„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Dorota Wójcik

Nagrywanie i obróbka warstwy dźwiękowej filmów
313[06].Z2.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Dariusz Janik
mgr Janusz Kalinowski



Opracowanie redakcyjne:
mgr Dorota Wójcik



Konsultacja:
mgr inż. Joanna Stępień

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej ,,Nagrywanie
i obróbka warstwy dźwiękowej filmów” 313[06].Z2.01, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu asystent operatora dźwięku.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Dźwięk i film

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Produkcja fabularnego filmu kinowego

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

17

7. Literatura

31

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Nagrywanie i obróbka warstwy

dźwiękowej filmów”, który będzie pomocą w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie asystent operatora dźwięku.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne tj. zakres wiedzy, którą uczeń powinien już posiadać, aby mógł
swobodnie korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, które uczeń będzie nabywał podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia – przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami

nauczania oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia – przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.

W materiale nauczania w Poradniku dla ucznia treści omówiono w sposób ogólny, ale

wystarczający do osiągnięcia celów kształcenia tej jednostki modułowej.

Wskazane jest zachęcenie uczniów do skorzystania z literatury zamieszczonej na końcu

poradnika.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, na przykład metody
projektów.

Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni z dostępem do podstawowego

sprzętu technicznego, umożliwiającego poprawną realizację materiału nauczania.

Nauczyciel może zlecić wykonanie wszystkich ćwiczeń lub tylko wybranych. Może

skorzystać z podanych wskazówek lub realizować własne pomysły. W poradniku
zamieszczono dwa przykładowe scenariusze lekcji, ale nauczyciel może przedstawić swoje
propozycje.

Uczniowie powinni wykonywać ćwiczenia z poradnika samodzielnie, po czym mają

możliwość weryfikacji swoich wiadomości poprzez sprawdzian postępów zamieszczony na
końcu każdego podrozdziału. Zestaw pytań zawarty w sprawdzianie postępów jest podstawą
oceny przez nauczyciela wiedzy i umiejętności ucznia.

Obserwacja pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i ocena ich pracy zarówno

w grupie, jak i indywidualnie powinny dostarczyć dość informacji o zakresie i poziomie
realizacji celów kształcenia danej jednostki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

313[06].Z2.01

Nagrywanie i obróbka

warstwy d

ź

wi

ę

kowej filmów

313[06].Z2.02

Nagrywanie i obróbka d

ź

wi

ę

ku

na potrzeby produkcji

telewizyjnej

313[06].Z2

Technologia produkcji

313[06].Z2.04

Rejestracje i obróbka d

ź

wi

ę

ku na

potrzeby produkcji fonograficznej

313[06].Z2.03

Nagrywanie i obróbka d

ź

wi

ę

ku

na potrzeby produkcji radiowej

313[06].Z2.05

Realizowanie nagra

ń

d

ź

wi

ę

kowych na potrzeby

spektakli teatralnych

i imprez estradowych

313[06].Z2.06

Konserwacja sprz

ę

tu d

ź

wi

ę

kowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżniać pojęcia: dźwięk, natężenie dźwięku, głośność dźwięku, barwa dźwięku,
wysokość tonu, zakres słyszalności, niskie, średnie i wysokie częstotliwości, dźwięk
monofoniczny, stereofoniczny,

−

rozróżniać sprzęt i nośniki stosowane w produkcji filmowej,

−

poruszać się w środowisku popularnych programów do montażu dźwięku,

−

rozróżniać urządzenia do tworzenia efektów dźwiękowych,

−

porozumiewać się ze współpracownikami i przełożonymi,

−

rozwiązywać problemy w sposób twórczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

opracować zakres obowiązków pracowników różnych specjalności produkcji filmowej,

–

określić strukturę ekipy filmowej,

–

zorganizować grupę zdjęciową i ekipę dźwiękową,

–

zaplanować proces produkcji i technologie wytwarzania filmu,

–

scharakteryzować etapy pracy nad dźwiękiem na potrzeby produkcji filmowej,

–

dobrać urządzenia dźwiękowe do nagrywania i obróbki dźwięku,

–

zaprojektować konfigurację sprzętu dźwiękowego,

–

zsynchronizować i obsłużyć urządzenia stosowane do nagrywania i obróbki dźwięku,

–

posłużyć się instrukcjami obsługi urządzeń elektrotechnicznych,

–

dokonać przeglądu obiektów zdjęciowych na podstawie scenariusza filmu,

–

przygotować sprzęt dźwiękowy na podstawie scenariusza i scenopisu filmu,

–

sporządzić kosztorysy i eksplikacje sprzętowe związane z realizacją dźwięku,

–

posłużyć się dokumentacją produkcji filmowej,

–

sporządzić dokumentację scenograficzną i dokumentację obiektów zdjęciowych,

–

scharakteryzować prace przygotowawcze i zdjęciowe oraz prace związane z montażem
i udźwiękowieniem,

–

dobrać kamery filmowe, obiektywy, statywy i sprzęt pomocniczy, zaplanować światło,
efekty specjalne i zdjęcia trickowe,

–

dobrać mikrofony i magnetofony zależnie od rodzaju nagrania i warunków dźwiękowych,

–

wykonać nagranie dźwięku, nagranie dodatkowe, nagranie duplikatów i transfer
materiałów dźwiękowych,

–

sporządzić dokumentację technologiczną oraz oznakować zapisane nośniki,

–

zrealizować proste nagrania dźwięku w różnych warunkach akustycznych,

–

określić czynniki utrudniające prace nad nagrywaniem i obróbką dźwięku,

–

odczytać optyczny i magnetyczny zapis obrazu,

–

wykonać zdjęcia z użyciem playbacku i półplaybacku,

–

zaplanować nagłośnienie pomieszczeń,

–

dokonać synchronizacji silników, zasilania, impulsów, kwarcu oraz kodu czasowego,

–

określić rolę dźwięku w okresie postprodukcji,

–

dokonać zgrania dźwięku oraz transferu na negatyw tonu,

–

scharakteryzować systemy udźwiękowiania kopii pozytywowych,

–

zastosować zasady archiwizowania i duplikowania materiałów oraz tworzenia kopii
bezpieczeństwa,

–

posłużyć się normami technicznymi obowiązującymi w produkcji filmowej,

–

zastosować różne techniki projekcyjne,

–

wykonać montaż klasyczny, montaż liniowy, komputerowy montaż nieliniowy,

–

zastosować grafikę komputerową, efekty cyfrowe, wykonać transfer materiałów
komputerowych i z taśm magnetycznych na negatyw, telekino, transfer 2k, 4k, 6k,

–

scharakteryzować technologię i proces produkcji DVD,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas nagrywania i obróbki dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

Asystent operatora dźwięku 313[06]

Moduł:

Techniki montażu dźwięku 313[06].Z3

Jednostka modułowa:

Nagrywanie i obróbka warstwy dźwiękowej filmów
313[06]Z2.01

Temat: Dobieranie i instalacja urządzeń wchodzących w skład zestawu sprzętu

dźwiękowego, niezbędnego do realizacji fabularnego filmu kinowego.

Cel ogólny: Dobieranie urządzeń wchodzących w skład zestawu sprzętu dźwiękowego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

zorganizować stanowisko pracy do wykonywania zadania, zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

dokonać analizy całości „obrazu dźwiękowego” w fabularnym filmie kinowym,

–

dobrać urządzenia wchodzące w skład zestawu sprzętu dźwiękowego,

–

zainstalować urządzenia wchodzące w skład zestawu sprzętu dźwiękowego,

–

uruchomić zestaw sprzętu dźwiękowego,

–

sprawdzić poprawność działania każdego z urządzeń.

Metody nauczania–uczenia się:
–

ć

wiczenia praktyczne,

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

praca grupowa, grupy 4 – 6 osobowe.

Czas pracy: 300 min.
Środki dydaktyczne:
–

Nagra mono z impulsami lub kwarcem,

–

Nagra stereo z impulsami, kwarcem lub kodem,

–

Nagra Digital z kodem (czterościeżkowa),

–

magnetofon DAT z kodem lub bez kodu,

–

cyfrowy wieloślad lub rejestrator twardo dyskowy,

–

mikrofony,

–

mikroporty,

–

konsola czyli mikser,

–

instalacja do podglądu kamerowego,

–

słuchawki,

–

zestawy głośnikowe,

–

przybory do pisania,

–

papier formatu A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

4.

Realizacja tematu:
–

Uczniowie zapoznają się z instrukcją dotyczącą przebiegu ćwiczenia.

–

Uczniowie zapoznają się ze scenariuszem.

–

Uczniowie zapoznają się z instrukcją obsługi urządzeń niezbędnych do realizacji
ć

wiczenia.

–

Uczniowie dokonują analizy całości „obrazu dźwiękowego” w fabularnym filmie
kinowym.

–

Uczniowie dobierają i instalują urządzenia wchodzące w skład zestawu sprzętu
dźwiękowego.

–

Uczniowie konsultują z reżyserem filmu rozmieszczenie mikrofonów.

–

Uczniowie pod nadzorem nauczyciela uruchamiają zestaw sprzętu dźwiękowego
oraz sprawdzają poprawność działania każdego z urządzeń.

–

Nauczyciel kontroluje czynności uczniów i pomaga w sytuacjach problemowych.

5.

Po wykonaniu zadania uczniowie dokonują analizy i interpretacji poprawności działania
urządzeń. W sprawozdaniu umieszczają swoje spostrzeżenia i wnioski.

6.

Uczniowie wskazują swoje mocne i słabe strony.

7.

Nauczyciel analizuje prace uczniów i stwierdza, czy zadanie zostało wykonane
poprawnie.

8.

Nauczyciel ocenia prawidłowość i estetykę wykonania ćwiczeń.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i ukształtowanych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

Asystent operatora dźwięku 313[06]

Moduł:

Techniki montażu dźwięku 313[06].Z3

Jednostka modułowa:

Nagrywanie i obróbka warstwy dźwiękowej filmów
313[06]Z2.01

Temat: Planowanie budżetu fabularnego filmu kinowego.

Cel ogólny: Przygotowanie budżetu i terminarza prac dźwiękowych do standardowego

polskiego filmu fabularnego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–

analizować scenariusz filmu,

−

sporządzić harmonogram produkcji prac nad dźwiękiem,

−

przygotować założenia technologiczno – finansowe prac nad dźwiękiem w okresie
zdjęciowym,

−

sporządzić kosztorys prac nad dźwiękiem w okresie zdjęć,

−

opracowywać harmonogram i kosztorys prac,

−

ustalać koszty stałe udźwiękowienia,

−

ustalać koszty zmienne udźwiękowienia,

−

ustalić budżet filmu.

Metody nauczania – uczenia się:
–

wykład, pogadanka, burza mózgów, dyskusja w grupie, mapa pojęciowa, metoda
projektów, praca z komputerem.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

grupowa jednolita, grupowa zróżnicowana 4 -5 osób.

Czas: 4 godz. lekcyjne.
Środki dydaktyczne:
–

komputer z programem Excel,

–

rzutnik,

–

wzorcowe kosztorysy prac dźwiękowych we wszystkich okresach produkcyjnych,

–

cennik studiów dźwiękowych, firm wypożyczających sprzęt dźwiękowy,

–

foliogramy lub prezentacja multimedialna na temat opracowywania budżetu,

–

karteczki, papier formatu A4, mazaki, masa mocująca,

–

literatura zgodnie z punktem 7 poradnika.

Przebieg zajęć:

1.

Wprowadzenie – podanie tematu, celu i przebiegu zajęć.

2.

Wykład na temat sporządzania budżetu i terminarza prac dźwiękowych dla odbiorcy
wewnętrznego.

3.

Podział klasy na grupy. Uczniowie pracują w zespołach 4–5-osobowych. Każdy uczeń
ma jeden pomysł na sporządzenie budżetu w drodze dyskusji wybierają spośród nich
jeden.

4.

Po wybraniu jednego pomysłu uczniowie przystępują do:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

sporządzenia planu działania,

−

planują terminarz prac dźwiękowych,

−

planują skład ekipi dźwiękowej,

−

ustalają potrzebny sprzęt dźwiękowy,

−

obliczają koszty stałe,

−

obliczają koszty zmienne,

−

obliczają budżet,

−

przedstawiają wyniki prac na plakacie.

5.

Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w ustalaniu budżetu. Podpowiada
najlepsze rozwiązania.

6.

Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoje projekty umieszczając je na tablicach
ekspozycyjnych.

7.

Uczniowie dokonują analizy swoich prac – wskazują mocne i słabe strony własnych
projektów.

8.

Nauczyciel podsumowuje analizy dokonane przez uczniów.

9.

Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prac.

10.

Uczniowie dyskutują i wybierają najlepiej opracowany projekt.

Zakończenie zajęć

Podsumowanie zajęć przez nauczyciela, wskazanie pozytywów oraz negatywów

w wykonanej pracy.

Praca domowa
Sporządzenie budżetu i terminarza prac dźwiękowych do telenoweli.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Dźwięk w filmie

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj muzykę immanentną z muzyką transcendentną

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą

2)

zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,

3)

obejrzeć dowolny film muzyczny i wychwycić fragmenty muzyki immanentnej oraz
transcendentnej,

4)

zaplanować proces produkcji obu warstw dźwiękowych

5)

zapisać wnioski i zaprezentować efekty wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ć

wiczenia przedmiotowe.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

arkusze papieru,

–

przybory do pisania,

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zorganizuj wyjazd na plan filmowy. Przyjrzyj się całemu procesowi nagrywania zdjęć

i dźwięku. Dowiedz się dokładnie, kto co wykonuje, jak wygląda przygotowanie sprzętu
dźwiękowego i niezbędnych materiałów związanych z realizacją dźwięku.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować wyjazd z ekipą filmową,

2)

przyjrzeć się używanemu sprzętowi i sposobom jego obsługi,

3)

zwrócić uwagę na sposób rozstawienia sprzętu,

4)

zapoznać się z podziałem zadań wśród członków ekipy filmowej,

5)

sporządzić pisemną i fotograficzną dokumentację z pobytu na planie filmowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

plan filmowy,

–

arkusz papieru,

–

dyktafon,

–

aparat fotograficzny

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Wykonaj nagranie obrazu i dźwięku.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą

2)

przygotować kamerę filmową, mikrofony, elementy oświetlenia

3)

skonfigurować i ustawić sprzęt,

4)

zaproponować kolegom, by odegrali krótką scenkę z dialogami,

5)

wykonać nagranie,

6)

zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

Instruktaż, ćwiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

kamera filmowa,

–

mikrofon z tyczką,

–

słuchawki,

–

przewody do połączenia urządzeń,

–

klaps,

–

taśma filmowa,

–

instrukcje urządzeń,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 4

Opisz zawartość ścieżki dźwiękowej wybranego filmu oraz metody realizacji dźwięku.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą,

2)

obejrzeć dowolny film próbując „wychwycić” poszczególne warstwy ścieżki
dźwiękowej,

3)

opisać poszczególne warstwy ścieżki dźwiękowej i dla każdej z nich zaproponować
proces produkcji,

4)

zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ć

wiczenia przedmiotowe.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

odtwarzacz DVD,

−

płyta z nagranym filmem,

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2.

Produkcja fabularnego filmu kinowego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj scenariusz filmu fabularnego. Sporządź budżet i terminarz prac związanych

z udźwiękowieniem filmu.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się ze scenariuszem filmu fabularnego,

2)

dokonać wyboru optymalnego rodzaju sprzętu,

3)

sporządź kosztorys i terminarz,

4)

przedstaw wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

instruktaż, ćwiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

scenariusz filmu fabularnego,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dobierz podstawowy zestaw sprzętu dźwiękowego, który należy zabrać na plan filmowy?

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować tok postępowania,
1)

skompletować sprzęt,

2)

zapisać wnioski i zaprezentować efekty wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ć

wiczenia przedmiotowe.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Nagraj ścieżkę dźwiękową dla fragmentu dowolnego filmu.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą,
2) wybrać fragment dowolnego filmu nagranego na płycie DVD,
3) spisać dialogi,
4) odtworzyć film bez dźwięku,
5) zaplanować warstwy tła dźwiękowego,
6) samodzielnie (we współpracy z kolegami z grupy) nagrać dialogi,
7) nagrać efekty tworzące tło.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

instruktaż, ćwiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

odtwarzacz DVD i telewizor,

−

magnetofon cyfrowy z mikrofonem,

−

komputer z programem do obróbki dźwięku.

Ćwiczenie 4

Opisz harmonogram zadań w postprodukcji filmu fabularnego kinowego uwzględniając

najpierw montaż obrazu, a potem udźwiękowienie.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować tok postępowania,
3) zapisać wnioski i zaprezentować efekty wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 5

Zrealizuj synchronizację dźwięku z obrazem.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń niezbędnych do realizacji ćwiczenia,
3) zapoznać się z instrukcją postępowania przy synchronizacji dźwięku,
4) połączyć magnetowid z odbiornikiem telewizyjnym i dodatkowym źródłem sygnału
fonicznego (np. odtwarzaczem CD lub drugim magnetowidem),
5)

wykonać synchronizację dźwięku zgodnie z instrukcją,

6)

sprawdzić poprawność zapisu nagranych fragmentów dźwiękowych w danym fragmencie
filmowym.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

instruktaż, ćwiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

magnetowid,

−

ź

ródło sygnału audio, np. odtwarzacz CD, drugi magnetowid

−

instrukcją obsługi magnetowidu i źródła sygnału audio,

−

kasety VHS lub S-VHS z nagraniami audiowizualnymi,

−

odbiornik TV wyposażony w gniazdo antenowe, gniazdo S-Video, SCART,

−

przewody umożliwiające podłączenie odbiornika TV z magnetowidem oraz magnetowidu
ze źródłem sygnału audio.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test pisemny dwustopniowy do jednostki modułowej „Nagrywanie
i obróbka warstwy dźwiękowej filmów”

Test składa się z 22 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 11,12, 14, 17, 18, 19, 21, 22 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 7, 10, 13, 15, 16, 20, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego w tym co
najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 17 zadań z poziomu podstawowego co
najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Podać, kiedy powstał pierwszy polski film
mówiony

A

P

c

2

Podać kto po raz pierwszy zapisał dźwięk na
taśmie optycznej

A

P

b

3

Nazwać wykonanie wersji językowych

A

P

b

4

Określić warstwy składające się na ścieżkę
dźwiękową

C

PP

d

5

Nazwać monolog wewnętrzny, czyli myśl
bohatera przekazywana przez mowę

A

P

a

6

Nazwać dźwiękowe efekty punktowe
nierozerwalnie związane z obrazem

A

P

d

7

Określić muzykę transcendentną

C

PP

a

8

Nazwać kompletny dźwięk do filmu

A

P

c

9

Nazwać komplet dźwięków zrozumiałych
w danym języku

A

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

10

Określić o czym należy pamiętać
przygotowując obraz dla potrzeb
udźwiękowienia

C

PP

a

11

Podać zadania operatora dźwięku i jego ekipy
na planie

B

P

c

12

Nazwać wszelkie przepisywania materiałów
z nośnika na nośnik

A

P

a

13

Podać specjalne programy do nagrań
postsynchronowych

C

PP

d

14 Podać nazwę plików komputerowych

A

P

c

15 Podać zadaniem montażysty dźwięku

C

PP

c

16

Określić ilość śladów zawierających dialogi
i gwary w filmie

C

PP

d

17

Podać gdzie odbywa się nagranie efektów
synchronicznych

B

P

b

18

Określić efekty synchroniczne do typowego
filmu kinowego w systemie Dolby

B

P

b

19

Nazwać efekty dźwiękowe niesynchroniczne
w stosunku do obrazu

B

P

b

20 Określić rozdzielczość nagrania muzyki

C

PP

a

21

Podać

najczęściej

stosowany

obecnie

w studiach postprodukcyjnych sprzęt dla
obrazu

A

P

a

22 Podać co nazywamy zakładkami

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Przebieg testowania

INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania testu.

4.

Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

5.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij ewentualne wątpliwości.

6.

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na rozwiązanie zadań.

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test pisemny zawiera 22 zadania czterokrotnego wyboru i sprawdza Twoją wiedzę
i umiejętności z zakresu nagrywania i obróbki dźwięku w produkcji filmowej.

5.

Odpowiedzi udzielaj na KARCIE ODPOWIEDZI.

6.

Dla każdego zadania podane są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d.

7.

Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

8.

Pracuj samodzielnie.

9.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut, od momentu przekazania instrukcji i zadań.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Pierwszy polski film mówiony powstał w
a. 1910r.
b. 1955r.
c. 1930r.
d. 1939r.

2. Po raz pierwszy zapisał dźwięk na taśmie optycznej
a. Polak.
b. Francuz.
c. Anglik.
d. Niemiec.

3. Wykonanie wersji językowych to
a. udźwiękowienie.
b. dubbing.
c. efekt uboczny.
d. efekt synchroniczny.

4. Na ścieżkę dźwiękową składają się warstwy
a. dialogów, gwar.
b. dialogów, efekty boczne.
c. informacyjna, dialogów, teksty piosenek.
d. informacyjna, dźwięków uzupełniających, muzyczna.

5. Monolog wewnętrzny, czyli myśl bohatera przekazywana przez mowę nazywamy
a. dialogiem.
b. gwarą.
c. efektem kreacyjnym.
d. efektem bocznym.

6. Dźwiękowe efekty punktowe nierozerwalnie związane z obrazem to
a. efekty boczne.
b. efekty kreacyjne.
c. efekty korekcyjne.
d. efekty synchroniczne.

7. Muzyką transcendentną jest przede wszystkim
a. muzyka ilustracyjna albo podkładowa.
b. gra na fortepianie.
c. śpiew.
d. muzyka imanentna..

8. Kompletny dźwięk do filmu nazywamy
a. OK.
b. KD.
c. RR.
d. MR.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

9. Komplet dźwięków zrozumiałych w danym języku nazywamy
a. tonem dźwiękowym.
b. tonem międzynarodowym.
c. warstwą międzynarodową.
d. dźwiękiem międzynarodowym.

10. Przygotowując obraz dla potrzeb udźwiękowienia należy pamiętać
a. że musi być zapisany z prędkością jaką film będzie odtwarzany.
b. sprawdzić kopie kontrolne.
c. podciąć obraz.
d. podzielić film na akta.

11. Zadaniem operatora dźwięku i jego ekipy na planie jest
a. zarejestrowanie efektów specjalnych.
b. zarejestrowanie dźwięków.
c. przede wszystkim zarejestrowanie dialogów w najlepszej jakości.
d. przygotowanie trików.

12. Wszelkie przepisywania materiałów z nośnika na nośnik nazywamy
a. transferami.
b. montażem.
c. dubbingiem.
d. postprodukcją.

13. Specjalne programy do nagrań postsynchronowych to
a. SDR.
b. RCA.
c. DRA.
d. ADR.

14. Najczęściej dźwięk zmontowany z obrazem montażownia dźwięku może otrzymać
w postaci plików komputerowych
a. ADR.
b. MBS.
c. OMF.
d. DRA.

15. Zadaniem montażysty dźwięku jest
a. ułożenie dźwięków.
b. dopasowanie dźwięków.
c. wycięcie dźwięków przeszkadzających.
d. dopasowanie obrazu.

16. Śladów zawierających dialogi i gwary jest w filmie
a. osiemnaście.
b. piętnaście.
c. więcej niż dziesięć.
d. nie więcej niż osiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

17. Nagranie efektów synchronicznych odbywa się
a. w dwóch pomieszczeniach.
b. w specjalnie wyposażonym studio.
c. na otwartej przestrzeni.
d. przy wykorzystaniu dwóch mikrofonów.

18. Efekty synchroniczne do typowego filmu kinowego w systemie Dolby mieszczą się
a. na jednym śladzie.
b. na czterech do sześciu śladów.
c. na więcej niż dziesięciu śladach.
d. na ośmiu śladach.

19. Efekty dźwiękowe niesynchroniczne w stosunku do obrazu to
a. efekty synchroniczne.
b. efekty boczne.
c. efekty specjalne.
d. efekty dźwięku.

20. Nagrania muzyki ze względu na ich różnorodne przeznaczenie najczęściej wykonywania
są z próbkowaniem 44, 1 kHz i rozdzielczością
a. 24 bity.
b. 14 bitów.
c. 8 bitów.
d. 32 bity.

21. Najczęściej stosowany obecnie w studiach postprodukcyjnych sprzęt dla obrazu to
systemy
a. AVID.
b. SDDS.
c. AWES.
d. RSTR.

22. Zakładkami nazywane są
a. efekty specjalne.
b. ścieżki dźwiękowe.
c. efekty synchroniczne.
d. początkowe fragmenty dźwięku w danym akcie, które przenoszone są do aktu

poprzedniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Nagrywanie i obróbka warstwy dźwiękowej filmów

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedzi

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Test 2
Test pisemny dwustopniowy do jednostki modułowej „Nagrywanie
i obróbka warstwy dźwiękowej filmów”

Test składa się z 22 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 16, 18, 19, 20, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 11, 13, 14, 15, 17, 21, 22 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego w tym co
najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 17 zadań z poziomu podstawowego co
najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Podać, kiedy zapisano dźwięk na taśmie
optycznej

A

P

a

2

Podać nazwę pierwszego polskiego filmu
mówionego

A

P

b

3

Nazwać zestaw warstw dźwiękowych

A

P

b

4

Podać kiedy zbudowano pierwszy stół
montażowy do synchronicznego montażu
obrazu i dźwięku

A

P

a

5

Określić warstwę informacyjną dźwięku

B

P

b

6

Określić warstw dźwięku

B

P

c

7

Wskazać warstwę muzyczną ścieżki
dźwiękowej

B

P

d

8

Podać nazwę tekstu wypowiadanego poza
kadrem

A

P

d

9

Nazwać głos lektora poza kadrem

A

P

a

10

Podać

efekty

punktowe

nierozerwalnie

związane z obrazem

A

P

a

11 Zdefiniować pojęcie Re – recording

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

12

Nazwać komplet dźwięków zrozumiałych
w każdym języku

A

P

b

13

Podać nazwę dźwięku, który powstaje przed
zdjęciami

C

PP

c

14

Określ

nagranie

wykonane

na

planie

zdjęciowym

nie

przeznaczone

do

wykorzystania w filmie

C

PP

d

15

Podać popularne określenie pracy na planie
filmowym w wyniku, której zarejestrowano
zarówno obraz jak i dźwięk

C

PP

c

16

Nazwać wszystkie nagrania wykonywane
niezależnie od rejestracji obrazu

B

P

a

17

Nazwać okres po zakończeniu montażu obrazu
mający doprowadzić do powstania jednolitej
ś

cieżki dźwiękowej filmu

C

PP

b

18 Podać szczególny elementem udźwiękowienia

A

P

a

19 Podać stałe koszty udźwiękowienia

A

P

c

20

Nazwać

odpowiednie

usytuowanie

mikrofonów w trakcie nagrań, bez względu,
czy są ruchome, czy nie

A

P

a

21

Określić kiedy może rozpocząć się montaż
obrazu

C

PP

c

22

Nazwać czynności prowadzące do zamknięcia
i zatwierdzenia obrazu filmu poprzez reżysera
lub producenta

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania testu.

4.

Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

5.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij ewentualne wątpliwości.

6.

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na rozwiązanie zadań.

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

10.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

11.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

12.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

13.

Test pisemny zawiera 22 zadania czterokrotnego wyboru i sprawdza Twoją wiedzę
i umiejętności z zakresu nagrywania i obróbki dźwięku w produkcji filmowej.

14.

Odpowiedzi udzielaj na KARCIE ODPOWIEDZI.

15.

Dla każdego zadania podane są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d.

16.

Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

17.

Pracuj samodzielnie.

18.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut, od momentu przekazania instrukcji i zadań.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Po raz pierwszy zapisano dźwięk na taśmie optycznej w
a. 1904r.
b. 1924r.
c. 1939r.
d. 1899r.

2. Pierwszy polski film „mówiony” to
a. Zemsta.
b. Moralność pani Dulskiej.
c. Balladyna.
d. Ogniem i mieczem.

3. Zestaw warstw dźwiękowych obecnych w każdym filmie popularnie nazywamy
a. optycznym zapisem.
b. ścieżką dźwiękową.
c. synchronizacją.
d. efektami specjalnymi.

4. Pierwszy stół montażowy do synchronicznego montażu obrazu i dźwięku zbudowano w
a. 1930r.
b. 1939r.
c. 1946r.
d. 1953r .

5. Warstwa informacyjna to
a. efekty synchroniczne, teksty piosenek, dialogi.
b. dialogi, teksty piosenek, gwary.
c. efekty kreacyjne, efekty boczne.
d. muzyka immanentna, teksty piosenek, dialogi.

6. Warstwa muzyczna ścieżki dźwiękowej to
a. muzyka immanentna, muzyka transcendentna, teksty piosenek.
b. gwary, muzyka immanentna, muzyka transcendentna.
c. muzyka immanentna, muzyka transcendentna.
d. dialogi, muzyka immanentna, muzyka transcendentna.

7. Warstwa dźwięków uzupełniających to
a. efekty kreacyjne, muzyka ilustracyjna.
b. muzyka immanentna, efekty specjalne.
c. muzyka transcendentna, efekty boczne.
d. efekty synchroniczne, efekty boczne, tła i atmosfery.

8. Teksty wypowiadane poza kadrem nazywamy
a. efektem bocznym.
b. efektem kreacyjnym.
c. voice over.
d. off`em.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

9. Głos lektora poza kadrem to tzw.
a. voice over.
b. off.
c. dialogue.
d. foley.

10. Efekty punktowe nierozerwalnie związane z obrazem to
a. efekty synchroniczne.
b. efekty boczne.
c. efekty korekcyjne.
d. efekty kreacyjne.

11. Re – recording jest to
a. dźwięk do filmu.
b. kompletny dźwięk do filmu.
c. czułość na dźwięk.
d. czułość na dźwięki o tej samej głośności.

12. Komplet dźwięków zrozumiałych w każdym języku nazywamy
a. OK.
b. TM.
c. KJ.
d. KD.

13. Dźwięk , który powstaje przed zdjęciami nazywamy
a. efektem specjalnym.
b. sound design.
c. playbackiem.
d. efektem niesynchronicznym.

14. Nagranie wykonane na planie zdjęciowym nie przeznaczone do wykorzystania w filmie
nazywamy
a. zestawieniem synchronicznym.
b. playbackiem.
c. płaskim nagraniem.
d. pilotem.

15. Popularne określenie pracy na planie filmowym w wyniku, której zarejestrowano
zarówno obraz jak i dźwięk nazywamy popularnie
a. „100”.
b. „50%”.
c. „100%”.
d. „99%”.

16. Wszystkie nagrania wykonywane niezależnie od rejestracji obrazu to
a. nagrania „na płasko”.
b. „100%”.
c. nagrania płaskie.
d. „100”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

17. Okres po zakończeniu montażu obrazu mający doprowadzić do powstania jednolitej
ś

cieżki dźwiękowej filmu nazywamy

a. synchronizacją dźwięku.
b. udźwiękowieniem.
c. synchronizacją obrazu.
d. rejestracją dźwięku.

18. Szczególnym elementem udźwiękowienia jest
a. nagranie postsynchronów.
b. nagranie muzyki.
c. zarejestrowanie zdjęć.
d. zarejestrowanie dźwięku.

19. Stałe koszty udźwiękowienia to
a. zgranie, licencja.
b. udźwiękowienie.
c. negatyw tonu, licencja i konsultant Dolby.
d. udźwiękowienie, zgranie.

20. Odpowiednie usytuowanie mikrofonów w trakcie nagrań, bez względu, czy są ruchome,
czy nie nazywamy
a. mikrofonizacją.
b. radiowęzłem.
c. kierunkowością.
d. mikrofonowaniem.

21. Montaż obrazu może rozpocząć się
a. przed zdjęciami,
b. po udźwiękowieniu,
c. w trakcie zdjęć lub po zakończeni zdjęć,
d. przed zdjęciami lub w trakcie zdjęć.

22. Czynności prowadzące do zamknięcia i zatwierdzenia obrazu filmu poprzez reżysera lub
producenta to
a. przygotowanie trików,
b. ścięcie negatywu,
c. podzielenie filmu na akty,
d. ostateczne cięcie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko .........................................................................................................................

Nagrywanie i obróbka warstwy dźwiękowej filmów

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedzi

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

7. LITERATURA

1.

Abel J. i Glass I.: Radio An Illustrated Guide. WBEZ Alliance Inc. 1999

2.

Body A.: Dziennikarstwo radiowo – telewizyjne. Techniki tworzenia programów
informacyjnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006

3.

Butrym W.: Dźwięk cyfrowy Systemy wielokanałowe. Wydawnictwo Komunikacji
i Łączności, Warszawa 2002

4.

Czyżewski M.: Poradnik filmowca amatora. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony
Narodowej, Warszawa 1983

5.

Geisler J.: Techniczne problemy nagrań muzycznych. WKŁ, Warszawa 1979

6.

Kingdon T.: Sztuka reżyserii filmowej. Wydawnictwo Wojciech Marzec, Warszawa 2007

7.

Kirk P.: Digital Audio. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007

8.

Korbecki M.: Komputerowe przetwarzanie dźwięku. Wydawnictwo MIKOM, Warszawa
1999

9.

Lasocki J.: Podstawowe wiadomości z nauki o muzyce. PWM, Kraków 1999

10.

Madurski Ł. I Świerk G.: Podstawy Multimedia Obróbka dźwięku i filmów.
Wydawnictwo Helion, Gliwice 2004

11.

Murch W.: W mgnieniu oka Sztuka montażu filmowego. Wydawnictwo Wojciech
Marzec, Warszawa 2006

12.

Pijanowski L.: Małe abecadło filmu i telewizji. Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1973

13.

Przedpełska – Bieniek M.: Dźwięk w filmie. Agencja Producentów filmowych,
Warszawa 2006

14.

Puzyna Cz.: Podstawowe wiadomości o dźwiękach i ich oddziaływanie na człowieka.
Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1985

15.

Reiss J.: Mała historia muzyki. PWM, Kraków 1987

16.

Schid. W. i Pehle T.: Wideofilmowanie Techniki filmowania Udźwiękowienie Montaż.
Muza S.A., Warszawa 1993

17.

Stradomski W.: Realizujemy film amatorski. Wydawnictwo Centralnego Ośrodka
Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1999

18.

Zonn L.: O montażu w filmie dokumentalnym. Centralny Ośrodek Metodyki
Upowszechniania Kultury, Warszawa 1986

19.

BBC Producers Guidelines. BBC – strony internetowe