Społeczne wytwarzanie przestrzeni (M. Castells)

 Dwa główne nurty w społecznych teoriach przestrzeni:

1) Konserwatywna teoria społeczna i teoria przestrzeni: przestrzeń jako

podłoże życia społecznego sui generis oraz miasto i przestrzeń jako
zmienne wyjaśniające ludzkie zachowania

2) Progresywna, krytyczna teoria społeczeństwa i przestrzeń w ujęciu

neomarksizmu ogniskująca się wokół kwestii makrospołecznych i
makroekonomicznych

 Z pozycji progresywnej i krytycznej M. Castells (Kwestia miejska, 1982)

postuluje ujęcie analizy przestrzeni jako integralnej części teorii społeczeństwa

 Struktura i organizacja przestrzeni miejskiej wynika z systemu społecznego

i gospodarczego (sieci przepływów; centra i peryferie)

 Przestrzeń jest zewnętrznym, obiektywnym wyrazem struktury społecznej
 Badanie przestrzeni oznacza ujęcie determinantów w procesie jej

kształtowania z zakresu ekonomii, polityki i ideologii oraz związanych z tym
praktyk społecznych

Dr Tomasz Stępień: „Socjologia miasta i przestrzeni” 8

Społeczne wytwarzanie przestrzeni

Bohdan Jałowiecki: „Społeczne wytwarzanie przestrzeni” (2010)

 Proces społecznego wytwarzania przestrzeni oznacza wyjaśnienie faktu tworzenia

i istnienia różnych form przestrzennych

 Społeczne wytwarzanie przestrzeni jako aktywność człowieka uwarunkowana

przez cztery główne determinanty społeczno-przestrzenne:

1) Czynniki przyrodnicze: naturalne bariery i wyzwania przestrzenne

2) Czynniki techniczne i technologiczne: możliwości przełamywania barier oraz

zakres panowania nad i operowania przestrzenią

3) Stosunki panowania i podległości wyznaczające formy quasi-przestrzenne w

relacjach międzyludzkich z trzema głównymi odmianami:\

 Ekonomiczne (stosunki własności i produkcji)
 Polityczne (formy sprawowania władzy)
 Ideologiczne (znaczenie warstw społecznych i ich dominacji)

4) System wartości i kategorie kultury (struktura wewnętrzna społeczeństwa)

Dr Tomasz Stępień: „Socjologia miasta i przestrzeni” 8

Społeczne wytwarzanie przestrzeni

Podstawowe formy przestrzenne (B. Jałowiecki)

Przestrzeń jest wytwarzana przez ludzi działających w określonych strukturach
społecznych, czego rezultatem są określone formy przestrzenne zawierające obszary,
obiekty o określonym zastosowaniu i funkcji z przystosowanym wyposażeniem
materialnym:

1) Przestrzeń produkcji z głównym podziałem na przestrzenie rolnicze i pozarolnicze

(rzemiosło, przemysł, usługi)

2) Przestrzeń konsumpcji: indywidualne i społeczne korzystanie z dóbr i usług oraz

możliwości reprodukcji siły roboczej (zamieszkanie, rekreacja, służba zdrowia,
szkolnictwo)

3) Przestrzeń władzy z całą infrastrukturą i systemem państwowo-administracyjnym

(samorządy, sądy, policja)

4) Przestrzeń symboli: miejsca, obiekty i obszary wysoko cenione pod względem

wartości, np. przestrzenie zachowań symbolicznych (religijnych)

5) Przestrzeń wymiany jako

 Obszary transferu dóbr, informacji i osób (lokalne i krajowe rynki dóbr i usług)
 Tereny i urządzenia wymiany handlowej (miejsca i dzielnice handlowe,

magazyny)

Dr Tomasz Stępień: „Socjologia miasta i przestrzeni” 8

Społeczne wytwarzanie przestrzeni

Podstawowe formy przestrzenne (B. Jałowiecki)

 Społeczne wytwarzanie przestrzeni jako proces „przeobrażania świata

fizycznego w świat społeczny (przestrzeń społeczną)” (Majer 2010: 69)
zgodnie z:

1) Warunkami środowiska naturalnego

2) Sposobami produkcji

3) Systemem władzy

4) Modelem i kulturą danego społeczeństwa

Dr Tomasz Stępień: „Socjologia miasta i przestrzeni” 8