumią własną złość, aby na zewnątrz okazać spokój wewnętrzny i pozornie uśmiechniętą twarz, mają zadatki na kilka chorób: zawał serca, chorobę wrzodową. Jest to postawa biernej agresji, która nie znajduje ujścia na zewnątrz, tylko narasta w nas samych, aby kiedyś skierować się przeciw nam.
W powszechnym mniemaniu wartością pozytywną jest nieokazywanie gniewu
i złości. Istnieje wielka różnica między odczuwaniem gniewu a wyrażaniem
go w sposób gwałtownty i destrukcyjny. Doświadczenie uczucia gniewu w stosownych okolicznościach jest rzeczą normalną i nieszkodliwą. Z pewnością można bardzo mało zrobić, aby uniknąć gniewu. Z drugiej srtony osoba wyrażająca gniew bez żadnej kontroli, może popaść w poważne konflikty, być odsuniętą na margines. Czy istnieje złoty środek, aby z jednej strony obronić własne ja, z drugiej nie sprowokować innego człowieka do zachowań agresywnych? Informujmy o stanie naszych uczuć, a nie atakujmy przeciwnika
w sposób obrażliwy, który wyzwoli kontratak i utrudni porozumienie. Próbujmy nasze emocje wypowiadać delikatnie „złości mnie kiedy głośno słuchasz muzyki, gdy ja próbuję coś przeczytać” zamiast „chyba jesteś głuchy, skoro tak głośno słuchasz radia”. A jak reagować na gniew innych ludzi ?
Musimy sobie uświadomić, że inni też mają prawo do uczuć i nie odbierajmy
im prawa do złości w uzasadnionych przypadkach. Nie popadajmy w panikę. Nazywajmy nasze uczucia po imieniu, mówmy o naszym lęku przed cudzą agresją, nie bujmy się słabości. Precyzyjne wyrażanie uczuć często powoduje złagodzenie konfliktu. Jeśli złość nie jest przypadkowa spróbujmy dociec,
co ją w nas wywołuje. Mogą to być nie tylko sytuacje codziennego życia.
Wiele przyczyn nosimy w sobie często o nich nie wiedząc. W świetle współczesnej wiedzy agresja jest zjawiskiem złożonym, zwykle nie sposób wyodrębnić tylko jeden jej powód. Może świadomość mechanizmów fizjologicznych pozwoli lepiej zrozumieć siebie.
Oto kilka przykładów przyczyn zachowań agresywnych, zaobserwowanych przez lekarzy, socjologów, psychologów, genetyków i kryminologów.
Telewizja i mass media
Każda przemoc, której dziecko jest przedmiotem, świadkiem, którą obserwuje lub słyszy może zaburzyć jego późniejsze postawy. Telewizja odgrywa niekorzystną rolę jako źródło obrazów pełnych przemocy, zbrodni, zła. Za jej pośrednictwem jesteśmy codziennie naocznymi świadkami gwałtu i terroru na całym świecie.Wydaje się więc oczywiste, że w interesie bezpieczeństwa publicznego byłoby rzeczą rozsądną ograniczyć ilość przemocy pokazywanej w telewizji. Z pewnością ci ludzie, którzy zajmują się produkcją, „opakowaniem”
i dystrybucją przemocy w telewizji i filmach zdają sobie sprawę z problemu.
Co robią w tej sprawie? Bardzo mało. Na ogół uważają, że jedynie reagują na potrzeby i gusty publiczności. Jest całkiem oczywiste, iż producenci filmowi są przekonani, że filmy pokazujące przemoc ściągają widzów do kin, a dyrektorzy sieci telewizyjnych uważają, że przemoc sprzyja zwiększeniu sprzedaży reklamowanych produktów. Jednakże jak na ironię, może to nie być
prawdą.Ogromna popularność Bill Cosby Show - ulubionego serialu telewizyjnego Amerykanów (w ostatnim dziesięcioleciu) - stanowi przekonujący dowód, że filmy nie muszą pokazywać aktów przemocy, by zawładnąć wyobraźnią widzów i zdobyć sobie ich przywiązanie. Do przemocy której pełno jest na ekranach telewizyjnych dołączyła przemoc w grach komputerowych - tym bardziej niebezpieczna, że wymagająca czynnego zaangażowania ze strony uczestnika gry. Psychologowie zauważyli, że „komputerowe dzieci” są bardziej agresywne, mają większe skłonności do wyżwania się we współzawodnictwie.
Zaburzenia psychiczne
Statystyki policyjne informują o proporcjonalnie większej liczbie zbrodni dokonywanych przez osoby z zaburzeniami psychicznymi, aniżeli przez zdrowe. Jeśli uznać narkomanię i alkoholizm jako psychopatie, to okaże się, że co trzecia zbrodnia popełniana jest przez osoby uzależnione, albo pozostające pod wpływem środków odurzających.
Wpływy rozwojowe - dzieciństwo
Dziecko bite i wykorzystywane przez rodziców, dziecko będące świadkiem przemocy w rodzinie ma szansę na rozwój postaw agresywnych, kiedy dorośnie.
Przemoc jest obecna w wielu rodzinach, a jest niemalże regułą w rodzinie alkoholików.
Przyczyny neurologiczne - ośrodek agresji w mózgu
Na podstawie specjalistycznych badań ustalono, iż drażnienie układu limbicznego w mózgu może wyzwolić agresję. Poza obszarem ośrodka agresji
w układzie nerwowym, znaleziono również substancję pełniącą funkcję przekaźnika informacji, której niedobór stwierdzono u kryminalistów. Jest
to serotonina, substancja, która może modulować nasze stany emocjonalne,
jeśli jest w nadmiarze, bądź gdy wystąpi jej niedobór.
Przyczyny hormonalne - androgeny, hormony żeńskie
Powszechną prawdą jest związek między brakiem kontroli, labilnością emocjonalną, napastliwością u kobiet, a fazą cyklu miesięcznego. Tendencje takie obserwuje się u wielu kobiet i określa mianem napięcia przedmiesiączkowego. Badania francuskie wykazały, że na sto kobiet zatrzymanych w więzieniu z powodu różnych przestępstw 44 dokonały ich właśnie w tym okresie. Co więcej, w niektórych krajach zespół ten jest umieszczany w podręcznikach psychiatrii, w gronie zaburzeń psychicznych, przebiegających ze skłonnością do napastliwości.
Hipoglikemia czyli spadek poziomu cukru we krwi
Doświadczony lekarz do którego trafia niespokojny, napastliwy pacjent, rozważa obok upojenia alkoholowego, także spadek poziomu cukru we krwi, jako przyczynę takich zachowań. Może to wynikać z długotrwałego głodowania lub źle leczonej cukrzycy. Często my sami doświadczamy narastającego niepokoju, napięcia, ochoty do kłótni, gdy jesteśmy głodni, a więc kiedy poziom glukozy we krwi obniża się. Mamy nawet przysłowie Polak głodny to zły, tyle że dotyczy to wszystkich narodowości.
Czynniki genetyczne
Informacja genetyczna każdego człowieka to 46 chromosomów i 2 chromosomy określające płeć - u kobiet 2 identyczne chromosomy x (46 XX), a u mężczyzn jeden x i jeden y (46 XY). Chromosom Y określa płeć męską i decyduje
o większości różnic między organizmem mężczyzny i kobiety. Okazuje się,
że u wielu kryminalistów znaleziono dodatkowy chromosom Y w ich garniturze genetycznym (46 XYY), stąd wysunięto teorię, że tendencje agresywne
są zakodowane właśnie w chromosomie Y. Co ciekawsze mężczyzn o tym nietypowym genogramie nazwano supersamcami.
Czynniki ekonomiczne i społeczne
W wielu skupiskach ludzkich, w miastach, częściej dochodzi do zjawisk przemocy i nie wynika to jedynie z liczby osób zamieszkujących dany teren. Sama sytuacja stłoczenia, ograniczenia przestrzeni sprzyja narastaniu poziomu społecznej agresji. Podobny wpływ może mieć temperatura otoczenia. Okazuje się, że w krajach o skrajnych warunkach termicznych, człowiek w mniejszym stopniu kontroluje swoje emocje i jest zdolny do skrajnych zachowań.
Przestępczość wzrasta również w warunkach ułatwionego dostępu do broni palnej i w sytuacji braku nadzoru policyjnego, czy kontroli społecznej (wojny, międzynarodowe konflikty).
Jeżeli przyjrzymy się tej mnogości powodów do agresji, uznamy że jest o nią łatwiej, niż o zachowanie asertywne i każdy z nas może własne wybuchy tłumaczyć na kilka sposobów. Pamiętajmy jednak, że możemy i powinniśmy starać się kontrolować nasze emocje, pomimo silnych wpływów fizjologii.
Nie zwalnia nas ani ona, ani czynniki zewnętrzne od odpowiedzialności za własne poczynania. Możemy pracować nad agresją i przez to przerwać błędne
koło narastającej wokół nas agresji.
Bibliografia:
Elliot Aronson „Człowiek istota społeczna”, Warszawa 1998
P. Zimbaro, F.L. Ruch , „Psychologia i życie”, Warszawa 1998
Tygodnik AWS Nr 7(58) 1998