K. Kłosiński: Wokół „Historii maniaków”. Stylizacja. Brzydota. Groteska

Groteska:

• zaczęła się kształtować pod koniec Młodej Polski;

• występuje na obszarach pogranicznych estetyki (piękno - brzydota) lub genologii (gatunek, styl groteskowy);

• groteskowość jako denaturalizacja naturalnego porządku. Kiedyś groteska to termin drukarski, krój czcionki; sposób połączenia / zestawienia wyglądów i ruchów sprzecznych wzajemnie. Odnosi się do ludzkiej zewnętrzności, nie do wnętrza. Groteskowe jest to, co łączy w sobie przeciwieństwa, albo to, co je pozwala dostrzec.

3 sposoby rozumienia groteski (1910) - nakierowane ku 1) mimesis, 2) ekspresji, 3) poesis

• deformacja - sposób i metoda artystycznego działania. Potrzeba brzydoty ma charakter pragmatyczny, jest skutecznym sposobem działania.

Ad 1) - mimetyczne i poznawcze nastawienie ku brzydocie - wg Topassa - groteska. Brzydota silna - piękno o wyznaczniku ujemnym. W tym wypadku przeciwieństwem groteski jest stylizowanie brzydoty - deformacja. Groteska mimetyczna wiąże się z bezpośrednim stosunkiem artysty do obiektu. Efekt groteskowy u Topassa - przez umieszczenie brzydoty obok ideału piękna. Ad 2) - na przykład Przybyszewski. Groteskowość tkwi w deformacjach. Groteska jako ekspresja, która nie była celem w punkcie wyjścia, groteska jako produkt zastępczy na drodze ekspresji, ekspresja zastępcza. Groteska - zło konieczne. Ad 3) - groteska nie ma bezpośredniości uczuciowej, bo jest logiczną konstrukcją na temat. Rzeczywistość to podłoże dla wyobraźni. Groteska jest przeciwieństwem ikoniczności i symbolizacji. Jako zabawa - kreatywność. Zabawa nie wywołuje przyrostu sensu, wartością jest sam proces.

Z tym podziałem na 3 łączą się 3 optyki wartościujące - 1) dla mimetycznej - punkt zerowy, 2) dla ekspresywnej - obszar wartości odwróconych - piękno zastępuje brzydota, wartością są ostre. 3) wartościuje dodatnio - groteska przemiła, urocza.

---