Zarys dziejów turystyki
Fazy rozwoju ruchu turystycznego:
Faza wczesnohistoryczna (do 1850 r)
- w starożytności wędrówki nie spełniłay warunków turystyki (handel, odkrycia, religia..), podróże handlowe Fenicjan i Rzymian w celu kształcenia się
-Egipcjanie czasem podróżowali dla przyjemności
-w starożytnej Grecji podróże głównie w celu udziału w olimpiadzie
- rozkiwt turystyki w starożytności zawdzięczamy Cesarstwu Rzymskiemu
Budowali sieć dróg w celach militarnych i handlowych oraz administracyjnych, z czasem umożliwiły przyjemności, przygody i wypoczynek
Upadek cesarstwa Rzymskiego spowodował regres w podróżach (ok. 800 lat), zniszczenie dróg. Podróże tylko w celu rozboju i handlu.
Ponowny rozwój w Europie od początku XI wieku- po bezdrożach-wagabundzi, trubadurzy, karawany kupieckie
W późnym średniowieczu - pielgrzymki, uzupełnienie wykształcenia, wyprawy krzyżowe, zbójnickie wojenne odkrywcze
Okres renesansu i oświecenia zmienił wizerunek podróżnych i motywy, tylko bogaci z duża ilością czasu, uprawnieniami i pieniędzmi mogli podróżować
Od XVII wieku podróże młodych arystokratów w celu zdobycia wykształcenia, kontaktów gospodarczych i politycznych z zagraniczny,i dworami, później podróżowali tez bogaci mieszczanie i kupcy, rozpoczęto podróże nad morze śródziemne a także stały się popularne sporty zimowe ( rozpoczęli to Anglicy a później Francuzi)
Młodzież szlachecką i arystokratyczną z XVII i XVIII wieku uznajemy za turystów a ich podróże za turystykę. Fazę tą cechowała uciażlowość i długotrwałość podróżowania,podróżowali kupcy bogaci mieszczanie szlachta i arystokracja.
2.Faza początkowa turystyki nowożytnej
-wynalazek kolei i statku parowego
-szybsze , tańsze wygodne i bardziej dostępne podróże
-proces industrializacji spowodował zmianę stylu życia i potrzebę wypoczynku
-rozbudowa infrastruktury informacyjnej , sieć pocztowa
-rozb. Infrastr, transportowej
-większy dobrobyt dzięki industrializacji i zdobycie czasu wolnego
- pierwszy zorganizowany wyjazd miał miejsce w 1841- Thomas Cook, towarzystwo Abstynentów w Anglii, pociągiem na trasie 10 mil, 570 osób
- 1862 pierwszy katalog imprez wyjazdowych
1865 rozwój turystyki zimowej, Thomas Cook założył biuro podróży, organizował wyjazdy do Szwajcarii , zaczęto tam budować luksusowe hotele i kolej alpejską.
Faza wzrostu w Europie 1914- 1945
Cechuje się: wyraźnym wzrostem liczby wyjazdów tur. , zmiana struktury ruchu turystycznego: zwiększony udział tur. Warstwy średniej i wyżej postawionych urzędników państwowych, spadek udziały grup najzamożniejszych, z czasem powstaje zapotrzebowanie społeczne na wyjazdy robotników (turystyka socjalna) powstaje nowa forma wyjazdów zainicjowanych przez ruchy polityczne, organizacje typu militarnego i paramilitarnego (skrajne formy w niemczech i Włoszech)
IV. Faza turystyki masowej
Rozpoczęła się po 1945 roku. Jej cechy charakterystyczne to masowość wyjazdów turystycznych oraz postępujące ich zróżnicowanie.
Do początku lat 90-tych faza ta przebiegała dwutorowo:
w warunkach gospodarki rynkowej, gdzie przekształciła się w dobrze prosperującą, dochodową i dynamicznie rozwijającą się dziedzinę gospodarki, wzbogacającą lub budującą sektor usług;
w warunkach gospodarki nakazowo-rozdzielczej - ograniczona do działalności socjalnej finansowanej przez państwo; masowa lecz z licznymi ograniczeniami (np. wyboru obszarów recepcyjnych, miejsca wypoczynku), niską jakością (obsługi turystów, bazy wypoczynkowej), cechująca się ubogimi, schematycznymi programami pobytu oraz brakiem rozwiązań systemowych zapewniających odpowiednie mechanizmy finansowania, modernizacji i rozwoju majątku trwałego turystyki.
Cechy fazy turystyki masowej:
Postępująca normalizacja produktu turystycznego, seryjne ich wytwarzanie dla szerokich rzesz klientów , tworzenie atrakcji turystycznych;
Postępująca racjonalizacja wielkości przedsiębiorstw turystycznych, kooperacji z innymi branżami gospodarczymi;
Łączenie się przedsiębiorstw turystycznych w związki, celem pozyskania większych kapitałów, obrony interesów i wzajemnej pomocy;
Zadawalanie się niską stopa zysku, oszczędne kalkulowanie kosztów transportu i noclegów - pozwalają na stanowienie cen produktów turystycznych dostępnych szerokim rzeszom społeczeństw, dysponujących po wojnie niewielkimi funduszami swobodnej decyzji;
Dynamicznie rozwija się biznes turystyczny (tzw. „turystyczny plan Marshalla");
Uruchamia się specjalne pociągi dla przewozu turystów; pomimo skromnych warunków podróżowania (często taborem sprzed wojny) były one w pełni wykorzystane;
Ważnym czynnikiem rozwoju turystyki w latach 50-tych staje się kolej (niskie koszty transportu, możliwość noclegu, finansowanie infrastruktury kolejowej przez państwo);
W 1952 roku niemieckie towarzystwo TOUROPA uruchomiło pierwszy, tzw. ekspres wakacyjny, na trasie: Lucerna - Lugano - Florencja - Rzym - Capri - Wenecja - aż do Insbrucku. Towarzystwo na własny koszt wyposażyło wagony w rozkładane hamaki do leżenia;
Transport kolejowy szybko uzyskuje wsparcie i konkurenta zarazem - w postaci ofert podróży autobusem i samolotem (np. pierwszy specjalistyczny, dwusilnikowy samolot Vickers Viking, z 36 miejscami na pokładzie, już w 1953 roku obwoził turystów na dwudniowej trasie z międzylądowaniem w: Lionie, Barcelonie, Madrycie, Tangerze, Casablance i Agadirze.
Wkrótce odkryto możliwość organizowania tzw. wyjazdów kombinowanych, zwłaszcza w rejon śródziemnomorski - łącząc podróże pociągiem, autobusem, statkiem i samolotem;
Lata 60-te przynoszą ofertę dalekich podróży: najpierw do Afryki, potem do Ameryki Południowej, Ameryki Północnej i Azji Południowo-Wschodniej;
Starania o klienta powodują istotne zróżnicowanie ofert turystycznych: powstają nowe cele wyjazdów, nowe formy podróży, nowe rodzaje zakwaterowania, nowe rozrywki i atrakcje turystyczne.
Walka konkurencyjna odbywa się na wszystkich szczeblach wytwarzania produktu turystycznego:
* organizacji i realizacji podróży i
pobytu turystycznego,
* promocji i dystrybucji,
* transportu, noclegów i
wyżywienia.
Następuje stopniowe przejście od okresu wolnego rynku do okresu koncentracji i centralizacji kapitału w przemyśle turystycznym; w pierwszym okresie poprzez tzw. fuzje przedsiębiorstw turystycznych (zwłaszcza pionowe - wertykalne), obejmujące również przyłączanie pokrewnych firm, np. transportowych.
W latach 60-tych procesy koncentracji i centralizacji obejmować zaczęły przedsiębiorstwa dotychczas ze sobą konkurujące; ich celem było zmonopolizowanie rynku (przykład: 4 duże firmy niemieckie, będące organizatorami podróży: TOUROPA, Scharnow, Hummel i Dr. Tigges-Reisen, obchodząc przepisy antymonopolowe i antykartelowe pod pozorem współpracy w zakresie elektronicznej rezerwacji miejsc i wspólnego użytkowania bazy samolotowej, doprowadziły do powstania poprzez fuzję do powstania ogromnego koncernu turystycznego Touristik Union International Gmbh KG (TUI);
Następuje przełom w funkcjonowaniu obcych branżowo koncernów (proces określany mianem dywersyfikacji powiązanej lub fuzji koncentrycznej). Jest to proces przyłączania przedsiębiorstw należących do różnych sektorów (np. wielkie koncerny handlowe zaczęły oferować, poprzez sieć domów wysyłkowych Quelle lub Neckermann, bardzo korzystne cenowo wyjazdy turystyczne; pozwoliło to w krótkim czasie zapewnić wysoki udział na rynku turystycznym, przy niskich kosztach (sprzedaż katalogowa, ograniczona reklama).
Dla małych i średnich firm turystycznych wyrasta jeszcze jedna konkurencja: związki zawodowe, organizacje młodzieżowe, kluby hobbystów, towarzystwa miłośników regionalnych tradycji i folkloru jednoczą swoje siły w celu stworzenia koncernów turystycznych. Przykładem jest niemiecki GUT - Reisen (Gemeinwirtschaftlichen Unternehmung fuer Touristik Gmbh. Jest to koncern turystyczny powstały ze służb do spraw wypoczynku pracowniczego, funkcjonujących przy związkach zawodowych. Inny przykład to automobilkluby, powołujące własne, narodowe koncerny turystyczne (niemiecki ADAC - Allgemeine Deutsche Automobil-Club, czy austriacki AOAC - Allgemeine Oesrterreichische Automobil-Club).
Małe i średnie firmy, chcąc utrzymać się na rynku, opierają działalność na bardzo wąskiej specjalizacji (obsługa nisz rynkowych).
Cechy charakterystyczne nowoczesnej gospodarki turystycznej:
➱masowość produktu turystycznego,
➱normalizacja i seryjne wytwarzanie
produktu,
➱specjalizacja i dywersyfikacja oferty
turystycznej,
➱nowoczesne metody sprzedaży,
➱zakres interwencjonizmu państwowego
w gospodarkę turystyczną, w granicach
określonych przez alokacyjne,
redystrybucyjne i stabilizacyjne funkcje
państwa kapitalistycznego,
➱państwo zachowuje w gospodarce
turystycznej pewne elementy socjalne,
kierując się następującymi
przesłankami:
turystyka służy reprodukcji siły roboczej w czasie wolnym i dzięki temu umożliwia jej efektywniejsze wykorzystanie w czasie pracy,
turystyka jest społecznym instrumentem integracyjnym różnych grup społecznych,
swoboda w czasie wolnym umożliwia uwolnienie się pracownika od uciążliwości i ewentualnego niezadowolenia wynikającego z warunków pracy,
turystyka aktywizuje regiony słabe strukturalnie i generuje bezpośrednio i pośrednio nowe miejsca pracy,
turystyka jest społeczno-ekonomicznym instrumentem zmniejszania dysproporcji w rozwoju regionów,
turystyka służy proekologicznym przekształceniom struktury gospodarczej, dzięki zwiększaniu się za jej pośrednictwem udziału sektora trzeciego (usługi) w gospodarce narodowej.
Im wyższy poziom rozwoju gospodarczego kraju, bardziej liberalny system gospodarczy, bardziej zdecentralizowany system polityczny, tym mniej państwo angażuje się w turystykę.
Pewien stopień ingerencji państwa istnieje jednak zawsze, ze względu na ekonomiczne, społeczne, ekologiczne i polityczne skutki rozwoju turystyki.