ANATOMIA I FIZJOLOGIA NARZĄDU ŻUCIA

kier. HIGIENISTKA STOMATOLOGICZNA

Anatomia : to nauka o budowie organizmu

1. ZAGADNIENIA WSTĘPNE 2 godz.

1. STRUKTURA, DEFINICJE I FUNKCJE UKŁADU STOMATOGNATYCZNEGO, NARZĄDU ŻUCIA I NARZĄDU ZĘBOWEGO

DEF. UKŁAD STOMATOGNATYCZNY

zajmuje przestrzeń zbliżoną swoim kształtem do piramidy, której podstawę stanowi okolica sięgająca od nosa do ucha, a wierzchołek dotyka mostka. Jest to obszar wielofunkcyjny, w jego wnętrzu znajdują się narządy i tkanki odpowiedzialne za takie czynności jak:

• żucie

• połykanie

• oddychanie

• mowa

Podstawowe elementy układu to:

1. zęby i ich łuki

2. tkanki przyzębia

3. błona śluzowa

4. mięśnie

5. naczynia

6. nerwy

7. kości

8. stawy skroniowo-żuchwowe

Wszystkie części układu są ze sobą tak powiązane, że uszkodzenie jednego elementu wpływa na całość.

1. OSIE , PŁASZCZYZNY ORAZ LINIE ANATOMICZNE CIAŁA

W ciele ludzkim wyróżniamy OSIE:

• os pionowa / podłużna - jest prostopadła do powierzchni na której stoi człowiek i łączy szczyt głowy z ostatnim kręgiem guzicznym, jest to oś główna

• os strzałkowa - biegnie od przodu ku tyłowi i jest prostopadła do osi pionowej i poprzecznej

• os poprzeczna / pozioma - łączy dwa jednakowo położone punkty po obu stronach ciała, jest prostopadła do obu poprzednich osi

PŁASZCZYZNY : wyznaczane są przez osie, możemy wyróżnić:

• pł. strzałkowe : określone przez osie strzałkowe i pionowe, płaszczyzny te są prostopadłe do powierzchni ziemi, płaszczyznę biegnąca przez oś główną nazywamy płaszczyzna pośrodkową lub płaszczyzną symetrii

• pł. poprzeczne lub poziome : określane przez osie poprzeczne i strzałkowe, są prostopadłe do płaszczyzn strzałkowych i czołowych

• pł. czołowe : określane przez osie poprzeczne i pionowe

LINIE CIAŁA wybrane :

• linia pośrodkowa przednia - biegnie w pł. pośrodkowej ciała

• linia mostkowa - biegnie wzdłuż brzegu mostka

• linia przymostkowa

• linia środkowo-obojczykowa - biegnie przez środek obojczyka lub brodawkę

• linia pachowa przednia, środkowa, tylna

• linia łopatkowa

• linia przykręgowa

• linia środkowa tylna

1. PŁASZCZYZNY I PUN KTY ORIENTACYJNE W OBRĘBIE TWARZOCZASZKI → prezentacja

• pł. frankfurcka - to płaszczyzna pozioma przebiegająca przez dolna krawędź oczodołu otwór słuchowy zewnętrzny

• pł. zgryzowa - przechodzi przez szczyty guzków górnych tylnych zębów i brzegi sieczne górnych przednich zębów

• Krzywa Spee - to linia biegnąca przez szczyt kła górnego i guzki policzkowe zębów tylnych górnych

1. TOPOGRAFIA PŁASZCZYZN: STRZAŁKOWYCH, POZIOMYCH I CZOŁOWYCH → prezentacja

2. POLE BIOMETRYCZNE

Pole PROFILU SZCZĘKOWEGO - jest to przestrzeń w której mieszczą się prawidłowe rysy twarzy z uwzględnieniem osobniczych odchyleń, przestrzeń ta jest ograniczona przez następujące płaszczyzny:

• płaszczyznę czołową Kantorowicza - Izarda, która przechodzi przez pkt. glabella i jest prostopadła do pł. frankfurckiej, jest stosowana po 7 r.ż

• płaszczyzne oczodołową Simona - która przechodzi przez pkt. orbitale i jest prostopadła dom płaszczyzny frankfurckiej i strzałkowej

• płaszczyzne czołową Dreyfusa - jest to pł.pomocnicza przechodząca przez pkt. nasion, stanowi przednie ograniczenie pola biometrycznego u dzieci poniżej 7 r.ż

W prawidłowym profilu :

• warga górna zbliża się do przedniej granicy pola biometrycznego

• warga dolna jest nieznacznie cofnięta w stosunku do górnej

• warga dolna i bródka leżą po środku pola biometrycznego

1. SYMETRIA UKŁADU STOMATOGNATYCZNEGO

2. OSOBNICZY ROZWÓJ NARZĄDU ŻUCIA 6 godz.

1. POJĘCIE ROZWOJU OSOBNICZEGO - STADIUM PRENATALNE I POSTNATALNE

Ontogeneza, rozwój osobniczy – nauka zajmująca się rozwojem organizmu – zespołem przemian zachodzących w ciągu życia organizmu – od momentu jego powstania w procesie rozmnażania do śmierci.

Zaczątek organizmu w rozmnażaniu bezpłciowym jest wielokomórkowy. Na jego rozwój osobniczy składają się dwa procesy:

• morfogeneza

• wzrost

Pisząc o etapach rozwoju ontogenetycznego należy wspomnieć o okresach rozwojowych.

• Pierwszy to okres życia wewnątrzmacicznego (prenatalny) w skład którego wchodzą podokresy: jaja płodowego, zarodkowy i płodowy.

• Kolejny okres to okres życia pourodzeniowego (postnatalny), składający się z okresów: noworodkowego, niemowlęcego, poniemowlęcego, okres wczesnego dzieciństwa, starszego dzieciństwa, młodzieńczy, dorosłości, dojrzałości i starości.

Od okresu życia wewnątrzmacicznego do okresu młodzieńczego w organizmie dominują procesy anaboliczne (syntezy) nad katabolicznymi (rozpadu). W okresie dorosłości procesy te równoważą się. Natomiast w okresie dojrzałości i starości przeważają procesy kataboliczne. Należy pamiętać, że zmiany zachodzące w procesie ontogenezy mają charakter ciągły a nie skokowy, i że są indywidualne dla każdego osobnika.

1. FAZY ROZWOJU ŻYCIA W OKRESIE PŁODOWYM

FAZY ROZWOJU ŻYCIA:

1. zapłodnienie

2. bruzdkowanie - tworzenie się bruzd na powierzchni zapłodnionej komórki jajowej, k. 2-3 dnia

3. stadium moruli - przypomina owoc morwy, utworzona z 16 komórek, k. 3-5 dnia

4. blastocysta - powstaje jama zarodka

5. zagnieżdżenie / implantacja

6. rozwój

1. ORGANOGENEZA NARZĄDU ŻUCIA I ROZWÓJ EMBRIONALNY UKŁADU KOSTNEGO NARZĄDU ŻUCIA → prezentacja

2. POZAPŁODOWY ROZWÓJ NARZĄDU ŻUCIA.

3. WYRZYNANIE I RESORBCJA ZĘBÓW.

Jama ustna powstaje ok. 4 tyg. życia zarodka z odcinka głowowego cewy pokarmowej, z wewnętrznego listka zarodkowego, w końcu 3 tyg. pojawiają się zawiązki twarzy i szczęk. Występują one w formie 5 wyrostków otaczających pierwotna jamę ustną:

• guzek czołowo-nosowy

• 2 wyrostki szczękowe

• 2 wyrostki żuchwowe

Tworzenie się zawiązków zębów rozpoczyna się ok. 4 tyg. życia płodowego powstaniem listewki zębowej. Z listewki pierwotnej powstają zawiązki zębów mlecznych, a z wtórnej zawiązki zębów stałych. Rozwijający się zawiązek przechodzi przez następujące stadia:

1. pączka zębowego

2. czapeczki

3. dzwonu

4. pęcherzyka

Mineralizacja zębów mlecznych rozpoczyna się od siekaczy przyśrodkowych górnych w 4 m-cu życia płodowego, mineralizacja zębów stałych rozpoczyna się od pierwszych zębów trzonowych w szczęce w okresie okołoporodowym.

WYRZYNANIE się zęba to jego przesuwanie z miejsca rozwoju w kościach szczęk do funkcyjnej pozycji w jamie ustnej, cały proces wyrzynania się można podzielić na 3 fazy:

1. przederupcyjna - w tej fazie kończy się kształtowanie korony zęba, dokonuje się mineralizacja szkliwa i zębiny, rozpoczyna się kształtowanie korzenia

2. przedfunkcyjna - rozpoczyna się ukazaniem się korony zęba w jamie w ustnej i trwa do momentu uzyskania kontaktu z zębem przeciwstawnym

3. funkcyjna - następuje dalszy wzrost korzenia, tkanek około wierzchołkowych z charakterystycznym ukierunkowaniem włókien ozebnej

MECHANIZM WYRZYNANIA SIĘ ZĘBÓW

Jest nie do końca wyjaśniony, przyjmuje się że jest to proces fizjologiczny związany z ogólnym rozwojem dziecka i zależnym od wielu czynników ogólnych i miejscowych.

RESORBCJA KORZENI ZĘBÓW MLECZNYCH

Rozpoczyna się na ok. 2-4 lat przed fizjologiczną wymianą zębów, na powierzchni zęba mlecznego położonego najbliżej zawiązka zęba stałego. Resorpcja jest procesem długotrwały, krótszym w zębach siecznych, a trwającym dłużej w pozostałych zębach.

1. CHRONOLOGIA WYRZYNANIA ZĘBÓW MLECZNYCH I STAŁYCH → prezentacja

2. ROZWÓJ FUNKCJI UKŁADU STOMATOGNATYCZNEGO - SSANIE, POŁYKANIE, ODGRYZANIE, ŻUCIE, ARTYKULACJA MOWY → prezentacja

Jama ustna i znajdujący się w niej język odgrywają znaczącą rolę w tworzeniu mowy. Artykułowanie dźwięków powstaje dzięki strunom głosowym, a jama ustna, mająca możliwość łatwego zmieniania swojej objętości, pełni role rezonatora. Prawidłowa wymowa zależy również od ruchomości języka i pojemności przestrzeni jamy ustnej.

1. STREFY ARTYKULACYJNE

Artykulacja to ruchy aparatu artykulacyjnego wykorzystującego rezonans fali głosowej, który powstaje w komorach akustycznych jamy ustnej i przestrzeniach z nią współrezonujących. Miejscem artykulacji w jamie ustnej są sfery artykulacyjne. Określają one obszar wykorzystywanych przestrzeni rezonujących przez artykułowane samogłoski i spółgłoski

1. Pierwsza strefa artykulacyjna obejmuje przestrzenie rezonacyjne jamy ustnej : wargi, zęby, komory nosowe , zatoka czołowa, obszar nad twardym podniebieniem na tzw. " masce" / pole drgań obejmujące cienkie kości oczodołów, nosa i twarzy /

2. Druga strefa artykulacyjna zawiera głównie przestrzeń rezonacyjną jamy ustnej /połączenie podniebienia twardego i miękkiego/ i jamy gardłowo - ustnej.

3. Trzecia strefa artykulacyjna wykorzystuje przestrzenie rezonacyjne jamy ustnej / podniebienie miękkie /, jamy gardłowo krtaniowej oraz klatki piersiowej."*