ZESTAW 32
PYATNIE 75 Przedstaw podstawy podejścia mistycznego Bernarda z Claivaroux.(1091-1151)
Istnieją dwie odmiany mistycyzmu średniowiecznego:
Mistycyzm, którego celem jest zastąpienie scholastyki, tzw. Odmiana ekskluzywna, której wyrazicielem był właśnie Bernard
Mistycyzm, którego celem jest uzupełnienie scholastyki
Źródłem mistyki średniowiecznej był Augustyn, dla Bernarda głównym źródłem były pisma religijne nie filozoficzne, zwłaszcza św. Jana i św. Pawła
POGLĄDY:
1.Mistyka a mistycyzm
Bernard łączył praktyką z teorią: uprawiał mistykę i głosił mistycyzm czyli teorię, że obcowanie z Bogiem jest najlepszym, a nawet jedynym środkiem poznania prawdy.
2. Szczeble poznania mistycznego
Próżno wysilać rozum, trzeba życie zasłużyć na pomoc bożą, siły ludzkie są niewystarczające, musi im więc pomóc łaska. Łaskę otrzymujemy poprzez pokorę i miłość i to właśnie pokora i miłość potrzebne są poznającemu do rozumowania. Dojście do prawdy możliwe jest tylko przez pogłębienie życia duchowego.
Są 4 stopnie mistyki i 12 stopni pokory:
szczyt pokory to pierwszy stopień poznania-pozwala nam poznać własną nędze; stopień ten osiągamy właśnie przez pokorę
stopień drugi-przez poznanie własnej nędzy zyskujemy współczujące zrozumienie nędzy bliźnich; stopień ów osiągamy przez współczucie
stopień trzeci-cierpiąc nad własną i cudzą nędzą oczyszczamy swe serce i czynimy je zdolne do oglądania rzeczy boskich; stopień osiągamy poprzez kontemplację
szczyt kontemplacyjnego poznania to ekstaza-następuje gdy umysł, oglądając Boga, przejęty podziwem dla Jego wielkości, zapomina o sobie-dusza wyrywa się z ciała, z samej siebie i zatapia w Bogu (porównanie Bernarda: dusza wówczas jest jak kropla wody, która wlana w wielką ilość win, traci swoje własności i nabiera własności wina), dusza potęguje swoje wartości i upodabnia się do Boga
3.mistycyzm prawowierny w panteistyczny
Chrześcijańskiemu mistycyzmowi obcy był panteizm:
Dla panteizmu poznanie mistyczne jest faktem przyrodzonym, człowiek może utożsamiać się z Bogiem ponieważ posiada tą samą naturę; a dla nauki chrześcijańskiej Bóg ma inną naturę dlatego bezpośrednie poznanie Jego drogą naturalną jest niemożliwe, potrzebna jest nadprzyrodzona łaska-pomoc boża.
Dla panteistów poznanie mistyczne jest aktem umysłowym, a dla mistyki chrześcijańskiej jest połączeniem z Bogiem drogą uczucia i woli przez akty pokory i miłości.
mistyka a scholastyka
MISTYKA-prawdy dosięga się nie samym umysłem beznamiętnym, ale przez uczucie, pokorę, miłość, współczucie i świętość; dosięga się w sposób indywidualny i osobisty a nie wg stałych reguł jak w scholastyce, która usiłowała prawdy objawione zrozumieć siłami przyrodzonymi umysłu; w mistyce jest poznanie nadprzyrodzone, przez wiarę i kontemplację, w której człowiek przekracza granicę własnego umysłu.
potępienie nauki
Widząc niższość wiedzy czysto rozumowej i mając przekonanie, że wiedzy wyższej nie można osiągnąć bez pomocy nadprzyrodzonej, Bernard był przeciwnikiem nauki, czysto świeckiej, czy teologicznej. Krytykował naukę za to, iż według niego nauka chce być czysto racjonalna, autonomiczna oraz sama sobie celem (a wiedza dla wiedzy jest przecież „haniebną ciekawością”). Bernard cenił tych, którzy szukają wiedzy dla zbudowania innych bo to czyn miłości, lub dla zbudowania samych siebie, bo to czyn rozsądku.
Druga część pytania-Na czym opierał się antyczny racjonalizm etyczny??
Racjonalizm etyczny to doktryna głosząca, że jeśli jakiś wymóg moralny ma być rozsądny lub godny przyjęcia, to podporządkowanie się mu musi być zgodne z rozumem.
Racjonalizm etyczny Sokratesa polegał na tym, że wiązał on bardzo ściśle cnotę z wiedzą. Jeśli ktoś wie, co jest sprawiedliwe, będzie postępował sprawiedliwie. Jeśli ktoś natomiast postępuje niesprawiedliwie, to dlatego, że nie wie, co jest sprawiedliwe. Tchórzostwo jest skutkiem braku wiedzy o tym, co straszne i niestraszne. Gdyby człowiek wiedział, że piękniej i korzystniej dla niego oraz dla jego szczęścia jest walczyć odważnie, to by się nie bał. Przeciwieństwo tchórzostwa, odwaga, wynika z wiedzy o tym, co straszne i niestraszne. Wiedza rodzi cnotę, a cnota zapewnia człowiekowi szczęście. U Sokratesa zatem łączą się w jedno: wiedza, dobro i szczęście. Żadna wartość nie jest prawdziwą wartością, jeżeli nie wypływa z wiedzy. Wiedza czyni rzeczy dobrymi, a niewiedza złymi.
Widać więc, że u Sokratesa występował jednoznaczny prymat rozumu w stosunku do woli. Sokrates był przekonany, że wola człowieka automatycznie podąża za wiedzą. Jeśli ktoś postępuje źle, to nie dlatego, że nie chce postępować dobrze, ale dlatego, że nie wie, co jest dobrem. Sokrates zatem stawał w opozycji do innego poglądu w tej kwestii, wyrażonego np. przez Owidiusza (i św. Pawła). Według tego poglądu, można rozumem poznać dobro, a jednak za nim nie podążać. Decyzja, by czynić dobro jest bowiem efektem współdziałania rozumu i woli. Owidiusz pisał o tym w słynnym zdaniu: Video meliora proboque, deteriora sequor ("Widzę i pochwalam to, co lepsze, a wybieram to, co gorsze"). W podobnym duchu pisał św. Paweł: "Nie czynię dobra, którego chcę, lecz zło, którego nie chcę" (Rz 7, 19). Sokrates nie doceniał roli woli oraz emocji w decyzjach moralnych.
Racjonalizm etyczny Sokratesa doprowadził go do innych jeszcze skrajnych konsekwencji. Sokrates twierdził, że człowiek powinien postępować świadomie, a nie bezwolnie. Dlatego też, według niego, lepszy jest człowiek, który świadomie popełnia występek, niż ten, kto wprawdzie nie zawinił, ale tylko mimowolnie. Dobry uczynek spełniony bez wiedzy, bez świadomości naprawdę się nie liczy. Lepszy jest więc ten, kto błądzi świadomie. Sokrates zatem wyżej cenił czyny popełniane z premedytacją, nawet złe, niż popełnione z niepełną świadomością, np. w afekcie.
Pytanie 74
Przedstaw założenie filozofii człowieka Maxa Schelera (1874-1928)
Scheler wyróżnia w człowieku sferę organiczną i duchową. Ta pierwsza wspólna jest człowiekowi i zwierzętom. Również psychikę choć opartą na instynktach posiadają, zdaniem Schelera, zwierzęta. Występował on jednak przeciwko teorii ewolucyjnej, gdyż człowiek nie jest rezultatem dobrego przystosowania się do warunków otoczenia. Wręcz przeciwnie, w porównaniu do zwierząt jest tworem ułomnym fizycznie np. pozbawionym pazurów, futra, znaczącej siły. Nie jest też wytworem własnej pracy (homo faber). Tym co różni nas od zwierząt jest sfera duchowa, którą Scheler nazwał osobą. Osoba nie istnieje substancjalnie czyli jak rzecz. Istnieje jak proces aktów świadomości. "Osoba jest konkretną, nawet istotową jednością bytową aktów różnorodzajowej istoty...", aktów czucia, myślenia, woli, miłowania. Aby człowieka określić jako osobę musi on spełnić trzy warunki. Musi posiadać pełnię władz umysłowych(rozumianą niedokładnie tak jak w psychiatrii).Osoba musi być pełnoletnia, chodzi o ujmowanie czynów i myśli jako autentycznie własne, a nie sugerowane przez otoczenie. Po trzecie musi panować nad własnym ciałem. Poznanie osoby jest utrudnione, ponieważ w przeciwieństwie do "ja" psychofizycznego osoba nie poddaje się uprzedmiotowieniu. Ponieważ jest procesem aktów świadomościowych nie można jej badać jak statyczny przedmiot. Nie można uchwycić procesu. Każde zatrzymanie procesu powoduje jego uprzedmiotowienie. Poznanie jest o tyle możliwe, że doświadczamy siebie od wewnątrz. Inne osoby doświadczamy przez współprzeżywanie ich aktów. Scheler wyróżnia w osobie sferę intymną dostępną tylko danej osobie oraz sferę społeczną, której akty mogą być komunikowalne. Ponadto Scheler zastanawiał się nad związkiem między osobą a sferą witalną człowieka, czyli związkiem między duchem a pędem życiowym. W ostatniej fazie twórczości Scheler doszedł do wniosku, że bezsilny duch czerpie energię ze sfery witalnej. Scheler poddał też krytyce społeczeństwo mieszczańskie. Wbrew Nietzschemu twierdził, że resentyment nie jest efektem represji społeczeństwa i kultury chrześcijańskiej wobec wybitnych jednostek, ale ma swe źródło w kulturze mieszczańskiej. To ona przeinaczyła i ośmieszyła takie heroiczne ideały chrześcijańskie jak bohaterstwo, poświęcenie, pokora, a sama zdegradowała człowieka do roli narzędzia pracy, sprzedajnego, uległego i służalczego.
GENERALNIE TO CO WIDZISZ WYŻEJ TO TA FILOZOFIA CZŁOWIEKA ALE W KAŻDEJ KSIĄŻCE PRZY SCHELERZE OMAWIAJĄ TO CO UJRZYSZ NIŻEJ JAKO GŁÓWNE ZAŁOŻENIA JEGO FILOZOFII WIĘC WARTO PRZECZYTAĆ
Max Scheler filozof niemiecki, przedstawiciel fenomenologii.poznał około 1908 roku Edmunda Husserla i pod jego wpływem został fenomenologiem, ale zbudował zupełnie inną wersję tej filozofii. Najwięcej dokonał w filozofii praktycznej, zwłaszcza etyce. Teoria wartości Schelera:
wartości to idealny i bezczasowy byt, poznawany apriorycznie i intuicyjnie bez konieczności zbierania doświadczeń
odrzucenie etycznego relatywizmu i subiektywizmu
wartości są niezmienne i obiektywne, zmieniać się może tylko człowiek i jego postrzeganie wartości
wartości istnieją w świecie idei, niezależnie od tego czy są uświadamiane
Hierarchia wartości (od najniższych)
hedoniczne (przyjemność)
witalne (zdrowie, młodość, życie)
duchowe (prawda, sprawiedliwość)
wartości tego, co święte (metafizyczno-religijne)
Im wyższe wartości, tym bardziej niezależne są od zmian w czasie i od możliwości pomiaru oraz im wyższe tym bardziej jednoczą, więcej osób może w nich uczestniczyć bez konieczności podziału ich materialnego nośnika(coś jak np. szklanka wody, z której niewiele osób może skorzystać i jakiś obraz, który może podziwiać wiele osób naraz). Im wyższa wartość tym mniej osiągnięcie jej zależy od zamierzeń- np. autentyczne szczęście pojawić się może jako poboczny efekt, wynikającego z miłości, zwrócenia się ku światu.
Treść oraz następstwo uczuć na niższym poziomie nie ma wpływu na ich zawartość oraz kolejność pojawiania się na poziomie wyższym (można równocześnie przeżywać „niższą” przykrość i „wyższą” radość). Według Schelera autentyczne i głębokie szczęście przenika się z cierpieniem, należy więc odrzucić nieskuteczną walkę z cierpieniem, bólu trzeba nauczyć się przeżywać.
Druga część pytania: różnica między racjonalizmem i irracjonalizmem
RACJONALIZM-główna rolę w ludzkim działaniu i poznaniu odgrywa rozum, podstawowym wyróżnikiem człowieczeństwa jest rozumność
w etyce: o kwalifikacjach moralnych człowieka (jego postępowaniu i zdolności odróżniania dobra od zła) decyduje rozum i wiedza
w metafizyce: prawa rządzące rozwojem wszelkiej rzeczywistości mają charakter racjonalny
racjonalizm może występować w postaci skrajnej lub umiarkowanej, w zależności od tego czy rozum jest uznawany za jedyne i autonomiczne źródło wiedzy
racjonalizm metodologiczny: główną rolę w procesach wiedzo twórczych odgrywają czynniki niezależne od doświadczenia, aprioryczne, czyli rozumowe (aprioryzm)
Platon, Arystoteles, Husserl. Kant
Ideał poznania to poznanie naukowe, jego zaprzeczeniem jest ślepa wiara-dogmatyzm, odwoływanie się do czynników nadprzyrodzonych, mistycyzm
IRRACJONALIZM-dominującą rolę w procesach poznania i działania przypisuje czynnikom pozazmysłowym i pozarozumowym, np. woli, uczuciu, popędom, instynktom
Niektóre jego odmiany za podstawowe źródło wiedzy wyłącznie akty mistycznej ekstazy (Plotyn) lub swoistej iluminacji (augustynizm) bądź też intuicji
Spośród wszystkich władz człowieka na pierwszym planie stawia wolę (Schopenhauer) lub serce, uczucia (Pascal) bądź zmysł moralny (Shaftesbury, Hutcheson)
Współcześnie irracjonalizm reprezentuje psychoanaliza (teza o nadrzędności czynników nieświadomych nad świadomymi) i egzystencjonalizm
GENERALNIE TE PYATNIE TAKIE BANALNE I ZA BARDZO NIE MA NAD CZYM SIĘ ROZWODZIĆ