Wykład 12.05
biblioteki na poczatku były przy meczetach , akademiach za panowania Abbasydów (po 400 tysięcy egzamplarzy), w madrasach (od XI wieku)
były też biblioteki prywatne (własność bibliofilów)
biblioteki były otwarte dla wszystkich, miłay różne zasady, były bezpłatne, cenniejsze książki wypożyczano za kaucję
biblioteki były podzielone na działy i katalogi - według tytułu, leżały na poziomo z szafach
pracowali w nich miniaturzyści, kopiści (wieeelu), naukowcy (byli w bibliotekach i księgarniach)
byli sobie też wędrowni sprzedawcy
drukarnie powstały późno, pierwsza w XVIII wieku w Stambule, pod wpływem kontaktu z Europą, potem w Egipcie, Syrii, Libanie
z pisania ręcznego na kopiowanie był duży skok, więc używano litografii jako „łańcucha łączącego”
w Mekce litografia pojawiła się po raz pierwszy w 1910 - więc był to dłuuugi proces zanim się odzwyczaili od pisania ręcznego
długo nie drukowano Koranu (było juz o tym)
NAUKA W ISLAMIE
miała wpływ na naukę europejską, przechowywała tradycje antyczne, przekazywała je dalej
IX-XIIw - rozkwit, rozwijała się gdy Abbasydzi byli na tronie
IX w to poczatek okresu klasycznego w islamie
Oddziaływały na nia wpływy zewnętrzne (krajów podbitych) - tzw islamizacja
Okres tłumaczeń trwał niecałe 100 lat
Wiedza przeniesiona do Europy była pobudką do powstania renesansu
Podział nauk:
Nauki szarijjackie (szarijja=prawo) - teologia, prawo, język arabski
Nauki adżamijskie - (adża=obcokrajowiec) - przejęte z zewnątrz-fizyka, chemia, matma i takie tam
fascynacja nauką - zaszczepiona od początku, jeszcze przez Mahometa, poważana
5 etapów:
VII-VIIIw - zetknięcie się z tradycja nauki antycznej
VIII-IX- okres tłumaczeń
X do początku XII (na wschodzie) , do XII na zachodzie (arabska Hiszpania) - okres oryginalnej twórczości, największego rozkwitu, złoty wiek
XII - dekadencja
Ale tez przeszczepienie wiedzy do europy
Egipt, Syria, Turcja - czyli Imperium Bizantyjskie - tam słabe ożywienie (w Aleksandrii, Harranie, Antiochii)
Im bardziej na wschód tym lepiej
431 na soborze w Efezie - nestorianie potepieni, wypędzeni do Edessy, potem cesarz Zenon wygnał ich z Bizancjum do Huzestanu - tam w Gondeszapur powstało centrum intelektualne, tłumaczenia na język syryjski i pahlawi
VI w - cesarz Justynian zamknął Akademię Platońska w Atenach
Gdy Arabowie zajęli te tereny, pozostawili niezmienna administrację i te ośrodki, ściągali sobie naukowców i ich zatrudniali (np. lekarzy), zabierali ich np. do Bagdadu - tak wyglądał przeszczep wiedzy
IX w - tłumaczenia maja charakter oficjalny
830r - powstała Akademia „Dom Mądrości” (Bajt al.-Hikma) - tu rozpoczęły się tłumaczenia
miały one dwa stopnie:
z greckiego na syryjski
potem z syryjskiego na arabski
chcieli mieć jak najwięcej egzemplarzy, próbowali oddać sens dzieł, ale powstawały nieścisłości - to budziło dyskusje więc nauka cały czas się rozwijała, a gdy nie rozumiano, tłumaczono słowo w słowo
dużo pozostało słów greckich w arabskim
przetłumaczono całą spuściznę grecką:
dzieła medyczne (Hipokratesa, Dioskurydesa - on rozpoczał ziołolecznictwo)
filozoficzne (Arystoteles, Archimedes, Euklides, Plotyn)
głównie literatura grecka, hellenistyczna - ale nie ona była impulsem do literatury arabskiej, ale nauki ścisłe
prymat w tłumaczeniu mielio syryjscy nestorianie
Hunajn Ibn Ishak (łac Joannitius) kierował „Domem Mądrości”, szef tłumaczeń grecko - syryjskich (opracował 80%)
Tłumaczyli tez syryjczycy - pseudosabejczycy z Harranu
Po kilkudziesięciu latach - przyswojenie wiedzy, rozwój wiedzy muzułmańskiej
Matma - wysoko rozwinieta
Al.-Chuwarizmi Horezu (Uzbekistan) - upowszechnił w islamie metodę liczenia z Indii(cyfry 0-9) - bo one nie sa tak naprawde arabskie, tylko indyjskie. Powstały 2 rodzaje”
Na wschodzie - do dziś taki sam
Na zachodzie (Hiszpania) - stamtąd przedostał się do Europy
tenże pan również udoskonalił dodawanie, odejmowanie, mnożenie i takie tam
rozwinęła się algebra (Al.-Dżabr) - w dosłownym tłumaczeniu przenoszenie wartości ujemnej na drugą strone równania
oraz geometria i trygonometria, optyka - Ibnal Hajam (łac Alhazen) - jego dzieła przetłumaczył na łacinę Polak
w astronomii i astrologii przejmowano osiągnięcia babilońskie i helleńskie
tablice astronomiczne przeszczepiono potem do Europy
IX w - pierwsze obserwacje atronomiczne, stąd ustalono pore modlitw, kalendarz księżycowy i ramadan
Korzystając z astrologii układano horoskopy w dniu narodzin
Alchemia: po arabsku to znaczy li i jedynie chemia, dopiero średniowiecze nadało temu ten ezoteryczny sens
Odkryto pierwiastki, kwasy, atrament
Geber (Dżabr ibn Hajjan) - prowadził duzo badań nad chemia praktyczna, odkrył utlenianie i spalanie
Ale największe osiągnięcia miały farmakologia i medycyna - wysoki poziom, ale zawsze wykorzystywano tez astrologię, elementy magiczne
Ar - Razi (łac Razes)- stworzył 20 tomów, spisał cała wiedze medyczną i stworzył pierwszy opis choroby, oraz Ibn -Sina (łac Awicenna) - napisał „kanon medycyny” i bardzo stawiał na higienę
Wyżej wymienieni panowie to filozofowie i lekarze - ich dzieło to podstawy medycyny do XVII w
Farmakologia - powstało 2,5 tys leków, prostych i złożonych, syropy, pastylki, odtrutki
Szpitale - w IX w, leczono tez chorych psychicznie - no przypalaniem ich (ale nie tylko), używani tez np. fontanny, bo jej jednostajny dźwiek uspokajał pacjentów
Studenci odbywali praktyki w szpitalach i kursy medyczne , prywatni lekarze prowadzili kursy w meczetach i domach
Duzo szarlatanów i znachorów - nieco ich tępiono
Muchtasib - to był urzędnik, który utrzymywał porządek społeczny, sprawdzał praktyki medyczne (np. wyposażenie)
Brak było specjalizacji, tylko okulistyka i chirurgia
Rodzaje lekarzy:
Ci z wiedzą teoretyczną, filozofowie - ich bylo mało, na dworach wezyrów i kalifów
Ci z wiedzą li i jedynie praktyczną
Znachorzy (najwięcej)
farmaceuci tez dawali rady
i były cyruliki - dobry zawód, mieli tez wiedze anatomiczną, bo przeprowadzali proste zabiegi, chirurgiczne, strzygli mężczyzn, upuszczali krew - bo to miało łagodzić ból, na celu pozbycie się nadmiaru krwi - to był taka odnowa biologiczna, zwłaszcza na wiosnę
stosowano więc bańki cięte, lub cięto żyły - głównie w łaźniach, nie w miejscach publicznych
panowie ci obrzezywali tez chłopców
a panie cyruliczki obrzezywały dziewczynki, który to zwyczaj utrzymał się do dziś np. w Sudanie, robiły tez kobietom tatuaże - np. niebieskie na ustach