~ 1 ~

Zarządzanie i Inżynieria Produkcji

Studia stacjonarne II st.

Grupa ZP-3

Natalia Znojkiewicz

Beata Drzymała

Elastyczne formy zatrudnienia

„Zróżnicowany, elastyczny i wydajny personel jest niezbędny, by sprostać edukacyjnym

wyzwaniom dwudziestego pierwszego wieku.”

Departament Edukacji i Szkoleń Stanu Wiktoria

Umowy pracy mówią o tym gdzie, kiedy i jak praca ma zostać wykonana. Umowy

elastycznego zatrudnienia są alternatywą dla tradycyjnego (od 9 do 17) dnia pracy,

standardowego tygodnia pracy i tradycyjnego miejsca pracy. Te alternatywy mogą pomóc

pracownikom w zachowywaniu równowagi pomiędzy pracą, prywatnymi zobowiązaniami,

planowaną emeryturą, a potrzebami i celami organizacji. Elastyczne formy pracy mogą także

przyczyniać się do zwiększenia skuteczności rekrutacji oraz sprzyjają utrzymaniu cenionych

pracowników w firmie. Umowy elastycznego zatrudnienia przyczyniają się do przyciągania i

zatrzymania wykwalifikowanych pracowników, którzy mogą nie być w stanie pracować w

standardowym lub pełnowymiarowym czasie pracy i zachęcają do zwiększonego

zaangażowania i produktywności za strony pracowników, ze względu na wprowadzenie

równowagi pomiędzy ich obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi.

Wprowadzenie rozwiązań pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem, opartych o

„elastyczne” zasady, pozwala na utrzymywanie korzyści płynących z zatrudnienia, przy

jednoczesnej redukcji stresu pracownika czy zmniejszeniu absencji. Umowy te są dostępne

dla wszystkich pracowników bez względu na wiek, z wyjątkiem tych, gdzie specyficzne

wymogi pracy oznaczają, iż nie mogą być dostosowane. O sukcesie wdrożenia elastycznych

form zatrudnienia decydują także regularna kontrola oraz systematyczna weryfikacja

funkcjonowania tych form zatrudnienia. Elastyczne formy zatrudnienia rozumiane są jako

uelastycznienie tradycyjnego stosunku pracy np. poprzez uelastycznienie czasu pracy bądź

miejsca pracy lub jako zatrudnienie na innej podstawie niż stosunek pracy (tzw. zatrudnienie

niepracownicze).

~ 2 ~

Za elastyczne (niestandardowe) formy zatrudnienia uznaje się następujące przypadku:



terminowe umowy o pracę (umowa na czas określony, umowa na czas wykonywania

określonej pracy, umowa na okres próbny, umowa na czas zastępstwa pracownika,

umowa sezonowa);



zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy;



zatrudnienie w elastycznych godzinach czasu pracy (zadaniowy czas pracy, skrócony

tydzień pracy, praca weekendowa);



leasing pracowniczy;



umowy cywilnoprawne (umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowa agencyjna);



praca nakładcza;



telepraca;



praca na wezwanie;



jobsharing;



worksharing;



jobrotation;



zatrudnienie socjalne i zatrudnienie wspierane;



prace interwencyjne i roboty publiczne.

Terminowe umowy o pracę dają pracodawcy możliwość dostosowywania poziomu

zatrudnienia do aktualnych lub przewidywanych potrzeb związanych z działalnością firmy.

Zapewniają one także pracownikom szereg uprawnień, w tym prawo do urlopu

wypoczynkowego, prawo do wynagrodzenia w okresie niezdolności do pracy na skutek

choroby, prawo do urlopu macierzyńskiego oraz pełen zakres ubezpieczeń społecznych. Taka

umowa o pracę nie wiąże się jednak z obowiązkiem wypłacania pracownikom dodatkowych

odpraw pieniężnych w przypadku zakończenia stosunku pracy z upływem terminu na jaki

dana umowa została zawarta.

Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy. W tym przypadku strony umowy mogą

określić wymiar etatu dowolnie (maksymalnie pełen etat) dopasowując go do potrzeb

pracodawcy oraz pracownika. Możliwe jest zatrudnienie osób, które nie mogłyby podjąć

zatrudnienia na pełny etat lub jeżeli pracodawca nie potrzebuje pracowników na cały etat.

Prawdopodobieństwo dużej rotacji pracowników, co może mieć wpływ na wyższe koszty

prowadzenia administracji personalnej i wyższe koszty szkoleń. Takie zatrudnienie ogranicza

jednak możliwość rozwoju kariery zawodowej.

~ 3 ~

Zatrudnienie w elastycznych godzinach czasu pracy. Możliwe jest tutaj dostosowanie

wykonywania obowiązków pracowniczych do potrzeb związanych np. z kontynuowaniem

nauki, sprawami rodzinnymi lub dodatkowymi zajęciami zawodowymi.

Leasing pracowniczy występuje gdy firma korzysta z usług agencji pracy tymczasowej -

agencja zawiera umowy o pracę lub umowy cywilnoprawne z osobami, które następnie

wykonują pracę tymczasowo dla konkretnej firmy. Możliwe jest w tym przypadku

dostosowanie stanu zatrudnienia do aktualnych, przy czym często zmiennych potrzeb.

Pracodawca nie ponosi kosztów związanych z administrowaniem sprawami związanymi z

ubezpieczeniami społecznymi oraz dokumentacją pracowniczą. Dla pracowników

tymczasowych to szansa dotarcia i nabrania doświadczenia w renomowanych miejscach

pracy, co prowadzi do poprawy pozycji na rynku pracy.

Umowy cywilnoprawne (umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowa agencyjna) najczęściej

stosuje się w momencie, w którym pracodawca nie planuje zatrudniać pracownika na

podstawie umowy o pracę, ale zależy mu na wykonaniu określonych czynności bądź realizacji

jasno określonych zadań. Świadczący pracę posiada większą swobodę podejmowania działań

przez świadczącego pracę, a odmowa wykonania poleceń nie stanowi naruszenia obowiązków

wynikających z umowy. W wypadku umowy cywilnoprawnej nie ma konieczności opłacania

wszystkich składek ubezpieczenia społecznego i udzielania urlopu pracownikowi.

Umowa zlecenie jest umową zawieraną na czas określony, polegająca na tym, że przyjmujący

zlecenie zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności dla zleceniodawcy. Jeżeli

strony nie ustalą inaczej w umowie lub nie wynika to z przepisów szczególnych,

wynagrodzenie należy się zleceniobiorcy po wykonaniu zlecenia. Zawarcie umowy zlecenia,

zamiast umowy o pracę, jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika podlegającym

karze grzywny. Zleceniobiorcy mający inny tytuł do ubezpieczenia składkami emerytalno-

rentowymi np. z umowy o pracę (gdy ich wynagrodzenie z tytułu jest równe lub wyższe

minimalnemu wynagrodzeniu za pracę) oraz studenci do ukończenia 26 roku życia, nie muszą

opłacać składek na ubezpieczenia społeczne – mogą otrzymać wyższą kwotę netto w

porównaniu z osobami zatrudnionymi za taką samą kwotę brutto i opłacającymi składki; nie

występuje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe. Zleceniodawca nie ma

obowiązku płacenia wynagrodzenia za urlop oraz inne przerwy w wykonywaniu pracy. Osoba

wykonująca umowę zlecenie w przypadku zaistnienia szkody odpowiada całym swoim

majątkiem.

~ 4 ~

Umowa o dzieło polega na tym, że wykonawca zobowiązuje się do wykonania określonego

dzieła zaś zamawiający do wypłaty wynagrodzenia (nacisk położony jest na rezultat działania

przyjmującego zamówienie, a nie jedynie na tzw. staranność działania). Stanowi atrakcyjną

formę zatrudnienia zarówno dla pracowników jak i pracodawców ponieważ nie są od tej

umowy odprowadzane składki ZUS, a bez względu na wydatki ponoszone przez

zatrudnionego koszt uzyskania przychodu wynosi minimum 20%. Umowa o dzieło jest

szczególnie ceniona przez artystów i innych przedstawicieli tzw. wolnych zawodów (swoboda

co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania swojego świadczenia). Brak tu świadczeń

socjalnych takich jak: wypłaty z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na

wypadek niewypłacalności pracodawcy, ubezpieczenia chorobowe, emerytalne, rentowe i

wypadkowe, zasiłek dla bezrobotnych. W przypadku wyrządzenia szkody pracodawcy lub

osobie trzeciej zatrudniony na ten rodzaj umowy odpowiada całym swym majątkiem.

Umowa agencyjna jest umową, w której przyjmujący zlecenie agent zobowiązuje się, w

zakresie swojego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia za wynagrodzeniem przy

zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania

ich w jego imieniu (zleceniodawcy). Mogą ją zawrzeć tylko przedsiębiorcy tzn. osoby

fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, oraz osoby prawne. Wynagrodzeniem agenta

jest prowizja, której wysokość zależy od liczby lub wartości zawieranych umów; strony mogą

jednak w umowie przewidzieć inne uregulowania w tym zakresie. Dobre rozwiązanie dla

osób ceniących sobie niezależność i dobrze zorganizowanych – wynagrodzenie (prowizje)

zależy tylko od nakładu sił, jaki włożą w wykonywanie swoich zobowiązań. Umowa bardzo

ograniczająca agenta w podejmowaniu innego zatrudnienia – z jej specyfiki wynika

domniemany zakaz konkurencji dla agenta.

Praca nakładcza inaczej zwana chałupniczą – jej istotą jest odpłatne wykonywanie przez

osobę, zwaną wykonawcą, na rzecz pracodawcy, zwanego nakładcą określonej pracy, która

wiąże się z czynnościami o charakterze manualnym i dotyczy głównie wytwarzania,

przerabiania lub wykańczania różnego rodzaju artykułów w domu lub innym miejscu

wyznaczonym przez strony, w sposób samodzielny i bez podporządkowania, indywidualnie

lub z pomocą członków rodziny. Zaletą jest swoboda organizacji pracy wykonawcy. Tego

typu praca jest szczególnie polecana osobom, które muszą pozostawać w domu z uwagi na

niepełnosprawność, kobietom sprawującym opiekę nad dzieckiem lub mającym trudności z

komunikacją.

~ 5 ~

Telepraca to sposób organizacji i wykonywania pracy przy użyciu technik informatycznych

w ramach umowy o pracę lub stosunku pracy, gdzie praca, która mogłaby być wykonywana w

zakładzie pracodawcy, jest regularnie wykonywana poza tym zakładem. Zawiera w sobie trzy

elementy: wykorzystanie technik teleinformatycznych i telekomunikacyjnych; pracę poza

zakładem pracy oraz ciągłość tak wykonywanej działalności. Może być stosowana w każdym

rodzaju umowy o pracę - na czas nieokreślony, określony, na zastępstwo, okres próbny, czy

na czas wykonania określonej pracy – decyzja o świadczeniu pracy w tej formie może zostać

podjęta jedynie za zgodą obu stron stosunku pracy, a nie przykładowo w formie

wypowiedzenia zmieniającego. Odstąpienie od świadczenia pracy w formie telepracy może

nastąpić w terminie 3 miesięcy od jej podjęcia, a po tym terminie złożenie odpowiedniego

wniosku przez telepracownika nie jest dla pracodawcy wiążące – strony ustalają wtedy termin

przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach. Brak zgody pracownika na świadczenie

pracy w formie telepracy nie stanowi podstawy do wypowiedzenia umowy o pracę.

Telepracownik świadcząc prace w domu może podlegać kontroli ze strony pracodawcy, lecz

tylko po uprzednim poinformowaniu go o tym i wyrażeniu zgody. Pracownik może

wykonywać pracę w domu, sam ustala sobie godziny pracy (liczy się efekt a nie czas pracy),

nie musi dojeżdżać do pracy, co oznacza nie tylko oszczędność czasu, lecz jest szczególnie

istotne z punktu widzenia niepełnosprawnych pracowników a także kobiet z dziećmi, które

nie muszą zatrudniać opiekunki; przestaje być istotny wiek i wygląd pracownika. Pracownik

nie jest ograniczony tylko do świadczenia pracy na terenie swojego miasta czy województwa i

może pracować w dowolnym miejscu w kraju czy na świecie, stając się niezależnym od

zjawiska bezrobocia w danym rejonie. Pracodawca jest zobowiązany dostarczyć

telepracownikowi sprzęt niezbędny do wykonywania pracy w formie telepracy, ubezpieczyć

sprzęt, pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacja sprzętu

oraz zapewnić telepracownikowi pomoc techniczną i niezbędne szkolenie w zakresie obsługi

sprzętu. Wyróżnić można: telepracę domową, kiedy pracownik lub zleceniobiorca wykonuje

swoją pracę w domu (mieszkaniu); telepracę wykonywaną w innym wyznaczonym miejscu;

telepracę wahadłową, zwaną również przemienną, gdy część pracy wykonywana jest w domu,

a część w siedzibie firmy; telepracę mobilną, gdy praca wykonywana jest w podróży lub u

odbiorców, czy klientów – pracownik nie ma wówczas głównego miejsca pracy.

Praca na wezwanie nie jest świadczona ciągle i systematycznie – odbywa się tylko w

przypadku nagłego zapotrzebowania na nią. Pracodawca może w każdej chwili wezwać

pracownika, który musi, w związku z tym, być zawsze osiągalny; ten rodzaj pracy znajduje

~ 6 ~

zastosowanie m.in. w handlu, hotelarstwie, turystyce. W polskim prawie pracy nie ma

uregulowań dotyczących pracy na wezwanie – zbliżoną forma są dyżury pracownicze (osoba

pełniąca dyżur pozostaje w gotowości do wykonywania pracy poza normalnymi godzinami

pracy; dyżur może być pełniony w zakładzie pracy, w domu lub w innym miejscu

wyznaczonym przez pracodawcę, ale jest uzupełnieniem pracy w normalnych godzinach) oraz

pogotowie pracy. W krajach Unii Europejskiej można wyróżnić dwa rodzaje pracy na

wezwanie: umowa o pracę zawarta jest między stronami, a praca świadczona jest tylko w

przypadku wezwania pracownika do niej (w ramach trwania umowy mogą wystąpić przerwy

w świadczeniu pracy) oraz podpisanie umowy przedwstępnej powodującej, że pracownik

zostaje w dyspozycji pracodawcy – w przypadku wystąpienia konieczności świadczenia

pracy, zostaje podpisana właściwa umowa o pracę o charakterze czasowym.

Jobsharing jest pracą na zasadzie dzielenia stanowiska, polegającą na tym, iż dwóch lub

więcej pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wykonuje jednakowe

obowiązki w ramach jednego stanowiska pracy. Popularne zastosowanie to ochrona obiektów,

praca przy taśmie montażowej, obsługa sekretariatów, obsługa punktów kontaktu z klientami.

To rozwiązanie dla matek wychowujących małe dzieci, osób odchodzących na emeryturę,

absolwentów zaczynających pracę, studentów oraz dla wszystkich osób, które z osobistych

przyczyn nie mogą pracować w pełnym wymiarze godzin. Podstawą są umowy zawierane

pomiędzy pracodawcą a zainteresowanymi pracownikami określające ryczałtowe

wynagrodzenie i wymiar czasu pracy. Pracownicy najczęściej dzielą wynagrodzenie i inne

świadczenia związane z pracą proporcjonalnie do wykonywanej pracy lub według innych,

indywidualnych, specjalnych ustaleń.

Worksharing to rozdzielenie pracy pomiędzy pracowników – pracownicy godzą się na

zmniejszenie wymiaru czasu pracy, a co za tym idzie ograniczenia wynagrodzeń w celu

uniknięcia zwolnień. Jest to rozwiązanie tymczasowe stosowane w celu utrzymania

zatrudnienia do momentu wzrostu zapotrzebowania na pracę.

Jobrotation, czyli rotacja pracy. Jest systemem kształcenia ustawicznego i pracy, w którym

osoba bezrobotna jest szkolona w celu zastąpienia pracowników w przedsiębiorstwach na

czas ich pobytu na kursach doskonalenia zawodowego i szkoleniach. Przechodzenie

pracowników systematycznie przez różne stanowiska pracy w przedsiębiorstwie w celu

rozwoju i pogłębienia swoich umiejętności i doświadczeń.

~ 7 ~

Zatrudnienie socjalne i zatrudnienie wspierane jest kierowane do osób wykluczonych lub

zagrożonych wykluczeniem społecznym. Po zakończeniu zajęć w centrum integracji lub w

uzasadnionych przypadkach przed ich zakończeniem, urząd pracy kieruje uczestnika zajęć do

pracy u pracodawcy lub w centrum i refunduje określony procent wynagrodzenia skierowanej

osoby.

Prace interwencyjne i roboty publiczne opierają się na współpracy pracodawcy z urzędem

pracy i polegają na refundacji części kosztów zatrudnienia pracownika.

Wymienione formy zatrudnienia dają pracodawcy możliwość dostosowywania liczby

osób zatrudnionych w firmie do zmieniających się warunków, w których funkcjonuje

przedsiębiorstwo. Efektem ich stosowania powinno być obniżanie kosztów, przy utrzymaniu

lub wzroście jakości pracy.

Korzyści wynikające z elastycznych form zatrudnienia

Praca dzielona (Job sparing):

Korzyści:



różnorodne umiejętności i doświadczenie w ramach jednej pensji;



rozmaite poglądy na jedną pracę;



wzajemne wsparcie;



wzajemny monitoring i rozwój;



zwiększona motywacja;



możliwość zastępstwa w przypadku nieobecności;



zwiększa morale personelu i redukuje absencję w pracy.

Wady:



zwiększony udział koordynacji i zarządzania;



trudny do stworzenia taki podział pracy by dopasować umiejętności i

dostosować indywidualne różnice;



komunikacja może być utrudniona;



zapewnienie rozwoju kariery;



załamanie się partnerstwa pracy dzielonej.

~ 8 ~

Praca na pół etatu

Korzyści:



zaspokaja indywidualne potrzeby;



zatrzymywanie i przyciąganie pracowników;



zapewnia elastyczność w zatrudnieniu dodatkowego personelu;



zwiększa zakres umiejętności;



umożliwia stopniowe zmiany np. redukuje obciążenie pracą podczas powrotu z

urlopu macierzyńskiego lub przed przejściem na emeryturę;



jest środkiem zaspokajającym szczególne potrzeby;



zwiększa morale personelu i redukuje absencję w pracy.

Wady:



zwiększony udział koordynacji i zarządzania;



trudności w całkowitym zaangażowaniu we wszystkie działania działu;



kontynuacja i porozumienie;



obniżona elastyczność w planowaniu czasu pracy z powodu mniejszej

dostępności części personelu;



zapewnienie rozwoju kariery.

Telepraca

Korzyści:



zwiększa produktywność;



zwiększa morale i motywacje;



zredukowane koszty;



lepsze wykorzystanie czasu, np. redukuje dojazd;



zatrzymanie wartościowych pracowników;



obniżona absencja;



przyspieszone stosowanie technologii w całym dziale.

Wady:



koszty domowego biura;



kwestie BHP;



kwestie ubezpieczenia i bezpieczeństwa;

~ 9 ~



niedostępność;



osobista i zawodowa izolacja;



niemożliwość rozwoju kariery;



brak dostępu do szkoleń.

Praca mobilna

Korzyści:



środek lepszego dopasowania przepływu pracy i obsadzania stanowisk

personelem;



umożliwia obecność pracowników podczas szczytowego/największego

zapotrzebowania godzin pracy;



środek dostosowywania godzin, by sprostać indywidualnym potrzebom;



środek dostosowywania godzin do zmieniających się potrzeb;



sposób by zatrzymać pełnoetatowe stanowisko jednocześnie zajmując się

różnorodnymi obowiązkami.

Wady:



trudna koordynacja;



jednostki przeliczające się z własnymi siłami próbujące wykonać zbyt wiele;



może maskować potrzebę reorganizacji planów pracy i zmienienia przepływu

pracy.

Podsumowując, do najważniejszych zalet wprowadzenia elastycznych form

zatrudnienia w głównej mierze należy możliwość dostosowywania liczby osób zatrudnionych

w przedsiębiorstwie do zmieniających się warunków w firmie. Pracownikowi, praca w formie

elastycznej umożliwia pogodzenia życia prywatnego z karierą zawodową. Umożliwia

aktywację zawodową osobom, które nie mogą podjąć stałej pracy. Jest to także forma

przeciwdziałania bezrobociu. Wadą jest przede wszystkim zmniejszona ochrona prawna

pracy, do której należą krótsze okresy wypowiedzeń oraz mniejsze odprawy. Pracownicy są

mniej zaangażowani w rozwój firmy oraz mniej identyfikują się z celami firmy. Pracownicy

rywalizują ze sobą ze względu na nietrwałość zatrudnienia, co prowadzi do wysokiego

poziomu stresu. Pracodawcy nie dbają o pracownika, miejsce pracy jest „gorsze”, a dochody

są niższe.

Elastyczna praca jest okazją do ożywienia rynku pracy i wyrównania na nim szans

potencjalnych pracowników, jednak wszystkie działania mają szereg zarówno zalet jak i wad.

~ 10 ~

Bibliografia:

1.

http://www/infor.pl/prawo/praca/formy-zatrudnienia/305307,Elastyczne-formy-

zatrudniania-pracowników.html

2.

http://www.prawopracy.org/content/view/180/16

/

3.

http://elastyczni.wup.lodz.pl/index.php/home

4.

http://wikipedia.org

5.

https://flexcore.wordpress.com/elastyczne-formy-zatrudnienia/

6. Elastyczne formy zatrudnienia: Poradnik dla pracodawców i pracowników:

http://arleg.eu/equal/dokumenty/Rezultaty/efz.pdf