Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 20.02.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040220.html

1 z 3

2008-02-28 10:03

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

prowadzący: dr Luba data: 20.02.2004 aktualizacja: 21.03.2004

powrót

drukuj

kontakt

zapisz

9. Impresjonizm w malarstwie
W malarstwie polskim był to tylko krótki epizod, nie było impresjonizmu jako takiego. Tak jak inne
zjawiska artystyczne kierunek ten pojawił się w Polsce z dużym opóźnieniem - ok. 20 lat po powstaniu
impresjonizmu we Francji. Zajmowała się nim niewielka grupka artystów, trwało to tylko kilka lat. W
okresie, gdy na zachodzie formował się impresjonizm, w Polsce była zupełnie odmienna sytuacja: brak
szkół artystycznych, malarze kształcili się w Niemczech (Monachium) lub Rosji (Petersburg), natomiast
nie we Francji. W kraju nikt nie znał malarstwa impresjonistycznego z pierwszej ręki, nawet artyści,
którzy ówcześnie jeździli do Francji zwracali uwagę na inne zjawiska.
W okresie, gdy więcej polskich artystów zaczęło jeździć do Francji i impresjonizm pojawił się także w
Polsce w samej Francji był już kierunkiem przejrzałym, w jego miejsce pojawiły się nowe tendencje. W
efekcie trwał w kraju bardzo krótko, wiązało się to także z brakiem akceptującej go krytyki i
publiczności, równocześnie funkcjonowały też inne kierunki, które go wypierały - np. symbolizm.
Podsumowując, impresjonizm trwał w Polsce krótko, bo:
- było duże zapóźnienie artystyczne w stosunku do Francji
- był znany głównie z drugiej, trzeciej ręki - np. poprzez uprawiających go artystów monachijskich
- brakowało akceptującej go publiczności i krytyki
- sami artyści porzucili go szybko na rzecz symbolizmu

Podkowiński i Pankiewicz
Najważniejsi twórcy polskiego impresjonizmu. Dotarli do Paryża w 1889 r - kiedy to odbyła się
retrospektywa Moneta, ostatnia wystawa (post)impresjonistów, a modne były już inne trendy. Obaj byli
młodzi, pod silnym wpływem realizmu w wydaniu monachijskim.
W Polsce z impresjonizmu przejmowano głównie układy (choć te rozwiązania były też znane z
Turnera, drzeworytu japońskiego, Constable'a), natomiast nie technikę (puentylizm). Żaden polski
artysta nie utrzymywał kontaktów z impresjonistami.

Cechy impresjonizmu:
- kadr fotograficzny lub japoński
- zerwanie z "podobaniem się", które było dotychczas najważniejsze - malowanie z potrzeby, a nie pod
publiczność
- wykorzystanie ikonografii miejskiej (w Polsce się to nie pojawiło)
- zainteresowanie sztucznymi źródłami światła (np. nokturny z lampami gazowymi)
- częste mgliste poranki, mżawka itd.
- pleneryzm (był już wcześniej - od ok. 1840 r)
- łapanie i przedstawianie impresji - krótkich, ulotnych chwil
- istotna jest konstrukcja obrazu - jest to bardziej kreacja, niż podejście realistyczne
- wykorzystanie optyki, badań w tej dziedzinie
- brak związku z Akademią (ale w Polsce impresjonizmem zajmowali się artyści związani z
akademiami)
- odejście od barw ciemnych (w Polsce nie było to tak konsekwentne)
- nacisk na akcent chromatyczny, nie walorowy
- subiektywne widzenie, odejście od sztywności akademizmu
- malowanie alla prima, bez szkiców
- zestawianie plam czystego koloru
- wykorzystanie możliwości techniki pastelowej (stała się bardzo popularna)

W Polsce zostały wykorzystanie tylko niektóre elementy impresjonizmu, nigdy wszystkie. Kierunek był
najsilniejszy na przełomie lat 80. i 90. Powtarzano pewne motywy, ale bez rozumienia ich.

Zygmunt Andrychewicz: Pijąca absynt(?)
Ok. 1890 r, centralizacja, uspokojenie.

Józef Szermentowski: W parku
Silne, ostre światło, obraz malowany swobodnie, ale kompozycja centralna, poprawny kadr. Brak
złudzeń optycznych, konwencjonalizm, scenka banalna.

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 20.02.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040220.html

2 z 3

2008-02-28 10:03

Maksymilian Gierymski
Szkic do W altanie, lata 80. - zainteresowanie światłem (przenika obraz, jednak nie zmienia barw
przedmiotów), kadr ucięty - widoczne analogie do impresjonizmu, jednak nie jest on pełny.
Opera paryska nocą, malowany jeszcze podczas pobyty w Paryżu - studiował dokonania
impresjonistów, jednak trudno powiedzieć, czy widział ich odrębność. Widoczne zainteresowanie
głównie światłem - ukazane błyski, rozświetlenia itd. - jest ono głównym tematem dzieła (ani
przechodnie, ani budynek Opery nie są istotne). Był artystą poszukującym, najbliżej z Polaków zbliżył
się do impresjonizmu. Popełnił też inne nokturny, np.:
Wieczór nad Sekwaną, 1893 r - więcej elementów impresjonistycznych: rozwibrowana woda,
swobodna, rozedrgane malowanie, światło przygaszone (pora: świt lub zmierzch), kłęby dymu,
punktowe światło, srebrzystości. Widoczne inspiracje tworzącym w Monachium Whistlerem - używał
rozwiązań impresjonistycznych, silnie wpłynął na Gierymskiego.
Gierymski próbował pogodzić malarstwo akademickie z impresjonizmem.

Wiele impresjonistycznych obrazów z tego okresu było równocześnie symbolistyczne - często trudno
rozpoznać.

Józef Pankiewicz
Targ za Żelazną Bramą, 1888 r - realistyczny: wyraźny kolor, iluzja rzeczywistości, precyzja.
Targ na kwiaty - odejście od realizmu: rozbielenie palety, bardzo ostre światło, malowany
nieprecyzyjnie, bez szczegółów, światło zmienia kolory - ta przemiana dokonała się w przeciągu dwóch
lat.
Wóz z sianem (Pankiewicz?) 1890 r, nawiązanie do późnego Moneta, żywe kolory, brak ciemnych
"sosów", technika puentylistyczna.
Kwiaty na łące - brazy takie jak ten malował po okresie impresjonistycznym - zupełnie nowy sposób
malowania, nawiązania do .....................

Podkowiński:
Nad Sekwaną, Paryż, szkic pastelem, ale i tak dość konserwatywny
Łubin w słońcu - gry światłem i kolorem
Poranek w Chrzęsnem, 1892 r, ostre, szkicowe światło, silnie malowane - ostre, ciepłe
W ogrodzie, 1892 r, gry kolorem, wykorzystanie złudzeń optycznych
Dzieci w ogrodzie, 1892 r
Chłopiec w stawie, 1892 r, brak szczegółów, odejście od centralizacji.
Brug(?), lata 90., malowany impresyjnie, szkicowo
Krajobraz Sobótki ze stogiem, 1893 r
Widok Nowego Światu z okna, przykład wykorzystywania nowej ikonografii, np. widoków miejskich

Był w 1874 r we Francji, ale zignorował impresjonizm, zainteresowanie dopiero od lat 90.

Leon Wyczółkowski
studium do Gry w krokieta x2
Rybacy, 1892 r, tematyka chłopska była już wcześniej obecna w Polsce, zastosowany tradycyjny kadr,
brak puentylizmu, natomiast istotne światło, zainteresowanie nim
studium do Rybaków, 1891 r
Rybak, 1896 r
Orka na Ukrainie, wiele obrazów o tym temacie namalował (np. 1892 r) - jednak zainteresowanie nie
tematem, lecz efektami malarskimi, grą świateł itd.
Woły u wodopoju, szkic, prawie abstrakcyjny
Kopanie buraków, ok. 1900 r, kolejna mało atrakcyjna scena, same buraki są nierozpoznawalne,
ważne są rozwiązania malarskie x3
Ogród, 1904 r
Las - okolice Zakopanego, 1905 r, pastel, zainteresowanie krajobrazem, światłem
Sosny w Połędze, 1908 r, pastel i in
Mnich nad Morskim Okiem, 1904 r
Morskie Oko, 1905 r, kadr a la drzeworyt japoński - wycinkowy, nie pokazuje całości. Widoczne
przejście od impresjonizmu do symbolizmu młodopolskiego (brak symboli ukazanych wprost, ale
wycinek natury staje się symbolem czegoś - z założenia ówcześnie pejzaż zawsze był symbolem,

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 20.02.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040220.html

3 z 3

2008-02-28 10:03

oddawał stan duszy itd.)
Skamieniały Druid, 1892 r, bardzo swobodny szkic - skała, symbol, pomnik
Giewont, lata 90.

Władysław Ślewiński
Zetknął się z Degasem, w pewnym momencie malował bardzo podobnie do niego, potem poszedł
własną drogą. Tworzył malarstwo nie impresjonistyczne, lecz symboliczne.

Ludwik de Laveaux: Zachód słońca
Lata 90, połączenie dwóch konwencji: morze realistyczne, ciemne, " w sosie", wyżej puentylistyczne,
rozedrgane niebo i słońce.

Olga Boznańska
Nie malowała impresjonistycznie, ale wykorzystała pewne dokonania tego kierunku.
Dziewczynka z chryzantemami, 1894 r, malowana w okresie monachijskim - srebrzysta, szare tony a
la Whisteler
Dziewczynka, 1894 r, okres paryski - inny, swobodniejszy sposób malowania
Katedra w Pizie, ok. 1905 r, budowla na pustym tle.

Teodor Axentowicz
Deklarował się jako wróg impresjonizmu, jednak niektóre obrazy mówią co innego:
Nad morzem, 1883 r, klimaty zbliżone do impresjonistów, nawiązania do Whistlera, Serganta,
Renoira, Moneta. Postać dziewczyny malowana akademicko, jednak co nieco od impresjonistów
przyswoił.
Dziewczynka (córka) z szarfą, 1908 r malowana już po obrazach huculskich, pastel, widoczne pewne
nawiązania do Renoira.

Pojedyncze nawiązania do impresjonizmu pojawiały się także u innych artystów (Mehoffer,
Wyspiański), jednak nigdy nie stosowali oni w pełni zasad tego kierunku.

powrót

kontakt

drukuj

zapisz