Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 05.12.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031205.html

1 z 4

2008-02-28 10:02

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

prowadzący: dr Luba data: 05.12.2003 aktualizacja: 28.12.2003

powrót

drukuj

kontakt

zapisz

5. Rzeźba II połowy XIX w, akademizm
Wielu polskich rzeźbiarzy po powstaniu listopadowym znajdowało się za granicą - bądź nie wracali z
podróży z powodu powstania, bądź brali w nim udział i musieli wyjechać po jego upadku. Sytuacja
zmieniła się około połowy wieku, miało na to wpływ kilka czynników. W 1848 r powstaje Państwowa
Szkoła Sztuk Plastycznych, złożona z trzech działów: malarstwa, rzeźby i budownictwa. Profesorem i
wykładowcą rzeźby był Hegel - ok. 10% uczniów studiowało rzeźbę, do powstania styczniowego
skończyło ją tylko kilku. Szkoła uczyła na poziomie gimnazjalnym, artyści mimo jej ukończenia mieli
mało zamówień. Niektórzy wyjeżdżali do Petersburga i tam kontynuowali naukę, potem część do
Paryża, a najlepsi wyjeżdżali na stypendium do rzymskiej Akademii św. Łukasza. W 1860 r artyści
(malarze, rzeźbiarze) tworzą Towarzystwo Zachęty Do Sztuk Pięknych, od 1863 r odbywają się
konkursy rzeźbiarskie. Prace głównie w gipsie - inne materiały były zbyt drogie, brak mecenasów.
Zwycięzcy otrzymywali nagrody finansowe - pozwalały na zakup materiałów lub dalszą edukację.
Środowisko ożywiały również liczne konkursy na pomniki - od lat wzrastała na nie moda (mimo
trudnej sytuacji politycznej), część z nich kończyła się realizacją.

Karol Ceptowski
Uczeń Malińskiego, wykładał na Akademii w Krakowie - było to środowisko na pograniczu
klasycyzmu i sztuki nowoczesnej. Tworzył w stylistyce klasyczno-romantyczno-historycyzującej.
Apoteoza Karola Fryderyka Schinkela - lata 40., przedstawiony jeden z najwybitniejszych artystów
klasycystycznych. Otoczenie antyczne, jednak poza swobodna, strój współczesny - widoczne elementy
romantyczne.
Kościół w Krzeszowicach - płaskorzeźby o charakterze nawiązującym do renesansu florenckiego, choć
architektura całej budowli nawiązuje do neogotyku.
Pałac w Łękach Wielkich - lata 70., fryz ukazujący historię właścicieli - rodu Mielżyńskich.
Architektura neogotycka.

Władysław Oleszczyński
Jeden z założycieli Zachęty, spędził 20 lat za granicą - w okresie Królestwa
Kongresowego wyjechał na stypendium Komisji Rządowej Oświecenia
Publicznego do Paryża, gdzie w latach 1826-30 uczył się medalierstwa i
rzeźby, wykonał np. medal z Kopernikiem (z okazji budowy pomnika w
Warszawie). Podczas powstania listopadowego był w Polsce, potem znów w
Paryżu, tworzył medale i nagrobki, np.: medal dedykowany La Fayette,
1834 r., medal z portretem Mickiewicza [fot.] (1842 r., Biblioteka Polska w
Paryżu), medal z portretem Słowackiego (wzorce antyczne), popiersie
Mickiewicza (antykizacja, brak stroju, zarazem współczesna charakterystyka, portretowość - 1856 r.,
MNW). Najwięcej prac wykonał w Paryżu, ale działał też poza - wykonywał nagrobki Francuzów i
członków Wielkiej Emigracji, np.:
Nagrobek Kniaziewicza i Niemcewicza - 1848 r., cmentarz Montmorency Portretowość, brak
idealizacji, dopracowane szczegóły, faktury, świetne oddanie tkaniny.
Nagrobek Klementyny Tańskiej-Hoffmanowej - Pere-Lachaise, terakota. Motywy antyczne (złamana
kolumna), ale też książki - była pisarką. Brak monumentalizmu, romantyzm, ckliwość.
Złota Kaplica w katedrze poznańskiej. Ma bardzo bogaty program ikonograficzny, zawiera wiele rzeźb
różnych artystów. Oleszczyński wykonał razem z Lancim symboliczny sarkofag Mieszka i Bolesława
Chrobrego, stylistyka neogotycka (?).

Oleszczyński lub Sosnowski
Katedra gnieźnieńska - płaskorzeźby z przedstawieniami najdawniejszych władców Polski (np.
Mieszko i Dąbrówka). Całość wyciszona, spokojna, postaci w strojach historycznych, nawiązania do
sztuki romańskiej.

Tomasz Oskar Sosnowski
Studiował najpierw w Petersburgu, potem w Paryżu. Działał głównie w
Rzymie, w Polsce pojawiał się tylko gościnnie (np. pracował w Złotej
Kaplicy). Widoczna ewolucja form .........................

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 05.12.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031205.html

2 z 4

2008-02-28 10:02

Jadwiga i Jagiełło - lata 60., Planty w Krakowie. [fot.]
Pomnik T. Czackiego - 1855, kościół wizytek, Warszawa.
Płaskorzeźba - własny nagrobek - we Włoszech, z figurą anioła.
Edyp i Antygona - wczesna, antykizująca, w Sukiennicach.

Marceli Guyski
Kształcił się we Włoszech, działał we Włoszech i w Polsce - Kraków,
Warszawa, wykładał na Akademii w Krakowie.
Nagrobek Anny Henryki Loewenhardt - 1868-85, cmentarz Montparnasse.
Portret T. Krasowskiej - lata 60., popiersie otulone szalem. Widoczne tendencje charakterystyczne dla
rzeźby akademickiej: przełamywanie ograniczeń materiałowych (kontrastowanie skóry i tkaniny),
portretowość, pewna idealizacja, jednak nie klasyczna, lecz według współczesnej mody.
Portret śpiewaczki - 1887 r., forma jak wyżej, perfekcja w oddaniu włosów, koka. W II połowie XIX
w rzeźbiarze bardzo chętnie przełamywali zimno, twardość marmuru, ukazując w nim materiały
zupełnie innego typu - koronki, włosy itd.
Ecce Homo - w kościele Piotra i Pawła w Krakowie. Wyciszenie, brak ....................., charakterystyczna
dla akademizmu szczegółowość, realizm, brak klasycystycznej idealizacji, uproszczenia. Mimo
monumentalizacji gry fakturą: broda, pogniecione peryzonium.
Amor śpiący w muszli - pokaz umiejętności artysty poprzez zestawienie różnych elementów:
miękkiego ciała, perłowo-chropowatej muszli, delfinów - perfekcyjne wykonanie, opanowanie techniki,
zarazem z dzisiejszego punktu widzenia forma mocno kiczowata.

Bolesław Syrewicz
Uczeń Hegla, tworzył w II połowie XIX w, zmarł w 1899 r. Dobrze wykształcony (Hegel, Berlin,
Monachium, Rzym), do Polski wrócił w 1866 r., był bardzo wszechstronny.
Nagrobek Maciejowskiego - Powązki. Portretowość, realizm.
Epitafium Maryny z Wyczchowskich Polczyckiej(?) - 1896 r., kościół karmelitów. Perfekcyjne
opracowanie stroju, detalu - forma jest ważniejsza niż przedstawiona postać.

Cyprian Godebski
Działał w całej Europie, także w Ameryce Południowej. W Monte Carlo wykonał rzeźby na fasadzie
Kasyna, np. Alegoria Rzeźby.
Wykonał szereg nagrobków:
Honoraty Borzęckiej - lata 50., cmentarz Łyczakowski we Lwowie (wiele jego realizacji tam). Formy
neogotyckie, postać w stylu akademickim.
Theophile Gauthiera - 1874-75 r., Montmartre.
Mierosławskiego - lata 80., Montparnase.

Godebski: Mierosławski, Berlioz (x2)

Hectora Berlioza - lata 80., Montmartre.
Wykonał wiele rzeźb i pomników (w których często stosował bardzo
skonwencjonalizowane elementy):
Portret żony [fot.]- świetne oddanie fryzury, stroju, faktury i wzoru
tkaniny, koronek, łańcuszka.
Kuszenie (Lubieżność i Niewinność, Satyr i Nimfa) - 1881 r., MNW.
Temat antyczny, jednak forma nieklasyczna - zestawienie szorstkiego,
owłosionego, chropowatego ciała Satyra i miękkiego, delikatnego ciała
dziewczyny (które specjalnie się nie wyrywa z objęć). W sztuce

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 05.12.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031205.html

3 z 4

2008-02-28 10:02

akademickiej chętnie przedstawiano wątki erotyczne, jednakże zawsze pod
płaszczykiem historycznym, mitologicznym.
Żebrzący Amor - 1892 r.
Projekt pomnika Mickiewicza
Pomnik Mickiewicza - 1898 r., Warszawa, Krakowskie Przedmieście.

Godebski: Mickiewicz, Kopernik, Matka Boska (x2)

Pomnik Kopernika - 1899 r., Kraków, Planty.
Pomnik Fredry - 1900 r., Kraków, przed Teatrem Słowackiego. Pozwijany, sfałdowany płaszcz - gra
tkaniną, pokaz sprawności warsztatowej.
Matka Boska Żeglarzy (Rybaków, Rozbitków) - 1902-04 r., Pointe du Raz, Quimper.

Wiktor Brodzki
Kształcił się w Warszawie, potem w Petersburgu (otrzymał tam złoty medal za Amora w muszli),
następnie w Akademii św. Łukasza w Rzymie. Miał liczne zamówienia, wysoką pozycję.
Nagrobek baronowej Enediny Giordano Sanna Apostoli na cmentarzu Campo Verano w Rzymie.
Nagromadzone poduszki, sploty włosów, loki, kaskady owoców, amorek - przesyt, przesada, brak
umiaru.
Chrystus w kościele Wszystkich Świętych.
Płaczący Jaś - portret dziecka, otoczony liśćmi - budzi skojarzenia z antykiem. Pulchność ciała
zestawiona z suchością liści.
Podszepty miłości - ckliwe, kiczowate (jak sam tytuł).
Ucieczka z Pompei (Fuga) - 1868 r., niezachowana. Scena dynamiczna, wielopostaciowa, widoczna
precyzja, dokładność szczegółów - brak idealizacji. W sztuce akademickiej każdy szczegół jest tak
samo ważny (by móc ukazać warsztat), brak syntetyzacji. Nadmiar detali często zabija treść dzieł tego
okresu.
Psyche - precyzja tkaniny, mnóstwo elementów: fałdy, włosy, gołąbki, muszelki, poza poruszona.

Antoni Kurzawa
Przedstawiciel nurtu sentymentalnego akademizmu.
Nagrobek Zborowskiego - cmentarz Łyczakowski. Współczesny strój sąsiaduje z elementami
antycznymi (złamana kolumna), książki służą ukazaniu zainteresowań. Forma: całość kompozycji jest
podpierana przez orły o rozpiętych skrzydłach. typowa realizacja akademicka.
Płaczka (Żal) - dramatyzm, dosłowność, eksponowanie uczuć.

Cechy charakterystyczne rzeźby akademickiej:
- łączenie elementów, symboli antycznych (np. złamana kolumna, sposób ujęcia) z elementami
współczesnymi (np. strój).
- poza często swobodna, poruszona, nawet dynamiczna - odejście od klasycznej statyczności, często
brak monumentalności przedstawień.
- brak klasycznej idealizacji i uproszenia - portretowość, współczesna charakterystyka, szczegółowość
przedstawienia. Jeśli pojawia się idealizacja to wedle współczesnej mody, a nie wzorów antycznych.
- ponieważ repertuar form przyjętych w akademizmie był dość ograniczony rzeźbiarze ukazywali swoją
perfekcyjną technikę, wysoką sprawność warsztatową poprzez przełamywanie ograniczeń
materiałowych - chętnie oddawano w twardym, zimnym marmurze materiały o zupełnie innych
cechach: falujące tkaniny, miękką skórę, delikatne, ażurowe koronki, sploty włosów, loki. Często
stosowano gry fakturami (np. tkaniny - oddawanie faktur i wzorów splotu), zestawiano elementy
szorstkie oraz miękkie, delikatne.

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 05.12.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031205.html

4 z 4

2008-02-28 10:02

- skupiano się na detalu, szczególe, każdy element jest opracowany tak samo starannie - brak
syntetyzacji prowadzi do zatarcia treści dzieła. Często nadmiar elementów, przesada, przesyt (liczne
gołąbki, muszelki, owoce itd.). Forma często jest ważniejsza od treści.
- wykorzystywanie tematów, motywów antycznych, jednak odejście od klasycznych zasad
przedstawiania
- w przeciwieństwie do klasycyzmu ukazywanie dramatyzmu, eksponowanie uczuć, dosłowność scen.
Całość dzieła nierzadko ckliwa, według dzisiejszych kryteriów kiczowata. Chętnie przedstawiano wątki
erotyczne - pod płaszczykiem historycznym i mitologicznym.
- w rzeźbie nagrobkowej chętnie ukazywano profesję, zainteresowania zmarłego, poprzez ukazanie np.
książek.

powrót

kontakt

drukuj

zapisz