Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://www.shakemaster.republika.pl - 1 -
Liczba korzeni i kanałów:
ząb
korzenie
kanały
(+)4
(-)4, (+)(-)5
2
1
2
1
(+)6, (+)7
3
3 - 4
(-)6, (-)7
2
3 (2x mez.)
*mez. = mezjalnie
Lokalizacja otworów ściany przedniej czaszki
(przepisane z “Bochenka”)
- nadoczodołowy - jest to otwór lub wcięcie
- górny brzeg wejścia do oczodołu (utworzony
przez kość czołową), nieco przyśrodkowo, od
połowy jego długości
- t. ż. nadoczodołowa
- g. boczna n. czołowego
- podoczodołowy - tuż pod brzegiem dolnym wejścia do oczodułu
- nerwy i naczynia podoczodołowe
- bródkowy
- poniżej drugiego przedtrzonowca ((-)5)
- nerw i naczynia bródkowe
Antropometria
(notatki + “bochenek”)
punkty nieparzyste (w linii pośrodkowej):
- bregma
styk szwu strzałkowego i wieńcowego
- trichion
górna część czoła, granica skóry owłosionej
- ophrion
linia brwi, pokrywa się z punktem glabella
- glabella
(kostny) - najbardziej ku przodowi wysunięty
punkt na kości czołowej, w płaszczyźnie
pośrodkowej między łukami brwiowymi
- nasion
(kostny i skórny) - na szwie czołowo- nosowym,
w płaszczyźnie pośrodkowej
- subnasale
(skórny i kostny??) - przejście skórnej przegrody
nosa w warge górną
- labrale superius przejście wargi górnej w czerwień wargową
- labrale inferius przejście czerwieni wargowej w warge dolną
- supramentale
największe zagłębienie części zębodołowej
żuchwy
- pogonion
(skórny i kostny) - najbardziej do przodu na
krzywiźnie bródki
- gnathion
(skórny i kostny) - najbardziej ku dołowi na
krzywiźnie bródki
punkty parzyste:
- tragion
górny brzeg skrawka ucha (nie mylimy z
płatkiem)
- orbitale
na skrzyżowaniu linii źrenic patrzących na
wprost i dolnych brzegów oczodołu (????)
- zygion
najbardziej boczny punkt na łuku jarzmowym
- eurion
na bocznej powierzchni czaszki, najbardziej
bocznie od płaszczyzny pośrodkowej (na kości
ciemieniowej lub części łuskowej kości skronio-
wej
płaszczyzny:
- pośrodkowa
(strzałkowa)
przechodzi przez wszystkie punkty nieparzyste,
dzieli na połowy- lewą i prawą
- frankfurcka pozioma, horyzontalna- przechodzi przez tragion i
orbitale
- oczodołowa przechodzi przez dwa punkty oczodołowe, dzieli na
przód i tył
Pole biometryczne - pole zawarte między dwoma plaszczyznami, a
tylnym ograniczeniem pola, jakim jest płaszczyzna oczodołowa (??)
W polu biometrycznym mamy profile:
- transfrontalny - pogonion zbliża się do przedniego ograniczenia pola
- cisfrontalny - pogonion bliżej tylnego ograniczenia pola
- mezofrontalny - pogonion po środku pola (eugnacja)
* eugnacja - stan idealny
* dysgnacja - odchylenie od normy
Ujścia ślinianek
(Bochenek)
- przyusznica
- na brodawce przyuszniczej, na wysokości dru-
giego zęba trzonowego górnego ((+)7)
- podżuchwowa - samodzielnie lub wspólnie z przewodem
większym ślinianki podjęzykowej- na brodawce
błony śluzowej -mięsku podjęzykowym (na dnie
jamy ustnej, ku tyłowi od siekacza przyśr. ((-)1)
- podjęzykowa
- gruczoły mniejsze, przewodami podjęzykowymi
mniejszymi wzdłuż wolnego brzegu fałdu
podjęzykowego
- gruczoł główny - przewód podjęzykowy
większy - na mięsku podjęzykowym
Badanie obecności płytki nazębnej
Badamy następujące zęby:
1
1
6
6
6
6
następnie oznaczamy dla każdego zęba ilość płytki według tabeli:
0 - brak płytki
1 - ≤ 1/2 płytki na koronie zęba
2 - ≤ 2/3 płytki na koronie zęba
3 - > 2/3 płytki na koronie zęba
UWAGA:
- siekacze i trzonowce górne badamy od strony przedsionkowej
- trzonowce dolne badamy od strony językowej
- teoretycznie powinniśmy badać każdy ząb z danej grupy, ale tutaj dla
uproszczenia ograniczamy się tylko do siekaczy i trzonowców
Na koniec obliczamy średnią arytmetyczną obecności płytki z wszyst-
kich badanych zębow.
Płytka i kamień nazębny
płytka
Produkt bakteryjny. Zawiera bakterie, komórki
nabłonka, resztki pokarmowe, śluz. Może powstać w
czasie krótszym niż 24h i nie można jej usunąć przez
płukanie jamy ustnej. Po trzech dniach może rozpocząć
sie wapnienie, co jest początkiem tworzenia kamienia
nazębnego (na nim jednak tworzą się następne płytki).
Wykrywanie: przepłukanie ust roztworem fuksyny
zasadowej, lub zastosowanie testów (Carietest, Plague
Test)
kamień
powstaje w wyniku mineralizacji płytki nazębnej
zlokalizowanej w okolicy dziąsła. Pierwsze ognisko
wapnienia pojawia się już po 6h. Wyraźne wapnienie
obserwujemy zwykle po trzech dniach. Zawiera sole
mineralne (głownie apatyty), białka i lipidy.
biały nalot
nazębny
miękka, biała mieszanina białek śliny, bakterii,
złuszczonych komórek nabłonka i rozpadłych leuko-
cytów. Przylega luźno do powierzchni zęba, do płytki
nazębnej i dziąsła. Łatwo usuwalny
Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://www.shakemaster.republika.pl - 2 -Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://republika.pl/shakemaster - 3 -
Fazy wyrzynania zębów
(przepisane z notatek kolegi)
- przederupcyjna ząb nie pojawił się jeszcze w jamie ustnej, ale pod
dziąsłem wyczuwana jest jego obecność
- przedfunkcyjna ząb widoczny w jamie ustnej, ale nie pełni jeszcze
sobie właściwej funkcji
- funkcyjna
w pełni wyrżnięty ząb
Badanie stawu skroniowo- żuchwowego
(na podstawie uwag asystentów...)
- Każemy pacjentowi otwierać i zamykać usta- obserwujemy czy kości
żuchwy wykonują właściwe sobie ruchy w stawie (czy żuchwa np. nie
zbacza w którąkolwiek ze stron)
- przykładamy opuszki palców do stawu skr. żuchw. na wysokości ot-
woru słuchowego zewnętrznego i jak poprzednio... przy zamykaniu i
otwieraniu ust przez pacjenta wyczuwamy ew. nieprawidłowości.
Wędzidełka jamy ustnej
Wędzidełko języka - Fałd błony śluzowej w linii pośrodkowej,
przyczepiający się na dnie jamy ustnej między oboma mięskami
podjęzykowymi. Wędzidełko normalnej wielkości ogranicza nadmierny
ruch końca języka ku tyłowi. W wyjątkowych przypadkach jednak może
być ono bardzo krótkie, przeszkadzając tym samym w przy wysuwaniu
końca języka.
Wędzidełko wargi dolnej i górnej - W płaszczyźnie pośrodkowej
strzałkowo ustawione fałdy błony śluzowej. Niekompletnie dzielą
zarówno górne jak i dolne sklepienie na połowę lewą i prawą
Klasy Angle’a
(przepisane z notatek z seminarium... hmm tylko
dlaczego ta 6-tka ma tylko jednego antagoniste ??!!)
Cechy Muhlreitera
Cechy zgryzu
- uzębienie człowieka jest: zamknięte, dwupokoleniowe, heterodontyc-
zne (różnozębne)
- zębów mlecznych- 20, stałych- 32
- kształt łuku zębowego:
- mleczne (półkole)
- stałe (górny- elipsoidalny)(dolny- paraboliczny)
- wzajemny stosunek zębów szczęki do żuchwy podczas ich zetknięcia
to:
- zwarcie- w położeniu nieruchomym
- zgryz- podczas ruchu
- zwarcie prawidłowe:
- zęby górne przednie wystają nad dolnymi, zachodząc nieco na nie
(zwykle do 1/3 górnej tychże)
- guzki policzkowe górnych zębów bocznych zachodzą na zewnątrz
od odpowiednich guzków zębów dolnych, zaś guzki językowe
zębów górnych przylegają do bruzdy położonej między guzkami
policzkowym a językowym zębów dolnych.
- powyższy opis, to najczęstsza postać zwarcia- tzw. zwarcie
nożycowate (w Europie 80%, w Japonii i Chinach 50%, a u innych
grup etnicznych jeszcze rzadziej. Inne typy zwarcia to np. obcęgowate
lub dachówkowate)
- patologie to:
- tyłozwarcie - gdy żuchwa znacznie skrócona, a dolne siekacze znac-
znie cofnięte od górnych
- przodozwarcie - nadmierny rozwój żuchwy przez co przednie zęby
dolne występują do przodu od przednich górnych.
- triady zębowe: każdy ząb styka się z dwoma zębami z przeciwległego
łuku. Tylko dwa zęby nie spełniają tej zależności, a mianowicie: ząb
mądrości i dolny siekacz przyśrodkowy.
Odróżnianie zębów stałych od mlecznych
(uwagi praktyczne:)
- przed 6 rokiem życia dziecko powinno mieć (teoretycznie) tylko
zęby mleczne, po 12 r.ż. zaś nie powinno mieć już żadnych zębów
mlecznych. Stąd też logiczne jest, że znajomość wieku dziecka
pomaga rozwiać wątpliwości odnośnie tego czy dany ząb jest mleczny
czy stały
--zęby mleczne są mniejsze, delikatniejsze, mają zdecydowanie
jaśniejszą barwę od zębów stałych
- zęby mleczne mają zwykle (szczególnie u starszych dzieci) starte
guzki (trzonowce) i wierzchołki żucia (kły),a niekiedy nawet dawało
się zaobserwować całkowite starcie szkliwa na wierzchołkach żucia
kłów tak, ze widoczna była zębina.
- stałe siekacze- szczególnie gdy są dopiero co wyrżnięte, mają
bardzo wyraźne ząbki na krawędzi siecznej. Z Czasem będą się one
ścierały, jednak nawet u starszych dzieci daje się je mimo wszystko
zaobserwować.
- stałe kły- krawędzie korony zbiegające się w wierzchołek (szczególnie
gdy są świeżo wyrżnięte) również są bardzo nierówne, a w niektórych
przypadkach dawało się nawet zaobserwować coś w rodzaju ząbków
(jak na zębach siecznych) szczególnie u młodszych dzieci. Poza tym
kły (szczególnie górne) są wyraźnie masywniejsze od mlecznych.
- stałe przedtrzonowce- najprostsze do rozpoznania- mają dwa guzki
(boczny i przyśrodkowy), a patrząc na nie od strony bocznej,
widzimy profil identyczny jak u kłów (niekiedy nawet upodabniają
się do nich- zdarza się bowiem, że guzek policzkowy jest bardzo
wydatny w stosunku do niewielkiego guzka językowego ...a był też
i taki przypadek, gdzie zamiast górnego pierwszego przedtrzonowca
wyrósł kieł). Niekiedy przedtrzonowce mogą być zrotowane co może
przyczynić się do pomyłki w rozpoznaniu. Również zdarza się i tak,
że przedtrzonowiec (zwykle drugi) przypomina trzonowca (przedtrz.
6
6
5
6
6
5
I
II
III
eugnacja
tyłozgryz
6
6
5
przodozgryz
c. krzywizny- powierzchnia wargowa
(policzkowa) przyśrodkowo (z przodu)
jest bardziej uwypuklona niż na boku
c. korzenia- korzenie w zębach przednich
odchylają się bocznie, w tylnych ku tyłowi (do
następnego zęba)
c. kąta zębowego- krawędź sieczna
przechodzi w powierzchnię styczną pod in-
nym kątem po stronie przyśrodkowej niż po
bocznej
- 2 - Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://republika.pl/shakemaster
Fizjologia narządu żucia - część praktyczna - http://www.shakemaster.republika.pl - 3 -
zmolaryzowany) co mogłoby zasugerować iż jest to ząb mleczny. W
takim wypadku najprościej będzie zwrócić uwagę na to czy ząb jest...
zalakowany:)
- stałe trzonowce- wszystkie zęby od 6-8 to trzonowce stałe (przynajm-
niej teoretycznie:)
Anatomia zębów - najistotniejsze uwagi
- siekacze
- posiada krawędź sieczną, a na powierzchni językowej- guzek
zębowy
- górny przyśrodkowy jest większy od bocznego, w zębach dolnych
jest na odwrót
- siekacz górny boczny na pow. językowej może mieć otwór ślepy
- kły
- posiada wierzchołek żucia i guzek zębowy (od str. językowej)
- górny jest najdłuższym zębem całego uzębienia
- kieł dolny kobiet jest mniejszy od kła dolnego mężczyzn ... podob-
nie zresztą jak i u małp:)
- z cech zgryzu wynika, że w kle górnym szybciej zużywa się guzek
zębowy, podczas gdy w dolnym- wierzchołek żucia
- przedtrzonowce
- dwa guzki- policzkowy i językowy
- górne pierwsze przedtrzonowce mają 2x korzenie (boczny i
przyśrodkowy) podczas gdy wszystkie pozostałe- po jednym korze-
niu
- guzek językowy dolnego przedtrzonowca pierwszego jest często
mało wydatny, co niekiedy upodabnia ten ząb do kła
- guzek językowy dolnego przedtrzonowca drugiego może być cza-
sem podzielony, co niekiedy upodabnia go do trzonowca.
- trzonowce
- górne zawsze mają mniej guzków (ale więcej korzeni) niż dolne
- korzenie ustawione są mezjalno- dystalnie (gdy x2) a w przypadku
5x guzków- 3x są po stronie policzkowej, a 2x po stronie językowej
- guzki z reguły wchodzą w zagłębienia między guzkami swych
antagonistów (logiczne...)
- trzonowce górne
- zwykle 4x guzki, bruzda w kształcie litery “H”
- trzonowiec górny pierwszy posiada często guzek nieprawidłowy
“Carabellego”, nie dochodzący do powierzchni żucia
- mają zwykle 3x korzenie
- trzonowce dolne
- zwykle x5 guzków (bruzdy zaś przyjmują kształt krzyża rozdwojo-
nego na końcu i obejmującego piąty guzek)
- mają dwa korzenie ustawione mezjalno- dystalnie
- zęby mądrości- bardzo zmienne w budowie
Rozwój zęba - wersja extremalnie skrócona
(polecam na egz. z histologii :))
- kom. nabłonkowe tworzą fałd- pierwotną listewkę zębową. Ona
różnicuje się na listewkę przedsionkową (wargową) i zębową- z tej
ostatniej powstają zawiązki wszystkich zębów.
- powstają guzkowate zgrubienia listewki- są to zawiązki zębów z
których rozwiną się narządy szkliwotwórcze (pączki szkliwne)
- stadium pączka- narządy szkliwotworcze są kształtu kolbkowatego
- stadium czapeczki- nabłonek (czyli w sumie narząd szkliwotwór-
czy) obejmuje brodawkę zębową na kształt czapeczki. W narządzie
rozpoczyna się różnicowanie poszczególnych elementów na
nabłonek zewnętrzny, miazgę narządu szkliwotwórczego i nabłonek
wewnętrzny.
- część listewki zębowej rozrasta się ku językowi tworząc listewkę
drugorzędową z której powstają 32 dodatkowe pączki (zawiązki
zębów stałych)
- stadium dzwonu- narząd przyjmuje kształt korony zęba. Nabłonek
wew. tworzą preameloblasty przekształcające się w ameloblasty.
Natomiast w brodawce mezenchymalnej układają sie nabłonkowato
kom. mezenchymalne, różnicujące się w kierunku odontoblastów.
Kształt korzenia przyszłego zęba określają wydłużające się części
boczne narządu szkliwotwórczego (pochewka Hertwiga-Bruna
złożona tylko z nabłonka zew. i wew.)
- rozpoczyna się histogeneza zębiny poprzedzająca histogenezę
szkliwa. Po tym zaś formuje się korzeń, a po rozpadzie pochewki
Hertwiga kom. mezenchymalne (na zewnątrz od zębiny oczywiście)
różnicują się w cementoblasty.
Stwierdzanie nieprawidłowości zgryzu
- Gdy są już wyrżnięte pierwsze trzonowce, możemy kierować
się klasami Angle’a (patrz opis na poprzedniej stronie). Klasa I
= prawidłowy zgryz (eugnacja), klasa II = tyłozgryz, klasa III =
przodozgryz. Jeśli przedni guzek policzkowy górnego trzonowca nie
wchodzi ani w bruzdę, ani w przestrzeń międzyzębową, ale znajduje
się na przeciwko któregoś z guzków pierwszego trzonowca dolnego
łuku, wtedy mówimy o klasach “pół drugiej” i “pół trzeciej”.
- Do określenia prawidłowości zgryzu możemy też wykorzystać
”prawo kła”. Mowi ono, że oś długa górnego kła przy prawidłowym
zgryzie powinna wchodzić w przestrzeń pomiędzy dolnym kłem
a następnym zębem w łuku. Odchylenia od tego prawa sugerują
tyłozgryz lub przodozgryz.
Materiały zebrał i wypisał: shakemaster@wp.pl
Powyższy dokument można również znaleźć w internecie na stronie http://www.shakemaster.republika.pl
UWAGA: Jesli zauważysz jakieś błędy lub nieścisłości- pisz na adres shakemaster@wp.pl, postaram się je wtedy jak najszybciej poprawić.