Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 23.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040423.html

1 z 4

2008-02-28 10:04

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

prowadzący: dr Luba data: 23.04.2004 aktualizacja: 08.06.2004

powrót

drukuj

kontakt

zapisz

13. Klasycyzm wileński
Z Formistów wyszło wiele grup - w latach 20. działały liczne ugrupowania, rozmaicie pojmowały one
nowoczesność.
Wilno było miastem prowincjonalnym, artystycznie zaniedbanym, stało się jednak kolebką wielu
prądów, ponieważ po wybuchu I wojny wielu polskich artystów opuściło Rosję i przeniosło do niego.
Jednym z nurtów był klasycyzm wileński, czołowi twórcy to Ludomir Sleńdziński, Felicjan Szczęsny
Kowarski - wykształceni w Akademii Petersburskiej, uczyli się u zwolenników sztuki renesansowej,
akademickiej - byli zwani neoakademikami, neoklasykami. W Wilnie znaleźli się również inni artyści
polscy skupieni wokół Akademii Petersburskiej - postanowili ożywić życie artystyczne miasta.
Dygresja: w Wilnie znalazł się również Władysław Strzemiński - wyemigrował z Rosji po rewolucji,
widział że nie ma tam warunków dla sztuki - zatrzymał się tam, gdyż miał w mieście rodzinę. Rząd
widział w nim kosmopolitę, rewolucjonistę, był źle widziany przez czynniki oficjalne. Nie był również
znany szerokiej publiczności (podobnie jak awangarda) - ówcześnie popularni byli Kossak, Chełmoński
itd.
Większe szanse na akceptację publiczności mieli Nowi Klasycy z Wilna - twórcy rzetelnie
wykształceni, solidni, szybko stali się oficjalnymi artystami II Rzeczypospolitej - jasna, czytelna sztuka
klasycystyczna zawsze była blisko władzy. Artyści ci szybko zorganizowali wystawę, zaczęli wydawać
własne pismo Południe - odwołanie do Apollina (bóstwa solarnego) oraz głosili, że teraz jest okres
południa (rozkwitu) sztuki. Nurt ten popierał Władysław Tatarkiewicz, ukuł zwrot "klasycyzm
wileński". Pismo było miesięcznikiem, od 1924 r było wydawane w Warszawie jako kwartalnik
dotyczący sztuki w ogóle - omawiano w nim zagadnienia nie tylko z własnego kręgu, pismo miało duże
znaczenie. Działali ok. 1920-36, niektórzy wystawiali wspólnie do 1937 r.
Założycielami grupy zwącej się Wileńskim Towarzystwem Plastyków byli Ludomir Sleńdziński,
Wacław Czechowicz, Piotr Hermanowicz, Bronisław Jamontt, Michał Rouba, Stanisław Woźnicki
(jeden z głównych teoretyków grupy). Organizowali coroczne wystawy w Wilnie i Warszawie,
okazjonalnie też w innych miastach. Mieli liczne dokonania: na początku lat 20. zaczęli organizować
kursy rysunkowe, w 1926 r Ministerstwo Wyznań i Oświecenia Publicznego przekształciło je w Szkołę
Rzemiosła Artystycznego dla Rękodzielników, jej kierownikiem został Tymon Niesiołowski.
Współpracowali także z teatrem - szczególne ożywienie nastąpiło w 1926 r, gdy Juliusz Osterwa
stworzył swoje labolatorium teatralne Reduta.
W 1930 r Towarzystwo miało dwie wystawy w Zachęcie, w 1933 r odbyła się w Zachęcie duża
wystawa Sleńdzińskiego i innych. Stworzyli Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Wilnie, jego otwarciu
towarzyszyła wystawa.
Skład grupy był zmienny, w 1931 r nastąpił rozłam. Najważniejsi artyści związani: Felicjan Szczęsny
Kowarski (osobny, ale wystawiał z nimi), Jerzy Hoppen, Kazimierz Kwiatkowski, Maria
Borzbohata-Woźnicka, Gustaw Pilecki, Paweł Gędzia......, Wacław Czechowicz, Michał Rouba, Piotr
Hermanowicz.

Ludomir Sleńdziński (Ślendziński, Slendziński)
Najważniejsza postać grupy, działacz, artysta, teoretyk. Działał również w Rytmie.
Chłopcy nad Wilią (Rybacy), 1926 - wyraźne nawiązania do wzorca, jakim była twórczość Wotkina(?)
- najwybitniejszego petersburskiego artysty przedrewolucyjnego. Postaci - kanon opracowany sangwiną
(technika trudna, wymagająca), tło rozjaśnione, idealizacja i stylizacja - chłopcy jak efeby.
Studium portretowe - nawiązania do warsztatu i technik kanonu renesansowego oraz do
renesansowego ideału piękna. Stylizacja stroju, kompozycja. Artyści awangardowi potępiali taką sztukę
- wg nich artysta stawał się stylizatorem sztuki dawnej, brak jest w tym dialogu. Jego twórczość można
wpisać w nurt historyzmu - świadomie nawiązywał do epok minionych.
Portret żony na tle Forum Romanum - strój współczesny, ale stylizowany na ostro łamane szaty
gotyckie, postać przypomina późnogotycką rzeźbę, a nie człowieka. Maniera renesansowa widoczna w
tle - postaci w renesansowych strojach. Tło srebrzyste i złociste, triki optyczne. Widoczny kunszt,
umiejętności artysty.
Adam - był też rzeźbiarzem, często łączył techniki - malował na podrzeźbionej desce lub
polichromował rzeźby. Rozwiązania świetne technicznie (wpływ Akademii), gorzej radził się z
postaciami - bohater zniewieściały. Drewno polichromowane, złocone włosy i... listek.
Dwoje pasterzy (Dafnis i Chloe) - jak u dawnych artystów podjęty wątek antyczny. Postaci nawiązują

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 23.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040423.html

2 z 4

2008-02-28 10:04

do baletu Debussego.
Siostra Franciszka (zakonnica na tle kościoła św. Anny w Wilnie) - balansował pomiędzy dwoma
zjawiskami: idealizowany renesans i nawiązania do "rodzimej" sztuki gotyckiej.
Chłopcy grający w guziki (Gra w guziki) - powtarzają kanon z Chłopców nad Wilią: scena rodzajowa,
pokazanie umiejętności artysty (skrót perspektywiczny, kolorystyka, ukazanie faktury łodzi, chodnika,
stroju, rzeźbiarski modelunek ciała). Szczegółowość, precyzja.
Sleńdziński stał się artystą oficjalnym - jego przekaz był czytelny, rzetelny. Wykonał plafon Polonia,
namalował Piłsudskiego w Wilnie (dość kuriozalny), brał udział w konkursie na dekorację sal Senatu,
wykonywał polichromowane dekoracje banków itd. Środowisko wileńskie propagowało ideał
odrodzenia sztuki monumentalnej w formacie i technice, np. ścienne malowidła - były bardzo modne -
powstawało wiele nowych gmachów publicznych, potrzebna była do nich dekoracja.
Akt - z upływem czasu Sleńdziński zachowując warsztat odszedł od idealizacji klasycznej - tworzył
dzieła coraz bardziej urealnione, zaprzeczające założeniom klasycznym (ponadczasowość, idealizm).

Felicjan Szczęsny Kowarski
Dostał od Szyszko-Bohusza zamówienie na polichromie w Zamku Wawelskim, najpełniej zrealizował
postulat malarstwa monumentalnego.

Michał Rouba
Artysta ważny, malował głównie sceny rodzajowe, w swojej twórczości realizował postulat pochwały
rodzinnego pejzażu - przedstawianego jako kraina szczęśliwa. Ucieczka od rzeczywistości, idealizacja.
Widok Wilna - obraz niewielki, bezpretensjonalny, dobrze zakomponowany.
Pejzaż romantyczny (Wileńskie pagórki) - wijąca się Wilejka, ogary na trawie, kąpiące się piękności -
okolice Wilna ukazane jako Arkadia, kraina bez skazy.

Rafał Malczewski
Syn Jacka, malował pogodne życie, Arkadię widział na Podhalu.

Jerzy Hoppen
Wielu artystów z kręgu wileńskiego klasycyzmu powielało mistrza (Sleńdzińskiego), jednak nie
wszyscy - Hoppen był do niego podobny w malarstwie, jednak w grafice miał swój styl indywidualny,
np.Kościół Piotra i Pawła w Wilnie, Widok Wilna za Sapiehów.

Kazimierz Kwiatkowski
Bliski współpracownik Sleńdzińskiego, naśladował go.
Odkopanie grobu Barbary Radziwiłłówny - temat chętnie malowany przez wielu ówczesnych
artystów.
Amazonka - perfekcyjny rysunek, umiejętność posługiwania się konwencjami.

Bronisław Jamontt
Artysta ważny, szedł odmienną drogą niż Sleńdziński. W jego twórczości ważne miejsce zajmują
scenograficzne spektakle, niezwykła kolorystyka, nierzeczywistość, romantyczne burze, zawieje. []

Szczęsny Kowarski
Był związany z kręgiem wileńskich klasycystów, ale wykładał też w Krakowie i Wrocławiu, był
związany z Rytmem. Najsilniej dążył do monumentalizmu.
Widok Ojcowa - choć w rzeczywistości krajobraz jest zwykły, to został przedstawiony jako wyjątkowy
pejzaż włoski. Sposób malowania jest puentylistyczny, ale zarazem widoczna monumentalizacja,
kubizacja, uproszczenie, kolorystyka kojarzy się z freskiem.
Wioślarze - monumentalizacja wysiłku sportowców, wielka skala obrazu.
Głowa Apostoła - podejmował także tematykę sakralną.

Tymon Niesiołowski
W latach 20. był związany z Wileńskim Towarzystwem Artystów Plastyków, prowadził Szkołę
Rzemiosła Artystycznego, działał też w Rytmie.
W kąpieli
Sielanka - scena ukazana na przedmieściach Paryża.
Wioślarze - ujęcie monumentalne.
Był artystą dość szczególnym, oglądając jego prace ma się przegląd mód XX w - był bardzo sprawny,
jednak przy tym niezwykle chłonny, ulegał kolejnym fascynacjom, modom malarskim.

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 23.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040423.html

3 z 4

2008-02-28 10:04

Chłopiec w czapce - nawiązania do Picassa (takich odwołań miał mnóstwo).

Wacław Wąsowicz
Również w jego twórczości liczne nawiązania do innych artystów.

14. Rytm
Grupa działała w lat 1922-33, kładła wyraźny akcent na dekoratywność sztuki - art deco w malarstwie.
Powstała z rozpadu Formistów, skupili się w niej artyści figuratywni, spokojni, klasyczni. Jednym z
głównych przedstawicieli był Eugeniusz Zak - długo był we Francji, podczas wojny przyjechał do
Częstochowy (z centrum życia artystycznego na pustynię), postanowił stworzyć razem z Tadeuszem
Pruszkowskim grupę artystyczną.
Członkowie Rytmu:
- Maja Berezowska - tworzyła skandalizujące, frywolne rysunki.
- Wacław Borowski - przyjaciel Zaka, naśladowca, razem byli w Paryżu.
- Antoni Buszek - uczył się malować ikony w Paryżu, mało jego obrazów jest znanych, zajmował się
badaniami nad malarstwem, współpracował z fabryką w Kole (projektował dla nich wzory, stworzył
technikę tworzenia sztuki przez osoby niewykształcone), opracował nową technikę zdobienia batiku,
zdobył złoty medal w Paryżu na wystawie rzemiosł, po II wojnie był profesorem na ASP w Warszawie,
ale również z tego okresu brak jego prac.
- Tadeusz Breyer - rzeźbiarz, wykładał w Warszawie, miał wielu utalentowanych uczniów, jego
twórczość jest nieznana
- a także: Leopold Gottlieb, Tadeusz Gronowski (zajmował się głównie plakatem i scenografią
teatralną), Wacław Husarski, Zygmunt Kamiński (projektował banknoty, monety, znaczki pocztowe),
Szczęsny Kowarski, Roman Kramsztyk, Henryk Kuna, Rafał Malczewski, Tymon Niesiołowski,
Tadeusz Pruszkowski [fot], Władysław Roguski, Stanisław Rzecki, Władysław Skoczylas, Ludomir
Sleńdziński, Zofia Stryjeńska, Jan Szczepkowski (rzeźbiarz), Wacław Wąsowicz, Romuald Kamil
Witkowski, Wittig, Eugeniusz Zak, Jerzy Zaruba.

Tadeusz Pruszkowski
Należał wyłącznie do grupy Rytm, był związany ze Szkołą Sztuk Plastycznych w Warszawie. Artysta
zapatrzony w dawnych mistrzów - renesans północny, Holandia. Był lepszym pedagogiem niż
malarzem, np.Kobieta, Portret.

Władysław Skoczylas
Odrodził technikę drzeworytu.
Zbójnicy (Harnasie) - drzeworyt barwny
Janosik (Zbójnicki)
Pieta - obrazowanie charakterystyczne dla sztuki ludowej.
Był związany ze środowiskiem oficjalnym, rządowym, pracował w MwiOP - w tych kręgach, a także
środowisku SzkSztPlast, Instytutu Propagandy Sztuki dążono do stworzenia stylu narodowego -
nowoczesnego, atrakcyjnego, opartego na rodzimych wzorcach. Wielu artystów tworzyło taką sztukę,
np. projektowało kilimy produkowane przez spółdzielnię Ład. Skoczylas zajmował się tym także od
strony ideologicznej.
Kilim - zbójnicki.
Był też bardzo dobrym malarzem akwarelistą - woził swoich studentów na plenery do Kazimierza, sam
tam tworzył. Łączył tradycję ludową i klasyczną.
........... - chłopki jak gracje
........... - akwarela
Kazimierz - drzeworyt, monumentalizm, wypracowanie
Żydzi w Kazimierzu

Zofia Stryjeńska
Propagowała folklor, jednak traktowała te wzory bardzo swobodnie. Tworzyła głównie kompozycje na
papierze, nienawidziła malować - nawet jej obrazy są jak rysunki. Łamała wszelkie konwencje, także
obyczajowe - studiowała w Wiedniu jako swój brat (początek wieku - uczelnia tylko dla mężczyzn).
Tworzyła kompozycje śmiałe, łamała tabu. Również jej małżeństwo było bardzo burzliwe.
Chrystus i Maria (cykl Pascha) - wzorce ludowe potraktowane bardzo swobodnie, była
zafascynowana folklorem, ale nie sztuką ludową. Postaci w strojach będących luźną wariacją nt.
strojów ludowych - nie tworzyła sztuki ludowej, choć świetnie ją znała. Również temat potraktowany
bardzo swobodnie, daleko od wzoru ikonograficznego.

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 23.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040423.html

4 z 4

2008-02-28 10:04

Chrystus ogrodnik - też cykl Pascha.
W 1918 r i w latach 30. stworzyła dwa cykle przedstawiające bożków słowiańskich, np.:
Pogoda, 1918 - ujęcie modernistyczne, młodopolskie
Boh, 1934 - styl art deco
Perkun
Stworzyła cykl Poczet władców polskich - dała im współczesne rekwizyty, ówcześnie te działania były
oceniane bardzo pozytywnie. Np.:
Bolesław Śmiały - zmierzenie się ze wzorami Bacciarellego i Matejki.
Zbójnicki - mimo deformacji strój zbliżony do oryginalnego, ludowego, zarazem widoczna flaszka i
rewolwer.
Plakat na Wystawę Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r.
Lipiec i Sierpień - fragment panneau na Wystawę Sztuki Dekoracyjnej.
Ogień i Woda - panneau z cyklu Żywioły.
Noc Kupały - tworzyła scenki rodzajowe z życia Podhala - bardzo swobodne i popularne.
Wesele - z cyklu Obrzędy polskie.
Topienie Marzanny, 1934 - z cyklu Magie slave(?)

Wacław Wąsowicz
Często naśladował różnych artystów.
Portret - to dzieło akurat oryginalne.
Dziewczynki - inspirowane Nain

Eugeniusz Zak
Najpełniej rozumiał styl art deco.
Sielanka - idealizacja, ucieczka od rzeczywistości widoczna poprzez sposób malowania postaci, formy
budowli, kolorystykę.
Sielanka (jezioro)
Lutnista - do idealizowanego świata wprowadzał postaci artystów, tancerzy - osób oderwanych od
rzeczywistości. Postaci smukłe, oderwane od ziemi. Obrazy są nacechowane spokojem, ciszą, są to
sceny rodzajowe, idylliczne. Częsty element melancholii, zadumy.
........... - rodzina

Wacław Borowski
Bliski Zakowi w sposobie malowania.
............. (wóz) - nierealne kolory, sielska atmosfera, fantastyczny stwór, putta zbierające kwiaty.

okładka Skamandra - w kręgu Rytmu częste są przykłady współpracy ze Skamandrem - te twórczości
są sobie bliskie, artyści mieli podobne koncepcje, wspólnie pracowali, przesiadywali w Ziemiańskiej.

Diana - Borowski wyobraził boginię na wzór antyczny, obok widoczne są ............... malowane psy -
pogranicze klasycyzmu i ....................
Sielanka - pastel (2 postaci i koza)
Martwa natura

Rzeźba

Henryk Kuna
Stylistyka art deco, klasycyzacja, też blisko stylistyki Rytmu, prac Zaka.
Akt w płaszczu - Wrocław.

na egz -> katalog wystawy Rytm + galeria muzeum

powrót

kontakt

drukuj

zapisz