„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Dariusz Kowalczyk
Małgorzata Kowalczyk

Realizowanie nagrań dźwiękowych na potrzeby spektakli
teatralnych i imprez estradowych 313[06].Z2.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Paweł Pirosz
mgr inż. Marcin Makowski



Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Kowalczyk



Konsultacja:
mgr inż. Joanna Stępień

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[06].Z2.05
,,Realizowanie nagrań dźwiękowych na potrzeby spektakli teatralnych i imprez estradowych”,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu asystent operatora dźwięku.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1.

Technologie realizacji dźwięku w spektaklach teatralnych

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

9

4.1.3. Ćwiczenia

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

11

4.2. Przygotowanie materiału dźwiękowego do prób i spektakli

12

4.2.1. Materiał nauczania

12

4.2.2. Pytania sprawdzające

16

4.2.3. Ćwiczenia

16

4.2.4. Sprawdzian postępów

17

4.3. Spektakle muzyczne i spektakle z elementami muzycznymi

18

4.3.1. Materiał nauczania

18

4.3.2. Pytania sprawdzające

20

4.3.3. Ćwiczenia

20

4.3.4. Sprawdzian postępów

22

4.4.

Realizacja dźwięku przy próbach i spektaklach

23

4.4.1. Materiał nauczania

23

4.4.2. Pytania sprawdzające

24

4.4.3. Ćwiczenia

25

4.4.4. Sprawdzian postępów

26

4.5.

Realizacja dźwięku w działalności estradowej

27

4.5.1. Materiał nauczania

27

4.5.2. Pytania sprawdzające

31

4.5.3. Ćwiczenia

32

4.5.4. Sprawdzian postępów

33

4.6. Podstawowe urządzenia stosowane w realizacjach teatralnych
i estradowych

34

4.6.1. Materiał nauczania

34

4.6.2. Pytania sprawdzające

37

4.6.3. Ćwiczenia

37

4.6.4. Sprawdzian postępów

39

5. Sprawdzian osiągnięć

40

6. Literatura

45

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w rozwijaniu umiejętności konfigurowania i obsługiwania

studyjnego sprzętu dźwiękowego.

Poradnik zawiera:

1.

Wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2.

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

3.

Materiał nauczania, który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Szczególnie istotnymi treściami są zagadnienia

związane z budową i działaniem organów słuchowych człowieka, z rozchodzeniem się
dźwięku, o reagowaniu dźwięku na napotkane bariery. Poznanie zasad izolacji i akustyki
pomieszczeń oraz ocenianie i dobieranie odpowiednich materiałów do adaptacji
akustycznych, pozwoli na zdobycie umiejętności prawidłowego określania właściwości
akustycznych pomieszczeń. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne źródła informacji.

4.

Pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń.

5.

Ć

wiczenia, które zawierają wykaz materiałów i sprzętu pomocnych w ich realizacji.

6.

Sprawdzian postępów.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania w nim zawarte.
Prawidłowe odpowiedzi oznaczają, że opanowałeś materiał rozdziału.

7.

Sprawdzian osiągnięć dotyczący poziomu opanowania materiału nauczania całej
jednostki modułowej wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi.

8.

Wykaz literatury.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, wówczas poproś

nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

313[06].Z2.01

Nagrywanie i obróbka warstwy

dźwiękowej filmów

313[06].Z2.02

Nagrywanie i obróbka dźwięku

na potrzeby produkcji telewizyjnej

313[06].Z2

Technologia produkcji

313[06].Z2.04

Rejestracje i obróbka dźwięku na

potrzeby produkcji fonograficznej

313[06].Z2.03

Nagrywanie i obróbka dźwięku na

potrzeby produkcji radiowej

313[06].Z2.05

Realizowanie nagrań

dźwiękowych na potrzeby

spektakli teatralnych

i imprez estradowych

313[06].Z2.06

Konserwacja sprzętu dźwiękowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu akustyki,

−

rozróżniać elementy obwodów elektrycznych,

−

czytać schematy blokowe urządzeń elektronicznych,

−

obsługiwać komputer,

−

obsługiwać urządzenia audio powszechnego użytku,

−

obsługiwać studyjne i estradowe urządzenia elektroakustyczne,

−

stosować przepisy BHP przy obsłudze urządzeń elektrycznych.
Ponadto powinieneś posiadać:

−

badania laryngologiczne dopuszczające do pracy w charakterze akustyka – wskazany
audiogram.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś, umieć:

−

scharakteryzować technologie stosowane w produkcji teatralnej i estradowej,

−

określić obowiązki i zadania pracowników na różnych etapach produkcji teatralnej
i estradowej,

−

scharakteryzować

podstawowy

sprzęt

nagłaśniający

stosowany

do

produkcji

teatralnej/estradowej,

−

wyjaśnić budowę, działanie i zasady obsługi operatorskich urządzeń dźwiękowych,

−

posłużyć się instrukcjami obsługi urządzeń dźwiękowych,

−

dobrać sprzęt dźwiękowy i materiały do realizacji dźwięku,

−

zaplanować rozwiązania inscenizacyjne i organizacyjne podczas pracy nad spektaklem
teatralnym (imprezą estradową),

−

wyjaśnić rolę światła, dekoracji, kostiumów w spektaklach teatralnych i imprezach
estradowych,

−

zastosować efekty specjalne podczas realizacji dźwięku,

−

wyjaśnić zasady projekcji filmowej i telewizyjnej,

−

zaplanować mikrofonizację i łączność techniczną,

−

przygotować nagłośnienie sali estradowej do spektaklu teatralnego/imprezy,

−

wykonać oprawę muzyczno-dźwiękową spektaklu teatralnego i imprezy estradowej,

−

wykonać nagranie na żywo, playback, półplayback,

−

dobrać urządzenia zapisujące i odtwarzające dźwięk,

−

wyjaśnić pojęcia: automatyka, powtarzalność ustawień, elementy improwizacji,
asekuracja działań, przestrzenna organizacja dźwięku,

−

sporządzić szczegółową dokumentację dotyczącą realizowania dźwięku w produkcji
teatralnej i estradowej,

−

oznakować zapisane nośniki,

−

posłużyć się normami technicznymi obowiązującymi w twórczości teatralnej
i estradowej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas realizowania dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Technologie realizacji dźwięku w spektaklach teatralnych

4.1.1. Materiał nauczania

Do współczesnej techniki teatralnej w dziedzinie dźwięku wkraczają rozwiązania

stosowane dotychczas w działalności estradowej. Przed wprowadzeniem do techniki teatralnej
magnetofonów, odtwarzaczy Audio CD czy MiniDisc efekty symulujące dźwięki natury były
wykonywane za pomocą urządzeń mechanicznych, a muzykę ilustracyjną wykonywano na
ż

ywo bez wspomagania urządzeniami nagłaśniającymi. Pomimo stosowania podobnych lub

tych samych urządzeń akustycznych w produkcji estradowej i teatralnej występują jednak
różnice w osiąganiu celu artystycznego. Od strony technicznej sposób realizacji dźwięku
w teatrach muzycznych jest zbliżony do metod stosowanych przy nagłaśnianiu imprez
estradowych.

W teatrach muzycznych sprzęt akustyczny musi być dostosowany do profilu jego

działalności. Inne wymagania sprzętowe stawia teatr o profilu musicalowym, a inne teatr
operowy lub operetkowy. Teatry dramatyczne są zazwyczaj skromniej wyposażone, chociaż
i tu różnice zaczynają się powoli zacierać ze względu na rozszerzanie repertuaru o spektakle
z elementami wokalno-muzycznymi. Pociąga to za sobą konieczność uzupełnienia
wyposażenia sceny o urządzenia niezbędne do realizacji muzycznych. Dodatkowym
elementem typowym dla inscenizacji teatralnych, zarówno dramatycznych jak i muzycznych,
jest odtwarzanie muzyki ilustracyjnej i efektów imitujących naturalne dźwięki występujące
w przyrodzie czy życiu codziennym.

Czynności wykonywane przez realizatora dźwięku w teatrze przy inscenizacjach

dramatów realizowanych w sposób klasyczny polegają głównie na odtwarzaniu i miksowaniu
dźwięku za pomocą odtwarzaczy audio i konsolety mikserskiej. W tak realizowanych
dramatach środkami wyrazu w warstwie dźwiękowej jest najczęściej muzyka ilustracyjna
i efekty imitujące dźwięki natury, biura, ulicy, wojny itp. Szerszy jest zakres pracy przy
realizacjach muzycznych, paramuzycznych lub multimedialnych. W pierwszej kolejności
przedstawiony będzie proces tworzenia warstwy dźwiękowej przy produkcjach spektakli
klasycznych.

Zwykle realizator dźwięku w teatrze zajmuje się także montażem dźwięku. Czasem

wymagana jest umiejętność zastosowania technik studyjnych dla dokonania mniej
skomplikowanych nagrań efektów dźwiękowych lub tekstów narracyjnych. Praca nad
realizacją spektaklu teatralnego rozpoczyna się od określenia przez reżysera przedstawienia
czy wykorzystana będzie gotowa, opublikowana już muzyka czy też na potrzeby spektaklu
zostanie ona napisana i dostarczona w gotowej formie przez kompozytora. Reżyser określa
także jakie efekty dźwiękowe chce zastosować w spektaklu, jaki jest ich czas i sposób
odtworzenia. W przypadku korzystania z gotowej muzyki reżyser czasem decyduje się na jej
modyfikację czasową lub brzmieniową. Na tym etapie rola realizatora dźwięku polega na
przetworzeniu muzyki zgodnie z wymaganiami reżysera, a także na przygotowaniu
odpowiednich efektów dźwiękowych. Jeżeli w teatrze znajduje się biblioteka efektów
dźwiękowych, realizator poprzez prezentację uzgadnia z reżyserem, które z nich będą
wykorzystane w przedstawieniu. Efekty także mogą podlegać przetworzeniu poprzez
modyfikację brzmienia, czasu trwania, czy przez zmiksowanie kilku z nich w jeden. Dźwięki
imitujące naturę, miasto, czy środki komunikacyjne można zakupić w postaci zbioru
pogrupowanych tematycznie efektów na płytach CD Audio. Możliwe jest także zakupienie
pojedynczych efektów rozpowszechnianych przez firmy nagraniowe. W internecie można
znaleźć strony firm zajmujących się komercyjnym rozpowszechnianiem pojedynczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

efektów, zbiorów efektów, a także strony z darmowymi efektami. Czynnikiem decydującym
o przydatności tych ostatnich powinna być zawsze jakość. Nierzadko efekty wymagają
przetworzenia lub zmiksowania dwóch lub trzech, w jeden potrzebny w danym
przedstawieniu. Najprostszym przykładem może być zgranie do jednego efektu dźwięków
pioruna i deszczu w odpowiednich proporcjach głośności. Proste efekty dźwiękowe jak
odgłosy kroków, gwar głosów, czy teksty narracyjne są możliwe do nagrania w warunkach
teatralnych.

Do modyfikacji muzyki lub efektów dźwiękowych najbardziej przydatnym narzędziem

jest komputer z edytorem audio. Do tych zastosowań preferowane są edytory z multitrackiem
czyli programowym odpowiednikiem magnetofonu wielościeżkowego, który w połączeniu
z możliwościami

narzędzi

edycyjnych

programu

zapewnia

ogromne

możliwości

kształtowania dźwięku. Na rynku dostępnych jest kilka programów edycyjnych spełniających
ten warunek (np. Sound Forge, Adobe Audition, Wave Lab, ProTools czy Cubase) i tylko od
indywidualnych preferencji lub zasobności finansowej zależy, który z nich znajdzie się na
wyposażeniu pracowni akustycznej. Teatry niskobudżetowe lub amatorskie mogą skorzystać
z oprogramowania Open Source (np. edytor Audacity).

Jeżeli muzyka jest komponowana do konkretnego spektaklu, rola realizatora ogranicza

się najczęściej do skopiowania jej w odpowiedniej kolejności na nośniki używane podczas
prób i spektakli. Podczas prób zawsze zachodzą okoliczności wymuszone przez potrzeby
inscenizacyjne powodujące konieczność modyfikacji lub dostosowania warstwy dźwiękowej
spektaklu. Dlatego najczęściej do prób używane są nośniki wielokrotnego zapisu jak płyty
CD-RW nagrane w standardzie CD-DA lub dyskietki MiniDisc. Odtwarzaczami używanymi
w technice teatralnej są najczęściej odtwarzacze MiniDisc i CD Audio z możliwością
odtwarzania płyt CD-RW. Odtwarzacze CD Audio najczęściej używane są tylko do obsługi
prób, a uważane za bardziej niezawodne odtwarzacze MiniDisc zarówno do prób, jak
i spektakli. Odtwarzacze MiniDisc i CD Audio do zastosowań teatralnych powinny posiadać
funkcję Autopauzy i Autocue. Autocue jest funkcją rozpoznającą ciszę na początku nagrania
i pozwalającą na start odtwarzania od miejsca pierwszego dźwięku, zaś funkcja Autopauzy
powoduje automatyczne zatrzymanie odtwarzania następnej ścieżki i samoczynne przejście
odtwarzacza w stan pauzy. Funkcja Autopauzy jest niezwykle przydatna w realizacji dźwięku
podczas jednoczesnego odtwarzania z dwóch, a nierzadko z trzech urządzeń jednocześnie.
MiniDisc w odróżnieniu od odtwarzacza CD Audio posiada możliwość nadania tytułów
utworom nagranym na dyskietce i funkcja ta jest często wykorzystywana przy realizacji
dźwięku. W niektórych teatrach do odtwarzania dźwięku podczas prób używane są
komputery stacjonarne lub laptopy. Zaletą zastosowania komputera jest możliwość szybkiej
modyfikacji dźwięku przez pominięcie etapów kopiowania do i z komputera poprawionych
nagrań na odrębny nośnik używany podczas prób. Powodem niestosowania komputerów do
odtwarzania nagrań w czasie spektakli jest zbyt niska stabilność systemów operacyjnych. Za
bardziej stabilne pod tym względem uważa się komputery firmy Apple, rzadziej jednak
używane w teatrach ze względu na dość wysoką cenę.

W dużych teatrach mających większą liczbę pracowników obsługi akustycznej jest

możliwy podział obowiązków w pracowni na montażystów dźwięku i realizatorów. Jednak
w przeważającej większości teatrów realizator musi wykonywać pracę zarówno montażysty
jak i realizatora. Zakres umiejętności zawodowych akustyka teatralnego musi być szerszy niż
przy realizacjach estradowych, gdzie umiejętność montażu dźwięku nie jest konieczna. Także
w studio nagraniowym niezwykle rzadko zachodzi potrzeba cięcia i sklejania materiału
dźwiękowego wyłączając oczywiście studio telewizyjne czy filmowe.

Miejscem pracy realizatora dźwięku w teatrze jest kabina akustyczna, położona

najczęściej w tyle widowni. Zdarza się, że warunki techniczne i architektoniczne budynku
wymuszają inne położenie kabiny akustycznej (np. z boku widowni) i wtedy realizator
obserwuje akcję sceniczną za pomocą kamery i monitora. Kabiny dzielą się na
dźwiękoszczelne, gdy realizator dysponuje jedynie odsłuchem z mikrofonu lub mikrofonów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

nad sceną teatralną lub otwarte jeżeli dźwięk dociera do niego bezpośrednio. Mikrofon
i głośnik odsłuchowy nie jest jednak w stanie odtworzyć rzeczywistych proporcji natężenia
dźwięku i jego barwy. Dlatego realizator musi posiąść umiejętność odpowiedniej interpretacji
słyszanego dźwięku. Praca w dźwiękoszczelnej kabinie jest trudna bez względu na jakość
urządzeń realizujących odsłuch ze sceny. Praca w kabinie otwartej jest bardziej komfortowa
chociaż i w tym przypadku docierający do niej dźwięk nie jest dokładnym odzwierciedleniem
tego co słyszą widzowie. Realizacja dźwięku przy spektaklach muzycznych zawsze wymaga
usytuowania stanowiska akustyka na widowni.

Częstą praktyką w inscenizacjach teatralnych jest posługiwanie się planami

dźwiękowymi. W zależności od akcji scenicznej dźwięk może być emitowany ze sceny,
z widowni, zza widowni lub lokalizowany z określonego kierunku. Przykładem może być
efekt dźwiękowy przelatującego samolotu od sceny na tył widowni lub w panoramie sceny.
Efekty kierunkowe to na przykład dzwon zegara dochodzący z konkretnego miejsca na
scenie. Do uzyskania takich efektów konieczne jest odpowiednie rozmieszczenie głośników
i skonfigurowanie konsolety mikserskiej.

Rys. 1. Przykład powielenia efektu dzwonka telefonicznego w edytorze Adobe Audition

4.1.2. Pytania sprawdzające

Opowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jaki zakres pracy obowiązuje realizatora dźwięku w teatrze?

2.

Jakie urządzenia odtwarzające są preferowane w produkcjach teatralnych?

3.

Jakie funkcje muszą posiadać urządzenia odtwarzające używane w teatrze?

4.

W jakim miejscu realizator pracuje podczas realizacji dźwięku do spektaklu?

5.

Czym są biblioteki efektów dźwiękowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj nagrania o długości 30 sekund zawierającego efekt kroków do spektaklu

teatralnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

przygotować potrzebne urządzenia dla dokonania nagrania,

5)

podłączyć urządzenia do konsolety mikserskiej,

6)

skonfigurować konsoletę do wykonania nagrania,

7)

dokonać nagrania na dyskietkę MiniDisc,

8)

sprawdzić poprzez odsłuchanie poprawność nagrania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

konsoleta mikserska,

−

rekorder MiniDisc,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

mikrofon dynamiczny,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

Wydłuż do 3 minut nagrany w pierwszym ćwiczeniu efekt kroków za pomocą

programowego edytora audio.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skopiować nagranie z urządzenia MiniDisc do komputera,

5)

wczytać nagranie do edytora audio.

6)

za pomocą narzędzi edytora audio przedłużyć nagranie do wymaganego czasu,

7)

skopiować gotowe nagranie na dyskietkę MiniDisc,

8)

sprawdzić poprawność edycji poprzez odsłuchanie zmontowanego nagrania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

studyjny wzmacniacz odsłuchowy z monitorami odsłuchowymi,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 3

Przygotuj materiał dźwiękowy do próby teatralnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

nagrać na dyskietkę MiniDisc 5 utworów muzycznych z płyty CD Audio,

5)

odciąć za pomocą narzędzi edycyjnych odtwarzacza MiniDisc ciszę na początku każdego
nagrania,

6)

nadać za pomocą narzędzi edycyjnych odtwarzacza MiniDisc nazwy utworom
muzycznym.

7)

sprawdzić poprzez odsłuchanie poprawność wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

odtwarzacz CD Audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

płyta z utworami muzycznymi,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

słuchawki lub studyjny wzmacniacz odsłuchowy z monitorami odsłuchowymi.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1.

nagrać prosty efekt dźwiękowy?

□

□

2.

skopiować nagranie dźwiękowe do komputera?

□

□

3.

posłużyć się edytorem audio do przedłużenia czasu efektu?

□

□

4.

skopiować nagranie na dyskietkę MiniDisc?

□

□

5.

posłużyć się funkcjami edycyjnymi urządzenia MiniDisc?

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Przygotowanie materiału dźwiękowego do prób i spektaklu

4.2.1. Materiał nauczania

Większość spektakli teatralnych zawiera w warstwie dźwiękowej zarówno muzykę jak

i efekty dźwiękowe. Realizator przygotowuje ten materiał pod kątem zapotrzebowania
złożonego przez reżysera spektaklu. Gdy zachodzi potrzeba przetworzenia dla celów
inscenizacyjnych utworów muzycznych poprzez ich skrócenie, wydłużenie lub przetworzenie,
przy pomocy nałożenia efektów, czynności te są wykonywane przez realizatora. W przypadku
skracania utworu muzycznego musi on odnaleźć odpowiednie miejsca nadające się do
wycięcia niepotrzebnego fragmentu. Operacja taka musi być wykonana w sposób, który nie
zakłóci odbioru tak przerobionego utworu. Także przy przedłużaniu nagrania muzycznego
należy znaleźć miejsca nadające się do wklejenia powielonej części, jak i znaleźć taką część
utworu, którą można powielić i wstawić do oryginalnego nagrania. Jeżeli w przygotowaniach
do spektaklu uczestniczy kierownik muzyczny czasem jego pomoc w takich przypadkach jest
wskazana. Na rysunku 2 pokazano operację skracania utworu poprzez wycięcie jego
fragmentu. W podobny sposób wykonuje się wydłużenie go poprzez wstawienie powielonej
jego części. Jest to jedna z podstawowych umiejętności wymagana od realizatora dźwięku
w teatrze.

Rys. 2. Przykład skrócenia utworu muzycznego poprzez wycięcie środkowej części i bezpośrednie sklejenie -

track 1 i 2 lub za pomocą miksu dwóch fragmentów - track 4 i 5. Miks wynikowy - track 7

Zdarza się, że materiał muzyczny znajduje się na starszych nośnikach jak płyty winylowe

lub kasety magnetofonowe. W takim wypadku, aby nagrania odpowiadały wymogom
jakościowym konieczne jest ich oczyszczenie z szumów. Często zachodzi też potrzeba
skorzystania z procesora dynamiki. Przykładowe funkcje edytora audio opisane poniżej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

dotyczą programu Adobe Audition i ich nazwy w innych edytorach mogą się różnić. Także
jakość ich działania i dobór parametrów samego procesu może być inna. Do eliminacji szumu
o stałym natężeniu (jest to charakterystyczne zjawisko przy nagraniach z kaset
magnetofonowych), służy narzędzie Hiss Reduction. Przy nagraniach z płyt winylowych
usuwane są tzw. kliki i szum za pomocą Click/Pop Eliminatora. Duże możliwości redukcji
szumu daje narzędzie Noise Reduction (rys. 4, 5), umożliwiające pobranie z nagrania profilu
szumu i ustawienie wielu parametrów samego procesu odszumiania. Do poprawy jakości
przesterowanych nagrań służy narzędzie Clip Restoration. Dostępne są specjalizowane
programy do restauracji nagrań. Oprócz wymienionych narzędzi, edytor audio wyposażony
jest w inne przydatne funkcje do poprawy jakości nagrań jak: wielopunktowy equalizer,
equalizer parametryczny z regulacją dobroci filtra Q, czy narzędzia do normalizacji poziomu
dźwięku. Trzeba przy tym pamiętać, że w pierwszej kolejności należy użyć narzędzi do
redukcji wszelkich zakłóceń i szumu. W dalszej kolejności można korzystać z narzędzi
kształtujących dźwięk jak equalizery czy procesory dynamiki.

Przygotowany materiał dźwiękowy należy nagrać na odpowiednią ilość nośników,

których liczbę determinuje sposób realizacji dźwięku w czasie spektaklu. W zależności od
potrzeb inscenizacyjnych realizator posługuje się jednym, dwoma, a czasem trzema
odtwarzaczami dla osiągnięcia zamierzonego efektu dźwiękowego. W czasie prób ustalane są
poziomy odtwarzania poszczególnych utworów i sposób ich miksowania. Także w czasie
prób realizator opisuje w scenariuszu, z którego odtwarzacza i w którym miejscu musi
włączyć, a w którym wyłączyć odtwarzanie. Zapisuje numer utworu, poziom głośności oraz
czas narastania i opadania poziomu dźwięku. Znaczniki miejsca startu i zatrzymania
odtwarzania są umieszczane w tekście scenariusza (rysunek 3). Jeżeli moment startu lub
zatrzymania odtwarzania następuje dla określonej akcji scenicznej, opis tej sytuacji powinien
się znaleźć obok tekstu. Nie ma normy określającej sposób opisu scenariusza, ale powinny
być w nim zawarte wymienione wyżej zapisy. Ponieważ krótki opis słowny nie jest w stanie
scharakteryzować sposobu odtwarzania sekwencji dźwiękowych jak i samego sposobu
miksowania poszczególnych ścieżek, realizator w czasie prób niejako uczy się odpowiednich
technik miksu, dla każdej sekwencji występującej w spektaklu. Realizacja dźwięku w teatrze
nigdy nie jest mechanicznym odtwarzaniem zgodnie z opisem w scenariuszu. Teatr posługuje
się żywym słowem i ruchem scenicznym, więc zdarzają się pomyłki tekstowe lub
niespodziewane zmiany w akcji scenicznej. Sposób reakcji na takie zdarzenia określa
przydatność realizatora do pracy w roli aktywnego odtwórcy, mającego wpływ na wrażenie
artystyczne całości przedstawienia. Przy zmiennej obsadzie aktorskiej w tym samym
spektaklu najczęściej zmieniają się także naturalne poziomy głosu scenicznego. W takim
wypadku realizator musi dostosować opisane w scenariuszu poziomy dźwięku muzyki
i efektów do poziomu głosu scenicznego, gdyż inaczej dialogi mogłyby być niesłyszalne lub
nieczytelne. Doświadczony realizator musi polegać na swoim słuchu i powinien zmienić
parametry dźwięku, gdy warunki odsłuchowe się zmienią. Przyczyny mogą być różne np.
duża zmiana ciśnienia atmosferycznego, wilgotności powietrza czy też stopnia zapełnienia
widowni. Musi on ufać swoim zmysłom i to w głównej mierze słuch realizatora decyduje
o jakości przekazu w warstwie dźwiękowej.

Na rysunku 3 znajduje się przykładowy opis jednej strony scenariusza z najczęściej

stosowanymi symbolami opisującymi sekwencję odtwarzania poszczególnych ścieżek
dźwiękowych. Symbole MDx oznaczają numer odtwarzacza, nr x oznaczają numer utworu,
kierunek strzałek określa włączenie lub wyłączenie efektu lub muzyki, liczby „0” –12 –20
określają poziomy regulatorów w konsolecie mikserskiej dla kanałów poszczególnych
odtwarzaczy, 3 sek. lub 6 sek. oznacza czas narastania lub wyciszania dźwięku. Poziom
regulatorów sumy stereofonicznej w konsolecie powinien być niezmienny w czasie całego
spektaklu i najlepszym poziomem jest wartość 0dB. Od tej reguły są oczywiście wyjątki. Gdy
odtwarzane są bardzo ciche efekty na przykład świerszczy lub cichego deszczu wtedy zakres
pracy regulatorów poziomu dźwięku dla odtwarzacza byłby zbyt krótki i płynna regulacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

głośności byłaby utrudniona. W takich wypadkach poziom sumy stereofonicznej może być
obniżany w miejscach tego wymagających, ale musi to być opisane w odpowiedniej części
scenariusza. Reguły te są także determinowane przez dostępny sprzęt, ponieważ efektywny
zakres regulacyjny potencjometrów suwakowych w typowych konsoletach mikserskich jest
różny i zawiera się w przedziale od 60mm do 120mm. Potencjometrem suwakowym o długim
zakresie regulacyjnym można operować o wiele precyzyjniej i wtedy zmiana położenia
regulatorów sumy stereofonicznej nie musi być konieczna. W scenariuszu muszą się znaleźć
także opisy przestrzennych efektów dźwiękowych zastosowanych w przedstawieniu.

Rys. 3. Fragment scenariusza dramatu „Szewcy” Witkacego z przykładowym opisem dla realizatora dźwięku

MD1
nr 3

„0”-12
3 sek.

Do strony 3

„0”-20
6 sek.

MD2
nr 1

MD2

10 sek.
do „0”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 4. Fragment nagrania z kasety magnetofonowej i okno narzędzia Noise Reduction z pobraną próbką szumu

Rys. 5. Odszumione nagranie z kasety magnetofonowej za pomocą narzędzia Noise Reduction

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie zastosowanie ma programowy edytor audio w przygotowaniu materiału dla potrzeb
spektaklu?

2.

Wymień podstawowe sposoby edycji materiału dźwiękowego dla potrzeb spektaklu.

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Skopiuj do komputera jedno nagranie z płyty winylowej i używając narzędzi edytora

audio popraw jego jakość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skopiować nagranie z płyty winylowej do komputera,

5)

usunąć za pomocą edytora audio trzaski charakterystyczne dla nagrań na płytach
winylowych.

6)

usunąć za pomocą edytora audio szum z nagrania.

7)

użyć jeśli zachodzi taka potrzeba narzędzi edytora do wyrównania dynamiki.

8)

odciąć w edytorze audio ciszę na początku i końcu nagrania.

9)

nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

gramofon analogowy z wkładką magnetyczną,

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

płyta winylowa z nagraniem muzycznym,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.

Ćwiczenie 2

Skopiuj do komputera nagranie muzyczne z analogowej kasety audio i za pomocą

narzędzi edytora audio popraw jego jakość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skopiować nagranie z kasety audio do komputera,

5)

usunąć za pomocą narzędzi edytora audio szum z nagrania,

6)

wyrównać za pomocą narzędzi edytora audio dynamikę nagrania,

7)

odciąć w edytorze audio ciszę na początku i końcu nagrania,

8)

nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc,

9)

ocenić jakość nagrania poprzez odsłuchania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

magnetofon analogowy,

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

kaseta analogowa z nagraniem audio,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.

Ćwiczenie 3

Przy pomocy narzędzi edytora audio przedłuż dwukrotnie czas nagrania muzycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skopiować nagranie do komputera,

5)

znaleźć w nagraniu fragment, który nadaje się do powielenia i wstawienia w nagranie,

6)

zaznaczyć w edytorze audio miejsca początku i końca kopiowanego fragmentu nagrania,

7)

skopiować wybrany fragment nagrania,

8)

wstawić poprzez miks potrzebną ilość razy skopiowany fragment nagrania do nagrania
podstawowego, aż do uzyskania założonego czasu,

9)

nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc,

10)

ocenić jakość edycji poprzez odsłuchanie wyedytowanego nagrania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

odtwarzacz CD Audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

płyta CD Audio z nagraniem muzycznym,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1.

usunąć zakłócenia ze skopiowanego nagrania dźwiękowego z płyty
winylowej na twardy dysk komputera?

□

□

2.

usunąć zakłócenia ze skopiowanego nagrania dźwiękowego z kasety
analogowej na twardy dysk komputera ?

□

□

3.

przedłużyć nagranie wstawiając do niego skopiowany fragment?

□

□

4.

wyrównać dynamikę oczyszczonych nagrań?

□

□

5.

czy potrafisz opisać scenariusz teatralny do wykorzystania go przez
realizatora w próbach i spektaklach?

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.3. Spektakle muzyczne i spektakle z elementami muzycznymi

4.3.1. Materiał nauczania

Spektakle muzyczne i paramuzyczne od strony technicznej są najbardziej zbliżone do

realizacji estradowych. Praca realizatora dźwięku przy próbach spektakli muzycznych
rozpoczyna się długo wcześniej niż w innych inscenizacjach. Praktycznie wszystkie próby
wokalne, muzyczne jak i choreograficzne, wymagają uczestnictwa akustyka. Realizator
oprócz odtwarzania dźwięku z urządzeń audio musi zapewnić dodatkowo odpowiednie
nagłośnienie wokalistów, najczęściej za pomocą zestawów mikrofonów bezprzewodowych.
Konieczne jest także zapewnienie odpowiedniego odsłuchu na scenie. Przy spektaklach
z muzykami grającymi na żywo należy zapewnić także nagłośnienie instrumentów
i wzajemny odsłuch pomiędzy zespołem muzycznym a osobami śpiewającymi. Duże
przedstawienia muzyczne z instrumentalistami, aktorami śpiewającymi na żywo i dodatkowo
z efektami dźwiękowymi wymagają często dwuosobowej obsługi akustycznej. W musicalach,
tak jak przy nagłośnieniach estradowych, może być wymagane osobne miksowanie dźwięku
do monitorów odsłuchowych i wtedy obsługa akustyczna powiększa się o realizatora
odsłuchów. Pracuje on przy scenie (np. w kulisie) i miksuje dźwięk do odsłuchów przy
pomocy konsolety odsłuchowej. W takim wypadku za konsoletą główną (FOH – Front Of
House) pracuje dwóch realizatorów. Jeden zajmuje się miksem na żywo, a drugi
odtwarzaniem efektów dźwiękowych. Ustalony może być inny podział obowiązków
w zależności od stopnia skomplikowania obsługi. Realizacja dźwięku przy spektaklach
muzycznych wymaga rozwiązania wielu problemów technicznych, na przykład przy
umiejscowieniu na scenie monitorów odsłuchowych, które nie powinny przeszkadzać widzom
ani uczestnikom przedstawienia, a muszą zapewnić odpowiedni komfort wzajemnej
słyszalności wykonawców. Do zapewnienia odsłuchu na scenie najczęściej stosowane są
monitory odsłuchowe typu side-fill, a dla zespołu muzycznego najlepszym rozwiązaniem są
podłogowe monitory odsłuchowe. Zestawy nagłaśniające widownię w inscenizacjach
muzycznych muszą dysponować dużo większą mocą niż w realizacjach spektakli
dramatycznych. Mogą to być zarówno zestawy aktywne, jak i pasywne. Na przykład w teatrze
muzycznym Roma główne nagłośnienie sali realizowane jest za pomocą zestawu aktywnego
Line Array stosowanego głównie w imprezach estradowych, ale zapewniającego bardziej
równomierne pokrycie dźwiękiem widowni. Moc zestawów nagłaśniających musi być
dostosowana do wielkości sali i jej warunków akustycznych.

Sprzęt stosowany do realizacji spektakli muzycznych zasadniczo nie odbiega od

stosowanego w nagłośnieniach estradowych. Konsoleta główna powinna być wyposażona
w wystarczającą ilość kanałów dla wokalistów, zespołu muzycznego i odtwarzaczy audio.
W przypadku miksowania dźwięku do monitorów odsłuchowych z konsolety głównej bez
konsolety odsłuchowej, musi być zapewniona wystarczająca liczba torów AUX. Ponieważ
warunki akustyczne w sali teatralnej są względnie stałe, wskazane jest stosowanie cyfrowych
konsolet mikserskich, które gwarantują większą powtarzalność parametrów torów fonicznych.
W czasie prób możliwe jest staranne skonfigurowanie konsolety cyfrowej, które może
wymagać drobnych zmian w czasie realizacji samych przedstawień. Technologia cyfrowa
w akustyce to nie tylko cyfrowe konsolety, ale całe zestawy sterujące wszystkimi
parametrami toru akustycznego. Za pomocą dedykowanego oprogramowania można sterować
dystrybucją dźwięku do zestawów głośnikowych, konfigurować bezprzewodowe zestawy
mikrofonowe i urządzenia peryferyjne. Komunikacja pomiędzy urządzeniami realizowana
jest za pomocą specjalnego protokołu ethernet. W taki cyfrowy system audio wyposażona jest
Opera Wrocławska.

Dobór sprzętu potrzebnego do nagłośnienia przedstawienia leży w gestii realizatora

spektaklu. Musi on zdecydować jakich urządzeń należy użyć dla zapewnienia prawidłowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

brzmienia dźwięku. Ważny jest także komfort pracy wykonawców. Podstawowe urządzenia
stosowane do tego celu to: procesory efektowe (najlepiej odrębne dla wokalistów i zespołu
muzycznego), deessery, eliminatory sprzężeń akustycznych, kompresory dynamiki,
equalizery i bramki szumowe. Ilość torów monitorowych dla zespołu muzycznego jest
zależna od składu instrumentalnego i indywidualnych preferencji wykonawców. Stosowane
są zarówno monitory odsłuchowe aktywne jak i pasywne. Łatwiejsza dystrybucja napięcia
zasilającego w sali teatralnej przemawia za stosowaniem aktywnych zestawów głośnikowych
i monitorów odsłuchowych.

Część wymagań determinuje wyposażenie techniczne danej sali teatralnej. Jeżeli istnieje

wystarczająca liczba stałych linii mikrofonowych i głośnikowych, nie jest konieczne użycie
multikoru do przesyłania sygnałów do i ze sceny. Pożądana jest instalacja z anteną zbiorczą
do zestawów mikrofonów bezprzewodowych zapewniająca dobrą jakość i poziom sygnału
radiowego. Jeżeli w spektaklu biorą udział instrumentaliści, realizator musi dobrać
odpowiednie mikrofony dedykowane do poszczególnych instrumentów. Instrumenty
elektroniczne mogą wymagać zastosowania urządzeń Direct Box do konwersji sygnału
niesymetrycznego na symetryczny. Czasem niezbędne jest zastosowanie indywidualnych
bezprzewodowych systemów dousznych, dla zapewnienia komfortu pracy wykonawcom,
zwłaszcza w dynamicznych scenach choreograficznych. W spektaklach muzycznych główna
konsoleta FOH musi być umiejscowiona w tyle widowni, aby realizator miał takie same
warunki odsłuchowe jak widzowie.

Spektakle paramuzyczne, np. bajki dla dzieci z piosenkami, najczęściej są realizowane

z użyciem półplaybacków i wokali nagłośnionych za pomocą mikrofonów bezprzewodowych.
Miniaturowe mikrofony bezprzewodowe mocuje się do twarzy za pomocą przezroczystego
plastra. Pełne playbacki stosowane są w inscenizacjach wymuszających takie rozwiązanie.
Przykładem może być sytuacja, gdy aktorzy grają w maskach, które nie gwarantują uzyskania
naturalnej barwy głosu lub gdy utrudniony jest prawidłowy odsłuch, ze względu na
konstrukcję masek. Playbacki stosuje się również przy bardzo dynamicznych układach
choreograficznych uniemożliwiających prawidłową emisję głosu wykonawców. Nagranie
playbacków realizowane jest najczęściej w studio nagraniowym lub, jeżeli teatr dysponuje
odpowiednimi warunkami i sprzętem, na miejscu.

Akustyk podczas realizacji dźwięku w spektaklu muzycznym podobnie jak przy

pozostałych produkcjach teatralnych pracuje ze scenariuszem, w którym zapisuje informacje
o czynnościach jakie musi wykonać. W scenariuszu spektaklu muzycznego oprócz zapisów
kolejności odtwarzania utworów z poszczególnych nośników muszą także znajdować się
opisy z numerami mikrofonów i linii instrumentalnych. Zapisywane są poziomy głośności
i ewentualnie zapis korekcji barwy, jeżeli zmienia się ona w różnych częściach inscenizacji.
Do scenariusza powinien być dołączony opis położeń regulatorów w konsolecie takich jak
GAIN, sekcji equalizera, sekcji AUX i opis konfiguracji urządzeń peryferyjnych z opisem
efektów stosowanych w danym przedstawieniu. Należy dołączyć opis podłączeń mikrofonów
i linii instrumentalnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Rys. 8. Zdjęcie z musicalu Koty wystawionego w teatrze Roma. Widoczne miniaturowe mikrofony

bezprzewodowe u wykonawców [4]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie monitory dla wykonawców są najczęściej stosowane w teatrach muzycznych?

2.

Jakie urządzenia są stosowane w muzycznych realizacjach teatralnych?

3.

Gdzie powinna znajdować się konsoleta FOH obsługująca spektakl muzyczny?

4.

Jak powinien być opisany scenariusz do spektaklu muzycznego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamocuj do głowy wykonawcy mikrofon bezprzewodowy lavalier w sposób

gwarantujący dobre brzmienie głosu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skonfigurować i połączyć mały zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety
mikserskiej, wzmacniacza mocy i kolumn głośnikowych.

5)

skonfigurować nadajnik i odbiornik zestawu bezprzewodowego.

6)

przymocować mikrofon za pomocą plastra w odpowiedniej odległości od ust
wykonawcy.

7)

podłączyć odbiornik mikrofonu bezprzewodowego do konsolety.

8)

ustawić odpowiedni poziom wejściowy z odbiornika na kanał konsolety.

9)

ustawić regulatory sekcji equalizera w konsolecie w pozycji neutralnej.

10)

znaleźć zmieniając położenie mikrofonu na twarzy wykonawcy optymalne miejsce
mocowania poprzez odsłuchiwanie przy każdej zmianie miejsca mocowania brzmienia
głosu w kolumnach głośnikowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

konsoleta mikserska,

−

wzmacniacz mocy,

−

dwie kolumny głośnikowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

−

odbiornik i nadajnik bezprzewodowy z mikrofonem lavalier,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

Napisz zapotrzebowanie na sprzęt potrzebny do nagłośnienia w spektaklu trzech

wokalistów i zespołu muzycznego w składzie: perkusja, gitara basowa, gitara elektryczna,
instrument klawiszowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

3)

przeanalizować skład instrumentalny zespołu muzycznego pod kątem wymagań
odsłuchowych,

4)

przeanalizować skład instrumentalny zespołu muzycznego pod kątem wykorzystania linii
symetrycznych i niesymetrycznych, a także innych urządzeń potrzebnych do przesłania
sygnałów do konsolety,

5)

zaplanować sposób podłączenia instrumentów zespołu muzycznego do konsolety,

6)

określić jakie urządzenia należy zastosować w torach muzycznych,

7)

określić jakie urządzenia należy zastosować w torach mikrofonowych,

8)

określić ilość wzmacniaczy mocy jaką należy zastosować do zestawu nagłaśniającego
widownię i monitorów odsłuchowych,

9)

określić ilość i typ przewodów,

10)

określić jakie inne urządzenia powinny być użyte dla osiągnięcia dobrej jakości
nagłośnienia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcje obsługi urządzeń wybranych do realizacji ćwiczenia,

−

papier formatu A4,

−

flamaster.

Ćwiczenie 3

Skonfiguruj konsoletę mikserską do pracy w spektaklu muzycznym z trzema

mikrofonami bezprzewodowymi i z półplaybackami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

wybrać urządzenia niezbędne do wykonania nagłośnienia,

5)

zanalizować sposób podłączenia wszystkich urządzeń w sposób zapewniający komfort
pracy i dobrą jakość dźwięku,

6)

podłączyć urządzenia i skonfigurować konsoletę do pracy,

7)

sprawdzić poprzez próbę dźwiękową poprawność połączeń i jakość dźwięku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

konsoleta mikserska,

−

zestaw mikrofonów bezprzewodowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

−

odtwarzacz MiniDisc,

−

wzmacniacz mocy,

−

zestaw głośnikowy,

−

urządzenia wybrane przez ucznia,

−

przewody do podłączenia urządzeń.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1.

Zamocować miniaturowy mikrofon lavalier do głowy wykonawcy?

□

□

2.

Skonfigurować zestaw do nagłośnienia wykonawców z mikrofonami
bezprzewodowymi i używających półplabacków?

□

□

3.

Napisać zapotrzebowanie na urządzenia potrzebne do nagłośnienia
zespołu muzycznego i wokalistów?

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.4. Realizacja dźwięku przy próbach i spektaklach

4.4.1. Materiał nauczania

W czasie prób i spektakli realizator dźwięku korzysta ze scenariusza sztuki, gdzie

zaznaczył wszystkie miejsca w których musi odtworzyć muzykę lub efekty. Sam sposób
realizacji musi zapewnić powtarzalność poziomów i barwy dźwięku. Proste realizacyjnie
spektakle można obsłużyć jednym odtwarzaczem audio, ale zdarzają się takie, w których
konieczne jest użycie nawet trzech. W czasie prób, gdy sceny powtarzane są kilkukrotnie
realizator doskonali metody pracy dostosowując poziom dźwięku i czas trwania muzyki lub
efektu. Przy odtwarzaniu muzyki ilustracyjnej ważne jest, aby stanowiła ona tło akcji
dziejącej się na scenie. Efekty imitujące zjawiska przyrodnicze powinny brzmieć jak
najbardziej naturalnie, chyba że dla wyrazu artystycznego konieczny jest inny sposób
realizacji. Układ głośników z rysunku 9 pozwala na manipulowanie przestrzenią dźwiękową,
przy odtwarzaniu zarówno muzyki, jak i efektów. W ten sposób mogą być realizowane np.
efekty przejeżdżającego samochodu, przelatującego samolotu czy przemieszczające się
w panoramie sceny, efekty kroków. Aby to osiągnąć do każdego głośnika musi być
zapewnione niezależne wysyłanie dźwięku ze wszystkich odtwarzaczy audio używanych
w spektaklu. Zdarza się, że w tym samym czasie w głośnikach na tyle sceny jest odtwarzany
dźwięk z jednego odtwarzacza, w głośnikach przed widownią z innego, a w tyle widowni
jeszcze z innego. Możliwość taką powinna zapewnić odpowiednia konsoleta mikserska
z możliwością jej elastycznej konfiguracji. Efekty wymienione powyżej są realizowane
manualnie, gdyż niezwykle rzadko można przewidzieć czas trwania sceny w której efekt jest
stosowany.

Rys. 9. Standardowe rozmieszczenie głośników do realizacji teatralnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

W inscenizacjach teatralnych można spotkać na scenie urządzenia takie jak radia,

telefony lub telewizory. Wydobywający się z nich dźwięk jest także odtwarzany przez
realizatora dźwięku. W takich przypadkach wykorzystuje się oryginalne głośniki
zamontowane w urządzeniach lub jeżeli mają za niską moc, montuje się w nich głośniki
wyższej mocy. Dźwięk do nich jest wysyłany z konsolety mikserskiej. Widzowie muszą
odnieść wrażenie naturalności dźwięku dochodzącego np. ze starego radia. Dlatego w takim
przypadku powinien to być przygotowany wcześniej za pomocą komputerowego edytora
audio, dźwięk o zawężonym paśmie i z odpowiednim poziomem szumu. W podobny sposób
przygotowywane są dźwięki dające wrażenie dochodzących zza ściany, ze studni, z telefonu
lub innych naturalnych miejsc. Jeżeli zachodzi potrzeba przetworzenia głosu z powyższymi
efektami na żywo, to do tego celu wykorzystuje się miniaturowe mikrofony bezprzewodowe
umieszczone w pobliżu ust aktora. Gdy aktor jest niewidoczny z widowni można skorzystać
z doręcznych

mikrofonów

dynamicznych.

Mikrofony

pojemnościowe

w

teatrze

wykorzystywane są do nagłaśniania chórów lub tzw. dogłośnienia jakiegoś fragmentu dialogu
scenicznego.

Teatralny realizator dźwięku musi być przygotowany na niekiedy dość dziwne

zamówienia reżyserów. Zdarzają się zapotrzebowania na „przepływającą wodę
w kaloryferze” czy „dźwięk pękającej struny gitarowej”. Potrzebna jest wtedy duża
wyobraźnia i doświadczenie, aby takie efekty opracować. Należy też wziąć pod uwagę, że
efekt słyszany w monitorach studyjnych zupełnie inaczej będzie brzmiał na scenie. Z tego
powodu do prób należy przygotować kilka wersji efektu i sprawdzić, która z nich jest
najbardziej odpowiednia w konkretnej sytuacji scenicznej. Próby są bardzo ważnym okresem
przygotowawczym dla realizatora dźwięku. Na nich wypracowuje się algorytmy
postępowania w miejscach, gdzie następuje odtwarzanie dźwięku z kilku nośników w tym
samym czasie, z jednoczesną zmianą głośności lub tworzeniem efektu przestrzennego.
Wypracowanie odpowiedniej procedury postępowania w takich sytuacjach ułatwia
jednoczesną kontrolę scenariusza i realizację dźwięku. Z tego powodu zastąpienie akustyka
w skomplikowanych realizacyjnie spektaklach musi być poprzedzone pełną próbą z aktorami.

Jak widać są duże różnice między realizacją dźwięku w produkcjach teatralnych

i produkcjach estradowych. Przy koncertach estradowych większość pracy akustyka przypada
na próby przed koncertem. Po prawidłowym zestrojeniu dźwięku w głośnikach głównych
i monitorach odsłuchowych sama realizacja dźwięku w czasie występu nie jest tak
pracochłonna. W produkcjach teatralnych praca odbywa się przez cały czas trwania spektaklu
i podlega wielu rygorom inscenizacyjnym. W czasie spektaklu osobą odpowiedzialną za jego
przebieg jest inspicjent. Realizator musi mieć komunikację głosową z inspicjentem, którą
zapewnia łączność interkomowa. Gdy konsoleta realizatora znajduje się w miejscu gdzie nie
ma sieci interkomowej łączność zapewniają krótkofalówki z zestawem słuchawkowym.
Łączność z inspicjentem jest konieczna, ponieważ to on daje sygnał o rozpoczęciu spektaklu,
a w razie sytuacji awaryjnej podejmuje decyzje o sposobie rozwiązania problemu.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak powinny być rozmieszczone kolumny głośnikowe do typowych produkcji
teatralnych?

2.

Na czym polega praca realizatora dźwięku w czasie prób teatralnych?

3.

Jakie są sposoby odtwarzania warunków akustycznych różnych pomieszczeń
w warunkach scenicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Stwórz jednominutowy efekt dźwiękowy burzy poprzez zmiksowanie dwóch efektów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skopiować efekt dźwiękowy deszczu do komputera,

5)

skopiować efekt dźwiękowy pioruna do komputera,

6)

wczytać do edytora audio obydwa efekty dźwiękowe,

7)

połączyć efekty dźwiękowe deszczu i pioruna w odpowiednich proporcjach głośności,

8)

skopiować gotowy efekt na dyskietkę MiniDisc,

9)

oznakować zapisane nośniki,

10)

sprawdzić brzmienie efektu poprzez odsłuchanie za pomocą zestawu nagłośnieniowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

odtwarzacz CD audio,

−

płyta CD audio z efektami dźwiękowymi deszczu i pioruna,

−

urządzenie MiniDisc,

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

Uzyskaj na żywo efekt mowy w pomieszczeniu o dużym echu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

5)

podłączyć do konsolety przewodowy dynamiczny mikrofon doręczny zamocowany na
statywie,

6)

podłączyć do konsolety urządzenie efektowe,

7)

odszukać w urządzeniu efektowym programy efektu echa,

8)

wypróbować kilka z nich w celu wybrania najbardziej przydatnego do osiągnięcia celu
ć

wiczenia,

9)

uzyskać najbardziej naturalne brzmienie efektu poprzez dodanie go w odpowiedniej
proporcji do głosu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

mikrofon dynamiczny doręczny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

−

statyw mikrofonowy,

−

urządzenie efektowe,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 3

Zrealizuj na żywo efekt dźwiękowy przejeżdżającego samochodu w panoramie sceny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

5)

podłączyć do konsolety mikserskiej urządzenie MiniDisc,

6)

odtworzyć z urządzenia MiniDisc efekt dźwiękowy silnika samochodowego,

7)

w czasie odtwarzania, za pomocą regulatorów poziomu dźwięku w kanałach konsolety
mikserskiej, uzyskać efekt przemieszczającego się dźwięku od lewej strony do prawej,

8)

przećwiczyć tą czynność, aby uzyskać płynny i najbardziej naturalny efekt dźwiękowy
przemieszczania się pojazdu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

odtwarzacz MiniDisc,

−

dyskietka z nagranym efektem dźwiękowym silnika samochodowego.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1.

wytworzyć efekt dźwiękowy miksując dwa różne efekty?

□

□

2.

zrealizować na żywo efekty symulujące różne pomieszczenia?

□

□

3.

zrealizować na żywo efekt przemieszczania się dźwięku?

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.5. Realizacja dźwięku w działalności estradowej

4.5.1 Materiał nauczania

Działalność estradowa jest dość szerokim pojęciem i dotyczy zarówno koncertów czy

imprez na wolnym powietrzu, jak i w salach widowiskowych lub teatralnych, a także
w małych klubach. W zależności od miejsca, w którym się odbywa koncert lub widowisko
estradowe, realizator powinien mieć do dyspozycji odpowiedni sprzęt pozwalający na
prawidłowe nagłośnienie widowni i zapewnienie dobrych warunków pracy wykonawcom.

Najmniejsze wymagania sprzętowe występują przy koncertach w małych klubach lub

w kawiarniach. Scena w takich miejscach zajmuje najczęściej niewielką powierzchnię
i w przypadku użycia instrumentów akustycznych problem związany ze słyszalnością
pomiędzy instrumentalistami występuje incydentalnie. Przy instrumentach elektronicznych
może zaistnieć konieczność zapewnienia odsłuchu wykonawcom, choć nie jest to regułą, gdy
wykonawcy słyszą dobrze dźwięk z głośników grających na widownię lub korzystają
z indywidualnych wzmacniaczy z głośnikami. Sam sposób nagłośnienia determinuje także
charakterystyka akustyczna samego pomieszczenia. Do nagłośnienia małych sal służyć mogą
powermiksery (konsolety mikserskie ze zintegrowanym wzmacniaczem), które często
wyposażone są w procesor efektowy. Wymagana moc zestawów głośnikowych i monitorów
odsłuchowych jest dużo mniejsza niż w przypadku dużych sal koncertowych, czy estrad
plenerowych. Jeżeli zachodzi konieczność nagłośnienia instrumentów akustycznych,
obowiązują takie same zasady, jak przy realizacji dużych imprez. Należy stosować typy
mikrofonów dedykowanych dla poszczególnych instrumentów. Przy nagłaśnianiu perkusji
w salach klubowych, często wystarczy mikrofon dla hi-hatu i centrali (bębna wielkiego).
Realizator podejmuje decyzję o sposobie nagłośnienia danego zespołu biorąc pod uwagę jego
skład instrumentalny, warunki akustyczne sali i jej wielkość.

Rys. 10. Przykładowe nagłośnienie klubowe z poradnika firmy Soundcraft [5]

Sale w których odbywają się imprezy estradowe można podzielić na takie, które zostały

zaprojektowane z uwzględnieniem dobrej akustyki (filharmonie, opery, teatry muzyczne) i na
sale okazjonalnie wykorzystywane do tego celu. Te ostatnie sprawiają najwięcej problemów
z dobrą emisją dźwięku. Powodem tych kłopotów są najczęściej płaskie ściany, powodujące

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

odbicia dźwięku, czy metalowe sufity rezonujące przy różnych częstotliwościach. Część tych
problemów można rozwiązać stosując procesory efektowe. Równomierność charakterystyki
akustycznej pomieszczenia można sprawdzić za pomocą analizatora pasma akustycznego. Jest
to przyrząd wyposażony w generator różowego szumu i czuły mikrofon o płaskiej
charakterystyce częstotliwościowej. Potrafi on wskazać jakie częstotliwości są tłumione przez
dane pomieszczenie, a które wzmacniane. Mając te dane możliwe jest wyrównanie
charakterystyki pomieszczenia za pomocą wielopunktowego equalizera pracującego na
wyjściu konsolety mikserskiej lub podłączonego przez gniazdo insertowe sumy
stereofonicznej. Aby pomiar był najbardziej obiektywny należy go dokonać w kilku
miejscach sali, a wynik uśrednić.

Rys. 11. Miniaturowy analizator widma akustycznego wielkości komputera PDA [6]

Wykonawcy biorący udział w imprezie estradowej powinni dostarczyć realizatorowi tak

zwany rider techniczny (rysunek 12). Tą nazwą określa się zbiór wymagań technicznych
wykonawcy dla akustyka prowadzącego nagłośnienie imprezy. Powinny być w nim zawarte
wymagania co do rodzaju głośników do nagłośnienia widowni, klasy konsolety mikserskiej
i urządzeń peryferyjnych. Dla nagłośnienia widowni często używany jest skrót PA, z języka
angielskiego Public Adress lub wyrażenie żargonowe „przody”. W riderze określa się także
ilość wejść w konsolecie mikserskiej, liczbę linii mikrofonowych, linii niesymetrycznych do
instrumentów, rodzaj i moc monitorów odsłuchowych i typów mikrofonów. Całości powinien
dopełnić rysunek z rozmieszczeniem instrumentów, statywów mikrofonowych i monitorów
odsłuchowych. Jeżeli wykonawca życzy sobie miksowania monitorów odsłuchowych osobną
konsoletą monitorową, to taka informacja również powinna się znaleźć w riderze. Dysponując
takim dokumentem można przygotować i wstępnie skonfigurować sprzęt przed przyjazdem
wykonawców. Przed koncertem obowiązkowo powinna się odbyć próba akustyczna. W czasie
próby realizator musi ustalić brzmienia i poziomy instrumentów i wokali. Ustala się także
proporcje poszczególnych instrumentów i wokali miksowanych do monitorów odsłuchowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Realizator musi także skonfigurować pozostałe urządzenia peryferyjne, których używa
w danym koncercie. O wiele prostsze w realizacji są koncerty z półplaybackami. Wykonawcy
dostarczają podkłady muzyczne na płytach CD Audio lub dyskietkach MiniDisc. Realizator
musi jedynie zadbać o dobre brzmienie muzyki i prawidłową proporcję wokalu do podkładu
muzycznego.

Plenerowe realizacje estradowe są przedsięwzięciami angażującymi największe ilości

sprzętu nagłośnieniowego. Moce potrzebne do zapewnienia słyszalności na dużej otwartej
przestrzeni liczone są w już dziesiątkach kilowatów. Koncerty estradowe odbywają się na
stadionach sportowych, lotniskach czy placach miejskich. Sposób nagłośnienia zależy od
konkretnego miejsca. Przy realizacjach imprez na stadionach lub innych niezabudowanych
przestrzeniach głównym zadaniem jest zapewnienie odpowiedniego poziomu głośności
i czytelności dźwięku. Dotyczy to zarówno widowni jak i sceny. Trudniejsze jest nagłośnienie
placów miejskich lub miejsc z zabudową. W takich miejscach szkodzić mogą odbicia
dźwięku od ścian budynków. Jeżeli widownia rozpościera się na sąsiadujące ulice muszą być
zastosowane zestawy głośnikowe osobne dla przodu widowni i dodatkowe, nagłaśniające
dalszy obszar. Takie rozmieszczenie głośników najczęściej wymaga zastosowania układów
opóźniających dźwięk w głośnikach położonych dalej od sceny, aby zapobiec efektowi
podwójnego dźwięku.

Sam sposób realizacji dźwięku w każdym miejscu, w sali koncertowej czy w plenerze,

powinien uwzględniać jaki rodzaj występu jest nagłaśniany. Występ chóru, orkiestry
symfonicznej czy zespołu jazzu tradycyjnego wymaga najczęściej jedynie utrzymania
dobrych proporcji między instrumentami i zadbania o czytelność i klarowność dźwięku.
Realizacja sprowadza się zatem do odpowiedniego wzmocnienia dźwięku instrumentów
akustycznych oraz głosów wykonawców i może wymagać jedynie dodania efektów
uprzestrzenniających dźwięk za pomocą urządzenia efektowego. Nieco inaczej od strony
realizatorskiej powinien być potraktowany występ zespołów używających instrumentów
elektronicznych i nieakustycznych. W takim przypadku realizator ma ogromny wpływ na
kształtowanie dźwięku poszczególnych instrumentów, a co za tym idzie na ogólne wrażenie
artystyczne. Jeżeli nagłaśniane są znane zespoły muzyczne można się posiłkować ich
brzmieniem z wydanych płyt. Nie zawsze jest to skuteczna metoda lub możliwa do
osiągnięcia, dlatego końcowy efekt realizatorski powinien być uzgodniony przede wszystkim
z wykonawcą. W Polsce nie ma jeszcze norm określających poziom dźwięku na koncertach
i imprezach estradowych. Można przyjąć, że wartość głośności nie powinna przekroczyć
110dB. Nie zawsze głośność jest najważniejsza i należy zadbać przede wszystkim
o czytelność i klarowność dźwięku.

Początkujący realizator powinien zaczynać od nagłaśniania małych imprez klubowych

i w miarę nabierania doświadczenia realizować większe produkcje estradowe. Zwłaszcza
urządzenia efektowe i procesory dynamiki wymagają czasu, aby w pełni wykorzystać ich
możliwości. Wskazane jest czytanie branżowych czasopism i śledzenie rynku urządzeń
służących do realizacji dźwięku.

Krzysztof Krawczyk – wymagania techniczne:

•

Mikrofony wokalowe: 6 szt. ( na kablach / statywy )

•

Monitory: min. 3 tory ( 8 szt. )

•

Omikrofonowanie perkusji: 7 pkt. + 2 OH*

•

D-box stereo (MD)

•

D-box stereo ( keyboard )

•

Mikrofon do wzm. (git.el.)

NAGŁO

Ś

NIENIE:

min. 2 x 5000W

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

zestaw alternatywny:

•

Mikrofony wokalowe: 6 szt. ( na kablach / statywy )

•

Monitory: min. 4 tory ( 8 szt. )

•

mixer monitorowy od strony MD

•

Drum fill 1x

•

Side fill 2x

•

Omikrofonowanie perkusji: 7 pkt. + 2 OH

•

D-box stereo (MD)

•

D-box stereo ( keyboard )

•

D-box do wzm (git. bas)

•

Mikrofon do wzm. (git.el.)

•

Podest pod perkusj

ę

(2,5 x 2,5)

NAGŁO

Ś

NIENIE:

min. 2 x 10000W

Inputs line front/monitor miner:

01-09 perkusja

10-bas

11-gitara

12-13 keyboard

14-15 MD

16-21 wokale

Rys. 12. Oryginalny rider techniczny Krzysztofa Krawczyka [10]

* OH jest skrótem od nazwy overhead określającej mikrofon zbierający od góry dźwięk z talerzy perkusyjnych.

Rys. 13. Koncert kameralny. Jeden mikrofon pojemnościowy zbierający dźwięk z instrumentów [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Rys. 14. Zestaw głośników zainstalowany do nagłośnienia imprezy plenerowej [8]

Rys. 15. Zdjęcie z koncertu z widocznym po lewej stronie odsłuchem side-fill [8]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakiego zestawu urządzeń można użyć do nagłośnienienia koncertu w klubie lub
w kawiarni?

2.

Do czego służy analizator widma akustycznego?

3.

Co to jest rider techniczny dla realizatora dźwięku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyrównaj charakterystykę częstotliwościową pomieszczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

5)

podłączyć equalizer 31 punktowy do gniazd INSERT sumy stereofonicznej,

6)

dokonać pomiaru za pomocą analizatora widma akustycznego w kilku miejscach
pomieszczenia,

7)

zanotować wyniki pomiarów,

8)

uśrednić wynik,

9)

wyrównać charakterystykę częstotliwościową pomieszczenia za pomocą regulatorów
equalizera,

10)

sprawdzić za pomocą analizatora widma akustycznego osiągnięty rezultat,

11)

odtworzyć utwór muzyczny i korzystając z przełącznika BYPASS w equalizerze wskazać
różnice w brzmieniu utworu przed i po wyrównaniu charakterystyki częstotliwościowej
pomieszczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

analizator widma akustycznego,

−

equalizer 31 punktowy,

−

odtwarzacz CD Audio,

−

płyta z utworem muzycznym,

−

przewody połączeniowe,

−

papier formatu A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Napisz rider techniczny dla warunków sali klubowej dla zespołu składającego się

z wokalisty i czterech instumentalistów – gitara basowa, gitara akustyczna, perkusja,
instrument klawiszowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować zapotrzebowanie na urządzenia dla każdego instrumentu muzycznego,

2)

przeanalizować zapotrzebowanie na urządzenia dla wokalisty,

3)

opisać sposób podłączenia urządzeń,

4)

sporządzić schematyczny rysunek rozmieszczenia urządzeń na scenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier A4,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1.

dokonać pomiaru charakterystyki akustycznej pomieszczenia?

□

□

2.

napisać rider techniczny?

□

□

3.

scharakteryzować różnice w sposobie nagłośnienia w klubach
i w produkcjach plenerowych?

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

4.6. Podstawowe urządzenia stosowane w realizacjach teatralnych

i estradowych

4.6.1. Materiał nauczania

Podstawowym urządzeniem realizatora dźwięku jest konsoleta mikserska. W teatrach,

które w repertuarze nie posiadają spektakli muzycznych może ona posiadać kilkanaście
kanałów, co najmniej 4 tory AUX i 4 podgrupy. Nie musi być wyposażona w rozbudowany
moduł equalizera. Wystarczający jest trzypunktowy i niekoniecznie parametryczny. Wygodną
pracę powinny zapewnić potencjometry suwakowe głośności kanału (nazywane przez
realizatorów faderami) o długości 100mm i więcej. Podgrupy powinny posiadać
indywidualne wyjścia, które mogą służyć do wysyłania sygnału do poszczególnych
głośników usytuowanych w różnych miejscach dla osiągnięcia kierunkowych efektów
dźwiękowych. Do tego celu mogą także służyć wyjścia AUX. W teatralnych kabinach
akustycznych nie powinno się stosować powermikserów, ze względu na szum wentylatora
wymuszającego chłodzenie. W teatrach muzycznych konsolety mikserskie powinny posiadać
dużo większą liczbę kanałów. Przy dużych produkcjach same zestawy mikrofonów
bezprzewodowych mogą zająć kilkanaście kanałów, a do tej liczby należy doliczyć
instrumenty zespołu muzycznego i odtwarzacze audio. Ilość torów AUX, najlepiej
z przełącznikiem PRE/POST, także powinna być dużo większa. Gdy ilość kanałów
w konsolecie jest za mała można podłączyć dwie konsolety kaskadowo. Połączenie to polega
na tym, że sygnał z wyjścia sumy stereofonicznej pierwszej konsolety jest podany na dwa
wejścia kanałów drugiej konsolety. W drugiej konsolecie zsumowany sygnał z pierwszej jest
miksowany z pozostałymi kanałami tej ostatniej. Wzmacniacze mocy są sterowane tylko
z drugiej konsolety.

Mikrofony są następną w kolejności grupą urządzeń mającą wszechstronne zastosowanie

zarówno w teatrze jak i estradzie. Ze względu na sposób przesyłania dźwięku można je
podzielić na przewodowe i bezprzewodowe. Miniaturowe mikrofony bezprzewodowe są
najchętniej używane do produkcji muzycznych, zarówno estradowych, jak i teatralnych, jeżeli
wykonawcy oprócz śpiewania wykonują układy choreograficzne. W teatralnych produkcjach
muzycznych chętniej są używane mikrofony pojemnościowe lavalier, ze względu na małe
gabaryty. W realizacjach estradowych częściej używa się dynamicznych mikrofonów
nagłownych, które ze względu na konstrukcję wkładki mikrofonowej są nieco większe, ale
zapewniają pełniejszą barwę głosu i są bardziej odporne na przesterowania.

Rys. 16. Miniaturowy pojemnościowy mikrofon lavalier [11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Rys. 17. Miniaturowy dynamiczny mikrofon lavalier [11]

Dynamiczne mikrofony przewodowe są stosowane zarówno do wokalu jak i do

nagłośnienia instrumentów akustycznych. Obecnie nie produkuje się uniwersalnych
mikrofonów „do wszystkiego” lecz opracowywane są konstrukcje dedykowane konkretnym
zastosowaniom. Produkowane są mikrofony do instrumentów dętych, gitar i perkusji.
Specjalne zestawy perkusyjne składają się z mikrofonów dedykowanych konkretnym bębnom
i talerzom. Jest także cała grupa mikrofonów instrumentalnych bezprzewodowych dla
instrumentalistów dynamicznie poruszających się po scenie. Są to zarówno mikrofony
pojemnościowe, jak i dynamiczne. Przy stosowaniu dużej liczby zestawów mikrofonów
bezprzewodowych powinno się stosować dystrybutory antenowe i antenę zbiorczą.
Mikrofony pojemnościowe wymagają zasilania baterią lub napięciem phantom (48V prądu
stałego) z konsolety mikserskiej. Bardzo często wokaliści są przywiązani do jednego typu
i marki mikrofonu, gdyż uważają, że tylko ten model najlepiej oddaje barwę i dynamikę ich
głosu.

Procesory dynamiki mają za zadanie głównie utrzymanie poziomu sygnału w określonym

przez realizatora zakresie. Poprawiają one dynamikę dźwięku i zwiększają komfort pracy
realizatora. Procesorami dynamiki są urządzenia takie jak: kompresory, limitery, bramki
szumowe i ekspandery. Spotykane są procesory integrujące w jednej obudowie funkcje kilku
różnych urządzeń. Procesory dynamiki rzadko są używane w produkcjach teatralnych
o repertuarze typowo dramatycznym, natomiast chętnie wykorzystywane są w produkcjach
muzycznych i estradowych. Urządzeniem, które wprawdzie nie jest procesorem dynamiki, ale
działa na podobnej zasadzie jest eliminator sprzężeń akustycznych. Jego działanie polega na
tłumieniu bardzo wąskiej części pasma akustycznego, eliminując niekontrolowane sprzężenie
zwrotne powstające w tej właśnie części. Sprzężenia powstają w różnych częściach pasma
akustycznego. Sprzężeniu można zapobiec stosując equalizer do obniżenia poziomu sygnału
tej częstotliwości, w której powstaje sprzężenie. Przewagą eliminatora jest to, że dynamicznie
reaguje na powstające sprzężenie akustyczne. Gdy zjawisko sprzężenia nie występuje
eliminator nie ingeruje w poziom sygnału. Sprzężenia najczęściej występują w torach
monitorów odsłuchowych, więc zalecanym miejscem włączenia eliminatora jest wyjście
sygnału monitorowego z konsolety mikserskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Rys. 18. Eliminator sprzężeń akustycznych firmy Sabine i wykres z instrukcji obsługi obrazujący zasadę

działania urządzenia [9]

Urządzenia kształtujące charakterystykę częstotliwościową dźwięku spotykane są

w każdym typie działalności teatralnej i estradowej. Służą zarówno do wyrównania
charakterystyki częstotliwościowej sal i przestrzeni plenerowych, jak i do modyfikacji
brzmienia pojedynczych instrumentów. Urządzeniami kształtującymi charakterystykę
częstotliwościową są korektory graficzne (equalizery).

Procesory efektowe służą do nadania dźwiękowi przestrzeni i naturalnie brzmiących

pogłosów, stosuje się je zarówno do wokalu, jak i do instrumentów. Dobrze dobrany efekt
powoduje, że dźwięk jest szlachetniejszy, bardziej pełny i powinien brzmieć przestrzennie. Za
jego pomocą można także uzyskać efekty kształtujące dźwięk w sposób nieosiągalny innymi
metodami. Takimi efektami są np. flanger lub chorus. Procesory efektowe stosowane są
zarówno w produkcjach teatralnych, jak i estradowych.

Do przesyłania sygnałów z mikrofonów i instrumentów stosowane są przewody

o odpowiednich parametrach rezystancyjnych i pojemnościowych. Przewody mikrofonowe
wykonywane są w standardzie symetrycznym i zakończone wtykami XLR. Przewody
instrumentalne są niesymetryczne i zakończone wtykami TS. Do przesyłania wielu sygnałów
między sceną a konsoletą mikserską na odległości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów
używane są multikory. Są to wielożyłowe, ekranowane przewody z jednej strony zakończone
wtykami XLR a z drugiej panelem z gniazdami XLR. Multikor posiada możliwość przesyłu
sygnału do konsolety oraz z konsolety na scenę. Ponieważ maksymalna odległość przesyłania
sygnału symetrycznego wynosi 100 metrów, suma długości przewodu mikrofonowego
włączonego do multikoru i długość samego multikoru nie może przekroczyć tej wartości.
W teatrach znajdują się często stałe instalacje mikrofonowe łączące kabinę akustyka ze sceną
i jeżeli liczba tych linii jest wystarczająca stosowanie multikoru staje się zbędne. Należy
zwracać szczególną uwagę na jakość przewodów mikrofonowych, instrumentalnych
i multikorowych, ponieważ złe jakościowo przewody będą przyczyną niemożliwych do
usunięcia zakłóceń. Ta sama zasada dotyczy wtyków. Do zamiany sygnału niesymetrycznego
na symetryczny służy urządzenie direct box (w skrócie D-box). Zasilane jest napięciem
z baterii lub z napięciem phantom z konsolety mikserskiej. Przewody głośnikowe powinny
mieć odpowiedni do przenoszonej mocy przekrój. Aby wyeliminować ewentualne zakłócenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

elektryczne wskazane jest używanie koncentrycznych przewodów głośnikowych. W starszych
teatrach jeszcze można spotykać wysokonapięciowe instalacje głośnikowe. W takiej instalacji
sygnał po wzmocnieniu we wzmacniaczu mocy jest za pomocą specjalnego transformatora
podnoszony do wartości około 100V. Następnie w kolumnie głośnikowej taki sam
transformator obniża napięcie do wartości jaką wytwarza wzmacniacz. Taki system
stosowany był w celu uniknięcia strat mocy przy długich liniach głośnikowych i umożliwia
użycie przewodu głośnikowego o mniejszym przekroju. Problem straty mocy w długich
liniach głośnikowych można wyeliminować poprzez umieszczenie wzmacniaczy mocy jak
najbliżej kolumn głośnikowych i podanie z kabiny akustycznej sygnału sterującego na
wzmacniacz.

Zestawy głośnikowe można podzielić na pasywne i aktywne. W zestawach aktywnych

w jednej obudowie zintegrowany jest wzmacniacz mocy. Zestaw aktywny wymaga zasilania
sieciowego i sygnału sterującego z konsolety mikserskiej. Przy zestawach głośnikowych
pasywnych dostarczany jest jedynie sygnał ze wzmacniacza mocy. Zestawy głośnikowe
występują jako szerokopasmowe, gdy głośniki w jednej obudowie odtwarzają pełne pasmo
akustyczne i modułowe, gdy pasmo akustyczne jest dzielone między modułami. Każdy moduł
zasilany jest osobnym wzmacniaczem mocy dostarczającym sygnał w określonym paśmie.
Dzieleniem pasma akustycznego przed wzmacniaczami mocy zajmuje się urządzenie
o nazwie crossover. Crossovery występują jako pasywne i aktywne, a te ostatnie coraz
częściej wykonywane są w technologii cyfrowej. Najczęściej stosowany jest podział pasma na
część niskotonową, średniotonową i wysokotonową. Monitory odsłuchowe można podzielić
na podłogowe, boczne (side-fill) i perkusyjne (drum-fill). Monitorami side-fill mogą być
zestawy głośnikowe przeznaczone do nagłaśniania widowni lecz zainstalowane z boku sceny
i grające w stronę wykonawców. Odtwarzają one ten sam dźwięk co zestawy emitujące
dźwięk w kierunku widowni (PA). Monitory drum-fill przeznaczone są dla perkusisty. Może
to być kolumna głośnikowa PA, ale powinna charakteryzować się dużą mocą, wysoką
dynamiką i dobrym odtwarzaniem niskich tonów. Monitory odsłuchowe, tak jak zestawy
głośnikowe, występują także w wersji pasywnej i aktywnej. W produkcjach estradowych
stosowane są również indywidualne douszne bezprzewodowe systemy odsłuchowe.

Każde z urządzeń opisanych powyżej, za wyjątkiem zestawów głośnikowych, występuje

także w wersji cyfrowej. Przy pełnej digitalizacji dźwięku w pełnym systemie cyfrowym,
sygnał w postaci analogowej występuje tylko pomiędzy mikrofonami i instrumentami
a konsoletą mikserską, a także pomiędzy wzmacniaczem mocy a zestawem głośnikowym.

Poza opisanymi powyżej urządzeniami wykorzystywane są także statywy mikrofonowe

z uchwytami mikrofonowymi i skrzynie transportowe standardu RACK do montażu sprzętu.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1.

Jakie parametry powinna posiadać konsoleta mikserska dla produkcji muzycznych?

2.

Jakie urządzenia zaliczane są do procesorów dynamiki?

3.

Jakie jest zastosowanie procesorów efektowych?

4.

Jak można sklasyfikować zestawy głośnikowe ze względu na ich konstrukcję?

5.

Jakie są typy monitorów odsłuchowych?

6.

Jakie jest zastosowanie multikoru?

4.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Skonfiguruj z wykorzystaniem multikoru zestaw nagłośnieniowy dla wokalisty

ś

piewającego z półplaybackiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

podłączyć multikor do konsolety,

5)

podłączyć na scenie mikrofon do multikoru,

6)

podać sygnał do wzmacniaczy mocy przy scenie za pośrednictwem multikoru,

7)

podać sygnał do monitora odsłuchowego na scenie za pośrednictwem multikoru,

8)

sprawdzić poprawność połączeń przeprowadzając próbę głosową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

multikor,

−

konsoleta mikserska,

−

mikrofon dynamiczny,

−

statyw mikrofonowy,

−

wzmacniacz mocy,

−

zestaw głośników PA,

−

podłogowy monitor odsłuchowy,

−

wzmacniacz do monitora odsłuchowego,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

Skonfiguruj pełen zestaw nagłośnieniowy do koncertu w sali, dla wokalisty z gitarą

akustyczną i muzyka z instrumentem klawiszowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

4)

podłączyć multikor do konsolety mikserskiej.

5)

podłączyć zestaw głośników PA podając sygnał z konsolety mikserskiej do wzmacniaczy
mocy za pośrednictwem multikoru.

6)

podłączyć dwa podłogowe monitory odsłuchowe do wzmacniaczy odsłuchowych,

7)

podłączyć wzmacniacze odsłuchowe do konsolety mikserskiej za pośrednictwem
multikoru.

8)

podłączyć dwa monitory odsłuchowe side-fill do wzmacniaczy odsłuchowych

9)

podłączyć wzmacniacze odsłuchowe do konsolety mikserskiej za pośrednictwem
multikoru.

10)

podłączyć mikrofon multikoru.

11)

podłączyć instrument klawiszowy do multikoru wykorzystując Direct-box.

12)

podłączyć procesor efektowy dla wokalisty do konsolety mikserskiej.

13)

podłączyć kompresor dla wokalisty do konsolety mikserskiej.

14)

podłączyć equalizer wielopunktowy do korekcji sygnału dla podłogowych monitorów
odsłuchowych.

15)

sprawdzić poprzez odsłuchanie prawidłowość połączeń.

16)

sprawdzić poprzez odsłuchanie działanie urządzeń podłączonych do konsolety.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

multikor,

−

konsoleta mikserska,

−

mikrofon dynamiczny,

−

instrument klawiszowy,

−

urządzenie direct-box,

−

statyw mikrofonowy,

−

wzmacniacz mocy,

−

zestaw głośników PA,

−

podłogowe monitory odsłuchowe,

−

monitory odsłuchowe side-fill,

−

wzmacniacze do monitorów odsłuchowych,

−

kompresor,

−

procesor efektowy,

−

equalizer,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 3

Wycieczka edukacyjna do teatru w celu zapoznania się z pracą realizatora dźwięku

podczas spektaklu muzycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

obserwować pracę realizatora dźwięku podczas przedstawienia,

2)

poprosić po przedstawieniu o wyjaśnienie procedur postępowania stosowanych podczas
pracy realizatora,

3)

sporządzić notatki z obserwacji i odpowiedzi realizatora dźwięku.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1.

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy do koncertu w sali?

□

□

2.

wykorzystać w realizacji nagłośnienia urządzenia poznane w czasie
kształcenia

□

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie stawiając w odpowiedniej rubryce znak X.
W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy pozostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Moduł multitrack w edytorze audio jest programowym odpowiednikiem

a)

kompresora.

b)

magnetofonu wielościeżkowego.

c)

programowego miksera.

d)

crossovera.

2.

Funkcja Autocue w odtwarzaczu pozwala na

a)

odcięcie wysokich tonów z utworu.

b)

automatyczny podział nagrania przy trzysekundowej przerwie.

c)

rozpoczęcie odtwarzania utworu od pierwszego dźwięku.

d)

zatrzymanie odtwarzania po ostatnim dźwięku w utworze.

3.

Funkcja Autopauzy w odtwarzaczu powoduje

a)

automatyczne zatrzymanie odtwarzania przy trzysekundowej pauzie w nagraniu.

b)

automatyczne rozpoczęcie odtwarzania po trzech sekundach od naciśnięcia
przycisku PLAY.

c)

automatyczne zatrzymanie odtwarzania przed następnym utworem.

d)

automatyczny podział nagrania przy trzysekundowej przerwie.

4.

Multikor jest urządzeniem używanym do

a)

przesyłania wielu sygnałów sterujących za pomocą jednego wielożyłowego
przewodu.

b)

nagrywania dźwięku w systemie wielościeżkowym.

c)

wielokrotnego odtwarzania tego samego utworu muzycznego.

d)

miksownia kilku efektów dźwiękowych w tym samym czasie.

5.

Możliwość nadania tytułów nagraniom posiada odtwarzacz

a)

CD Audio.

b)

DVD.

c)

kaset audio.

d)

MiniDisc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

6.

Kabina akustyka otwarta zapewnia

a)

bezpośredni odsłuch ze sceny.

b)

odsłuch ze sceny za pomocą mikrofonów odsłuchowych i głośnika.

c)

optymalne warunki dla realizacji dźwięku w spektaklach muzycznych.

d)

większe pole obserwacji sceny teatralnej.

7.

Charakterystyczny dla nagrań z kaset magnetofonowych jest

a)

szum ze zmiennym poziomem.

b)

szum o stałym poziomie.

c)

różowy szum.

d)

biały szum.

8.

Do poprawy dynamiki nagrań z nośników analogowych w edytorach audio służy

a)

equalizer.

b)

kompresor.

c)

limiter.

d)

deesser.

9.

Przy restauracji nagrań z nośników analogowych w edytorze audio w pierwszej
kolejności

a)

usuwany powinien być szum i zakłócenia.

b)

powinna być poprawiona dynamika nagrania.

c)

poprawiana powinna być charakterystyka częstotliwościowa.

d)

usuwane są odcinki ciszy przed i po nagraniu.

10.

W opisie realizatorskim scenariusza musi się znaleźć

a)

typ mikrofonów używanych w spektaklu.

b)

ilość przewodów mikrofonowych potrzebnych do realizacji spektaklu.

c)

numer odtwarzacza i numer utworu odtwarzanego od zaznaczonego miejscu.

d)

typ nośnika na którym nagrane są efekty.

11.

Poziom potencjometrów sumy stereofonicznej w konsolecie mikserskiej powinien
wynosić

a)

0dB.

b)

+3dB.

c)

–12dB.

d)

–3dB.

12.

Najczęściej stosowane monitory odsłuchowe na scenie dla wokalistów w teatralnych
produkcjach muzycznych to

a)

drum-fill.

b)

side-fill.

c)

podłogowe monitory odsłuchowe umieszczone na proscenium.

d)

podłogowe monitory odsłuchowe umieszczone z tyłu sceny.

13.

Realizacja dźwięku do monitorów odsłuchowych osobną konsoletą odsłuchową
stosowana jest w

a)

teatralnych produkcjach muzycznych.

b)

nagłośnieniach w salach klubowych.

c)

teatralnych produkcjach dramatycznych.

d)

produkcjach operowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

14.

Komunikacja pomiędzy cyfrowymi urządzeniami do realizacji dźwięku odbywa się za
pomocą specjalnej wersji protokołu

a)

TCP/IP.

b)

HTTPS.

c)

NWLink.

d)

Ethernet.

15.

Urządzenie do zamiany sygnału niesymetrycznego na symetryczny nazywa się

a)

Direct box.

b)

Line Array.

c)

FOH.

d)

OH.

16.

Półplayback zawiera

a)

podkład muzyczny do wokalu.

b)

nagranie sekcji rytmicznej z wokalem.

c)

nagranie linii melodycznej utworu wokalnego.

d)

nagranie wokalu z samą sekcją rytmiczną.

17.

Realizator podczas realizacji dźwięku w spektaklu muzycznym posługuje się

a)

partyturą.

b)

scenariuszem.

c)

riderem technicznym.

d)

zapisem nutowym.

18.

Minimalna liczba głośników w typowym rozmieszczeniu teatralnym wynosi

a)

4.

b)

5.

c)

6.

d)

8.

19.

Mikrofony lavalier w teatralnych produkcjach muzycznych są używane przede
wszystkim z powodu

a)

małych rozmiarów.

b)

koloru obudowy.

c)

charakterystyki przenoszenia.

d)

charakterystyki kierunkowej.

20.

W porównaniu do mikrofonów pojemnościowych mikrofony dynamiczne

a)

mają szersze pasmo przenoszenia.

b)

mają lepszą charakterystykę kierunkową.

c)

są bardziej odporne na przesterowanie.

d)

wymagają zasilania napięciem z baterii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:...........................................................................................

Realizowanie nagrań dźwiękowych na potrzeby spektakli teatralnych
i imprez estradowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

6. LITERATURA

1.

Urbański B.: Elektroakustyka w pytaniach i odpowiedziach – dżwięk…. płyta….
taśma….. WN-T, Warszawa 1984

2.

Sereda J.: Elektroakustyka na scenie i estradzie. WKiŁ, Warszawa 1977

3.

Sztekmiler K.: Podstawy nagłaśniania i realizacji nagrań – podręcznik dla akustyków.
Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2003

Strony internetowe:

4.

http://www.teatrroma.pl/

5.

http://www.soundcraft.com/

6.

http://www.phonic.com/

7.

http://www.slsloudspeakers.com/

8.

http://www.turbosound.com/

9.

http://www.sabine.com/

10.

http://www.piosenkarze.pl/

11.

http://www.shure.com/

Strony internetowe z dnia 30.09.2007r.