Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 07.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031107.html

1 z 4

2008-02-28 10:01

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

prowadzący: dr Luba data: 07.11.2003 aktualizacja: 10.06.2004

powrót

drukuj

kontakt

zapisz

literatura: katalog wystawy MNW: Klasycyzm wileński

3. Tworzenie Akademii w Polsce
Królowi aż do abdykacji nie udało się utworzyć Akademii, skulptornia rozpadła się po śmierci
Monaldiego, w kraju brak było dobrych rzeźbiarzy. Poza Warszawą sytuacja wyglądała jeszcze gorzej
(w stolicy sztukę ożywiała obecność dworu - Sasi, potem SAP).

3.1 Wilno
Pierwsze miasto, które próbowało utworzyć Akademię w oparciu o uniwersytet (kolejny był Kraków).
Wilno po śmierci króla miało już zaczątki szkolnictwa artystycznego - utworzono katedrę malarstwa i
rysunku. Stało się tak jednak w ramach reformy uniwersytetu na wzór szkół rosyjskich (które były dość
dobre) - celem była rusyfikacja, nową katedrę powołano w miejsce zlikwidowanej katedry teologii - w
efekcie była źle widziana. Jej utworzenie napotkało na opór też ze względu na brak silnego środowiska
artystycznego, wciąż panował tam pogląd, że malarze, rysownicy itd. to rzemieślnicy, nie artyści, więc
ich edukacji nie należy wprowadzać na uniwersytet. Ukaz dla uniwersytetu wydali w ramach
całościowej reformy książę Adam Jerzy Czartoryski (późniejszy wileński kurator oświaty) i bp H.
Strojewski (późniejszy rektor). Niechętni byli: Śniadecki, ...............
Katedrę stworzyli Franciszek Smuglewicz (został jednym z wykładowców) [Józef Peszka - Portret
Smuglewicza] i Jan Rustem (został adiunktem) - młody malarz z Warszawy sprowadzony przez
Smuglewicza. [Rustem: Maria Mirska, Napoleon Mirski, Barbara Szumska - scena alegoryczna, Ks.
Adam Czartoryski (gwasz, akwarela na kości słoniowej); Peszka: Portrety posłów na sejm czteroletni].
Szkoła składała się początkowo z jednej katedry mającej dwie pracownie: rysunku i malarstwa. Zajęcia
prowadziło dwóch wykładowców trzy razy w tygodniu po 1,5 h, potem to zdwojono. Uczono
wykonywać kopie ze sztychów, gipsów, brak żywych modeli. Wprowadzono fakultatywne zajęcia z
historii literatury, sztuki, wzorem dla studentów miała być sztuka grecka. Główny nacisk kładziono na
sprawność ręki, rysunku - uczoną przez kopiowanie. Tylko najlepsi mieli ćwiczyć studia z natury. Z
czasem wprowadzono historię sztuki, rysunku, rzeźby. Tej ostatniej nauczał Andrzej Le Brun, potem
Kazimierz Jelski. W Wilnie brak było kolekcji sztuki, tworzono je od podstaw. Było mało uczniów -
był to zawód niegodny szlachcica, arystokraty - a tylko oni studiowali na uniwersytecie, zarazem brak
było szkolnictwa artystycznego niższego szczebla. Smuglewicz zmarł w 1807 r - nie zdążył rozwinąć
szkoły, przy tym był lepszym malarzem niż pedagogiem.

Peszka: Smuglewicz; Rustem: Mirscy i Szumska, Czrtoryski; Peszka: Kołłątaj, poseł

Klasycyzm wileński - podobnie jak "styl stanisławowski" Tatarkiewicz wprowadził określenie
"klasycyzm wileński", rozróżniał jego pierwszy i drugi okres, w oparciu o działalność stowarzyszenia
Południe(?) grupującego dobrych wychowanków szkoły Petersburskiej. Jednakże w tamtym
środowisku działał tylko jeden naprawdę dobry artysta - Józef Oleszkiewicz (który kształcił się w
Paryżu).
Po 1807 r załamał się system kształcenia na Akademii, do 1811 r brak było wykładowcy malarstwa
(różni kandydaci: Oleszkiewicz, Rustem, Peszka - założył Akademię w Krakowie). Wprowadzano
kolejne zmiany: w 1816 r studia z natury (z żywego modela) - w Warszawie nastąpiło to później,
zajęcia sześć razy po 2 h, dalej tworzono kolekcję dzieł do kopiowania. Od 1820 r zaczęto organizować
wystawy prac uczniów (w Warszawie od 1819 r) - jednak dość niski poziom, były to kopie innych
dzieł.
[Peszka: Trzy muzy, ok. 1800; Jan Damel: Autoportret (z piórem); Oleszkiewicz: Kobieta z córką ok.
1824; A. Czartoryski 1810 r (klasyczna architektura, powściągliwość, elegancja, postawa wzorowana
na Napoleonie); Maria Szymanowska 1827]

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 07.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031107.html

2 z 4

2008-02-28 10:01

Peszka: Trzy muzy; Oleszkiewicz: Kobieta z córką; Oleszkiewicz: Cza rtoryski

Malarze
Franciszek Lampi - syn G.B. Lampiego, prowadził własną pracownię w Warszawie, był popularny,
portretował głównie kobiety - były wiotkie, upiększone [portret Celiny Radziwiłłowej] (na tym rynku
brak było zbytu na sztukę oficjalną, malarstwo historyczne, sprzedawały się portrety, a w rzeźbie -
portrety i nagrobki).
Rustem - Wilno, mniej popularny, głównie portretował mężczyzn, brak upiększania, z czasem odszedł
od idealizowania na rzecz prawdy.
W Wilnie rozwinął się natomiast pejzaż - idealizowany, stylizowany, niedookreślony, np. Kanuty
Rusiecki - malował krajobrazy włoskie, ale też polskie - okolice Wilna.

Lampi: Radziwiłłowa; Rusiecki: Pejzaż

3.2 Kraków
Szczyci się, że jako pierwszy stworzył Akademię (w 1818 r), ale podobnie jak w innych miastach były
to tylko dwie katedry przy wydziale filozofii i literatury. Początkowo dwóch wykładowców: Józef
Peszka i Józef Brodowski (kiepski malarz), w 1819 r utworzona trzecia katedra - rzeźby, którą
prowadził potem Karol Ceptowski (bardzo dobry rzeźbiarz). Przetłumaczono i zaadaptowano statut
Akademii św. Łukasza, choć zupełnie nie ta skala uczelni, nie poruszał kwestii organizacyjnych,
poziomu nauczania - w efekcie pojawili się marni wykładowcy.
W 1826 r wprowadzono porządek, system kształcenia, zatwierdzony w 1827 r przez kuratora. Napotkał
duży opór kadry, przed którą wcześniej nie stawiano wymagań. W 1833 r zlikwidowano Akademię,
przeniesioną ją do Instytutu Technicznego - stała się jedną z wielu katedr, nastąpiło scalenie rzemiosła i
sztuki. Przyjęto nowy statut, wprowadzono kolejne zmiany.
[Brodowski: portret J. Michałowskiego 1817 r; Zabawa dzieci 1839 r; Powrót Litwinów z bitwy z
krzyżakami 1868 r; Wojciech Korneli Stattler: portret E. Wasilewskiego (uczył się malarstwa u
Thordvalsena, zetknął się z bractwem św. Łukasza - nazareńczycy kładli nacisk na dobre rzemiosło);
Machabeusze, 1842 r (scena religijna nawiązująca do renesansu); portret Alfreda i Adama Potockich
przy sztalugach (nawiązania do nazareńczyków: renesansowość, wnętrze, styl biedermeieru).

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 07.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031107.html

3 z 4

2008-02-28 10:01

Brodowski: Michałowski, Zabawy dzieci

Stattler: Wasilewski, Machabeusze, Potoccy

3.3 Warszawa
Bacciarelli prowadził malarnię królewską jeszcze po śmierci króla, chciał stworzyć Akademię, od 1804
r zaczął nauczać w liceum Vogel. Katedra malarstwa od 1817 r., szefem był Charles Santoire de
Varenne - sprowadzony przez Stanisława Kostkę Potockiego, który bardzo chciał stworzyć katedrę.
Został sprowadzony, gdyż brak było artystów na miejscu - bo brak dworu. W 1819 r została utworzona
Akademia, składająca się z czterech katedr: malarstwa (Varenne i od 1820 Antoni Stanisław
Brodowski, uczeń Davida), perspektywy (Zygmunt Vogel, Antoni Jan Blank, pierwszy profesor),
sztycharstwa i rzeźby. Bacciarelli był honorowym dziekanem. Studentów było mało (w Wilnie
maksimum to 60 uczniów). [Blank: Czartoryski, Abraham Stern, Portret rodziny artysty 1825],
Aleksander Kokular [Portret rodziny artysty]
Działały też szkoły średnie: Kokular prowadził prywatną szkołę, Feliks Pęczarski (wychowanek, potem
nauczyciel w Instytucie Głuchoniemych), w latach 1824-33 działała szkoła malarstwa dla kobiet
Henryki Beyer, także Henryk Lampi nauczał prywatnie. Wielu dobrych artystów wyszło z malarni
Teatru Narodowego - działali tam Smuglewicz, Mersch(?), Kazimierz Wojniakowski, Marcin Zaleski.

Antoni Brodowski - najlepszy malarz polski lat 20. i 30. W Warszawie artyści mieli wyższy status niż
w Wilnie, byli przyjmowani do TPN (należał od 1809 r). Początkowo świetny klasycysta, potem
wprowadził też elementy romantyczne (w Polsce oba te nurty funkcjonowały obok siebie). Tworzył też
projekty dekoracji dla Teatru Narodowego. Jego uczennicą była Henryka Beyer (twórczyni szkoły dla
kobiet) - malowała głównie kwiaty, bukiety.
[Portret Niemcewicza 1791 r (wpływy Bacciarellego); p ks J Poniatowskiego; Autoportret (młody z
białą chustką); podobny portret brata; p Aleksandra hr. Batowskiego (bardzo swobodnie malowany); p
bp Hołowczyca 1828 r (brak idealizacji, weryzm).]

Beyer: Bukiet; Brodowski: Niemcewicz, Poniatowski;

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 07.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031107.html

4 z 4

2008-02-28 10:01

Brodowski: Autoportret, Brat, Hołowczyc, Batowski

Ogłaszano regularnie konkursy malarstwa, pokazywano na nich prace lepsze niż w Wilnie, np. prace
Brodowskiego i Kokulara na konkurs nt. Edyp i Antygona [Kasprzycki: Wystawa w 1828 r].

Brodowski: Edyp i Antygona; Kasprzycki: Wystawa w 1828 r.

powrót

kontakt

drukuj

zapisz