Metody porównań
1) metody porównywania ze wskaźnikami postulowanymi (porównanie z planem)
2) metody porównywania ze wskaźnikami okresów przyszłych lub ubiegłych (porównanie w czasie)
3) metody porównania ze wskaźnikami innych jednostek gospodarczych, (nazywane porównaniami w przestrzeni)
Porównywania - ustalanie różnicy i ustalanie dynamiki, o podstawie stałej lub zmiennej, ujęcie bezwzględne lub względne
Korygowanie inflacyjnego wpływu cen na wielkości ekonomiczne. W celu wyeliminowania wpływu inflacji należy przeliczyć odpowiednie dane na wielkości wg cen porównywalnych. Wymaga to uwzględnienie ogłaszanych przez GUS, MF, NBP wskaźników inflacji (które obrazują stopień wzrostu ceny dóbr i usług).
Analiza przyczynowa jest pogłębionym etapem badania wskaźników ekonomicznych, w którym dąży się do ustalenia wpływu określonych czynników na powstanie odchyleń ujawnionych w toku analizy porównawczej. Chodzi tu w szczególności o:
- określenie czynników oddziałujących na objęty badaniem wskaźnik ekonomiczny
- obliczenie wielkości wpływu poszczególnych czynników na odchylenia wynikające z uprzednich porównań
W ramach badania przyczynowego można wyróżnić metody deterministyczne lub stochastyczne.
W metodach deterministycznych relacje między czynnikami a zjawiskiem da się przedstawić w postaci związku funkcyjnego pozwalającego na ścisłe określenie zakresu i kierunku wpływu poszczególnych składników na zmiany zjawiska (metody izolacji).
W metodach stochastycznych badania przyczynowego, oprócz wpływu czynników głównych, brany jest pod uwagę wpływ składnika losowego (analiza regresji, korelacji).
Zależności czynników oddziałujących na wskaźniki ekonomicznej mogą przyjmować ostać iloczynu (przychody ze sprzedaży są iloczynem ilości produktów i ceny), ilorazu, sumy lub różnicy (zysk jest różnicą między przychodami a kosztami).
Do najważniejszych metod analizy przyczynowej zaliczyć można metody oparta na izolacji danego czynnika i jego wpływu na badane zjawisko;
- metoda podstawień łańcuchowych
- metoda różnicowa
- metoda różnic cząstkowych
- metoda podstawień krzyżowych
- metoda funkcyjna
- metoda logarytmiczna
Jest też wiele innych metod opierających się na podziale odchyleń ogólnych między czynniki sprawcze: metoda proporcjonalnego podziału odchyleń, metoda współczynnikowa, funkcyjna, podstawień krzyżowych, trzech wag, Beckera, dzielenia na połowy.
Metoda kolejnych podstawień, która może być stosowana w ujęciu rozwiniętym (metoda podstawień łańcuchowym) lub uproszczonym (metoda różnicowania).
metoda podstawień łańcuchowych. Jej celem jest liczbowe określenie wpływu czynników na wielkość badanego zjawiska. Natomiast istotą tej metody jest kolejne podstawianie czynników w miejsce wskaźnika przyjętego jako podstawę odniesienia,
Metoda różnicowania jest uproszczeniem metody kolejnych podstawień, gdyż w miejsce kolejnych podstawień uwzględniamy różnicę między wielkością bazową a rzeczywistą
Metody te są łatwe i proste, ale mają pewne ograniczenia:
1) czynniki wpływające na badane zjawisko powinny być tak dobierane aby ich układ dawał wielkość badanego zjawiska
2) zmiana kolejności podstawiania czynników powoduje niewielką zmianę wielkości wpływu danego czynnika na badane zjawisko.
Metoda różnic cząstkowych polega na tym, że „różnice między badanymi wielkościami dzieli szereg różnic cząstkowych. Liczba tych różnic zależy od tego, ile czynników wywiera wpływ na dane zjawisko.” Niezależnie od kolejności podstawiania poszczególnych czynników, otrzymane wyniki są zawsze identyczne.
Metoda podstawień krzyżowych
Została niedawno przedstawiona w literaturze. Zakłada równy podział odchyleń łącznych na poszczególne czynniki. Suma obu par odchyleń nie daje łącznego odchylenia
Metoda funkcyjna dzięki zastosowaniu formuł matematycznych wyraźnie uwidacznia związki zachodzące pomiędzy „wielkością wyników w okresie przyjętym za podstawę odniesienia a rzeczywistą wielkością porównywanych czynników.” Jest to metoda niezwykle pracochłonna.
Metoda logarytmowania pozwala na osiąganie dokładnych wyników, które są najbardziej zbliżone do wielkości odchyleń obliczonych za pomocą metody funkcyjnej lub podstawień krzyżowych. Polega na obliczeniu w pierwszej kolejności odchylenia łącznego wielkości badanej, kolejnym etapem jest ustalenie równowagi pomiędzy dynamiką tej wielkości a dynamiką czynników ją określających, by po zlogarytmowaniu tej równości ustalić wpływ każdego czynnika na różnicę badanej wielkości.
Prezentacja wyników analizy ekonomicznej
Forma może być: liczbowa, graficzna, opisowa.
Forma liczbowa - przedstawienie wyników przy zastosowaniu tabel, w których dane mogą być wyrażone w wielkościach absolutnych, względnych, współczynnikach lub średnich. Tabel mogą być proste np. struktura zatrudnionych wg wieku, lub złożone np. struktura zatrudnionych z uwzględnieniem wieku, stażu i wykształcenia
Forma graficzna - wykresy, stanowią one przekształcenie danych liczbowych w celu bardziej przejrzystego zaprezentowania zjawisk gospodarczych, ułatwienia porównań i wykrycia współzależności. Wykresy liniowe, powierzchniowe (koła, histogramy),
Forma opisowa - ilustracja słowna i wnioski. Ilustracja słowna - wyjaśnienie zawartości tabel i wykresów.