BENTE PEDERSEN
POD OBCYM NIEBEM
1
Wszystko się skończyło. Wszystko.
Wszystko przepadło w chwili, w której Mikkal wydał ostatnie tchnienie w jej
ramionach.
Wokół tej chwili krążyła każda myśl Raiji.
To koniec.
Tamta kula jej była przeznaczona, ją powinna trafić. Gdyby tak się stało, ominąłby ją
wielki ból. Nie zostałaby skazana na życie, które straciło już sens.
Szczęście...
Każdą sekundę życia Raiji przenikała nadzieja na szczęście. Każdy kolejny oddech
brała z przekonaniem, że nie czyni tego nadaremnie. Elle obiecała to kiedyś szczupłej
dziewczynce. Na dziecięcej wówczas dłoni dojrzała szczęście, o które Raija miała zawzięcie
walczyć.
Niebo świadkiem, iż walczyła. Zawzięcie.
A jej szczęściu było na imię Mikkal. Teraz Mikkal nie żyje. Tylko żyjący mogą być
szczęśliwi.
Wszystkie łzy, tęsknoty i marzenia okazały się nadaremne. A przecież od
najwcześniejszej młodości płakała, tęskniła i marzyła. O Mikkalu.
Wierzyła, że mają przed sobą wspólną przyszłość, i oczekiwała jej.
Wszystkie nadzieje Raiji wiązały się z ową przepowiednią, która była jednym ze
wspomnień z dzieciństwa.
Wydawało jej się, że ma prawo oczekiwać spełnienia tej mglistej obietnicy
wypowiedzianej ustami starej kobiety.
Wydawało jej się, że ma prawo do szczęścia. Jeśli ktokolwiek ma prawo do szczęścia,
to właśnie ona.
A tymczasem wszystko przepadło.
Wszystko przepadło w mgnieniu oka, w chwili gdy Mikkal zginął od kuli mordercy na
zaśnieżonym targowisku pośród pokrzywionych przez wiatry straganów.
Bezsensowny koniec życia.
Przerażająco bezsensowny koniec życia Mikkala.
Koniec jej życia.
Trudno to było wytłumaczyć Jewgienijowi.
- Jeśli tego nie rozumiesz - mówiła mu Raija - to znaczy, że nigdy nie kochałeś.
Wciąż miała zapłakane oczy. Odbili od brzegu już trzy dni temu, a ona bez przerwy
płakała.
Podążali na wschód. Po raz kolejny. Raija była pewna, że tym razem dotrze do celu.
Nie zamierzała znów stać samotnie na nagim wybrzeżu i patrzeć na znikającą na horyzoncie
szkutę.
Nadeszła pora, by udać się w tę podróż. Raija postanowiła uciec z Ruiji. Uciec przed
władzą państwową i przed człowiekiem, który pragnął jej śmierci.
Opuściła kraj, który obdarował ją prawie wszystkim, by później odebrać to, co
najważniejsze.
Wolność mogła odzyskać tylko w kraju nieskończenie wielkim. I bardziej obcym niż
można to sobie wyobrazić.
W Rosji.
Przyszłość Raiji zależała od Jewgienija. Nie znała nikogo innego. Tylko z nim mogła
porozmawiać.
Ale Jewgienij nie potrafił jej zrozumieć.
- Chciałbym, żebyś się wreszcie wypłakała, wyżaliła i zostawiła to wszystko za sobą.
Raz na zawsze.. Krzycz. Wściekaj się. Wyrzuć to z siebie, Raiju. Nie ma sensu, byś
skazywała się na śmierć za życia. Dla niego nie ma to żadnego znaczenia. On umarł. I nie
przywrócisz mu życia, niszcząc własną przyszłość.
- Jesteś największym barbarzyńcą, jakiego kiedykolwiek spotkałam - mruknęła Raija.
Było to jedno z ulubionych słów Aleksieja. Raija kolekcjonowała różne słowa. Przyswajała je
po to, by ich używać. Nawet w takiej chwili potrafiła odnaleźć właściwy zwrot.
- Nie jestem większym barbarzyńcą niż ty, moja droga. Widzę tylko, że sama sobie
szkodzisz. Jeśli twoje życie już się skończyło, to dlaczego uciekasz? - zapytał wyzywająco. -
Dlaczego wsiadłaś na pokład mojego statku, jeśli naprawdę masz dość życia? Nie byłoby
prościej zostać tam i pozwolić, by cię zabili? Zdaje się, że znalazłaś się tu całkiem
dobrowolnie. Reijo nie przyprowadził cię siłą. Coś trzyma cię przy życiu, Raiju. A więc w
twoim zachowaniu jest trochę obłudy. Żałoba jest rzeczą ludzką. Pozwolę ci go opłakiwać.
Ale nie mów mi, że twoje życie się skończyło tylko dlatego, że on umarł.
- Kochałam go - powiedziała Raija buńczucznie. - Kochałam go bardziej, niż możesz
sobie wyobrazić. Do szaleństwa. Tego nie da się z niczym porównać. Z żadnym innym
uczuciem. On był sensem mojego życia. On był moim życiem, Jewgienij.
Jewgienij słuchał uważnie. Był to przystojny mężczyzna o melancholijnym spojrzeniu
brązowych oczu, z blizną na brodzie, która uwydatniała się wówczas, gdy zagryzał zęby z
bólu.
Raija wcale tego nie zauważyła. Była całkiem zaślepiona własnym nieszczęściem. Na
Jewgienija Dymitrowicza Bykowa nie zwracała uwagi i on świetnie o tym wiedział.
- Żaden człowiek nie może być życiem kogoś innego, Raiju - tłumaczył Rosjanin
łagodnie swym głębokim głosem. - Nie wolno nikogo kochać w ten sposób. Nie wolno żyć
wyłącznie życiem tego drugiego. Traci się wówczas własne, policzone przecież godziny i
dni... - Jewgienij mówił długo i miał nadzieję, że Raija nie słyszy tej dziwnej nuty w jego
głosie. Mówił bowiem tyleż do niej, co i do siebie. Słowa te w równym stopniu dotyczyły
tego, co sam robił ze swoim życiem, z przypisanym sobie czasem.
- Życie, moja droga, to nie to, o czym marzysz. Nie to, czego pragniesz, by się
zdarzyło jutro czy w przyszłym roku. Albo za dziesięć lat. Życie to nie to, co może się
wydarzyć, jeśli tylko... Życie jest tu i teraz. Na przekór wszystkim twoim „jeśli” i „może”,
które nigdy się nie spełnią. Życie toczy się niezależnie od twoich marzeń. Niezależnie od
twoich tęsknot. I takie właśnie jest: pełne goryczy. Ale twoje. Masz je we własnych rękach w
każdej chwili. Życie nie zacznie się z dniem jutrzejszym, choć wierzysz, że on będzie ja-
ś
niejszy. Powtarzam: życie jest tu i teraz. I dopiero wtedy, gdy to rozumiesz, zaczynasz
naprawdę żyć.
Raija milczała. Jewgienij wiedział, że ona nie może się pogodzić z jego słowami.
Jeszcze nie teraz.
Ale powiedział jej prawdę. Prawdę, której sam nie potrafił udźwignąć.
Rosjanin był takim samym marzycielem jak Raija. Strumień życia płynął obok niego
jak fala przypływu, jak fale, które obmywały burty jego statku.
Miał zamiar zacząć żyć zgodnie z tą prawdą. W teraźniejszości. Postanowił jednak
poczekać, aż i Raija to pojmie. Na razie karmił się marzeniami i bolesnymi tęsknotami.
Raija tego jednak nie dostrzegała.
- Jesteś zbyt młoda, by pozwolić, aby ból zawładnął twoim życiem.
- Czy to zależy od wieku? - zapytała.
- Spójrz w przyszłość! - wykrzyknął.
- Widzę mrok. Przede mną jest tylko mrok, Jewgienij! - Raija zamrugała powiekami i
na chwilę wróciła do teraźniejszości, muskając swą drobną dłonią ogorzały, wysmagany
wiatrem policzek mężczyzny siedzącego koło niej. Jewgienij był przystojny. Nigdy dotąd nie
myślała o nim w ten sposób, ale w tej chwili przyszło jej do głowy, że to słowo nad wyraz do
niego pasuje.
- Wiem, że robisz dla mnie, co możesz, mój drogi przyjacielu - ciągnęła. - Wiem, że
pragniesz mojego dobra, ale zdaje się, że nikt nie może mnie uleczyć. Wcale nie chcę tonąć
we łzach. Wcale tego nie chcę. Niczego nie gram. Wolałabym umieć znosić cierpienie z
większą godnością. On zresztą najprawdopodobniej życzyłby sobie tego... - głos Raiji zadrżał
niebezpiecznie. Z trudem przełykała ślinę, ocierając łzy z oczu. - Nie potrafię wymówić jego
imienia, Jewgienij. Ono wzbiera we mnie jak wiosenna powódź. Ale nie potrafię go
wymówić. Nie potrafię znieść tej pustki z godnością.
Jewgienij chwycił się mocno krawędzi stołu. Odwrócił się do niej plecami.
Zapadła ciężka cisza. Raija podniosła oczy, by spojrzeć na Rosjanina, by spojrzeć na
jego szerokie plecy skryte pod cieniutką koszulą. Koszula była tak bardzo znoszona, że bez
trudu można było zobaczyć mięśnie pracujące pod tkaniną. Jewgienij pochylił głowę. Raija
słyszała jego ciężki, przyspieszony oddech. Rwący się oddech cierpiącego człowieka.
Na kark spływały mu długie, wijące się włosy. Właśnie to spostrzegła Raija.
Spostrzegła to, co nie miało żadnego znaczenia.
- Mówisz o miłości, Raiju - powiedział Jewgienij po chwili. Wyprostował silne
ramiona oparte o stół, tak jakby chciał przepchnąć go przez ścianę. - Musisz wiedzieć, że nie
ty jedna kochałaś. Cały świat cierpi na tę samą chorobę. Mówisz, że kochałaś do szaleństwa.
Ż
e nie potrafisz tego wyrazić. Obawiam się, że to również nic niezwykłego. - Jego oddech
wciąż był przyspieszony. - Nie mówiłem ci jeszcze o tym. Nie rozmawiałem o tym z nikim.
Nawet z Aleksiejem, choć w owym czasie był mi bardzo bliski. Gdybym cokolwiek zdradził,
byłoby mu to ciężarem. Musiałem dźwigać to sam.
Jewgienij obrócił się gwałtownie. Spojrzał na Raiję płonącymi oczami.
- Ja również kochałem do szaleństwa. Byłem gotów umrzeć dla niej. W wyobraźni
namalowałem już całe swoje życie, a ona była na każdym obrazie. Patrzyłem w przyszłość,
tylko w przyszłość. Widziałem szczęście, śmiech i miłość. Widziałem pięcioro, sześcioro
dzieci, widziałem ją...
W Raiji ożyło jakieś na poły zatarte wspomnienie. Aleksiej mówił jej kiedyś o tym.
Dawno, dawno temu. Z pewnością już to kiedyś słyszała.
- Ona umarła - powiedział Jewgienij. - Umarła, a moje życie się skończyło. Tak mi się
wydawało. Ja również chciałem umrzeć. Nie pamiętam nawet, ile razy przykładałem nóż do
przegubu. Upijałem się do nieprzytomności co najmniej tyle samo razy. Sądziłem, że to jest
jakieś rozwiązanie. Że po pijanemu łatwiej mi będzie skończyć ze sobą... Jewgienij pokręcił
głową.
- Ale to nie było żadne rozwiązanie. Nic mi się nie układało aż do chwili, w której
zdołałem na nowo podnieść głowę. Dopóki nie nauczyłem się patrzeć życiu prosto w oczy.
Dopóki nie nauczyłem się żyć z godnością.
- Ona miała na imię Walda, prawda? - zapytała cichutko Raija.
Jewgienij zmarszczył brwi.
- Aleksiej ci o tym opowiadał? - zdziwił się. Raija skinęła głową.
- Miał poczucie, że to była jego wina - dodała. Jewgienij wykrzywił się nieco.
- To nie ułatwiło mi sprawy, prawda? Ona była nim zafascynowana, a ja nie mogłem
na to patrzeć. Wydawało mi się jednak, że to przejdzie. Wszystkie kobiety zachowywały się
tak samo na początku znajomości z Aleksiejem. Był zbyt przystojny. Ale jej nie przeszło. I
nie zdołała tego znieść. Wybrała więc śmierć. Straciłem kobietę, która miała zostać moją
ż
oną, i niewiele brakowało, a straciłbym brata, który z upodobaniem nurzał się we własnym
poczuciu winy. Nie było już miejsca dla mnie i dla mojego bólu. Ja także kochałem, Raiju.
Kochałem i cierpiałem. - Jewgienij uśmiechnął się blado. - Wówczas miałem niewiele więcej
lat niż ty dzisiaj.
- A teraz? - zagadnęła Raija. - Wcale nie jesteś taki stary, Jewgienij.
- Mam trzydzieści pięć lat, czy to niemało? A może trzydzieści sześć. Nie liczyłem
dokładnie. Ale tragiczna miłość nie oznacza wcale, że nie można pokochać jeszcze raz. Życie
toczy się dalej.
- Ale ty wciąż jesteś sam - przypomniała mu Raija, zmęczona już jego pouczeniami.
- Tak, jestem sam - przyznał ze smutkiem, a w jego przepastnych brunatnych oczach
błysnął dziwny płomień. - Ale żyję. I znowu kocham. Nie chciałbym jednak o tym mówić.
Nie teraz.
Raija skinęła głową. Wcale nie była ciekawa jego zwierzeń. Nawet przez chwilę nie
zastanawiała się, dla kogo bije serce Jewgienija. Obchodził ją tylko jej własny ból.
A poza tym przecież to tylko słowa.
Kochać... miłość...
Wcale nie wiadomo, czy ona i Jewgienij mieli to samo na myśli, wypowiadając te
słowa. Raija wiedziała doskonale, że sama używała tych określeń wiele razy - nie tylko w
stosunku do Mikkala. I nigdy nie kłamała. Zawsze chodziło o pewien rodzaj miłości. Przynaj-
mniej częściowo. Zawsze chodziło o związek, w który angażowała swoje serce.
Owo uczucie przypominało wątły kwiatek, gdy tak młodo wychodziła za mąż za
Karla. Oboje, choć bardzo różni, po omacku zbudowali wówczas coś w rodzaju wspólnoty.
Związek pełen ciepła. Łączyło ich coś, co wcale nie było brzydkie. Nawet dziś z rozczu-
leniem wspominała tego bladego młodzieńca, który był jej pierwszym mężem.
Cień prawdziwie wielkiego uczucia pojawił się między Raiją a Aleksiejem, młodszym
bratem Jewgienija. Aleksiej był bez wątpienia najprzystojniejszym mężczyzną, jakiego
kiedykolwiek spotkała. Za sprawą jakiegoś błogosławieństwa albo przekleństwa oboje mieli
w sobie dar przyciągania innych ludzi - i właśnie to ich połączyło. Ów niezwykły dar rzadko
kiedy przynosił szczęście innym. Nie przyniósł też wielkiego szczęścia żadnemu z tych dwoj-
ga. Raija zapatrzyła się w czarną pustkę, którą nazwała przyszłością. Aleksiej pozwolił, by
zawładnęło nim szaleństwo, i zginął w tragicznym wypadku. Przekroczył granice nicości w
czasie bójki z Jewgienijem. Zarówno Raija, jak i Jewgienij dręczyli się poczuciem winy.
Łączyła ich tylko piękna przyjaźń, ale Aleksiej podejrzewał, że chodzi o coś więcej. A
przecież Raija miała wyruszyć z Aleksiejem do Rosji, tak daleko zaszły sprawy między nimi.
I nie były to tylko czcze słowa. Mimo wszystko Raija wiedziała dobrze, że w tym związku nie
chodziło o prawdziwie wielką miłość.
Za sprawą ironii losu zmuszona była ruszyć na wschód z Jewgienijem. Miało to w
sobie szczyptę goryczy, której Raija wolała na razie nie smakować.
Dobrze, że ona i Jewgienij są tylko przyjaciółmi...
Raija skierowała swe myśli ku trzem następnym mężczyznom, którzy zakradli się do
jej serca.
Aleksanteri. Dziki, niepochwytny Santeri, który potrafił stopić jej serce tak, jak
pierwsze promienie wiosennego słońca topią zimowe śniegi. Pełen pożądania, pełen tęsknoty.
Ale z tego wszystkiego zostało mniej więcej tyle, co z zimowego śniegu. Słodka pustka. Coś
w rodzaju przyjaźni. Najbardziej płynnej z możliwych. Czy można ją nazwać miłością? Raija
nie była tego pewna. Ale ceniła to piękne doświadczenie. Chwile nasycone słońcem.
Santeri był niczym wiosenny wiatr, który porywał jej serce. Dlatego, że zjawił się
wiosną, dlatego, że był równie nieobliczalny jak wiatr.
Petri. Skała. I jak skała niewzruszony. W jego oczach odbijały się wody Zatoki
Botnickiej, jego dłonie dotykały złocistych zbóż z Tornedalen, a jego ciało wiło się z głodu,
gdy mróz niszczył uprawy. Pochodził z tej samej ziemi, co i Raija. Patrzył na ten sam
skrawek nieba. W jego żyłach płynęła ta sama krew. Gdyby nie było Mikkala, gdyby Mikkal
się nigdy nie narodził, wówczas Raija mogłaby przeżyć życie z Petrim i wierzyć, że na tym
polega szczęście. Sądzić, że to właśnie jest miłość.
Jeszcze Reijo...
Dobry, drogi Reijo. Ten, który ciągle trwał przy niej. I nigdy jej nie zdradził. Ten,
który uwielbiał ją z młodzieńczą konsekwencją, który dał jej czułość i ciepło, który ofiarował
swoje życie. Choć kochał ją inaczej...
Reijo był jej jedynym prawdziwym przyjacielem. Jedynym prawdziwym przyjacielem,
który w razie potrzeby zawsze stał u jej boku. Raija początkowo sądziła, że ta część
przepowiedni starej Elle dotyczyła Mikkala, ale potem zrozumiała, że nie chodziło o niego,
tylko o Reijo.
Raija wiedziała, że Reijo gotów byłby oddać za nią życie, i wydawało jej się, że ona
zrobiłaby dla niego to samo. Taką postać przybrało ich uczucie. Raija kochała go - za tę
przyjaźń. Za jego wierność, za to, że nigdy jej nie zdradził, za jego cudowny charakter, który
czynił z Reijo jednego z najwspanialszych ludzi, jakich znała. Za to, że był sobą. Ale nie
miało to nic wspólnego z uczuciem, które łączyło ją z Mikkalem. Między nią a Mikkalem był
spieniony ocean namiętności. I choć Raija nie przepadała za morzem, nie potrafiła znaleźć
lepszego porównania.
Ocean albo niebo.
Uczucie, które się zrodziło między nią a Mikkalem, nie miało żadnych granic. Było
równie nieskończone jak ocean czy niebo.
Gotujące się do burzy niebo pomieściłoby zaledwie cząstkę tego, co Raija przeżyła.
Ani czas, ani odległość nie zdołały ich rozdzielić. Myśl potrafiła pokonać ograniczenia
ciał. Każde z nich było w stanie dotrzeć do tego drugiego, choćby nawet w rzeczywistości nie
mogli się dotknąć. Ich miłość unieważniła wszelkie ziemskie przeszkody.
Tego uczucia nie można z niczym porównać.
Raija nie sądziła, by inni ludzie doświadczali tak wielkiej i głębokiej miłości.
Wydawało jej się, że tylko ona i Mikkal przeżyli coś takiego. Gdyby to dotyczyło wszystkich,
zwykli ludzie nie mogliby znieść miłości. Było w niej bowiem tyle samo cierpienia, co i
wszechogarniającej radości. A może cierpienia więcej. Płacili drogo za każdą radosną chwilę,
ale każda z nich była warta tej ceny.
Raija rozumiała, że ten ostatni ból również został wliczony w cenę. W bardzo wysoką
cenę...
Ale nawet teraz nie pozwoliłaby sobie tego odebrać. Jeśli tyle miała kosztować ta
miłość, to Raija była gotowa płacić za nią każdą gorzką minutą swego życia.
To właśnie miała na myśli, mówiąc „miłość”. Mówiąc o kochaniu.
Niemożliwe, by Jewgienij rozumiał tak samo te słowa. Raija nie mogła w to uwierzyć.
To, co połączyło ją i Mikkala, nie mogło się przydarzyć nikomu innemu. Było wyjątkowe.
I nigdy się już nie powtórzy. Raija dobrze znała ból, który był ceną takiej miłości.
Gdy Raija po raz pierwszy weszła na pokład „Sankt Nikołaja”, nie mogła opanować
ciekawości. Obejrzała dokładnie każdy kąt, do którego udało jej się dostać. Oglądała
wszystko, pozwalała sobie zaimponować, pozwoliła się nawet przestraszyć i rozzłościć. Z
wielkim respektem myślała o tym, że ten niezgrabny, niezbyt urodziwy stateczek potrafił
odbyć tak długą podróż z ogromnego kraju na wschodzie aż do najdalszych przystani
rybackich w głębi pięknych fiordów w północnej Norwegii. Rosyjskie szkuty były nie tyle
pięknymi damami morza, co jego wiernymi służebnicami. Tak przynajmniej sądziła Raija.
Rzetelnie wykonywały swoje zadania.
Raija wiedziała też, jak ważną rolę odgrywają rosyjskie statki w życiu mieszkańców
wybrzeża Ruiji. Z własnego doświadczenia znała kłopoty z utrzymaniem rodziny. Pamiętała,
jak wytrwale muszą oszczędzać ubodzy, by móc płacić podatki i spłacać swe długi, które
jakoś nigdy się nie zmniejszały.
Prości ludzie wiecznie byli coś winni wielkim panom. A to pieniądze, a to dziesięcinę,
a to własną duszę...
Dlatego traktowali Rosjan jak dar niebios. Nie znali niczego piękniejszego niż widok
niezgrabnych rosyjskich żaglowców na morskich falach. Mąka była dla nich zbyt droga.
Ziarno też kosztowało zbyt wiele. Tylko handel z Rosjanami ratował biedaków. Przybysze ze
wschodu chętnie zamieniali towar na towar. A przy tym nie byli drobiazgowi, nawet jeśli
trafiała się im trochę nadpsuta ryba.
Ludzie ze wschodu obchodzili tyle świąt, podczas których nie mogli jeść mięsa, że
zapotrzebowanie na rybę było ogromne. Niezależnie od jakości.
Raija dobrze o tym wszystkim wiedziała.
Zobaczyła jednak również rzeczy, od których cierpła jej skóra. Bo czuła się bezsilna.
Marynarze żyli w fatalnych warunkach. Mieli do dyspozycji tylko jedną wspólną
kajutę, a w niej niewiele miejsca. Mniej niż potrzebowali. Raija widywała w swym życiu
zwierzęta traktowane lepiej niż ci marynarze. Widok mężczyzn śpiących na zmianę rozdziera!
jej serce. Ich ubrania były w opłakanym stanie. Chyba że wybierali się na ląd. Wówczas
zakładali strój odświętny. Jedyny, jaki posiadali.
Odżywiali się kiepsko, rybą i żytnim chlebem. Gotowali na pokładzie. Raija zawsze
zastanawiała się, jakim cudem przetrzymują tak trudne podróże. Jak mogą tak pracować o
takim pożywieniu. Nie było to jedzenie, od którego ciężko pracujący człowiek mógłby nabrać
sił.
Zarabiali niewiele. To zależało zresztą od kapitana. Jewgienij nie był pod tym
względem najgorszy. Miał zbyt miękkie serce, w każdym ze swych marynarzy widział
człowieka. A jednak ich zarobki nie były wysokie. Raija zapytała Jewgienija, dlaczego ci
ludzie godzą się na takie warunki. Jewgienij popatrzył na nią trochę dłużej. W jego spojrzeniu
pojawił się cień melancholii. Odpowiedział jej bardzo cicho, jakby miał nieczyste sumienie:
- W moim kraju żyje bardzo wielu ludzi, Raiju. Gdyby ci chłopcy nie zgodzili się na
takie warunki, znalazłoby się mnóstwo innych chętnych. Zawsze jest ktoś, kto głoduje jeszcze
bardziej niż ty...
Raija doświadczyła tego na własnej skórze. Miała przy tym świadomość, że w Rosji
również niewiele się zmieniło. Tam także nigdy nie zabraknie biedaków. Ludzi, którzy
potrzebują chleba.
Różnica pomiędzy dobrze, a nawet przesadnie dostatnio wyposażoną kajutą kapitana a
ciemną i ciasną norą zwykłych marynarzy zawsze będzie uderzająca.
Raija nie była tym zachwycona. Ale jej własny żal, jej własny przejmujący ból
wygrywał ze współczuciem dla innych.
Pogodziła się więc z tym, co powiedział Jewgienij. Uspokoiła ją myśl, że tak już musi
być. Że taki już jest ten świat. Że zawsze znajdzie się ktoś głodniejszy niż ty...
Jej ciało pokryło się gęsią skórką na samą myśl o jedzeniu. Nie jadła jeszcze obiadu.
Na sam widok ryby, choć z pewnością była przyrządzona lepiej niż ta, którą jedli marynarze,
dostała torsji. Do tej pory ogarniały ją mdłości, ledwo pomyślała o jedzeniu.
Powinna była wiedzieć, że choroba morska nie przechodzi tak łatwo!
Raija zachwiała się. Jewgienij przyskoczył do niej w mgnieniu oka. Delikatne ręce
objęły jej talię. Rosjanin podparł ją, podtrzymując za łokieć.
- Źle się czujesz? - zapytał. W jego głosie słychać było niepokój. Mówił jak człowiek
zatroskany, ale zarazem bardzo zdecydowany. - Mówiłem ci już, że powinnaś jeść - ciągnął
prawie rozkazującym tonem. - To wszystko z głodu. Nie zwalczysz żadnej choroby, jeśli
będziesz żyć tylko o wodzie. Jesteś chuda jak szczapa i nie życzę sobie, byś jeszcze chudła.
Rozumiesz?
Raija skinęła głową. Znów poczuła mdłości. Skuliła się w sobie i osłoniła usta. Gdy
próbowała powstrzymać się od wymiotów, miała takie wrażenie, jakby jej klatkę piersiową i
ż
ołądek wypełniły kamienie. Do gardła podeszła fala letniego płynu. Obrzydliwego płynu. W
uszach jej szumiało, gdy zbliżał się kolejny atak torsji.
- Jewgienij, pomóż mi wyjść na pokład - wydusiła Raija.
Jewgienij trochę ciągnął ją za sobą, trochę zaś niósł. Gdy już wydostali się na pokład,
oparł Raiję o burtę, wciąż ją podtrzymując. Pochylona Raija czuła, jak gładkie drewno uciska
jej przeponę, i wymiotowała tak długo, aż w ustach pozostał już tylko nieprzyjemny smak.
Dopiero wtedy otworzyła oczy i popatrzyła na szarozieloną wodę pokrytą żółtobiałą pianą.
Zdawało jej się, że sama jest równie zielona jak ta woda.
Wciągała łapczywie powietrze. Jednocześnie grzbietem dłoni osuszyła oczy.
- Gdybyś jadła cokolwiek, nie chwytałyby cię takie mdłości - powiedział Jewgienij z
łagodnością starszego brata. W kąciku jego ust czaił się uśmiech, choć Rosjanin dobrze
wiedział, jak źle Raija znosi podróż. Jako rasowy wilk morski nie mógł się jednak
powstrzymać od uśmiechu, gdy widział ludzi karmiących ryby w ten sposób.
- Gdybym cokolwiek zjadła - odparła z trudem Raija - wymiotowałabym jeszcze
więcej. Trwałoby to dłużej. Czułabym się gorzej.
Jewgienij pokręcił głową. Miał ochotę pogłaskać ją po włosach rozwianych przez
wiatr, ale zrezygnował. Z zadowoleniem skonstatował, że panuje nad sobą. Ze wciąż jeszcze
się kontroluje. Że potrafi okiełznać swoją namiętność. Dzięki temu czuł się silniejszym i
dumniejszym mężczyzną.
- Nie chcesz się niczego nauczyć, Raiju. Dziś wieczorem zatroszczę się osobiście, byś
coś zjadła. Choćbym nawet miał ci siedzieć na głowie.
Raija wyobraziła sobie przez moment taką scenę i prawie się uśmiechnęła.
- Będę ci siedział na głowie i opowiadał o rosyjskich » carach.
- Nie dziś - mruknęła. W jej głosie pojawiła się nutka ożywienia. Pierwsza od chwili,
w której Reijo wprowadził ją na pokład. - Nie o carach. Dziś zaczniesz mnie uczyć twojego
języka, Jewgienij. Spędzę w twoim kraju ładnych parę miesięcy. Czułabym się beznadziejnie,
gdyby przez ten czas nikt mnie nie rozumiał i gdybym ja nikogo nie rozumiała. Szybko się
uczę. Wystarczy krótka lekcja codziennie podczas podróży na wschód. I parę lekcji na
miejscu, o ile znajdziesz dla mnie czas. Nauczę się twojego języka, Jewgienij.
Rosjanin poczuł, jak ogarnia go fala niewytłumaczalnej radości. Miał ochotę wziąć
Raiję w ramiona i puścić się w tany po pokładzie. Ale ona była w żałobie. A i jemu,
kapitanowi, nie wypadało robić takich rzeczy na oczach załogi.
Jewgienij wyprostował się. Spojrzał jej prosto w oczy.
- To wielki honor dla mnie, Raiju. Będziesz mówiła po rosyjsku jak rodowita
Rosjanka.
Jewgienij nie przypuszczał nawet, że to iście prorocze słowa.
2
Reijo szybko się zorientował, że podjął się zadania z góry skazanego na
niepowodzenie. Troje dorosłych, pięcioro dzieci i ciało Mikkala. Podróżowali jak La-
pończycy, przygotowani na wszelkie niespodzianki natury, ale i tak nie szło im najlepiej.
Przed sobą mieli najzimniejszą porę roku. Aleksanteri wcale nie był tak silny, jak
twierdził. Podczas podróży na północ mróz niemal odebrał mu życie. Nabawił się wielu
odmrożeń. Reijo wiedział doskonale, że odmrożenia lubią się odnawiać, gdy tylko nadarza się
okazja.
Sam był przyzwyczajony do mrozu. Nie przejmował się pogodą. Podczas wielu zim
spędzonych na połowach czy na wędrówkach przekonał się, ile może wytrzymać. Nauczył się
troszczyć o siebie i szanować siły przyrody. Potrafił przewidzieć niepogodę. Potrafił czytać w
księdze natury.
Podróżowali razem z innymi wędrowcami, wmieszali się w wielką gromadę, co dało
im poczucie bezpieczeństwa. Jemu, Santeriemu, Mattiemu, którego zaliczył już do dorosłych,
Elise, Mai, Knutowi, Idzie i Ailo.
Gromada topniała jednak, w miarę jak posuwali się na wschód. Tu trzeba było dobrze
znać kierunek wędrówki, bo wiatr od morza, którego zresztą wcale nie było widać, starł
wszystkie ślady z puszystego śniegu, pokrywającego lodową skorupę.
W tej śnieżnej krainie, w której wszystko wyglądało podobnie, łatwo było zbłądzić.
Reijo nie znał tej okolicy zbyt dobrze. Dlatego powoli ogarniał go strach.
Tym razem nie mógł sobie pozwolić na pomyłkę. Nadciągała mroczna pora roku,
zbliżała się noc polarna i nie wolno im było zmitrężyć ani chwili. Reijo nie mógł odstąpić od
planu, bo przecież musieli uciekać. Powinien jednak przede wszystkim mieć wzgląd na
dzieci. Nie miał zamiaru narażać ich zdrowia, choć wiedział, że nie będzie to łatwe.
Rozłożyli obozowisko, by nieco odpocząć. Zafundowali sobie dwa dni słodkiego
lenistwa. Od dwóch dni się nie posunęli, choć Reijo wiedział, że szkoda takiej pogody na
odpoczynek. Miał świadomość, że nadejdą dni o wiele gorsze, kiedy będą musieli wędrować
bez względu na pogodę. Nie mogli sobie pozwolić na taką stratę czasu. Ale dzieci były u
kresu sił. Podobnie zresztą jak Santeri. Santeri marzł tak szybko. Zamieniał się w roztrzęsiony
tłumoczek, który sam potrzebował opieki, zamiast ofiarować ją innym.
Dlatego Reijo zadecydował, że odpoczną.
Matti zastawił sidła. Chłopak, który większą część swego życia spędził na
gospodarstwie pod znacznie łaskawszym niebem, przystosował się do warunków panujących
na północy, do koczowniczego trybu życia. Reijo cieszył się z tego i był dumny z Mattiego.
Traktował Mattiego jak brata, choć w rzeczywistości chłopak był przecież bratem Raiji.
Piętnastolatek udowodnił, że jest dorosły.
Reijo był w niezłym humorze. Narzucił na siebie ciepłe ubranie, wsunął dłonie w
grube rękawice i wyszedł na dwór, by się rozejrzeć za Mattim. Nie zapadły jeszcze całkowite
ciemności i dało się dostrzec tańczące cienie i zarysy krajobrazu, które pobudzały wy-
obraźnię.
Mattiego nigdzie nie było.
Reijo wydobył swoje narty i wsunął nogę między skórzane rzemienie. Spostrzegł dwa
zagłębienia w śniegu na drodze, którą najprawdopodobniej poszedł chłopak. Reijo nie potrafił
usiedzieć spokojnie w jurcie. Kusiła go biała równina. Musiał posłuchać jej wezwania. Musiał
się w nią zagłębić, stać się częścią tej bieli. Reijo uległ pokusie, nie przyznając się do tego
sam przed sobą. Twierdził, że zamierza tylko poszukać Mattiego. Dzieci pilnował Santeri.
Reijo z przyjemnością mknął po powierzchni śnieżnego oceanu. Nawet wiatr, który
smagał mu policzki, miał w sobie coś przyjaznego. Reijo odpychał się kijkiem, by nabrać
prędkości. Ciało, które zaczął już trawić niepokój spowodowany bezczynnością, wypełniło się
znów rozkoszą działania. Dobry Boże, jak cudownie! Reijo całą duszą należał do tej ziemi i
kochał ją do szaleństwa, niezależnie od tego, jak nieprzyjemne i niegościnne oblicze mu
pokazywała. Kochał Raiję!
Z głębin ciemniejącego granatowego wieczoru zbliżała się ku niemu jakaś postać,
poruszająca się równie energicznie i radośnie.
Matti zatrzymał się w obłoczku śnieżnego puchu, uśmiechnął się do szwagra.
- Potrzebowałeś się przewietrzyć, prawda? Reijo oparł się o kij. Pokiwał głową.
- Zrobiło mi się za ciepło. Złapałeś coś?
- Dziesięć pardw - odparł Matti. Nie potrafił ukryć swego zadowolenia. - Nie
zastawiłem nowych sideł - dodał. W powietrzu zawisły jakieś nie dopowiedziane słowa.
Reijo wykrzywił się nieco:
- Musimy ruszać w drogę, nie możemy tak często się zatrzymywać. Pogoda nam na
razie dopisuje, zwłaszcza w porównaniu z tym, co nas może czekać.
- Wiem o tym - uśmiechnął się Matti. - Santeri również to wie, ale woli o tym nie
mówić. Czuje, że to jego wina. Że to on nas wstrzymuje.
- W pewnym sensie ma rację - stwierdził Reijo. - Ale z drugiej strony, dobrze, że jest z
nami. Potrzebny mi ktoś, z kim mogę dzielić odpowiedzialność. Mam jego. I ciebie.
Matti poczuł, że jest ważny. Jego imię padło wśród imion dorosłych mężczyzn. Od tej
chwili myślał o Reijo z jeszcze większym szacunkiem.
- Wszystko się może zdarzyć - ciągnął Reijo. - Niepogoda, brak jedzenia, atak dzikich
zwierząt... Możemy zabłądzić...
- Czy wiesz, gdzie jesteśmy?
- Gdzieś na północy - odrzekł Reijo z gorzkim uśmiechem. - Tylko z taką
dokładnością mogę to określić. Wiem jednak, że zmierzamy w dobrym kierunku. Ale nie
dodam wiele więcej. Mogę obliczyć, ile uszliśmy w ciągu dnia. Czasem uda mi się rozpoznać
jakąś odnogę fiordu, gdy się zbliżymy do wybrzeża. Mogę powiedzieć co nieco na podstawie
położenia gwiazd. I nic więcej. Właśnie dlatego tak bardzo się boję, Matti, mój chłopcze.
- Mikkal znałby drogę... - rzucił chłopak prawie bezgłośnie.
- Tak. Bardzo przydałby się nam tu żywy Mikkal - westchnął Reijo. I dodał
natychmiast: - Ale gdyby Mikkal był żywy, nie musielibyśmy wcale wędrować. Boże,
chciałbym cofnąć czas i znów ujrzeć go żywego, sprawić, by uniknął swego losu...
Matti pokiwał głową. On również lubił Mikkala.
- Gdzie teraz jest Raija, jak sądzisz? Reijo spojrzał w ciemne oczy chłopca, które do
złudzenia przypominały oczy Raiji.
- Nie wiem. Na pewno nie dotarła jeszcze na miejsce. To o wiele dłuższa podróż...
Mikkal i ja byliśmy tam kiedyś, płynęliśmy wiele tygodni.
- Ona jest taka samotna - powiedział Matti, pochylając głowę. - Nie chcę nawet o tym
myśleć. To niesprawiedliwe, bo przecież Raija jest taka dobra. Najlepsza na świecie.
Reijo uśmiechnął się nieznacznie. W słowach chłopca tkwiła pewna przesada, ale
Reijo ich nie sprostował.
- To niesprawiedliwe, ale to jej własne życie. Raija jest silniejsza, niż ci się wydaje.
Silniejsza, niż możesz sobie wyobrazić. Jeśli ktokolwiek potrafi znieść takie życie, taki los, to
tylko twoja siostra.
Matti nie zapytał, jak Reijo to wszystko znosi. Nie rozumiał związku Raiji i Reijo, ale
pogodził się z tym. Pewnie zrozumie, gdy dorośnie. Świat dorosłych wciąż przerażał go
ilością zagadek i zatrzaśniętych drzwi, przez które nie dało się wślizgnąć. Matti był dopiero
częściowo dorosły. Przyznawał się do tego w duchu, ale głośno nie powiedziałby tego nigdy.
- Tam jest jakaś rzeczka - Matti wskazał głową kierunek, z którego nadszedł. - Albo
niewielki fiord. Nigdy nie mieszkałem nad morzem, nie znam się na tym.
- I dopiero teraz mi to mówisz? - Reijo popędził naprzód śladem pozostawionym
wcześniej przez Mattiego.
Zorientował się, że chłopak jedzie za nim. Słyszał narty ślizgające się po śniegu i
chrzęst pękającej skorupy tam, gdzie Matti wbijał swój kij.
- Widziałem też jakieś domki! - krzyknął Matti. - Nie za wiele. Kilka. I darniowe
chaty.
- Boże - mruknął Reijo. - I ten chłopak wspomina o tym ot, tak sobie!
Obaj jechali po śladach chłopaka, choć granatowe do niedawna niebo zrobiło się
ciemnoszare. Matti wyszedł z jurty znacznie wcześniej, niż sądził Reijo.
- Gdzieś tu niedaleko jest niewielkie urwisko - przestrzegł Matti, ale Reijo już dawno
zwolnił.
Nawet w ciemnościach to zauważył.
Odpiął narty i podszedł na skraj urwiska. Zapadł się w śnieg aż po uda, ale nie zwracał
na to uwagi.
Stał w milczeniu, wpatrując się w ciemność. Dojrzał zarysy pagórków i niewielki
fiord. Odgadł, że ciemniejsze plamy to domki. Spostrzegł również łodzie, zacumowane przy
brzegu.
Matti stanął koło niego. On również odpiął narty. Był wyższy niż Reijo, zapadł się
więc tylko po kolana.
- Będziesz mógł wyznaczyć kierunek marszu jeszcze dokładniej - uśmiechnął się
chłopak. - Nieźle się spisałem, prawda?
- Lepiej, niż sobie możesz wyobrazić - przyznał Reijo. - Na pewno zdołam wyznaczyć
kierunek marszu, Matti. Mieszkałem tu kiedyś. Trzy spośród zacumowanych tam łodzi
należały do mnie.
- To jest osada rybacka, w której mieszkaliście? Reijo skinął głową.
Wskazał jedną z ciemnych plam, położoną najbliżej wzgórza.
- W tym domu. Raija zwała go „domem nad morzem”. Przez pewien czas była tu
szczęśliwa. Ale ani ja, ani ona nie potrafimy zapuścić korzeni. Nie wiem, czy któreś z nas
byłoby w stanie przebywać dłużej w jednym miejscu. Oboje o tym marzymy, ale pewnie
nigdy nam się to nie uda. To coś w rodzaju przekleństwa.
- Zejdziemy tam? - zagadnął Matti. - Pewnie masz tam znajomych...
Reijo świsnął przez zęby.
- Owszem, mam znajomych, ale nie mam ochoty spotykać się z nimi właśnie teraz.
Rozstaliśmy się z tą osadą mniej przyjaźnie, niż zamierzaliśmy. Obawiam się, że ci ludzie nie
mają o mnie zbyt wysokiego mniemania. Zostawiłem tu Raiję, gdy się spodziewała Idy. Nie
powiedziała mi o tym. Pozwoliła, bym odszedł. Kiedy wróciłem, było za późno. Ona już
wyruszyła na wschód... Ludzie obwiniali mnie o wszystkie nieszczęścia, które przypadły jej
w udziale. I w pewnym sensie mieli rację.
- Tak czy inaczej, wiesz, gdzie jesteśmy. Reijo kilkakrotnie kiwnął głową.
- Wiem. Wiem także, jak będziemy dalej podróżować, by nie zabłądzić, Matti, mój
staruszku.
- Wzdłuż wybrzeża? Reijo roześmiał się. Jego śmiech odbił się echem między
pagórkami.
- Owszem, Matti. Te łodzie należały do mnie. Kiepską dostałem za nie zapłatę. W
pewnym sensie zostałem okradziony. Odbiorę więc sobie jedną z nich.
Reijo nie wyjaśnił, jak to zrobi. A Matti powstrzymał się od jakichkolwiek uwag.
Obaj patrzyli na pogrążoną w ciszy osadę rybacką, na łodzie zacumowane przy brzegu
i nie dzielili się swymi myślami.
Wreszcie Reijo ruszył z powrotem po swoich głębokich śladach.
- Pora wracać, prawda? - zagadnął niefrasobliwie, jakby nie mówił nic na temat łodzi.
Nieco skonfundowany Matti przytaknął. Miał nadzieję, że Reijo tylko żartował.
Ale nie dałby sobie za to ręki uciąć.
Reijo zdradził swoje plany dopiero wtedy, gdy zapadła głęboka noc. Trzej mężczyźni
siedzieli razem przy palenisku. Słyszeli równe oddechy pięciorga dzieci. „Wszyscy
znieruchomieli, gdy jeden z maluchów obrócił się przez sen. Nie chcieli ich obudzić.
Dzieci potrzebowały snu.
- W dalszą drogę wyruszymy łodzią - oznajmił Reijo. Spojrzał na Aleksanteriego: -
Mam nadzieję, że nie zapomniałeś sztuki żeglowania.
Santeri uniósł swe wąskie brwi.
- Niczego nie zapomniałem, Reijo. Ale nie mamy żadnej łodzi.
Matti uznał, że i on powinien coś powiedzieć:
- Reijo zamierza ukraść łódź. Na wybrzeżu, niedaleko stąd jest osada...
- Nie zamierzam nic ukraść - poprawił go Reijo. - Zamierzam jedynie odzyskać moją
własną łódź. To było tylko coś w rodzaju pożyczki. Nils nie potrzebuje tylu łodzi. Dostał
więcej, niż powinien...
Aleksanteri nic a nic nie rozumiał.
- Chcesz odzyskać swoją łódź?
Reijo przeczesał włosy silną dłonią. Dawno już ich nie obcinał.
- Matti natknął się przypadkiem na osadę, w której mieszkałem kiedyś z Raiją. Raija
zajmowała się wtedy handlem. Nie szło jej najlepiej. A ja miałem łódź o sześciu przedziałach
wiosłowych i trzy łodzie towarowe. Mnie również nie szło dobrze. Oddałem łodzie, ale to w
gruncie rzeczy było oszustwo, które popełnił ktoś, kogo uważałem za przyjaciela... - Reijo
wzruszył ramionami i zacisnął pięść. Powolnym ruchem uderzył pięścią w drugą dłoń. - Ale
Nils miał dobrą rękę do łodzi, więc sądzę, że dbał o nie jak trzeba. Zamierzam teraz odebrać...
dług.
Santeri popatrzył uważnie na Reijo. W jego zielonych oczach dojrzał zdecydowanie i
powagę. Spostrzegł znamionujące upór linie wokół ust, usłyszał stanowczość w jego glosie.
Z uśmiechem potrząsnął głową:
- A mówią, że to ja jestem nieobliczalny i nieodpowiedzialny. Przecież to szaleństwo!
- Być może - Reijo skłonny był się zgodzić nawet na takie określenie. - Ale drogą
wodną będziemy podróżować znacznie szybciej niż lądem. Płynąłem już tędy. Bez trudu
znajdę drogę. Wiem, gdzie jestem, i wiem, dokąd zmierzam. Nie mam tej samej pewności,
siedząc w saniach. Płaskowyż to nie to samo co morze.
- A czy oni nie będą nas ścigać? - Matti nie był zachwycony taką perspektywą.
- Oczywiście, że będą - potwierdził jego przypuszczenia Reijo. - Ale nie zgadną,
dokąd popłynęliśmy. Skąd mogliby to wiedzieć. Wyruszymy nocą. Jutro.
Nie domyśla się nawet, że mają do czynienia z ludźmi, którym nieobce jest morze...
- Ale ja nigdy nie byłem na morzu. Pływałem tylko po rzece Torne! - wykrzyknął
Matti.
- Santeri i ja płynęliśmy kiedyś łodzią, mając żołnierzy z twierdzy Vardohus na karku
- zaczął opowiadać Reijo. - Oni mieli broń, my nie. A jednak daliśmy sobie radę. No więc
poradzimy sobie ze zwyczajnymi rybakami.
Santeri uśmiechnął się, w jego oczach pojawił się diabelski błysk. Już od dawna czuł
się jak trup. Spoważniał tak bardzo, że z trudem rozpoznawał samego siebie. W oczach Raiji
nie różniłby się teraz od innych.
W tej chwili nie miało to żadnego znaczenia. Santeri zrozumiał, że takie spokojne
ż
ycie to nie dla niego. Miał świadomość, że nic nie zdoła zmienić Aleksanteriego Kilpi.
Pomysł Reijo przypadł mu do gustu.
- Wydaje mi się, że damy sobie radę, Reijo - potwierdził.
Radosne podniecenie ogarniało już całe jego ciało.
- Trochę nas mało, ale jakoś damy sobie radę na morzu. Jeśli coś się musi udać, to
przeważnie się udaje. Nie może się nam przytrafić nic gorszego niż wędrówka pośród tej
bieli. Jestem za.
Reijo spojrzał pytająco na Mattiego. Chłopak wziął głęboki oddech. Wiedział, że nie
może jeszcze uważać się za ich partnera, że pytają go tylko z grzeczności...
Ostrożnie pokiwał głową.
Skoro Santeri i Reijo sądzą, że wszystko pójdzie dobrze... Ale Matti nie był
zachwycony.
- Jutro - powiedział zadowolony Reijo - jutro ruszamy w dalszą drogę.
Następnego popołudnia podczas pakowania Reijo milczał. Na nim ciążyła
odpowiedzialność... Był tego świadom aż za dobrze. Odpowiedzialność za los całej ósemki.
To istne szaleństwo wciągać ich wszystkich w coś, co nieoczekiwanie przyszło mu do głowy
w chwili, w której rozpoznał osadę, stojąc na wzgórzu.
Dzięki temu pomysłowi podróż będzie krótsza. Szybciej dotrą na miejsce. Będzie
mógł złożyć część odpowiedzialności na barki Ravny...
Reijo chętnie by z nią porozmawiał w tej chwili. Zapytałby, czy postępuje słusznie.
Ailo i Maja to jej wnuczęta. Miałaby chyba coś do powiedzenia w tej sprawie...
Mądra, rozsądna Ravna. Mała, mądra matka Mikkala. Reijo darzył ją wielkim
szacunkiem. Poczułby się znacznie lepiej, gdyby mógł dzielić z nią odpowiedzialność.
- Długo będziemy jechać? - dopytywała się Maja. Zawsze trzymała się niedaleko
Reijo. A w jej cieniu dreptał Ailo. Reijo nie był pewien, czy darzą się sympatią, ale zauważył,
ż
e łączy ich coś, czego nie potrafią zlekceważyć.
- Niezbyt długo - odrzekł Reijo. - Jeszcze chwilkę pociągną nas renifery. A potem
przesiądziemy się na łódź.
Maja podskoczyła do góry z radości.
- Popłyniemy łodzią! Popłyniemy łodzią! Popłyniemy łodzią! - wrzeszczała na całe
gardło.
Ailo przyłączył się do niej natychmiast. Chórek zabrzmiał jeszcze doskonalej, gdy
Knut również poszedł w ich ślady i także zaczął tańczyć po śniegu. Elise uśmiechnęła się
wprawdzie, ale nie wstała z miejsca. Delikatny rumieniec przemknął przez jej policzki. Przez
chwilę ujrzała w wyobraźni samą siebie w tym radośnie roztańczonym i rozśpiewanym
chórku. To wystarczyło, by nieśmiałe dziecko się zawstydziło. Matti wywrócił oczami.
- Do szczęścia trzeba nam tylko, by ktoś to usłyszał - jęknął ponuro. Prześladowało go
coraz silniejsze przeczucie, że cała historia źle się skończy. W wyobraźni widział już siebie w
lochu wójta.
Santeri jednak rzucił z uśmiechem:
- Wszystko pójdzie jak z płatka, Matti. Gdybyś miał moje lata i moje doświadczenie,
nie dałbyś się ponieść nerwom.
Ale nawet Santeri nie potrafił się powstrzymać od zadawania pytań, gdy Reijo kazał
im ruszyć w kierunku, z którego tu przyszli parę dni temu.
- Nie zamierzam kwestionować twoich decyzji, Reijo, ale coś mi mówi, że tam już
byliśmy.
- Masz całkowitą rację, Aleksanteri Kilpi - odparł Reijo, uśmiechając się tajemniczo.
- To dlaczego, u diabła, wracamy?
- Ponieważ właśnie tam leży śliczna, niewielka zatoczka, Santeri. Nie twierdziłem
wcale, że będziemy ładować dzieciaki i rzeczy na pokład w samym środku osady. Wystarczy,
ż
e musimy świsnąć stamtąd łódź...
- Ale w takim razie będziemy musieli popłynąć do tej twojej zatoczki, a potem jeszcze
raz wydostać się na wody fiordu, ryzykując, że ktoś nas zauważy...
- Masz słuszność - przytaknął Reijo. - Ale to jedyny sposób. Mało kto zagląda do tej
zatoki zimą. Leży na tyle daleko, że dzieciaki się w to miejsce nie zapuszczają. A przystań w
osadzie jest całkiem niezła. Rybacy nie muszą zawijać do zatoki. O tej porze roku nie natrafi-
my tam także na rosyjski statek, choć Rosjanie często tam cumują.
- Nie moglibyśmy pójść w przeciwnym kierunku?
- zapytał Matti.
- Następna zatoka leży za daleko - wyjaśnił Reijo.
- Znam dobrze tę okolicę. Pamiętajcie o tym. Znam ten skrawek wybrzeża jak swoją
własną kieszeń.
Nikt nie miał już nic do dodania.
Matti zdziwił się, widząc, jak niewiele śniegu leży nad samym morzem. W głębi
płaskowyżu zapadali się niemal po pas, nad brzegiem natomiast dostrzegł tylko tu i ówdzie
białe płaty.
- Na razie jest tu niewiele śniegu - wytłumaczył mu Santeri. - Ale poczekaj tylko do
lutego albo do marca. Gdy w naszych stronach zaczyna się wiosna, tu pada śnieg.
Santeri przez wiele lat zajmował się rybołówstwem u wybrzeża Finnmarku, wiedział
więc dobrze, o czym mówi.
Reijo w milczeniu ustawiał jurtę. Pracował szybko, ale nie tak starannie jak
zazwyczaj.
- Nie zabawimy tu długo - uspokoił Ailo, gdy chłopiec bez ogródek wyraził swoje
zdanie na temat takiego partactwa.
Był pogodny dzień. Niebo nieco zbladło, jakby lodowaty błękit wstrzymał oddech nad
górami i morzem. Krajobraz mienił się innymi, znacznie wyrazistszymi, bardziej ponurymi i
dzikimi odcieniami błękitu. Moc, przysługująca przedtem zimowemu niebu, objawiła się w
naturze, nad którą owo niebo królowało.
Reijo stanął między kamieniami i zapatrzył się na zatokę. Podniósł wzrok na tak
dobrze znajome skały!
W tej właśnie zatoce w ich życie wkroczył Aleksiej. Na tych skalach Reijo ryzykował
wszystko, by uratować Maję. Na szczęście ani Maja, ani Elise nie pamiętały owych bolesnych
doświadczeń.
Rany się zabliźniają. Na szczęście.
Minęła już najjaśniejsza część dnia. Zmrok czaił się nieopodal.
Reijo wydobył nóż. Musnął ostrze kciukiem i stwierdził, że jest wystarczająco ostre.
- Co u licha? - zapytał Santeri, ale po chwili umilkł. Zrozumiał. I wydobył swój
własny nóż.
- Nie potrzebujemy już reniferów - powiedział Reijo, spoglądając na Mattiego. - Dalej
popłyniemy łodzią. Potrzebujemy natomiast jedzenia. Musimy zarżnąć renifery. Nauczyłeś
się chyba tego od Mikkala, chłopcze?
Matti skinął głową. W gardle mu całkiem zaschło. Ociągając się, poszedł za swymi
towarzyszami. Nogi ciążyły mu niczym kamienie. Nie bał się zabijania. Nie o to chodziło.
Szlachtował już renifery. I nie to go tak poruszyło.
- Co będzie, jeśli nie zdołamy zdobyć łodzi?
Reijo stanął już okrakiem nad jednym z renów. Santeri pomagał mu go trzymać.
Wielkie ostrze noża dotknęło szyi przerażonego zwierzęcia.
Reijo napotkał spojrzenie Mattiego i nie mrugnął nawet okiem. Stalowym głosem
powiedział:
- Musi nam się udać. Nie mamy wyjścia. Każdy z nas powinien zrobić wszystko, co w
jego mocy. W żaden inny sposób się stąd nie wydostaniemy.
Reijo użył całej swej siły i zadał cios nożem. Parująca krew trysnęła gwałtownie,
barwiąc na czerwono dłoń i nóż Reijo oraz leżące na ziemi kamienie.
Reijo i Santeri ruszyli w stronę następnego zwierzęcia.
Matti w milczeniu podążył za nimi.
Gdzieś za plecami mężczyzn rozległ się przeraźliwy krzyk Mai:
- Nie, Reijo! Nie możesz zabić renifera! Reijo podniósł się. Jego roziskrzone
zazwyczaj oczy zachmurzyły się. Matti zrozumiał, że Reijo najchętniej wziąłby Maję w
ramiona. Mężczyzna obrzucił czułym spojrzeniem dziewczynkę i pozostałe dzieci, które sta-
nęły szeregiem między wybrzeżem a jurtą.
- Wejdźcie do namiotu, jeśli nie możecie na to patrzeć - powiedział, siląc się na
spokój. - Potrzebujemy mięsa. A renifery tylko by się pochorowały na morzu.
Maja zacisnęła wargi. Skryła się w bezpiecznym półmroku jurty, za nią podążyła
reszta maluchów, z wyjątkiem Ailo. Chłopiec podszedł do Reijo i dźwięcznym głosem
oświadczył, że może pomóc trzymać zwierzę.
Uśmiech, który Reijo posłał małemu, mógłby roztopić lód.
Zapadł wieczorny niebieskawy półmrok, zanim zdołali poćwiartować mięso.
- Pomyślą pewnie, że ktoś zaszlachtował ukradzione zwierzę i uciekł na morze -
orzekł Santeri, uśmiechając się na tę myśl.
- To bez sensu - stwierdził Matti. Ręce miał pokrwawione aż po łokcie i czuł się nie
najlepiej, choć wydawało mu się, że świetnie zna się na takiej robocie. - Nie zdążymy
wysuszyć mięsa. Zgnije, nie zdołamy go wykorzystać.
- Mięso zamarznie i będzie twarde jak kamień, zanim wypłyniemy na wody fiordu -
uspokoił go Reijo. - Nie powinieneś widzieć wszystkiego w czarnych barwach, chłopcze!
Zaczęli pakować mięso. Skóry postanowili zostawić. Podczas podróży nie mogliby ich
wyprawić. Mieli zresztą dość skór ze sobą. Reijo wziął do ręki kilka kawałków mięsa.
- Z tego zrobimy dziś obiad - powiedział. - Jesteśmy tak głodni, że z pewnością będzie
nam bardzo smakowało. Głowę dam sobie uciąć, że spałaszujecie wszystko z apetytem.
- Ty się niczym nie przejmujesz - mruknął Matti. - Kiedy podejmiemy próbę zdobycia
łodzi?
Reijo zrzucił czapkę z głowy Mattiego.
- Najpierw musimy zjeść. To konieczne. A poza tym najlepiej będzie, jeśli zabierzemy
się do dzieła dopiero w całkowitych ciemnościach. To przecież ciemne sprawki.
- Jestem za młody na przestępcę!
Dzieciaki nie miały wcale ochoty zostać same w jurcie. Bały się samotności. Bały się
obcego miejsca, nocy i tego, co się mogło czaić w mroku...
- A jeśli ktoś przyjdzie! - Elise pobladła na samą myśl o tym.
- Nikt nie przyjdzie. Kto mógłby się tu zjawić? - Reijo wiedział dobrze, że Elise
pamiętała zbyt wiele. Gdy była maleńka, często pojawiali się źli ludzie - zawsze wtedy, gdy
się ich nikt nie spodziewał. Jasnoniebieskie oczy tej dziewczynki widziały tyle zła.
- Chcemy iść z wami! - powiedział Knut, wypinając pierś do przodu. Starał się
naśladować Reijo we wszystkim.
- Przyjedziemy tu po was - powtórzył Reijo tysięczny raz. - Teraz nie możecie iść z
nami. Czeka nas zbyt długa droga. Na dworze jest zimno. Ciemno. Któreś z was mogłoby się
przewrócić, skaleczyć.
- A dlaczego wy musicie tam iść po ciemku? - Maja zadała pytanie, którego Reijo tak
się bał. Trudno wszak wyjawić gromadce dzieci, że ich opiekun zamierza coś ukraść. - Nawet
nie obejrzycie tej łodzi, Reijo. Na pewno dadzą wam jakąś dziurawą, która spadnie na dno
morza.
- Utonie - poprawił ją machinalnie Reijo. - Ten człowiek jest w domu tylko wtedy,
gdy na dworze jest ciemno - zaczął wyjaśniać, unikając dziecięcych spojrzeń.
- Musicie szybko wrócić. - Tym razem odezwał się Ailo. - Ruszajcie. Ja się nimi
wszystkimi zaopiekuję.
Tego Maja się zupełnie nie spodziewała. To przecież ona była zawsze
najodważniejsza. To ona miała najwięcej śmiałości.
Ś
ciągnęła ciemne brwi. Zmarszczyła nos i w zamyśleniu przygryzła dolną wargę. I
odrzuciła głowę do tyłu. Reijo znał ten gest. Wiedział, po kim mała go odziedziczyła i co on
oznacza.
- Sama się sobą zaopiekuję - rzuciła. - Idźcie sobie. Wcale się nie boimy. Wcale a
wcale.
Mężczyźni poszli.
Reijo czuł się podle. Zdawało mu się, że nie jest godzien zajmować się dziećmi.
Ani własnym, ani cudzymi.
Dopiero po pewnym czasie Reijo odnalazł właściwą ścieżkę, która powiodła ich
poprzez wzgórza do osady. Matti i Santeri kpili z niego:
- Znasz tę okolicę jak własną kieszeń, prawda? Całe szczęście, że nie musimy
podróżować po twojej kieszeni.
Gdy wreszcie natrafił na ścieżkę, wydało mu się, że pamięta każdy leżący na niej
kamień. Prowadził ich całkiem pewnie, choć panowały nieprzeniknione ciemności.
Dotarli do domu położonego na skraju osady. Reijo ominął go szerokim łukiem.
Gdyby w dalszym ciągu szli ścieżką, wpadliby na ścianę tego domu.
- Mieszkaliście tu? - szepnął Matti. - O rany, wy chyba całkiem zwariowaliście! Jak
można zrezygnować z takiego domu! I wplątać się w taką kabałę, w jaką ty i Raija się
wplątaliście.
Reijo mruknął coś pod nosem. Zarówno Matti, jak i Santeri usłyszeli:
- Można tak powiedzieć...
Posuwali się dalej, przez cały czas trzymając się z dala od zabudowań. Poruszali się
najciszej, jak potrafili. Tak, by nikt ich nie spostrzegł. Pojawienie się obcego było w tej
okolicy wielkim wydarzeniem. A gdyby ktoś ich zobaczył tej nocy, mogłaby z tego wyniknąć
prawdziwa awantura.
W milczeniu dotarli do brzegu. Zejście do morza było tu łagodne. Płycizna ciągnęła
się dość daleko. Byli już bardzo blisko łodzi.
- Czy nadeszła już pora wypraw na południe? - zaczął się zastanawiać Santeri.
- Nie - odparł Reijo szeptem. Wydawało im się, że ich głosy odbijają się echem, że
wszyscy ich słyszą. - Mamy wyjątkowe szczęście, że Nils trzyma jedną z łodzi towarowych
na wodzie. Nie wiadomo dlaczego. Uważam, że to prawdziwe zrządzenie losu. Żebym mógł
ją sobie odebrać. Dwie pozostałe zimują przecież na lądzie. Nils nieprędko wybierze się znów
na południe, do Bergen.
Matti miał mokre stopy. Mokre i przemarznięte.
- W jaki sposób dostaniemy się do łodzi? - zapytał. - Ja nie zamierzam tam płynąć!
- Możesz tam dojść, jeśli chcesz - zadrwił z niego Santeri. - Nie sądzę, by woda
sięgała wyżej niż jakieś dwa czy trzy cale ponad twoją głową, zważywszy na twój wzrost...
Reijo przeciął cumę jednej z mniejszych łódek.
- Na razie się niczego nie boją - powiedział, szukając czegoś na dnie łódki. Wydobył
stamtąd parę wioseł. - Od tej pory nie będą tak zostawiać wioseł. Ale dziś nie będziesz musiał
zanurzać się w morzu, Matti.
Wszyscy trzej pospiesznie wsiedli do łódki.
- Czy nie powinniśmy obwiązać czymś wioseł? - Santeri rozejrzał się wokół, otaczały
ich jednak zupełne ciemności. - Żeby nikt nas nie usłyszał. To stłumiłoby pluskanie.
- Na razie jesteśmy po prostu trzema mężczyznami, którzy płyną łodzią - powiedział
Reijo lodowatym, spokojnym tonem. - Wyglądalibyśmy dziwnie dopiero wtedy, gdybyśmy
płynęli łodzią bez plusku wioseł. Na razie wcale nie wyglądamy szczególnie podejrzanie.
Santeri zaakceptował tę odpowiedź. Mattiego oblewały zimne poty. Na razie wszystko
szło gładko. Zbyt gładko. Na pewno zdarzy się jakaś wpadka. Matti wyraźnie to przeczuwał.
Coś się wydarzy. Na razie mają za wiele szczęścia.
Z ciemności wyłoniła się już burta innej łodzi. Podpłynęli do niej z zacienionej strony.
Reijo wiedział, że jest za niski, ale wstał z nadzieją, że znajdzie jakiś punkt zaczepienia na
burcie. Wsparłszy o coś jedną stopę, zaczął obmacywać burtę. Cal po calu. Serce w nim
niemal zamarło, gdy wreszcie dotknął palcami kawałka liny. Chwycił ją czym prędzej,
wiedząc, że nie wypuści jej z ręki za żadne skarby świata. Spłynęło na niego poczucie ulgi.
Tylko po to, by po chwili zniknąć, ktoś bowiem pociągnął za linę z drugiej strony.
- Co się dzieje, u diabła? - Reijo usłyszał swój własny głos. Chwycił się mocno
okrężnicy. Jakieś silne dłonie chwyciły go za ramiona i wrzuciły na pokład. Zapłonęła
latarnia. Światło go oślepiło na tyle, że zamknął oczy.
Bez trudu jednak rozpoznał głos.
- Do diaska. Nie sądziłem, że kiedykolwiek cię jeszcze zobaczę, Reijo Kesaniemi!
Chcesz ukraść moją łódź? Chyba ci się noga powinęła.
To był Nils.
3
Reijo powoli odzyskiwał rezon. W pierwszej chwili pomyślał o zaszlachtowanych
reniferach. Potem o tym, że Matti ma jednak najwięcej rozumu z nich wszystkich. Tyle że
teraz wszyscy razem są pod wozem.
- Witaj, Nils - powiedział, sadowiąc się trochę wygodniej. - Nieźle mnie wystraszyłeś.
- Jakie to ma znaczenie, skoro jesteś zwykłym złodziejem. - Nils oparł się plecami o
burtę. Wystarczyło jedno spojrzenie w dół, by zdemaskować współwinnych.
- Wydaje się wam, że we trójkę dacie sobie radę z tą łajbą? Ona ma wprawdzie tylko
dziesięć wioseł, ale...
- Dobra załoga dałaby sobie radę. - Ponieważ do żeglowania dużą łodzią handlową
trzeba przynajmniej siedmiu osób, Reijo pragnął zdobyć nieco mniejszą. Łodzi na dziesięć
wioseł używano przeważnie tylko do transportu różnych przyrządów rybackich do osad albo
do przewożenia ryb z mniejszych wiosek rybackich porozrzucanych po wybrzeżu.
Nils zaśmiał się ironicznie.
- Tak czy inaczej, mógłbyś wpuścić moich przyjaciół na pokład - odezwał się Reijo.
- Żebyście mnie wrzucili do morza? Za kogo ty mnie masz, Reijo?
Reijo wzruszył ramionami.
- Gdybym miał zamiar to zrobić, sam dałbym sobie radę.
- Przyszedłeś zabrać dziesięciowiosłową łódź? Reijo skinął głową. Nie było sensu
zaprzeczać. Został wszak przyłapany na gorącym uczynku.
- Jest z tobą Raija? - Nie.
- Znalazłeś ją? Reijo ponownie przytaknął. Teraz wiedział trochę więcej o Nilsie niż
przed paru laty. Nils zawsze miał słabość do Raiji. A on niegdyś ślepo mu ufał!
- Nic dziwnego, że nie chciała mieć z tobą do czynienia. Po tym, jak ją potraktowałeś.
- Raiji już nie ma - rzekł Reijo. Tylko na takie kłamstwo było go stać. Nie potrafiłby
powiedzieć, że umarła. Lękał się, że kłamstwo mogłoby stać się prawdą, gdyby je
wypowiedział.
- Nie żyje? - szepnął Nils z przerażeniem.
- Już jej nie ma - powtórzył Reijo, spoglądając na własne dłonie. Dobry Boże, wybacz
mi to, modlił się po cichu.
- Jak to się stało? Kiedy?
- Podczas jarmarku - rzekł Reijo. - A zresztą nie chcę teraz o tym mówić.
- A ty włóczysz się po okolicy i kradniesz łodzie? Reijo westchnął ciężko.
- Nils, opiekuję się piątką dzieci. Jest ze mną jeszcze brat Raiji i nasz przyjaciel,
jedyny dorosły oprócz mnie. Muszę zawieźć martwe ciało tam, gdzie powinno spocząć, i nie
mogę sobie pozwolić na błądzenie po płaskowyżu. Nie znam płaskowyżu, za to dobrze znam
morze i wybrzeże. Owszem, próbowałem ukraść twoją łódź, Nils. A właściwie moją łódź,
jeśli się nad tym dobrze zastanowić. Zrobiłeś wówczas bardzo dobry interes.
- Wieziesz... ją? Nils źle go zrozumiał. Wydawało mu się, że Raija nie żyje i że to jej
ciało wiezie Reijo.
Reijo nie starał się nawet wyjaśnić nieporozumienia. Wiedział, że Santeri i Matti
słyszą każde słowo wypowiadane na pokładzie. Wiedział też, że żaden z nich nie zdradzi
prawdy, jeśli to nieporozumienie ma do czegoś doprowadzić.
- Potrzebuję łodzi - powiedział Reijo zmęczonym głosem. - Ta bardzo nam pasowała.
Myślałem sobie, że zadaszenie bardzo by się przydało ze względu na maluchy.
- I że trzech mężczyzn wystarczy za załogę?
- Nie mogłem przecież sprawić, by było nas więcej, prawda?
- Mam także łódź na osiem wioseł - powiedział z ociąganiem Nils. - Nic
nadzwyczajnego. Jest dość stara, ale nie przecieka. Żagiel jest jeszcze całkiem dobry.
Połatany, ale całkiem niezły. Tylko że przydałby się wam czwarty człowiek do załogi...
- Biorę - zadecydował Reijo. - Biorę wszystko, czym da się wypłynąć na morze.
Reijo spojrzał na Nilsa. Pamiętał, że niegdyś traktował tego człowieka jak
najbliższego przyjaciela. Czas jednak oddala nas od ludzi, choćby nawet wydawało nam się,
ż
e ich dobrze znamy.
- Jesteś mi co nieco winien, Nils. A przede wszystkim jesteś coś winien Raiji. - To
była ryzykowna gra. Ale Reijo patrzył Nil sowi prosto w twarz. Nie miał przecież nic do
stracenia. Zarżnął renifery. Za wszelką cenę potrzebował łodzi. Nie istniało żadne inne
wyjście. Nils spoglądał gdzieś w bok.
- Nie mieszkam w tym domu - powiedział wymijająco. - Nie potrafiłbym tam
mieszkać. Jeśli chcesz wrócić...
- Nie zamierzam wracać - odrzekł Reijo ostro. - Potrzebna mi łódź, Nils. Chcę się stąd
jak najszybciej wydostać.
- ...mógłbyś odzyskać swój dom - dokończył Nils. - Nigdy się tam dobrze nie czułem.
Z tym domem jest coś nie w porządku. Ludzie mówią, że to przez kobietę, która tam kiedyś
mieszkała. Że w tym domu mogą żyć jedynie kobiety. Że tylko Raija mogłaby tam
mieszkać... A skoro ona... - Nilsowi głos się załamał.
- No więc jak będzie z łodzią? - zapytał Reijo bez ogródek. Lękał się, że mu się nie
uda, że prawda wyjdzie na jaw.
Nils podniósł wzrok. Reijo mógłby przysiąc, że na policzkach tamtego zalśniły łzy,
Nils zadbał jednak o to, by przygasić płomień lampy i odsunąć ją od siebie na tyle, by nic nie
zdradzić.
- Dostaniesz tę przeklętą łódź. Nils odwrócił się plecami do Reijo i spuścił z burty
sznurową drabinkę. Reijo czuł, że nogi się pod nim uginają. W okamgnieniu stanął tuż obok
Nilsa. Uśmiechnął się z wysiłkiem i pomachał do Santeriego i Mattiego.
Udało im się szczęśliwie utrzymać mniejszą łódkę tuż przy burcie większej. Na ich
twarzach odmalował się wyraz ulgi, gdy ujrzeli Reijo u boku tego obcego.
Słyszeli większą część rozmowy. Niektóre słowa utonęły wprawdzie w szumie fal i
plusku wody, najważniejsze fragmenty dotarły jednak do ich uszu.
Obaj wstrzymali oddech.
- Do licha, ten to potrafi zachować zimną krew! - mruknął Matti, gdy Reijo schodził
po sznurowej drabince przed Nilsem. - Już myślałem, że związani wylądujemy u najbliższego
lensmana.
- To znaczy w Alcie - oświecił go Santeri. - Wygląda na to, że nasz Kesaniemi wie, o
czym mówi. Zna słabe strony tych, z którymi walczy. Dobrze mieć kogoś takiego po swojej
stronie. Ale ja wciąż jestem zlany potem, Matti, staruszku. I chyba mi nie przejdzie aż do
chwili, w której dostaniemy wreszcie tę nieszczęsną łajbę.
Reijo usiadł, zanim Nils zszedł na pokład. Siedzieli zwróceni twarzami do siebie.
Santeri chwycił za wiosła.
- Steruj, ja będę wiosłował - powiedział Santeri swym śpiewnym norweskim.
Nils wydał lakoniczne komendy, nie odwracając się nawet w stronę Santeriego.
Patrzył przez cały czas na Reijo.
Ośmiowiosłowa łódź nie była jeszcze zwodowana. Nie zobaczyli zbyt wiele w
ciemnościach. Reijo obejrzał jednak łódź, pożyczywszy lampę od Nilsa. Santeri szedł tuż za
nim. Rozmawiali ze sobą szeptem po fińsku. Ku zaskoczeniu Mattiego wcale nie rozmawiali
o łodzi. Pletli jakieś bzdury. Reijo powiedział:
- Mów. Mów, co ci ślina na język przyniesie. Nils nie zna fińskiego. A ja chciałbym
napędzić mu trochę strachu. Zachowuje się jak łaskawca, choć wciska nam tego przeżartego
przez robaki grata. Z pewnością ta stara łajba jest tak kiepska, że sam boi się do niej wsiąść. I
ma nadzieję, że pójdziemy na dno. Niech się przynajmniej trochę spoci, nic mu nie będzie.
- Sądziłem, że jesteś przyzwoitym człowiekiem - powiedział Santeri z wielce
poważnym wyrazem twarzy. - Kto by przypuszczał, ile demonów kryje się za twoim pozornie
dobrodusznym uśmieszkiem, Reijo.
- Łódź jest całkiem w porządku. - Nils sądził, że to zapewnienie wystarczy. Wyrwał
lampę z rąk Reijo. - Wracam do domu. Nie mam czasu na pogaduszki ze złodziejami.
Nils wsiadł do łódki, którą przypłynęli Reijo, Santeri i Matti.
- Bierz, co ci daję, Reijo. Jeśli jutro zniknie łódź handlowa, to twoje życie nie będzie
warte funta kłaków. Będę cię ścigał razem ze wszystkimi mężczyznami z osady. Nie
będziemy pytać wójta o pozwolenie. I nie będziemy zwracać uwagi na prawo. Załatwimy to
po swojemu. I wówczas już nic nie utargujesz.
- Wspaniała! - Reijo poklepał dłonią maszt łodzi podarowanej mu przez Nilsa. - Nie
widziałem takiego cacka od dawna - ironizował. - Gdybym ją zauważył wcześniej, od razu
bym się do niej zabrał.
- Możesz sobie drwić ile wlezie! - uśmiechnął się pogardliwie Nils. - Jak się czujesz,
stojąc znów za sterem, Kesaniemi? Jak się czujesz znów w roli kapitana?
Reijo musnął ster, patrząc w ślad za odpływającą od nich łódką. Poczekał, aż plecy
Nilsa oddalą się na tyle, by ich właściciel nie usłyszał jego słów.
Wtedy się uśmiechnął:
- Dziękuję, całkiem nieźle się czuję w roli kapitana. Całkiem nieźle.
Także Santeri uśmiechnął się od ucha do ucha. Białe zęby błysnęły pośród nocy.
- Rozdzielamy stanowiska? W takim razie ja, Aleksanteri Kilpi, obwołuję się
dziobowym. Będę marynarzem „na oku”. To prawdziwy zaszczyt płynąć z samym kapitanem
Kesaniemi.
- A co ze mną? - chciał wiedzieć Matti, któremu udzielił się zapał towarzyszy. - Czy ja
też nie mógłbym być kimś?
- Możesz być majtkiem pokładowym - powiedział zadowolony Santeri. - Czyli
chłopcem na posyłki. Szczury lądowe nie mogą zajmować wyższego stanowiska.
- Możesz być rufowym - złagodził wyrok Reijo. - Zresztą to nie ma żadnego
znaczenia. I tak nie będziesz wiedział, co robić. Musimy cię wszystkiego nauczyć.
- Ale po tej wyprawie staniesz się marynarzem pełną gębą, mój chłopcze - dorzucił
Santeri.
- Jeśli wrócimy cało z tej wycieczki - stwierdził Matti. Wciąż nie był przekonany, że
ich plan się powiedzie. Niezależnie od tego, co o nim myśleli. - Powinniśmy wziąć tamtą
większą łódź. Podobała mi się o wiele bardziej.
- Patrzcie go - zaśmiał się Reijo. - To ten sam, który na początku nie chciał żadnej
łodzi. A teraz najchętniej żeglowałby prawdziwą łodzią handlową, i to w pojedynkę!
Reijo poklepał chłopca po ramieniu.
- Nils miał rację co do jednego: rzeczywiście jest nas za mało, byśmy dali sobie radę z
łodzią na dziesięć wioseł. Powinno nas być co najmniej pięciu. Pięciu mężczyzn, którzy znają
się na żeglowaniu. Z tą łajbą damy sobie radę, o ile jesteś równie pojętny jak twoja siostra.
Brakuje nam jednego członka załogi. A że ty nie masz pojęcia o marynarskiej robocie, można
powiedzieć, że brakuje aż dwóch. To może być niebezpieczne. A nam naprawdę nie wolno
ryzykować. Dlatego ufam ci ślepo, mój chłopcze. Ufam, że będziesz chciał się uczyć i że się
nauczysz. Matti poczuł, że spociły mu się ręce.
- Postaram się. Najlepiej jak potrafię. Co teraz zrobimy?
- Postawimy żagiel - powiedział Santeri. - Tylko nie wyobrażaj sobie, że to łatwa
sprawa. Choć to jedno z łatwiejszych zadań, które tu cię czekają. Może się zdarzyć, że
będziesz klęczał w lodowatej wodzie i wylewał wodę czerpakiem z dna łodzi, żebyśmy nie
zatonęli. Ręce ci będą mdlały i całkiem opadniesz z sił, ale będziesz musiał wylewać wodę. I
wiele czasu upłynie, zanim nadarzy się okazja, by trochę odpocząć i zejść na ląd...
- Nie strasz chłopaka! - poprosił Reijo. - To będzie ciężka praca, Matti, ale dzięki temu
staniesz się mężczyzną. Po tej wyprawie nikt już nie nazwie cię dzieckiem.
Wiał dość porywisty wiatr, więc gdy po wielu wysiłkach udało im się postawić żagiel,
nie mieli żadnych kłopotów z wydostaniem się z osady. Nie musieli wiosłować.
Przedsięwzięcie było doprawdy ryzykowne, bo choć Reijo znał tu każdą skałę
wystającą z wody i każdą mieliznę, panowały nieprzeniknione ciemności. Ich oczy
przyzwyczaiły się wprawdzie do mroku, ale i tak nie widzieli nic przed sobą.
- Przypuszczam, że nieco dalej jest występ skalny - rzucił Reijo.
- Czułbym się znacznie pewniej, gdybyś wiedział, a nie przypuszczał - zauważył
Santeri.
Reijo nic mu nie odrzekł. Na poły stał, na poły siedział na ławeczce szypra na rufie.
Uważnie wpatrywał się w mrok, przez który płynęli. Polegał jednak głównie na swych
wspomnieniach i doświadczeniach i częściej domyślał się, niż widział, co się przed nimi znaj-
duje. W prawej ręce trzymał drążek steru, połączony z płetwą sterową umieszczoną na stewie
rufowej.
- Nie ma chyba żadnego powodu, żeby żeglować po nocy - denerwował się Matti. -
Siedział na tylnej ławce, zwrócony twarzą w stronę Reijo. Nie miał pojęcia, dlaczego ma
siedzieć właśnie w ten sposób. Nie wiedział, co należy do obowiązków rufowego. Nie
odrywał oczu od pełnej napięcia twarzy Reijo i modlił się w duchu do swego Stwórcy o
szczęśliwe zakończenie tej wyprawy. - Przecież on wie, że mamy łódź - ciągnął Matti, gdy
nikt mu nie odpowiedział. - Nie ukradliśmy jej przecież, tylko dostaliśmy. Nie mamy nic do
ukrycia. To przecież bardzo niebezpiecznie płynąć nocą.
Santeri wisiał niemal na dziobie, wypatrując niebezpieczeństw, o których Reijo mógł
zapomnieć. Pełnił wprawdzie odpowiedzialną funkcję marynarza „na oku”, który był prawą
ręką kapitana, ale wiązała się ona z wieloma niedogodnościami. Właśnie na dziób najpierw
wdzierały się fale i dlatego właśnie członek załogi pełniący tę funkcję bywał najczęściej
przemoczony do suchej nitki.
- Nie byłbym taki pewien, że Nils będzie równie hojny jutro rano, gdy się obudzi -
rzekł ze złością Reijo. - Dziwne, że w ogóle zdecydował się dać nam tę łódź. Przyznam, że
trochę się wystraszyłem. Ale wygląda na to, że nie jest uszkodzona. Sprawia wrażenie
całkiem niezłej łajby...
- Czy to znaczy, że wypłyniemy już tej nocy? Reijo odpowiedział mu krótko i
stanowczo:
- Właśnie. Nie miałbym odwagi tu zostać. Bałbym się tego o wiele bardziej niż
ż
eglugi w ciemnościach.
Rozumiesz? Ale gdy już wypłyniemy z fiordu i popłyniemy czas jakiś wzdłuż lądu,
natrafimy na maleńką zatoczkę, do której powinniśmy zdołać wpłynąć nawet po ciemku. Tam
możemy zaczekać, aż zaświta.
- O ile światło dzienne nie zaskoczy nas w drodze. - Santeri podzielał wprawdzie
obawy Reijo, nie oznaczało to jednak, że zachwycała go perspektywa nocnej żeglugi. Nie był
tchórzem, ale też nie grzeszył taką lekkomyślnością, o jaką go wielu posądzało. Zbyt cenił
sobie życie.
Było już bardzo późno, gdy dotarli do jurty. Mężczyźni sądzili, że dzieciaki dawno
zasnęły, ale się pomylili.
Reijo z uśmiechem zgodził się z Santerim, że nie zaszkodzi im odrobina gorącego
rosołu z renifera z kawałkiem kości do obgryzienia. Na nic więcej nie mieli jednak czasu.
Przepuścił Mattiego i Santeriego przed sobą i nie mógł zrozumieć, dlaczego
zatrzymali się nagle, tarasując mu wejście. Musiał się więc przecisnąć między nimi.
Elise płakała. Oczy miała czerwone od łez i przytulała do siebie maleńką Idę. Knut
pobladł bardzo, ale wciąż trzymał się dzielnie. Wpatrywał się w Reijo tak, jak wierni wpatrują
się w swego Pana.
- Tak się boję - łkała Elise. - Mówiłam im, żeby nigdzie nie szli. Ale nie chcieli mnie
słuchać. A ja bałam się wyjść za nimi. I nie pozwoliłam na to Knutowi...
- Uderzyła mnie - poinformował ich Knut swym cienkim głosikiem. - Tutaj. -
Paluszek chłopca dotknął policzka.
Do Reij o dotarło wreszcie to, co zauważył, zanim Elise otworzyła usta. Maja i Ailo
zniknęli.
Reijo usiadł naprzeciwko Elise. Pogłaskał ją po włosach, po policzku i wziął od niej
Idę. Maleńka spała mocno. Reijo ułożył ją pomiędzy skórami, po czym obrócił się w stronę
Elise.
- Dawno temu wyszli? Zastanów się, Elise. - Policzki dziewczynki drżały, łzy płynęły
ciurkiem. Pociągała nosem i ocierała oczy bez szczególnych rezultatów.
- Kłócili się - załkała. - Kto jest odważniejszy. Prawie się pobili. A potem Ailo się
ubrał. Powiedział, że on ma najwięcej odwagi, bo jest chłopcem. Maja też się ubrała i mówiła,
ż
e wcale nie boi się bardziej niż on...
- I wyszli - dokończył Knut. Przysunął się tak, by być jak najbliżej Reijo. Poczuł się
znacznie lepiej, gdy dłoń opiekuna spoczęła na jego ramieniu. Dzięki temu nie było już tak
okropnie.
- Chcieli was odnaleźć. Tak długo was nie było. Mówili, że wcale się nie boją wyjść
na dwór, chociaż jest tak ciemno.
Matti zacisnął pięści. Czego te dzieciaki nie wymyślą!
- A więc długo już na nas czekaliście? - zapytał Santeri z obawą.
Knut i Elise pokiwali głowami.
- To nic nie znaczy - mruknął Reijo. - Dzieciakom zdaje się, że nie ma cię długo, gdy
idziesz po drewno. Czy to było strasznie dawno temu? Dużo o tym rozmawialiście? Ida spała
już, gdy wychodzili?
Elise pokręciła głową.
- Ida jeszcze nie spała. Reijo, oni wyszli strasznie dawno temu. Znaleźli wasze ślady
na śniegu. Myślę, że poszli w tym samym kierunku co wy... - Łzy znów popłynęły
strumieniami. - Wołałam za nimi, Reijo. Mówiłam, że nie wolno im tego robić, ale mnie nie
słuchali. Pobiegli sobie. Nie mogłam ich zatrzymać! Nie mogłam zostawić Knuta i Idy! Nie
mogłam pozwolić, żeby Knut poszedł za nimi!
- Bardzo dobrze zrobiłaś - pochwalił ją Reijo. - To nie twoja wina. Ani twoja, ani
Knuta.
Reijo podniósł się. Popatrzył na Santeriego i Mattiego. Zatrzymał wzrok na tym
pierwszym.
- Dziś już nie powinieneś wychodzić na mróz. Elise za długo musiała sama opiekować
się dziećmi. Zostaniesz z nią. Ja i Matti pójdziemy szukać Mai i Ailo.
- Jest całkiem ciemno - powiedział Santeri cicho. - Zupełnie tak, jakbyście szukali w
czarnym worku. Reijo przygryzł wargę.
- Znajdę jakieś dłuższe drwa i potnę jedną z moich koszul. Mamy jeszcze trochę oleju.
Zrobimy więc sobie pochodnie. Noc nie trwa wiecznie. W każdym razie nie dla nas, nie dla
dorosłych. Ale gdzieś tam, na wzgórzu, siedzą dwa maluchy, którym noc wydaje się długa jak
wieczność. Oboje z pewnością nieźle przemarzli. Na szczęście ten mały ma sporo rozumu.
Maja też, o ile nie jest w przekornym nastroju...
Reijo wyszedł na dwór. Matti podążył za nim bez słowa, ale czuł, że coś go zmroziło
od wewnątrz. Mimo że miał wciąż mokre nogi i ręce, nie marzł w nie tak, jak w środku.
Dzieciaki potrafią wymyślić najgłupszą rzecz pod słońcem!
Dwoje siedmiolatków spędza samotnie noc na dworze.
Reijo znalazł jakieś wilgotne drwa między nadbrzeżnymi kamieniami. Gdy owijał je
płótnem i nasączał olejem, Matti wykrzykiwał na całe gardło imiona dwojga odważnych
uciekinierów. Obszedł wszystkie pagórki otaczające zatoczkę, ale nikt mu nie odpowiedział...
Po kilku nieudanych próbach pochodnie zrobione przez Reijo wreszcie zapłonęły.
Płomyki drżały bardzo długo.
- Starczy na jakiś czas - stwierdził Reijo. - Zostały jeszcze dwie takie pochodnie i na
tym koniec. Miejmy nadzieję, że zdążymy ich odnaleźć.
- Dokąd mogli pójść?
- Gdzieś daleko - odparł Reijo. - Ta dwójka nie zatrzymałaby się za pierwszymi
napotkanymi kamieniami.
Rozglądali się uważnie w poszukiwaniu śladów na śniegu, nie dostrzegli jednak odbić
niewielkich nóżek. Reijo wypatrywał skrytej w śniegu ścieżki, którą sami nieco wcześniej
poszli.
- Maja prawdopodobnie zauważyła, gdzie zniknęliśmy. I postanowiła pójść za nami.
To w jej stylu.
- I w stylu Ailo - dorzucił Matti. - Nie na darmo są rodzeństwem.
Reijo i Matti ruszyli za dziećmi.
Ś
wiatło rzucane przez pochodnie było dość nikłe, ale na tle nieprzeniknionych
ciemności przypominało blednące gwiazdy. Obaj mężczyźni co jakiś czas zbaczali ze ścieżki,
każdy po innej jej stronie. Rozświetlali ciemności pochodniami i wypatrywali dwóch nie-
wielkich, przyodzianych w skóry ciał. Nie dostrzegli jednak nic poza kamieniami i splątanymi
zaroślami.
Zatrzymywali się i wołali dzieci po imieniu. Nasłuchiwali. Cisza raniła ich uszy aż do
bólu. Nawoływali więc jeszcze raz.
Nadaremnie.
Dotarli już prawie do osady, gdy pochodnie się wypaliły, parząc ich w palce na
samym końcu. Najpierw pochodnia Reijo, potem Mattiego.
Reijo raz jeszcze zawołał dzieci. W odpowiedzi usłyszeli tylko cichy szum morza.
- Czy mogli wpaść do morza?
- Nie oboje - odparł Reijo. - Jedno z nich odpowiedziałoby na nasze nawoływania.
Reijo popatrzył w dół, na osadę. Wiedział, że słychać go doskonale nawet na drugim
jej krańcu. Krzyknął jeszcze raz. Obaj stanęli nieruchomo, nasłuchując. Potem zawołał Matti.
I znów żadnej odpowiedzi.
- Chyba tędy nie poszli - zastanawiał się Reijo. Nie mógł zagłuszyć wątpliwości, ale
musiał podjąć jakąś decyzję. Musiał zaryzykować. Zaufać swemu instynktowi. - A jeśli
ruszyli w złą stronę? Oba brzegi zatoki są bardzo do siebie podobne. Może nie zapamiętali,
gdzie poszliśmy.
- Może spierali się o to... - zamyślił się Matti.
- Mogli wybrać niewłaściwy kierunek.
Pobiegli z powrotem. Matti zajrzał do jurty. Nie zasnął jeszcze nikt oprócz Idy. Cała
trójka siedząca w namiocie przywitała go pełnymi napięcia spojrzeniami.
- Nie znaleźliśmy ich. Ale wydaje się nam, że nie poszli w stronę osady, tylko w
przeciwnym kierunku.
Znowu ruszyli na poszukiwania.
Reijo zaczął już wspinać się pod górę. Zgubił gdzieś rękawice, ale nie czuł zimna.
Matti zapalił drugą pochodnię jeszcze w jurcie. Reijo swoją oszczędzał.
- Dokąd tędy dojdziemy? - dopytywał się chłopiec.
- W góry - odparł Reijo. Jego usta na moment zacisnęły się, tworząc jedną linię. - I na
płaskowyż. Powinno tam być trochę śniegu. A na nim ślady dziecięcych butów, jeśli poszli
tędy.
Matti odniósł wrażenie, że Reijo wie, którędy iść. Prawie się nie zastanawiał, jakby
była tylko jedna droga. I nie potrzebował pochodni.
Ś
nieg sięgał im nieco powyżej kostek. Uszli ledwie kawałek, gdy Reijo padł na kolana
i poprosił Mattiego o pochodnię. Ogień roztopił tu i ówdzie cienką warstewkę śniegu, gdy
Matti pochylił płomień.
Okazało się, że intuicja nie zawiodła Reijo. Dwie pary niewielkich stopek odcisnęły
się na pokrytej śniegiem dzikiej równinie.
- Dzięki Bogu! - wyrwało się Reijo. Drżał cały, gdy się podnosił. Nie odrywał oczu od
łańcuszka małych śladów. - To musi wciąż w niej tkwić jak zadra - powiedział jakby do
siebie. - Nikt by nie przypuszczał, że może cokolwiek pamiętać, a jednak to jakoś w niej
tkwi...
- Co takiego? - zapytał Matti. Zaczął już niemal przypuszczać, że Reijo majaczy.
- Wydaje mi się, że wiem, gdzie mogą być - stwierdził Reijo. - Idź za mną.
4
- Wcale nie wierzę, że tu kiedyś byłaś. - Głos Ailo drżał tak bardzo, że uleciała z niego
zwykła pewność siebie.
- Właśnie, że byłam - odrzekła Maja.
Siedzieli bardzo blisko, w ciemnościach i przenikliwym chłodzie spletli ręce. Żadne z
nich nie chciało puścić drugiego.
A mimo to się kłócili.
- Byłam w tej jaskini. Zapytaj Reijo. On też tu był. Tylko że ja byłam bardzo, bardzo
mała.
- Też coś - parsknął Ailo. - Wcale ci nie wierzę. W każdym razie to nie była ta
jaskinia. Nigdy przedtem tu nie byłaś. Nikt z nas tu nie był.
- Elise uważa, że mieszkaliśmy kiedyś w miejscu, które było bardzo podobne do tego -
oznajmiła Maja. - To mogło być tutaj. Nie możesz mówić, że nie. Mnie się wydaje, że to tu.
- Skąd ty to możesz wiedzieć? Jest tak ciemno, że nic nie widać. Wcale byśmy nie
znaleźli tej jaskini, gdybym nie potknął się o wejście. Nie ty je znalazłaś.
- A jak tu dotarliśmy? To ja znałam drogę.
Ailo nic nie odpowiedział. Nie podobało mu się tutaj. Było ciemniej niż na dworze.
Nie pamiętał, którędy przyszli. Czy on szedł pierwszy, czy Maja. Czy to on siedział teraz
przodem do wyjścia, czy może ona. Maja też tego nie pamiętała.
Zgadzali się tylko co do jednego: muszą siedzieć. Żadne z nich nie miało odwagi
ruszyć w drogę w obawie, by nie pójść w niewłaściwym kierunku. Może ten korytarz się
nigdy nie skończy, może zaprowadzi ich w głąb góry, tam gdzie nikt ich już nie odnajdzie?
- Nie powinniśmy wychodzić - rzekł Ailo tak cicho, że ledwo go było słychać.
- To twoja wina - ostro zareagowała Maja. - To ty pierwszy wyszedłeś.
- Boisz się? - zapytał dziarskim tonem, choć wcale nie czuł się dziarsko. - Założę się,
ż
e się boisz. Dziewczyny są tchórzami. Wystarczy tylko odrobina ciemności.
- Wcale się nie boję! - zaprotestowała Maja. - Wcale a wcale. Ale założę się, że ty
masz stracha. Nie oszukasz mnie, Ailo. Boisz się tak bardzo, że się o mało co nie posikasz.
Ailo postanowił to przemilczeć. Nie musi przecież z nią dyskutować. Jeśli się nie
odezwie, Maja zrozumie chyba, jaka jest głupia. Przecież on się niczego nie boi!
Choć tu jest dość okropnie...
- Czujesz coś w nogach? - zapytała Maja, przerywając ciszę, która trwała co najmniej
tysiąc lat.
- Czuję. - Ailo zdziwił się tym pytaniem. Tak beznadziejnie głupim pytaniem.
- A ja nie czuję - powiedziała Maja. Słyszała, że jej własny głos trochę drży. Bała się.
- Ruszam stopami, ale ich nie czuję.
Ailo odważył się puścić jej rękę. Szukał po omacku stóp siostry, aż wreszcie zacisnął
ręce na kumagach.
- Nic nie czuję - powtórzyła dziewczynka. - Musisz ścisnąć porządnie.
Ailo wymacał palcami wełnę wystającą spod sznurowania.
- Masz turzycę w kumagach?
- Fuj! - Maja skrzywiła się z obrzydzeniem. - Ona tak drapie. Coś okropnego. Mam
dwie pary pończoch. Chciałam założyć jeszcze trzecie, ale się nie zmieściły.
- Taka jesteś głupia, że wcale mi cię nie żal - skomentował Ailo i zabrał się do
rozsznurowywania wilgotnych rzemyków. - Wokół stopy musi być trochę powietrza. Wcale
byś nie zmarzła, gdybyś miała gołe nogi i turzycę w kumagach. Tylko smarkule uważają, że
turzyca drapie.
Maja powstrzymała się od komentarza. To okropne stracić czucie w nogach. Ailo był
Lapończykiem. Zawsze mieszkał w jurcie. Znał się na takich rzeczach...
Chłopiec ściągnął kumagi z jej stóp. Były przemoczone. Przypomniał sobie, że pod
Mają załamał się lód i wpadła do strumienia, zanim on potknął się o wejście do jaskini.
Ailo ściągnął Mai także przemoczone wełniane pończochy. Rzucił je na bok ze
złością. Jak można się zachowywać tak głupio! Położył dłonie na stopach dziewczynki. Były
mokre i zimne. Nie zdołał ich rozgrzać rękami. Sam od dawna marzł w ręce.
Pospiesznie rozpiął pas i wcisnął stopy Mai pod swoje ubranie. Pokryła go gęsia
skórka, gdy lodowate nogi dotknęły jego brzucha, zagryzł jednak zęby.
- Po co to robisz? - Maja nie była już taka pewna siebie jak wcześniej. Inaczej nigdy
nie zadałaby takiego pytania.
- Trzeba powoli rozgrzać twoje stopy. Ty nie możesz przyłożyć ich sobie do brzucha,
więc ja to muszę zrobić.
- Nie mogę ich po prostu rozetrzeć?
- Nie rozgrzeją się w ten sposób - powiedział Ailo. Miał na końcu języka, że przecież
każdy głupi to wie. Ale jakoś to przełknął. - Tak jest dużo lepiej. Trzymać je tuż przy ciele. W
ten sposób najlepiej się rozgrzeją.
Maja zaakceptowała jego wyjaśnienie. Była przemarznięta i przerażona. Ailo z
pewnością także się bał, choć w wielu sprawach orientował się lepiej.
- Myślisz, że przyjdą po nas niedługo? - zapytała. Ailo nie odpowiedział. Oboje
pomyśleli to samo:
jakże głupio postąpili, wychodząc z jurty.
Nikt nie wiedział, gdzie się znajdują. Na dworze było całkiem ciemno. Może zaczną
ich szukać dopiero rano. Może dopiero wtedy ktoś ich znajdzie.
Może wtedy będą już martwi.
Maja wbiła palce stóp w brzuch Ailo. Chłopiec zagryzł wargi, żeby nie krzyknąć.
Poczuł się jak mały dzieciak i zapragnął, by to się wcale nie wydarzyło, by wcale nie zaczęli
się kłócić. Gdyby przestali w porę, nie zabłądziliby.
Gdyby tylko tata był tu z nimi...
Kamień w gardle Ailo zrobił się tak wielki, że o mało go nie udusił. Robił się coraz
większy, sięgał już do żołądka, do miejsca, na którego wysokości Maja trzymała swoje stopy.
Chłopiec z trudem złapał oddech. Całe jego ciało drżało. Z zimna i z płaczu.
Miał przecież o tym nie myśleć... Miał o tym wcale nie myśleć...
Tato nie przyjdzie.
Tato nie żyje.
Rozpłakał się i musiał oddychać ustami, choć coś go kłuło w piersi. Nie potrafił
powstrzymać się od łez, mimo że bardzo tego pragnął. Nie chciał wszak, by Maja pomyślała,
ż
e on się boi. Że płacze ze strachu. Zabrakło mu jednak siły, by tłumaczyć jej prawdziwą
przyczynę.
Maja nic nie mówiła. Na końcu języka miała wprawdzie ostry docinek, ale usta
odmówiły posłuszeństwa, gdy chciała go wypowiedzieć. Pochyliła głowę, splotła dłonie i
ufała, że Reijo nadejdzie wkrótce.
Była taka przerażona.
Zapalili już pochodnię Reijo. Ślady odbijały się wyraźnie od powierzchni śniegu.
Słaby wietrzyk nie zdołał ich zatrzeć.
- Wygląda na to, że się nie myliłem - rzucił Reijo przez ramię.
Pozostawało im jeszcze zejść w dół po stromym zboczu, by dotrzeć do niewielkiego
otworu. U podnóża sporego wzniesienia leżało mnóstwo kamieni, pomiędzy którymi widać
było maleńkie ślady.
Reijo ostatni odcinek drogi pokonał biegiem, pochylił się i zajrzał do otworu w skale.
- Jaskinia? Reijo skinął głową, odgarniając śnieg gołymi rękami.
- Mam nadzieję, że nie weszli za głęboko. Ten korytarz prowadzi do morza. Poziom
wody w jaskini zależy od przypływów i odpływów.
Matti pobladł.
- Skąd oni wiedzieli o tej jaskini? Reijo popatrzył na swego towarzysza.
- Sam chciałbym to wiedzieć, Matti. Maja tu kiedyś była, ale miała wtedy zaledwie
dwa lata. Przeżyła w tej jaskini coś przerażającego i nie powinna tego pamiętać. Nie
rozumiem, jak tu trafili. O ile nie był to zwyczajny przypadek. - Reijo spojrzał w głąb
pieczary. - Wejdę do środka. Ty czekaj tu z pochodnią.
- Idę z tobą. Reijo pokręcił głową.
- Tam jest ciasno. Trzeba się przeciskać. A teraz jest tam jeszcze ciemniej niż zwykle.
Byłem tam kiedyś...
- Reijo wpełzł do środka. Dłonie niemal mu zamarzały, gdy dotykał lodowatego,
nierównego podłoża, ale nie zwracał na to uwagi. Uderzył głową w wystającą skałę i musiał
się jeszcze bardziej schylić, by przedostać się dalej.
Po co wchodzili jeszcze głębiej? Oni także musieli tędy pełznąć. I muszą wciąż tu być.
Nie spostrzegł przecież śladów wychodzących z jaskini.
Reijo dotarł do miejsca, w którym musiał już położyć się na brzuchu, na boleśnie go
uwierających kamieniach. Przez dłuższą chwilę słyszał tylko swój własny przyspieszony
oddech. Leżał spokojnie i nasłuchiwał, aż w ciążącej mu ciszy rozległ się krzyk:
- Reijo? Reijo, tutaj jesteśmy. Usłyszał także łkanie. - Już idę! - krzyknął z ulgą. - Idę.
Jesteście tam oboje?
- Tak. Tak, Reijo. Ale Ailo płacze. Reijo w dalszym ciągu pełzł na kolanach i
łokciach, choć korytarz rozszerzył się i nie był już taki ciasny. Nie miał po prostu czasu się
wyprostować, a poza tym się bał, że nadepnie na dzieci.
Po chwili rzeczywiście natrafił na nie. Siedziały razem. Reijo przytulił je i zapłakał,
kryjąc twarz w ich mokrych włosach. Uczepiły się jego ramion, niemal go przewracając.
Musiał przygarniać je po wielekroć i uspokajać.
- Nie złość się na nas! - błagała Maja. - Nie możesz się na nas gniewać!
- Nie gniewam się. Ale musimy się stąd wydostać. W jurcie czekają na was ciepłe
skóry.
Uszczęśliwiony Ailo pociągnął nosem.
- Maja ma gołe stopy - powiedział. - Nie wiem, gdzie są jej kumagi.
- Zdjęłaś kumagi?
- Teraz czuję własne nogi! - wykrzyknęła Maja. - Już je czuję.
- Zmarzły jej nogi - wyjaśnił Ailo. Chłopiec ukląkł i szukał po omacku. Nie pamiętał,
gdzie rzucił te przeklęte kumagi. - A ja rozgrzałem jej stopy. Ale nie mogę znaleźć kumagów.
- Obciągnij spodnie tak nisko, jak tylko zdołasz - polecił Reijo Mai. - Zrobiłaś to już?
- Tak. Zimno mi.
- Wiem. Ale nie przejmuj się tym. Pełznijcie przede mną. Tędy. Ailo pierwszy. Potem
Maja. Powiedz natychmiast, gdy cię zaczną boleć stopy. Na nic nie czekaj. Jasne?
- Tak, Reijo - odparła potulnie.
- Idziemy. Matti czeka na nas na zewnątrz. Mattiemu wydawało się, że czeka już całą
wieczność.
Pochodnia zmniejszała się coraz bardziej. Nie miał pojęcia, co zrobi, jeśli Reijo nie
wyjdzie z jaskini.
Nagle ich usłyszał.
Najpierw tylko niewyraźny szmer. Potem głos Reijo. Spokojny. Podtrzymujący na
duchu. Wreszcie w otworze pojawiły się dwie małe dłonie i poszarzała buzia. Matti z radości
omal nie upuścił pochodni. Opanował się jednak i umieściwszy pochodnię między dwoma
kamieniami, wyciągnął Ailo z jaskini i mocno go przytulił. Ramiona chłopca zacisnęły się
wokół szyi Mattiego. Po chwili Ailo pociągnął nosem i wydostał się z objęć chłopaka.
- Musisz wyciągnąć stamtąd Maję. Ona ma gołe nogi. Matti wziął na ręce
dziewczynkę, która ukazała się w otworze. Maja lała łzy strumieniami. Była tak prze-
marznięta, że Matti czym prędzej ściągnął kurtkę i otulił nią dziewczynkę, ale nawet to nie
powstrzymało drżenia jej wątłego ciałka.
Na końcu z jaskini wydostał się Reijo. Stracił czapkę, ale na szczęście był cały i
zdrowy. Maja od razu wyciągnęła ku niemu ręce, a Reijo bez słowa wziął ją z ramion
Mattiego i przytulił.
- Pójdę sam - powiedział dziarsko Ailo. - To mnie najlepiej rozgrzeje. Weź tylko
pochodnię, Matti. Ja dam sobie radę.
Matti nie mógł powstrzymać się od uśmiechu. Chwycił pochodnię i przepuściwszy do
przodu Reijo z Mają, starał się oświetlać im drogę. Wyciągnął rękę do chłopca.
- Ale możesz chyba trzymać mnie za rękę, bracie? Na to odważny maluch przystał.
Dopiero późną nocą Reijo zdołał ściągnąć z siebie ubranie. Uciekinierzy potrzebowali
sporo czasu, by się uspokoić. Najpierw musieli opowiedzieć o wszystkim, wysuszyć się i
rozgrzać, zjeść coś. A gdy już wreszcie położyli się na skórach, wciąż nie mogli się opędzić
od niedobrych myśli.
Ailo poruszył Reijo prawie do łez. Chłopiec chwycił wielką dłoń opiekuna obiema
rączkami i spojrzał mu prosto w oczy.
- Lubię cię - powiedział, uśmiechając się zupełnie tak jak Mikkal, z prześwietloną
ciepłem twarzą. - Lubię cię prawie tak samo jak tatę.
Reijo w wielkiej ciszy trawił to wyznanie. Ailo jednak jeszcze nie skończył.
Podciągnął skórę, którą był przykryty, aż pod brodę. Wciąż patrzył prosto w oczy Reijo. I,
szlochając, zapytał:
- Teraz... gdy tato... nie żyje... może mógłbyś być moim tatą?
Reijo musiał zamrugać kilkakrotnie oczami i przełknąć ślinę, zanim zdołał coś
powiedzieć. Ścisnął chłopca za rękę, poczochrał jego niesforne włosy.
- Oczywiście, Ailo, mój chłopcze. Mogę być twoim tatą tak długo, jak długo będziesz
tego pragnął.
Ailo uśmiechnął się uszczęśliwiony i zasnął, trzymając opiekuna za rękę. Gdy Reijo
uwolnił swą dłoń z uścisku chłopca i ponownie przełknął ślinę, uświadomił sobie, że ta
obietnica nakłada na niego jeszcze większą odpowiedzialność. Chodziło tu o coś znacznie
poważniejszego niż o doraźne uspokojenie małego chłopca.
Obietnica złożona dziecku waży równie wiele, co obietnica złożona dorosłemu. A
może nawet więcej, bo przecież dziecko pokłada w niej znacznie większą nadzieję.
Takich słów nie rzuca się na wiatr.
- Wygląda na to, że od tej chwili masz syna - uśmiechnął się Santeri.
Rozmowa Reijo z Ailo wywarła na nim duże wrażenie. Po raz pierwszy w życiu zadał
sobie pytanie, jak to jest mieć dziecko. Jak to jest być ojcem.
- Nie wyruszymy w drogę tej nocy - powiedział Reijo sucho i wyciągnął gołe stopy
bliżej ciepłego paleniska. - Och, czegóż to dzieci nie potrafią!
Okrzyk wyrwał mu się prosto z serca. Był całkiem wyczerpany i roztrzęsiony ze
zmęczenia, głowa wprost mu pękała, a w oczach czuł piasek. Trwoga, która zawładnęła Reijo,
gdy wróciwszy do jurty nie zastali w niej Mai i Ailo, do tej pory go nie opuściła. Teraz
pomieszała się z radością i ulgą, którą poczuł, gdy odnaleźli dzieci. Wszystko to sprawiło, że
ogarnął go przedziwny nastrój.
Miał ochotę płakać i śmiać się, niewiele brakowało, a szalałby z wściekłości,
jednocześnie zaś był bliski wybuchnięcia niepohamowanym śmiechem, miał ochotę tańczyć z
twarzą zwróconą ku niebu, czuł się wolny i szczęśliwy, a jednocześnie paraliżowała go
trwoga, która przecież powinna była już ustąpić.
Potrzebował przede wszystkim snu. Sen jednak nie nadchodził.
- Jak długa podróż nas jeszcze czeka? - zapytał Santeri. - Kiedy dotrzemy do miejsca,
w którym zimują krewni Mikkala?
- Mniej więcej za tydzień. A jeśli wiatry nam będą sprzyjać, to jeszcze szybciej.
Gdybyśmy dalej podróżowali lądem, potrzebowalibyśmy co najmniej dwóch tygodni. I kto
wie, co mogłoby się wydarzyć...
Wszyscy rozumieli, co Reijo ma na myśli.
- Powinieneś się przespać - powiedział Matti. - Jesteś najważniejszy. Bez ciebie
nigdzie nie dotrzemy.
Reijo dobrze o tym wiedział.
- Jesteś zmęczony? - spytał Mattiego.
- Zmęczony, ale nie śpiący - chłopak uśmiechnął się krzywo. - Czuję się tak, jakbym
zaraz miał zemdleć. Ale zasnąć nie potrafię.
- Właśnie - westchnął Reijo. Ułożył się tak, że stopami sięgał niemalże rozżarzonych
kamieni, które otaczały palenisko.
W końcu jednak zasnął w takiej właśnie pozycji. Obudził się dopiero wtedy, gdy ogień
już całkiem wygasł. Zmarzły mu stopy.
Wszystkie mięśnie mu zdrętwiały, mimo to zmusił się, by usiąść i rozbudzić
całkowicie. Przez otwór w dachu dojrzał, że niebo przybrało nieco jaśniejszą, szarawą barwę.
Po cichutku, by nie obudzić pozostałych, rozniecił ogień, wykorzystując resztę drew.
Potem ubrał się i wyszedł powitać budzący się dzień.
Całe ciało bolało go przy każdym ruchu, ale Reijo się przemógł. Pociągnął sanie bliżej
brzegu i zaczął je rozładowywać. Nie mogli sobie pozwolić na pozostawienie czegokolwiek,
co ze sobą wzięli.
Dwie pary sań wniósł na pokład. Sanie, na których leżało ciało zmarłego, i te, które
opróżnił w pierwszej kolejności.
Na dnie łodzi mogła pojawić się woda, dzięki saniom zaś maluchy będą w stanie
przetrwać suche i zdrowe. Trzeba będzie usadzić je nieco wyżej i opatulić. Nic innego nie da
się wymyślić.
Dlaczego nikt nie wpadł na pomysł, by również na mniejszych łodziach budować
zadaszenie? pomyślał. Wiedział jednak, że zazwyczaj nikt nie zabiera dzieci w podróż taką
łajbą.
Reijo ładował bagaże na pokład równie starannie i ostrożnie jak wówczas, gdy
wyruszał na połów. Równie porządnie.
Na lądzie pozostało tylko to, co znajdowało się w jurcie. Niebo przybrało już barwę
dymu.
Santeri uchylił zasłony namiotu i wyszedł na dwór. Pokręcił rudą głową.
- Musisz robić to sam? Mogłeś nas przecież obudzić.
- Może i tak. Ale potrzebowałem trochę samotności. Czasami muszę być sam. A w
najbliższych dniach nie będę miał raczej okazji. Można powiedzieć, że już jesteśmy w drodze.
Santeri zapatrzył się w punkt, w którym fiord spotykał się z otwartym morzem.
Ogarnęło go podniecenie. Morze nie powinno w ten sposób kusić człowieka
urodzonego w głębi lądu, a jednak kusiło go.
- Jesteśmy w drodze - potwierdził.
5
Raija również była w drodze. Zacisnąwszy dłoń na relingu sterburty „Sankt Nikołaja”,
spoglądała na ostatni widoczny fragment wybrzeża Ruiji, której miała nie oglądać przez długi
czas.
A wszystko mogło się potoczyć inaczej. Raija wiedziała o tym doskonale i zagryzając
zęby, starała się nie wspominać ostatnich wydarzeń.
Krajobraz wyglądał równie mało pociągająco jak ostatnim razem, gdy Raija
opuszczała te strony.
Zmusiła się, by spojrzeć na kamienne wzgórze, na którym leżała twierdza Vardohus.
Zdołała to uczynić tylko dlatego, że doświadczyła znacznie większego bólu niż ten,
który jej zadano w tamtym miejscu.
Utrata Mikkala bolała ją bardziej niż to, co przeżyła w Vardohus. Koszmarne sny o
lochach więziennych nie miały jednak jej opuścić tylko dlatego, że znów ujrzała twierdzę.
Raija rozumiała, że to nie stanie się tak łatwo.
Poczuła się jednak silniejsza, gdy spojrzała w stronę Vardohus z podniesionym czołem
i szeroko otwartymi oczami.
Mdłości, które mogły powrócić wraz ze wspomnieniami, nie powróciły. Tym razem
zdołała je pokonać. Nadejdzie dzień, gdy będzie na tyle silna, by przywoływać wspomnienie
po wspomnieniu i długo je rozpamiętywać, by wreszcie się od nich uwolnić. Nie tyle
zapomnieć, ile doprowadzić do tego, by nie sprawiały jej za każdym razem tyle bólu.
Na razie uczyniła jeden krok w tym kierunku.
Nadejdzie dzień, w którym w ten sam sposób będzie umiała wspominać Mikkala.
Stanąć w miejscu, w którym z nim była, i odtwarzać sekundę po sekundzie z podniesionym
czołem.
Będzie to o wiele trudniejsze. I nie nastąpi zbyt prędko.
Do tego trzeba bowiem znacznie więcej. Na to jej teraz nie stać.
Raija zadrżała na wietrze. Próbowała spojrzeć w głąb fiordu Varanger, choć wiedziała,
ż
e czyni to nadaremnie.
Mikkala tam przecież nie było.
Reijo nie wyruszyłby tak pospiesznie, nie w środku zimy. Zaczekałby do wiosny. Taki
jest przecież rozsądny.
Mikkal z pewnością w dalszym ciągu pozostaje na półwyspie. Daleko, daleko na
zachodzie...
Mikkal...
Nie. Tylko jego ciało. Skorupka, która go otaczała. Która otaczała jej Mikkala...
Jej Mikkal nie żyje.
Nie ma go.
Zamknęła oczy z bólu. Znów zaatakowały ją nudności. Nudności i ból. Nie!
To był krzyk z głębi duszy.
On nie mógł odejść. Nie mógł odejść na zawsze. Raija nie potrafiła tego znieść. Sama
myśl o tym była nie do wytrzymania. Natychmiast ją dławiła.
Pochyliła się nad wodą, trzymając się mocno relingu. Paznokcie wbiła w drewno, jak
tyle razy przedtem.
Wymiotowała tak długo, aż nic w niej już nie pozostało.
Mikkal odszedł, ale ona nie straciła go na zawsze. Kusiły ją kojące myśli o życiu po
ż
yciu. O życiu po śmierci.
Nigdy przedtem nie potrzebowała tego tak bardzo jak teraz.
Nie potrafiła jednak o tym myśleć. Nawet jej wyobraźnia nie sięgała tak daleko.
O wiele łatwiej przychodziło jej wplatanie Mikkala w piękne wizje. Wizje równie
mgliste i podobne do snu jak teraz jej myśli. Raija chciała wierzyć, że to, co żyło w Mikkalu,
to, czym on w istocie był, wciąż żyje. I że może wciąż przynosić jej radość, choćby poprzez
polne kwiaty, które tak kochała, poprzez letni wiatr...
Pragnęła wierzyć, że Mikkal jest częścią zorzy polarnej.
To było jej najgorętsze pragnienie.
Pewnego dnia, gdy i po niej zostanie na ziemi tylko pusta skorupka, spotkają się znów
na niebiańskim moście światła. Nie jako ludzie, lecz jako duchy. W postaci, której na razie
nie da się nazwać. Nie przywykła jeszcze do tych myśli. Nigdy przedtem nie rozmyślała o
ś
mierci. Śmierć była czymś niezmiernie odległym.
Bardzo pragnęła, by te marzenia się spełniły. By śmierć nie odebrała jej Mikkala na
zawsze. By ich ponowne połączenie było tylko kwestią czasu.
I cierpliwości. Takie myśli inni mogli uznać za szaleństwo, Raija więc nie dzieliła się
nimi z nikim.
Tym „nikim” był oczywiście Jewgienij. Tylko z nim mogła w ogóle rozmawiać. Bała
się jednak, by nie zaczął się z niej śmiać.
A ona musiała w coś wierzyć. Gdyby ktoś zniszczył tę osnowę, którą sobie stworzyła,
nie pozostałoby jej zupełnie nic.
Zostałaby sam na sam z żałobą, której nie umiałaby znieść bez osnowy tych marzeń.
Raija splunęła prosto do morza.
Barentsewo Morie, tak je nazywał Jewgienij. Morze Barentsa. Po fińsku Jaameri.
Barentsewo Morie, powtórzyła Raija. Nie zabrzmiało to dokładnie tak samo, jak w ustach
Jewgienija, zabrakło rytmu i śpiewności.
Raija obawiała się, że zanim zacznie rozmawiać w języku Jewgienija, będzie
potrzebowała wielu godzin nauki. Znała nazwy wszystkich części i przyrządów okrętowych.
Nauczyła się zwrotów grzecznościowych. Zachwycało ją brzmienie i melodia rosyjskiego.
Bardzo pragnęła, by ten język stał się jej własnym, i wkładała wiele wysiłku w to, by słowa w
jej ustach brzmiały tak samo, jak wymawiał je jej nauczyciel.
- Nie powinnaś tu stać. - Jewgienij zszedł już z mostku kapitańskiego. Objął ją
ramieniem, ona zaś dopiero wtedy uzmysłowiła sobie, że marznie. - Znów cię męczyły
nudności. - To nie było pytanie, ale stwierdzenie. - Widziałem, moja droga. Mówiłem
przecież, że nie powinnaś się wysilać. Nie powinnaś wychodzić na pokład. Kiepsko to
znosisz.
- Nie jestem taka wątła, jak ci się wydaje - zaprotestowała. Odgarnęła włosy z twarzy.
- Musiałam tu przyjść, Jewgienij. Musiałam popatrzeć...
Raija wskazała głową oddalający się ląd.
Jewgienij zrozumiał. Ostatni skrawek Ruiji. Vardo.
- Już sobie popatrzyłaś, mój aniele. - Pieszczotliwe określenie, którym nazywał ją w
myślach, wyrwało mu się całkiem bezwiednie. Wypowiedział je tak naturalnie, że Raija nie
zwróciła na nie uwagi. Stosunki między nimi były tak ciepłe i przyjacielskie, że odczytała to
zupełnie inaczej, niż powinna.
Jewgienij napomniał sam siebie w duchu.
- Teraz możesz wejść do kajuty - powiedział swobodnie. - Nie mogę jednocześnie
prowadzić statku i martwić się o ciebie. Zejdź z pokładu i zajmij się lekcjami!
- Rozkaz kapitana? - zapytała. Jewgienij przytaknął z powagą:
- Rozkaz. - Popatrzył na nią nieco dłużej, niż powinien. - Raiju, dziecko moje, jesteś
szczuplejsza niż wtedy, gdy wsiadałaś na pokład. A dobrze wiemy, że i wtedy byłaś bardzo
chuda.
- Nie zniknę tak prędko - Raija uśmiechnęła się blado. - Nie jestem taka chuda...
- Nie straciłem jeszcze oczu - przerwał jej Rosjanin. - Zwłaszcza gdy w grę wchodzi
piękna dziewczyna...
Raija i Jewgienij mieszkali w tej samej kajucie. Nie było innego wyjścia. Marynarze
mieli całkiem fałszywe przekonanie o tym, co łączyło tych dwoje.
- Gdy się zabiera na pokład taką kobietę jak ty z mężczyznami, którzy od dawna nie
widzieli żadnej dziewczyny, nie wystarczy im przykazać, by trzymali ręce z dala od niej -
tłumaczył jej Jewgienij. - Żaden z nich nie tknie jednak kobiety kapitana.
Raija i Jewgienij rozmawiali o najróżniejszych sprawach. Raija wiedziała, że niewiele
zdoła ukryć przed Rosjaninem.
- Będę wyglądać trochę lepiej, gdy zsiądę na ląd. - Na jej twarzy pojawił się cień
uśmiechu. - Ludzie tacy jak ja nie są stworzeni do życia na morzu. Chorujemy od tego.
- Cierpisz na wyjątkowo paskudną chorobę morską - orzekł Jewgienij. - Zazwyczaj
objawy ustępują po pewnym czasie.
- Mnie przejdzie dopiero wtedy, gdy zsiądę na ląd - zapewniła go Raija. - Jak
nazwałeś następną krainę, którą zobaczymy?
Jewgienij nie mógł się powstrzymać od uśmiechu. Raija bardzo łaknęła wiedzy. Nie
było rzeczy, o którą by nie zapytała. Pytała tyle razy, ile potrzebowała, żeby zapamiętać.
- Połuostrow Rybaczij - powiedział Jewgienij. I znów się uśmiechnął, gdy Raija
powtórzyła jego słowa tak, jakby smakowała jakieś nowe danie, danie wyborne i smakowite. -
Zdaje się, że moja przepowiednia się spełni - stwierdził Rosjanin, otwierając jej drzwi do
kajuty.
- Jaka przepowiednia?
- Że będziesz mówić po rosyjsku jak rodowita Rosjanka.
Raija lubiła pochwały, ale nie przyjmowała ich bezkrytycznie.
- Może mam zdolnego nauczyciela? - spytała. - A może będzie mi to bardzo
potrzebne, może będę musiała mówić po rosyjsku tak, jakby to był mój język ojczysty.
Jewgienij rozłożył ramiona:
- Na to nie mogę ci odpowiedzieć, mój aniele. Nie codziennie snuję przepowiednie.
Całe popołudnie Raija spędziła w samotności. Większość dni tak właśnie wyglądała.
Jewgienij przebywał na pokładzie nieco dłużej, niż powinien. Należał do osób, które czują się
niezastąpione albo mają pracę we krwi.
Do Jewgienija pasowały oba określenia. Po śmierci Aleksieja pozwolił, by całkowicie
pochłonęła go praca.
Trudno mu było zmienić teraz ten rytm.
Raija wiedziała, że chętnie by to uczynił specjalnie dla niej. Zauważył przecież, że ona
nie czuje się najlepiej, spędzając tyle godzin samotnie. Okazywał jej zresztą tyle troski, że
Raija pragnęła wyrazić swoją wdzięczność jeszcze wyraźniej.
Jewgienij wskoczyłby dla niej w ogień.
Wieczorami miał trochę wolnego czasu. Wówczas rozmawiali. Jedli wspólnie kolację.
Milczeli razem. Wtedy też Jewgienij udzielał jej lekcji rosyjskiego.
Raija czekała na te lekcje. Stanowiły miłą odmianę w jej monotonnym trybie życia.
Jewgienij dość wcześnie chodził spać. Często brał wachtę o świcie. A że dzielili
kajutę, Raija nie mogła siedzieć przy zapalonej lampie, gdy on spał. Kładła się równie
wcześnie, wstawała zaś chwilę po nim. Dnie dłużyły się jej niemiłosiernie...
Gdy pewnego razu Rosjanin wsunął głowę przez drzwi kajuty nieco później niż
zazwyczaj, pomyślała, że wreszcie zamierza odpocząć już po pracy.
Myliła się jednak. Wyglądał na zmęczonego i z pewnością był zmęczony, ale ukrywał
to najlepiej, jak potrafił.
- Strasznie wieje - rzekł, przekładając przez próg kajuty jedną tylko nogę i
przytrzymując drzwi ręką. - Zdaje się, że zmierzamy prosto w obszar, na którym panuje
sztorm. Próbujemy zmienić kurs, może to poprawi naszą sytuację. Niewykluczone, że
będziemy się trzymać bliżej brzegu.
- Nie powinieneś się przemęczać - zauważyła Raija, choć wiedziała, że robi to
nadaremnie. Jakby rzucała grochem o ścianę.
- Poradzę sobie - uspokoił ją. - Chciałem tylko powiedzieć, że nie powinnaś stąd
wychodzić. Jeśli zacznie jeszcze silniej wiać, to pod żadnym pozorem nie wolno ci wychodzić
na pokład. Nie chciałbym, żeby cię stamtąd zmiotło. Jeśli będziesz wymiotować, rób to
gdziekolwiek. Na przykład do samowara!
Raija uśmiechnęła się.
- Zrozumiałam polecenie, kapitanie. Pod żadnym pozorem nie wyjdę na pokład
podczas sztormu.
- Nikt tu nie mówił o sztormie - próbował ją uspokoić.
- Nie przyszedłbyś tu przecież, gdyby chodziło tylko o trochę silniejszy wiatr -
zauważyła Raija trzeźwo. - Wystraszyłeś mnie wystarczająco. Wracaj na swój kapitański
mostek, zmień kurs i popłyń ze mną na spokojniejsze wody!
- Działasz na mnie równie orzeźwiająco jak sztorm z północnego zachodu, Raiju! -
Jewgienij puścił do niej oko i zniknął.
Raija nie była tego taka pewna. Nie czuła się najlepiej. Po paru godzinach
komplement nabrał w jej oczach innego sensu.
Wcale nie uważała, że sztorm z północnego zachodu jest orzeźwiający.
Był okropny.
Siedziała na koi, otulona kocem, opierając plecy o schowek, a nogi o brzeg koi. Oczy
miała mocno zaciśnięte, wolała bowiem tylko czuć, jak wszystko się kołysze i przechyla
gwałtownie, niż patrzeć na to.
Są w życiu chwile, gdy mrok jest błogosławieństwem.
Cały czas słyszała morze. Ryk, który ranił jej uszy. I złowieszcze skrzypienie. Raija
przyłapała się na rozmyślaniach o solidności „ Sankt Nikołaja”.
Podczas wielu lat spędzonych w Ruiji nie słyszała o zatonięciu rosyjskiego statku,
choć przecież musiało się to czasem zdarzać. „Sankt Nikołaj” nie był z pewnością
najnowszym i najlepiej wyposażonym statkiem, który przemierzał trasę między Norwegią a
Rosją.
Raija czuła każdy cios, który morze zadawało jego burtom, on zaś za każdym razem
jakby coraz bardziej kapitulował. Wystarczy dostateczna liczba takich ciosów...
Wszystko to jednak było grą żywej wyobraźni Raiji. Żaglowce takie jak „Sankt
Nikołaj” budowano przecież z myślą o tej trasie. Ma się rozumieć, że były solidne. Czy
Jewgienij ryzykowałby własne życie i życie załogi?
A zresztą to pewnie nie jest prawdziwy sztorm. Raija nigdy nie przeżyła sztormu na
morzu. Nie płynęła też przy porywistym wietrze, nie miała więc żadnej możliwości
porównania.
Wrodzony lęk przed wielką wodą sprawiał zapewne, iż wyolbrzymiała zjawiska, które
były całkiem normalne.
Jewgienij będzie się później nieźle bawił jej opowieścią o tym, co sobie wyobrażała, i
o tym, jak bardzo pobladła... Przez jakiś czas wszystko wydawało jej się nawet do zniesienia.
Raija siedziała i nasłuchiwała.
Rzeczywiście zrobiło się całkiem cicho. Dał się słyszeć tylko całkiem przyjazny plusk
wody o burty.
Już po wszystkim?
To zbyt piękne, by mogło być prawdziwe. Trudno to w ogóle nazwać sztormem. Jeśli
już jest po wszystkim, to niepotrzebnie się bała.
Odpowiedź nadeszła nader szybko.
Raija nie zdołała nawet odetchnąć z ulgą.
Po chwili ogarnęło ją poczucie, że toną. I że będą tak tonąć przez całe wieki.
Cisza była wręcz nie do zniesienia.
Raija skrzyżowała ramiona, jakby chciała utulić samą siebie. Rozejrzała się po
kajucie. Lampa zamrugała i zgasła.
Czy właśnie tak się idzie na dno? Czy o to chodzi? Czy statek zawsze tonie w ciszy?
Raija nie znała odpowiedzi na te pytania.
Jewgienij prosił, by została w kajucie, by nie opuszczała jej pod żadnym pozorem.
Nie chciał chyba jednak, by siedziała pod pokładem, jeśli statek rzeczywiście idzie na
dno?
Dlaczego nie słychać żadnych głosów?
Dlaczego nikt nie krzyczy? Czy nie ma tam już nikogo żywego?
Do kajuty jak dotąd nie zaczęła się wdzierać woda. Może jednak trzeba trochę czasu,
by to się stało.
Raija wiedziała doprawdy niewiele na temat morza i statków.
Wydawało jej się, że „Sankt Nikołaj” tonie już całą wieczność.
Wtedy zaczęło się wszystko od nowa.
Raija spadła z koi. W szafce zabrzęczało szkło, choć przecież każda szklanka stała w
osobnym otworze.
Raija poczuła się tak, jakby miała uszy zalepione watą. Tylko pogłos tego wielkiego
huku dźwięczał w jej głowie.
Najprawdopodobniej leżą już na dnie.
Ale wszystko w dalszym ciągu się kołysało. Unosiło się po to, by spadać i spadać
równie długo jak poprzednim razem.
Raiją rzucało od ścianki do ścianki i czuła, że jest posiniaczona na całym ciele. Nie
oberwała w ten sposób od czasów, gdy Hans Fredrik Feldt zaszczycił ją swą wizytą w lochu
czarownic w twierdzy Vardohus!
Czy istnieją fale zdolne spowodować coś takiego?
Najwyraźniej tak!
Między dwiema następnymi falami Raija próbowała wysunąć szufladę z komody.
Przed kolejnym uderzeniem zdołała tylko zaczepić o coś palce.
Tym razem rzuciło ją na komodę.
Przywarła do tego mebla z całej siły. Nie wątpiła, że teraz walczy o życie.
Czegoś takiego nie da się przeżyć. To zbyt straszne, zbyt przerażające.
Nigdy nie przypuszczała, że siły natury mogą być tak potężne. Przetrwała niejedną
zimową burzę na płaskowyżu, gdy śnieg i wiatr jednoczyły swe siły, by rozpętać istne białe
piekło.
Nie sądziła, że może być coś jeszcze gorszego.
Teraz zmieniła zdanie, choć przecież ona siedziała pod pokładem.
Wolała nawet nie zastanawiać się nad tym, co też się dzieje tam na górze.
Czy Jewgienij i jego marynarze wciąż są na pokładzie?
Może została całkiem sama na tym statku...
Nie wolno tak myśleć!
Płakała i modliła się, gryzła palce aż do krwi, by nie krzyczeć, gdy „Sankt Nikołaj”
mierzył się z kolejną falą.
Fale nie wydawały się jej już tak niesamowicie wysokie, ale dla Raiji, która potwornie
się bała, nie miało to już żadnego znaczenia.
Nawet łagodne kołysanie przyprawiłoby ją o drżenie serca.
Raija wczepiła się w komodę resztką sił. Znów zacisnęła powieki i płakała z
przerażenia.
Nagle nieoczekiwanie statek prawie znieruchomiał. Zapanowała wielka cisza, jakby
sztorm rozegrał się tylko w wyobraźni Raiji.
Raija przez dłuższą chwilę leżała nieruchomo, nim ośmieliła się uwierzyć, że jest już
po wszystkim. Podejrzliwie czekała na następną falę, która rzuci ją na ściankę komody.
Nic takiego się jednak nie wydarzyło.
„Sankt Nikołaj” z Archangielska kołysał się w normalnym rytmie. Raija zwilżyła
wargi językiem i poczuła smak krwi. Usta były spuchnięte tam, gdzie się sama ugryzła.
Oczy zaczęły ją swędzieć. Potarła je. Zdawało jej się, że twarz również ma spuchniętą.
Z wielką ostrożnością wstała. Dobry Boże, ależ oberwała!
Zaczęła szukać lampy, znalazła jednak tylko odłamki szkła. Poza tym i tak nie miała
pojęcia, gdzie jest oliwa. Może i dobrze, że nie zobaczy, jakie szkody sztorm wyrządził w tej
kajucie i jak poturbował jej ciało. Raija czuła, że wygląda potwornie.
To jednak nie miało znaczenia.
Jewgienij nie pozwolił jej opuszczać kajuty. Raija jednak uznała, że ma prawo się
dowiedzieć, co się stało z nim i z jego załogą.
Naciągnęła jedną z kurtek Jewgienija, zarzuciła na nią własną pelerynę. Potem
otworzyła drzwi i po omacku szukała drogi przez ciemny korytarz. Znalazła drabinę i zaczęła
się wspinać.
Luk był zamknięty, a ona nie miała siły go otworzyć.
Stukała więc, sprawiając jeszcze więcej bólu swym obolałym dłoniom. Niemal straciła
głos, nim wreszcie ktoś ją usłyszał.
Jeden z marynarzy odsunął pokrywę luku.
Przemoczony do suchej nitki człowiek powiedział coś do niej w locie. Raija nic nie
zrozumiała, a on zniknął, zanim zdołała znaleźć odpowiednie słowa i poprosić go, by
powtórzył to powoli i wyraźnie.
Wdrapała się na pokład.
Wszystko wyglądało znacznie lepiej, niż sobie wyobrażała. Oczami duszy widziała już
połamane maszty, poszarpane na strzępy żagle i ładunek porozrzucany po pokładzie.
Panował tu wprawdzie chaos, ale wedle jej oceny sytuacja powinna wrócić do normy.
Rosyjskie statki są zatem znacznie solidniejsze, niż przypuszczałam, stwierdziła Raija,
stawiając parę chwiejnych kroków w stronę relingu.
Dopiero wówczas dotarło do niej, że większość marynarzy zebrała się w jednym
miejscu.
Chłopak, który pomógł jej otworzyć pokrywę, opuścił na chwilę tę grupkę, po czym
natychmiast do niej wrócił.
Na pokładzie panowała zastanawiająca cisza. Marynarze mówili niewiele.
Jewgienij.
Gdzie jest Jewgienij?
Raija rzuciła okiem w stronę mostka, ale tam stał sternik, przemoczony do suchej
nitki, blady i posępny.
Co ten marynarz powiedział? Dlaczego nie nauczyła się lepiej rosyjskiego?
Raija nerwowo przełykała ślinę, podchodząc do gromadki mężczyzn. Marynarze
rozsunęli się, gdy się zbliżyła, zupełnie tak, jakby roztaczała wokół siebie jakiś magiczny
czar.
Raija wreszcie zrozumiała, co marynarz chciał jej powiedzieć. Nie znała wprawdzie
jego języka, ale teraz zrozumiała go doskonale.
Jewgienij leżał nieruchomo na pokładzie. Po jego prawej stronie powiększała się
ciągle kałuża krwi.
Gdy Raija uklękła koło rannego, zorientowała się, skąd płynie ta krew.
Jewgienij miał prawie oderwane ramię. Umierał.
Raija, nie zastanawiając się, przystąpiła do działania. Zacisnęła obie ręce na tym
ramieniu i dzikim spojrzeniem ogarnęła stojących dokoła mężczyzn.
- Macie zamiar tak stać? - krzyknęła gniewnie. - Macie zamiar stać i patrzeć, jak się
wykrwawia na śmierć?
Uzmysłowiła sobie natychmiast, że oni nie rozumieją fińskiego. Zaczęła szperać w
pamięci. Znalazła kilka potrzebnych słów.
- Pomóżcie mu! Pomóżcie mu! Jewgienij żyć! Jewgienij nie mógł umrzeć! Tylko w
nim była jej nadzieja!
6
Raija robiła to już przedtem. Zdarzyło się jej już zatrzymywać krwotok.
Boże, niech się uda jeszcze raz!
Nigdy nie zrozumiała do końca, co się właściwie stało. Nie posłużyła się żadnymi
zaklęciami ani słowami. Wyłącznie dłońmi. Dłońmi i przedziwną mocą, której te dłonie stały
się narzędziem. Mocą, z którą ona sama nie miała nic wspólnego. Raija nie pojmowała, skąd
się ta moc wzięła. Nie wiedziała, jak nazwać to, co wstępowało w jej dłonie od czasu do
czasu, czyniąc ją zdolną do ratowania ludzkiego życia. Nie wiedziała też, czy można ową moc
przywołać.
Teraz jednak bardzo chciała, by się pojawiła.
- Dobry Boże - modliła się, gdy jej dłonie pokrywały się krwią Jewgienija. - Dobry
Boże, niech ta moc na mnie spłynie! Nieważne, czy to przekleństwo, czy błogosławieństwo.
Nieważne, co się ze mną później stanie. Pozwól mi tylko uratować życie Jewgienija! Pozwól
mi zatrzymać ten krwotok! Zatrzymać! Zatrzymać! Pozwól mu przeżyć!
Raija zamknęła oczy i powtarzała bez przerwy tę samą prośbę, z której w końcu
pozostało tylko: „Pozwól mu żyć, pozwól mu żyć, pozwól mu żyć...”
I wydawało się jej, iż tonie w głębinie co najmniej równie groźnej jak ta, którą
wzburzył sztorm.
Tonęła coraz bardziej i bardziej, aż wreszcie całkowicie straciła świadomość. Aż
zaczęła płynąć przez cudowną nicość, nie ważąc ani grama. Aż zjednoczyła się z zorzą
polarną, w którą chciała się wtopić po śmierci, aż zaczęła wirować za sprawą sił
potężniejszych i dziwniejszych niż to, co była w stanie pojąć.
Zapadała się coraz głębiej i głębiej. Aż wreszcie zamknęła się nad nią łagodna,
wełnista ciemność.
Załoga pogodziła się już z myślą o śmierci kapitana. Każdy z marynarzy wiedział
doskonale, że z takim krwotokiem niewiele da się zrobić. Krew tryskała strumieniem.
Wtedy zjawiła się ta kobieta.
Niewysoka i drobna, prawie przezroczysta zdaniem mężczyzn, którzy woleli
postawniejsze niewiasty. Spódnicą zamiatała pokład. Tkanina nasiąkła wodą i stała się jeszcze
cięższa. Wielka kurtka Jewgienija sięgała jej prawie do kolan. Musiała podwinąć rękawy, by
nie utonąć w niej bez reszty.
Twarz miała zapłakaną i bladą, jeden policzek opuchnięty. Sztorm rzucał nią
najprawdopodobniej po kajucie. Nieliczne porywy wiatru, które kołysały od czasu do czasu
statkiem, wzburzyły jej czarne włosy i czarną znoszoną pelerynę. Wyglądała tak, jakby stała
w czarnej chmurze.
Najbardziej przesądni członkowie załogi często później wspominali tę chwilę. Wtedy
wszystko się zaczęło, mówili. Wtedy jej twarz się rozświetliła. I choć była opuchnięta, choć
miała zaczerwienione oczy, to stała się piękniejsza niż wszystko, co w swoim życiu widzieli.
To był znak, że coś się wydarzy.
Ci marynarze, którzy mocniej stąpali po ziemi, nie zobaczyli nic poza drobną kobietą
spowitą w czerń, o tym jednak nie wspominali. Rosjanie uwielbiają piękne opowieści. Po
latach historia ocalenia Jewgienija stała się jedną z najpiękniejszych, jakie znali.
Biało - czarna kobieta zbliżyła się do kapitana, który leżał bez czucia na pokładzie.
Opadła przy nim na kolana. Jej dłonie dotknęły nieznacznie twarzy rannego, musnęły jego
zamknięte oczy.
Krew wciąż z niego tryskała, wciąż zalewała wilgotny, śliski pokład.
Wtedy kobieta rzuciła się na niego. Wszyscy spodziewali się histerycznych, babskich
łez, gradu pocałunków na twarzy umarłego... Ale ona zacisnęła obie dłonie na jego ramieniu.
Przycisnęła je całym ciężarem swego ciała, leżała prawie na nim, z pełną rozpaczy twarzą,
zwróconą ku marynarzom. Wykrzykiwała słowa, których nie rozumieli. Przekleństwa, a może
oskarżenia skierowane przeciwko nim. Po chwili jednak ucichła i zaczęła szeptać modlitwę.
Wreszcie padły słowa, które mogli zrozumieć. Słowa urwane, bo przecież mówiła w
obcym języku:
- Pomóżcie mu! Pomóżcie mu! Jewgienij żyć!
Pomóc mu?
Najświętsza Panienka wie najlepiej, że niczego bardziej nie pragnęli.
Ale jak przywrócić życie komuś, kto leży w kałuży własnej krwi?
Stracił za wiele krwi. Ramię było prawie oderwane.
Od samego początku wiedzieli, że to szaleństwo. Kapitan nie miał nic do roboty na
maszcie. Nie do niego należało spuszczanie żagli!
Ale Byków nigdy nie był zwyczajnym kapitanem. Wykonywał wszelkie prace na
pokładzie.
Lina zacisnęła się na jego barku, ogromna fala uderzyła w statek, kapitan stracił punkt
oparcia... i zawisł na ramieniu.
To był przerażający widok, gdy ramię odrywało się coraz bardziej, aż wreszcie
przetarła się lina i kapitan spadł na pokład.
Ale ta kobieta tego nie widziała. Nie widziała, jak został skazany na śmierć, i nie
chciała tego przyjąć do wiadomości.
Wciąż ściskała nieszczęsne ramię. Patrzyli na poruszające się usta Raiji, ale nie
słyszeli ani nie rozumieli jej słów.
Leżała na ciele kapitana z zamkniętymi oczami. Jej usta poruszały się bez ustanku.
Widzieli, jak ciało kobiety napina się niczym cięciwa luku i jak opada na Jewgienija.
Dopiero wtedy oprzytomnieli. Każdy z osobna był skłonny to przyznać. Do tej chwili
nie byli w stanie działać. Teraz pospiesznie odciągnęli Raiję od kapitana. Nie ważyła prawie
nic, więc nie wymagało to wielkiego wysiłku.
Oddychała bardzo powoli, ale na jej twarzy malował się spokój. Mimo to obawiali się
trochę o jej zdrowie. Jeden z marynarzy wziął ją na ręce i zaniósł do kajuty kapitana.
Jewgienijowi nie poświęcili wiele uwagi. W ich oczach był już martwy.
- Przestał krwawić - zauważył nagle jeden z marynarzy.
Natychmiast skupili się wokół kapitana.
- Już po wszystkim - powiedział inny, czyniąc znak krzyża.
Ten, który stał najbliżej, pochylił się nad Jewgienijem, przyłożył dłoń do jego ust i
zamarł z niedowierzania.
- On oddycha - szepnął, spoglądając na otaczających go towarzyszy. - On naprawdę
oddycha! Żyje!
- Ale przecież nie krwawi...
Wszyscy po kolei zaczęli przyklękać przy swym kapitanie. Wszyscy przykładali mu
dłoń do ust i wszyscy czuli to samo. Słaby, spokojny, ciepły oddech.
Spoglądali na siebie nawzajem. Żaden nie miał odwagi uwierzyć w to, co zobaczył.
Ż
aden nie ważył się odezwać.
Wszyscy wiedzieli, że kapitan żyje, choć przecież powinien był wyzionąć ducha.
Czuli się zbyt mali i słabi, by postawić sobie pytanie, jak to się stało, jakie siły się za
tym kryją. Woleli zająć się sprawami praktycznymi.
- Z tego na pewno będzie gangrena - powiedział jeden z nich.
Nie było nikogo, kogo można by się poradzić. Nikt nie mógł zdjąć z nich
odpowiedzialności. Byli prostymi marynarzami, którzy wiedli nieskomplikowane życie, i
jedyny cud, jaki znali, to przyjazny wyraz twarzy kobiety kupionej za pieniądze.
W cudzie, który tu się wydarzył, nie brali udziału. Wydarzył się jednak w ich
przytomności. Postanowili zadbać więc o to, by kapitan zachował życie.
- Przestał krwawić. A tego ramienia i tak nie da się uratować. Wisi całkiem
bezwładnie...
Ciągnęli losy, by wyznaczyć tego, który to zrobi.
Nieszczęśnik, na którego wypadło, dostał szklaneczkę gorzałki. Potem zanurzył ostrze
siekiery w tej samej gorzałce i odciął nim rękę do końca.
Ramię kapitana zniknęło za burtą. Resztką alkoholu zdezynfekowali ranę, po czym
przewiązali prawie czystą niedzielną koszulą.
Potem dwaj marynarze podnieśli kapitana i zataszczyli do kajuty.
Byków wciąż żył i krwawił bardzo nieznacznie.
Dwaj członkowie załogi zostali w kajucie, by czuwać nad kapitanem i jego kobietą. W
powietrzu czuć było cud.
Następnego ranka zaczęła dyżur następna dwójka. Ani kapitan, ani jego kobieta nie
obudzili się z długiego, dziwnego snu.
Załoga szeptała o tym z lekkim przerażeniem. Nie wiedzieli, co począć. Odpłynęli
daleko od lądu. Od zamieszkanych obszarów Rosji dzieliło ich co najmniej parę dni żeglugi.
Mruczeli między sobą coś na temat lekarza, ale nikt nie wspomniał głośno o
możliwości powrotu do Norwegii. Czy znaleźliby tam jakiegoś doktora? Może noaidę, ale
przecież kobieta kapitana umiała tyle samo, co on.
Woleli nie wtajemniczać nikogo w to, co się wydarzyło na pokładzie. W każdym razie
nie wcześniej niż w chwili, gdy będzie wiadomo, jak się to wszystko zakończy.
Dopóki kapitan i jego kobieta leżą bez czucia, lepiej trzymać całą sprawę w tajemnicy.
Raija wróciła do świadomości w równie dziwny sposób, jak ją straciła. Niosła ją ta
sama fala, tyle że tym razem w górę. W uszach jej szumiało, palce drętwiały, cale ciało
pulsowało... Ciepło rozlewało się z wolna po wszystkich jej członkach. Tak długo marzła.
Wydawało się jej już, że nie wyrwie się z mroźnego uścisku...
Raija ostrożnie otworzyła oczy, lękając się tego, co ujrzy. Nie pamiętała chwili, w
której pochłonęła ją ta fala wieczności. Wiedziała tylko, że było to ważne, bardzo ważne.
Widziała sama siebie.
Jak w szalonym śnie widziała własne ciało, skulone na koi. U jej stóp leżał zwinięty
koc. Ubranie było w wielkim nieładzie. Nie rozumiała, jak mogła położyć się do łóżka w
kurtce Jewgienija i własnej pelerynie.
Nie było chyba aż tak zimno...
Raija uczepiła się tej myśli, jakby to było dziwniejsze niż fakt, że widzi sama siebie.
Ż
e patrzy we własne, szeroko otwarte oczy i wie, że to właśnie ona... Spróbowała zmienić
pozycję. Ciało, na które patrzyła, poruszyło jednym ramieniem, ale Raija nie czuła nic a nic.
Słyszała męskie głosy mówiące po rosyjsku. Nic nie rozumiała. To nie był Jewgienij...
Gdy pomyślała o nim, przeszył ją potworny ból...
Wiedziała, że fala, która poniosła ją w nicość, miała związek z Jewgienijem...
Cierpiała tak, że aż zamknęła oczy. Wydawało jej się, że tonie. Powieki ciążyły jej tak
bardzo, iż obawiała się, że nie zdoła ich unieść. Wreszcie odzyskała czucie w ramieniu.
Wiedziała, że unosi je i rusza palcami. A gdy ponownie otworzyła oczy, ujrzała sufit, a nie
samą siebie.
Ujrzała sufit i dwie zmartwione twarze. Gdy marynarze dostrzegli, że Raija próbuje
wstać, rzucili się na pomoc. Ich uśmiechy wypełniły pole widzenia Raiji.
Kręciło się jej w głowie, gdy próbowała ją unieść. Było to na tyle nieprzyjemne, że
położyła się ponownie.
Marynarze cofnęli się zawstydzeni, zupełnie jakby przyznawali, że to ich wina.
Raija usiłowała dać im do zrozumienia uśmiechem, że wszystko jest w porządku.
Nawet w pewnym stopniu jej się to udało.
- Jewgienij? - zapytała.
Spojrzenia, które wymienili, przyprawiły ją o dreszcze. Przepełniał ich wstyd,
poczucie winy i coś, czego nie potrafiła nazwać. Gdzie jest Jewgienij?
Przypomniała sobie sztorm.
Ale co było potem? Coś się zdarzyło, ale nie pamiętała co.
Dlaczego coś przesłaniało jej pamięć, gdy próbowała przywołać obraz tego, co się
zdarzyło po sztormie? Co się z nią właściwie stało? Dlaczego ci marynarze tutaj stoją?
Raija wiedziała, że statek płynie. Docierały do niej odgłosy morza. Czuła kołysanie. A
zatem są w drodze.
Czy Jewgienij mógłby kazać aż dwóm marynarzom jej pilnować? To nie do wiary.
Jewgienij troszczył się o nią, robił dla niej wszystko, ale nawet on uznałby, że w najgorszym
razie wystarczy jeden.
Raija była niemal pewna, że to nie Jewgienij dowodzi teraz statkiem.
- On nie żyje? - zapytała. Wolała już wiedzieć, nawet jeśli to miałaby być prawda. Do
szaleństwa doprowadzało ją to, że musiała mówić, używając zaledwie słowa czy dwóch.
Nigdy przedtem nie doświadczyła tak wielkiego ograniczenia. Do tej pory zawsze znała
język, którego potrzebowała.
Teraz uświadomiła sobie z całą mocą, że świat jest o wiele większy, niż jej się
zdawało. I że ona sama jest zaledwie pionkiem w wielkiej, nieogarnionej grze. Jewgienij nie
mógł umrzeć.
Obaj marynarze pokręcili głowami.
Nawet gdyby to było kłamstwo, nie zorientowałaby się.
Przez ułamek sekundy ujrzała Jewgienija leżącego na pokładzie w kałuży krwi.
Widziała jego prawe ramię, ułożone nienaturalnie wysoko w stosunku do całej reszty ciała.
Widziała jego bladą twarz i zamknięte oczy...
- On nie żyje!
Raija z trudem usiadła. Zachwiała się, ale nie upadła. Wczepiła się dłońmi w brzeg
koi, spuszczając w dół nogi, jedną po drugiej.
Marynarze wciąż wszystko jej zasłaniali. Raija zrozumiała nagle, dlaczego jest ich
dwóch. Dlaczego nie pozwalają jej zobaczyć koi Jewgienija...
Jewgienij nie żyje. Nie żyje, a oni nie chcą, by się o tym dowiedziała. Chcą to przed
nią ukryć.
Raija puściła brzeg koi i chwiejnym krokiem ruszyła w głąb kajuty. Jeszcze jeden
krok. Dobrze by było mieć coś do podparcia! Raija próbowała się czegoś chwycić, próbowała
złapać jednego z marynarzy za ramię, ale nie udało się jej. Chłopak się cofnął. Jej dłoń
zacisnęła się w powietrzu i Raija runęła na podłogę.
Dopiero wtedy znalazły się czyjeś ręce. Wtedy chcieli jej pomóc się podnieść, ale
Raija machnęła na nich gniewnie. Próbowała przedrzeć się do przodu, przedostać się przez
coś wełnistego i szarego, choć wiedziała, że to coś istnieje tylko w jej wyobraźni, bo skąd by
się wziął dym w kapitańskiej kajucie.
Spływała potem, gdy wreszcie dotarła do celu. Czas się zatrzymał. Gdy się znalazła
koło koi Jewgienija, uniosła głowę. Oddychała nierówno, oczy zachodziły mgłą. Jakaś jej
cząstka wcale tego nie pragnęła, ale silna Raija dążyła do prawdy za wszelką cenę. Chciała
mieć pewność.
Twarz Jewgienija, widziana z profilu, była wciąż biała. Oczy miał zamknięte, zwróciła
uwagę na jego nieprawdopodobnie długie rzęsy. Nigdy przedtem tego nie zauważyła. Nie
przyglądała mu się w ten sposób. Wygląd zewnętrzny znaczył dla niej tak niewiele. Zawsze
tak było... zawsze więcej wagi przykładała do ludzkiego wnętrza.
Usta Jewgienija były lekko rozchylone.
Raija zmusiła się do tego, by unieść jedną rękę, przyłożyć ją do ust Rosjanina i
poczuć, że nie została okłamana. On rzeczywiście żył.
Ś
wiadczył o tym słabiutki oddech. Raija wciąż nie miała pojęcia, jaką rolę odegrała w
tym, co się zdarzyło, nie pamiętała, że to przede wszystkim dzięki niej udało się uratować
Jewgienija.
Leżał zwrócony prawą stroną do ściany. Raija patrzyła na jego lewe ramię i nie mogła
wiedzieć, co się kryje pod kocem naciągniętym aż pod brodę leżącego.
Chciała się podnieść, ale w połowie drogi nogi odmówiły jej posłuszeństwa.
Wtedy przyskoczył jeden z marynarzy. Złapał ją i wsparł o własną pierś, podtrzymując
tak długo, aż wreszcie kajuta przestała tańczyć w jej oczach.
Raija przełknęła ślinę i dała znak, że chce wrócić na swoją koję. To było
najrozsądniejsze wyjście. Stan Jewgienija był bardzo poważny. Tyle rozumiała. Nie miała
pojęcia, co może dla niego zrobić, ale wiedziała, że nie pozwoli mu umrzeć.
Bardziej niż kiedykolwiek potrzebowała swej własnej siły.
Marynarz, który jej pomagał, zatrzymał się pierwszy. Raija nie rozumiała, skąd jego
wahanie. Czyżby nie pojął, o co jej chodzi?
Wówczas to zobaczyła.
Jej własna koja była zalana krwią.
Nie zastanawiając się wiele, pochyliła się, a w głowie zawirowało jej tak, że upadłaby
na podłogę, gdyby marynarz nie przytrzymał jej w porę. Z trudem chwytała powietrze, ale
tym razem nie pozwoliła sobie pomóc.
Wszystkie elementy układanki zaczęły nagle pasować do siebie.
Na Boga, dlaczego się nie domyśliła?
Nie była przecież wstydliwym podlotkiem, powinna była zrozumieć wszystkie znaki...
Podciągnęła w górę brzeg spódnicy i zobaczyła, że krew spływa jej po nogach.
Nie miała siły na to patrzeć.
Obaj młodzieńcy obserwowali ją z przerażeniem. Bali się z pewnością znacznie
bardziej niż ona. Musiała zacząć działać, choć w głowie huczało jej tak, iż prawie nie słyszała
własnych myśli.
Skinęła dłonią w stronę fotela, który przykręcony był do podłogi. Jeden z marynarzy
podprowadził ją tam i posadził. Jego wzrok wędrował nieustannie w stronę zalanej krwią koi.
- Wody - poprosiła Raija cichym głosem. - Dużo wody.
Obaj rzucili się w stronę drzwi.
Raija doskonale ich rozumiała.
Skrzyżowała dłonie na brzuchu. Chciała się pomodlić, choć nie robiła tego za często.
Słowa nie układały się, tak jak tego chciała. Ale przecież także uczucie może być modlitwą...
niemy krzyk zbolałej duszy...
To był początek życia.
Powinna była zrozumieć...
Nudności, brak łaknienia, zmęczenie...
Zaślepiła ją żałoba.
Teraz nie chciała, by Mikkal dojrzał to ze swego miejsca w zorzy polarnej. Nie
chciała, by się o tym dowiedział.
To było dziecko. Dziecko jej i Mikkala, poczęte najprawdopodobniej owej
przeraźliwie zimnej nocy pod rozjarzonym polarnym niebem...
A teraz pozostała po nim tylko krew zmieszana ze śluzem.
Sztorm i morze odebrały jej to dziecko.
Złożone dłonie zacisnęły się w pięści. Zaczęła bębnić nimi w oparcie fotela, w swoje
łono, którego nienawidziła za to, że jest puste. Poczuła się oszukana, okradziona z czegoś, do
czego miała prawo.
Straciła Mikkala. Straciła dzieci. Czy nie zasłużyła przynajmniej na to maleństwo?
Jeden z marynarzy przyniósł wiadro wody. Raija spostrzegła, że nad wiadrem unosi
się para, a więc ktoś zatroszczył się o to, by ją zagrzać. Nie miała pojęcia, czy zdoła się umyć,
wiedziała jednak, że musi to zrobić.
Dała marynarzowi znak, by wyszedł, co też on skwapliwie uczynił, czerwieniąc się
przy tym.
Raija została sama z Jewgienijem, który przebywał gdzieś w krainie pomiędzy życiem
a śmiercią. I z własnymi myślami, z marzeniem o dziecku, które nigdy się nie urodzi.
Straciła poczucie czasu, gdy zaczęła się rozbierać i obmywać z krwi.
Czas nic już nie znaczył.
Zmagała się z nudnościami, z każdą sekundą opadała z sił.
To ja powinnam umrzeć, myślała, siedząc otulona wełnianym kocem w fotelu
Jewgienija.
Nie miała zbyt wielu ubrań, a poza tym zabrakło jej siły, by szukać czegokolwiek.
Każdy inny człowiek, któremu by przypadło w udziale takie życie, już dawno by się
poddał, myślała. Dlaczego ja muszę znieść tyle ciosów i dalej żyć?
Doznała już wielu cierpień. Ostatni cios był szczególnie bolesny. Z dzieckiem
Mikkala zrodziłaby się w niej nadzieja. Mogłaby patrzeć w przyszłość z podniesionym
czołem.
To byłoby szczęście. Szczęście, które Elle dojrzała na jej dłoni wiele lat temu.
Tymczasem straciła wszystko. Zupełnie wszystko.
Nawet żałoba minie.
A teraz trzeba odzyskać siły. Raija nie wiedziała, jak to osiągnąć. Nigdy tego nie
wiedziała, ale zawsze potrafiła to zrobić, jeśli dostatecznie się starała.
Jewgienij miał być jej skałą, ale ta skała się rozkruszyła. Teraz on kogoś potrzebował.
Raija wiedziała, że to ona musi być tym kimś.
Jewgienij zrobiłby dla niej to samo. Zrobiłby wszystko, i to bezwarunkowo.
Raija nigdy nie odmówiłaby przyjacielowi, który potrzebuje pomocy. Potrafiłaby
wskoczyć w ogień dla tych, na których jej zależało.
Postanowiła więc, że będzie skałą dla Jewgienija.
7
Na początku pogoda sprzyjała ósemce podróżującej łodzią Nilsa. Wiatr wydymał
ż
agiel, zimowe niebo uśmiechało się nad nimi. Każdy, kto raz ujrzał takie niebo, pragnął mieć
je zawsze nad głową.
Matti nie posmakował katorżniczej pracy i niebezpieczeństw, którymi straszyli go
Santeri i Reijo. Po paru dniach zaczął uważać się za prawie marynarza. Rzeczywiście nieźle
poruszał się po pokładzie. A i choroba morska go nie dręczyła. Niewiele pożytku miały z nie-
go wodne stworzenia.
Ma się rozumieć, że było zimno. Trudno nazwać tę wyprawę podróżą dla
przyjemności. Zimą wybrzeże Finnmarku było srogie i jałowe. Przez dziesiątki tysięcy lat
szalejące zimowe wichry smagały linię brzegową, a jednak nie zdołały jej wyrównać. Nie
znały spoczynku, wciąż atakowały ląd, który bronił się jak tylko potrafił.
Biedna łódź, wydana na łaskę morza, wiatru i natury, nie miała czym się osłonić.
Musiała tańczyć, jak jej morze zagrało, wsłuchiwać się w życzenia wiatru i cieszyć wydętym
ż
aglem.
Załodze nie pozostawało więc nic innego, jak rozgrzewać jakoś dłonie i stopy i
przetrzymać to wszystko.
Taki już był ten kraj. W ten sposób się uśmiechała jego zimowa twarz.
Powinni złożyć przemarznięte ręce do modlitwy i dziękować swemu Stwórcy za to, że
nie odwrócił się od nich i nie pozwolił, by wichry i morze tak do końca igrały z nimi, jak im
się podoba.
Reijo martwił się pierwszego dnia. Wiedział, że z Santeriego będzie miał pożytek. Nie
miał jednak pojęcia, jak to będzie z Mattim. Nie wiedział też, czy łódź zda egzamin. Bał się
również, że dzieci przemarzną i przemokną w czasie tej podróży.
Stan łodzi mile ich zaskoczył - był lepszy, niż można by się spodziewać. Nils
przesadził chyba w jej krytyce. Reijo przypomniał sobie słowa Nilsa o tym, że jakoś nie mógł
mieszkać w odziedziczonym po nim i Raiji domu. Reijo zastanawiał się, czy ta łódź nie miała
być formą zwrotu długu, który ciążył Nilsowi, a którego nie dało się spłacić otwarcie.
Ciekawe, czy teraz Nils śpi już spokojnie w domu nad morzem.
Santeri sprawdził się. Ludzie jego pokroju zawsze dają sobie radę, zawsze spadną na
cztery łapy. Santeri okazał się lepszym marynarzem, niż Reijo przypuszczał. Na morzu nawet
mróz nie dokuczał mu tak bardzo, choć właśnie on najczęściej był przemoczony i
przemarznięty. Wilgotne morskie powietrze działało jednak na Santeriego całkiem inaczej niż
lodowate powietrze na płaskowyżu. W inny sposób nie można tego wytłumaczyć.
A dzieci?
Z ich powodu Reijo wybrał drogę morską. To dla nich podjął to ryzyko.
Nie nadawał się na przewodnika przeprawy przez płaskowyż: wolał nawet nie myśleć,
jak mogła się skończyć.
Nie mógł jednak udawać ślepego. Widział doskonale, że dzieci nie mają w tej podróży
odpowiednich warunków. Jednak tylko Ida wrzeszczała jak opętana i okazywała swoje
niezadowolenie na wszelkie sposoby. Widać było, że jej maleńkie ciałko bardzo się męczy, że
chętnie poraczkowałaby sobie swobodnie, zamiast leżeć nieruchomo, opatulona w ubrania i
skóry, przez większą część dnia - jak więzień umieszczony w niewielkiej drewnianej łodzi.
Pozostałe dzieci milczały. Okazywały zrozumienie.
Dzieci nie powinny zachowywać się w ten sposób. Reijo wcale nie chciał, by
milczały, wolałby, żeby się buntowały przeciwko temu, co je boli.
Nie zachowywały się naturalnie. Sam nigdy nie był takim dzieckiem. Tym bardziej
Raija - to Reijo mógłby zeznać pod przysięgą. Żadne z nich nie potrafiłoby też wychować
dzieci do takiego posłuszeństwa.
Tymczasem nawet Maja ukrywała, że szczęka z zimna zębami.
Reijo nienawidził sam siebie.
Czuł też nienawiść w stosunku do tego poszarpanego, surowego wybrzeża.
Nienawidził wiatru, który ranił skórę, wdzierał się między ubrania i z radością kłuł ludzi
najboleśniej, jak potrafił.
Czuł nienawiść wobec kraju, który kochał. Nie lubił samego siebie.
Gdy tylko miał czas, by myśleć, snuł marzenia o rozżarzonych paleniskach, o ścianach
chroniących przed wiatrem. W fantazji widział się otulonego w skóry przed ogniem, w
marzeniach czuł ciepło rozlewające się po ciele i błogość, podsycaną świadomością, że na
zewnątrz króluje surowa zima.
Czwartego dnia powietrze zaczęło się zagęszczać. Niebo zasnuło się szarzyzną.
Zbliżyło się do morza, skryło gdzieś horyzont, uciszyło wiatr...
Zaczęli dryfować, zamiast żeglować. Niosły ich nieznane prądy.
Zarysy lądu były coraz mniej widoczne, spowijała je szaroczarna mgła. Gęsta, lepka i
nieprzyjazna...
- Nie damy rady przybić do brzegu - zameldował Santeri ze swego posterunku na
dziobie. - Tylko kruk albo mewa mogą się tam przedostać.
Reijo dawno już to zrozumiał. Po prawej stronie wznosiły się strome skały - widzieli
to wyraźnie, zanim zasnuła je mgła. Teraz z trudem mogli dojrzeć siebie nawzajem.
- Uważaj! - krzyknął Reijo. - W tej mgle możemy w coś uderzyć.
- Gdzieś trochę dalej musi być przecież jakieś miejsce, w którym możemy przybić do
brzegu. - Głos Mattiego drżał nieznacznie.
Reijo wzruszył ramionami. Wystarczy, że Santeri i on wiedzą, że w tej chwili wcale
nie mogą być pewni, czy trzymają właściwy kurs. Teraz, gdy nie widzieli ani linii brzegowej,
ani horyzontu, gdy niebo zlało się w wełnistą masę ze wszystkim innym, nie mieli żadnego
punktu odniesienia.
Pozostawało mieć nadzieję, że prąd płynie wzdłuż lądu. Pozostawało zaufać intuicji.
Wierzyć, że mają rację w sprawach, w których powinni byli mieć pewność.
Reijo rozumiał, że to istne szaleństwo, ale nie miał wyboru.
Może pogoda się zmieni, nim osiądą na jakiejś mieliźnie.
Trzeba zachować spokój, myślał. Wiedział przecież, że wszyscy inni są przerażeni.
Tak samo jak i on.
- To jest niebezpieczne, prawda? - dopytywała się Elise.
- Skąd wiesz, gdzie jest ląd? - zastanawiała się Maja, trzeźwo jak zawsze. Jej pytanie
obudziło czujność Mattiego. Reijo zauważył, ze chłopak wyraźnie pobladł.
On zaś nie był w stanie kłamać.
- Nie wiem, gdzie jest ląd, Maju. Przypuszczam, gdzie jest, ale nie jestem tego pewien.
Mam nadzieję, że Santeri coś widzi. Że zobaczy niebezpieczeństwo, nim na nie...
W łodzi zapadła cisza.
Elise przytuliła małą Idę z całej siły. Przysunęła się bliżej Knuta. Kiedy siedzieli tak
blisko siebie, czuli się troszkę bezpieczniej. Maja i Ailo też się do siebie przybliżyli. I tak jak
w tej mrocznej jaskini, chwycili się za ręce.
- Mgła nas zaskoczyła - wyjaśnił Reijo Mattiemu. - Ani ja, ani Santeri nie
potraktowaliśmy zapowiadających ją znaków wystarczająco poważnie. To przede wszystkim
moja wina. Nie przypuszczałem, że ten wiatr ucichnie. Dlaczego miałby to zrobić? Wiał prze-
cież cały czas. Ale pomyliłem się. Sam to widziałeś. Byliśmy za daleko od lądu, brzeg był
zbyt skalisty i mgła dopadła nas szybciej, niż się spodziewaliśmy.
Matti wysłuchał tego wyjaśnienia, ale wciąż się bal.
Dryfowali...
Reijo zastanawiał się, czy powinni zacząć wiosłować, ale nikomu o tym nie
powiedział.
We mgle zamajaczył jakiś prześwit, zwinięty żagiel zaczął furkotać nieco bardziej.
Reijo nie odważył się jednak skorzystać z tego słabiutkiego wiatru, pozwolił, by łódź wciąż
dryfowała. Nie ośmielił się postawić żagla, skoro nie wiedzieli, co się znajduje przed nimi.
Mógłby ryzykować na znanych sobie wodach, ale teraz zupełnie stracił orientację.
Wolał więc zachować rozwagę.
Mglista ściana nie będzie przecież otaczać ich wiecznie. Nie na tych wodach. Pogoda
zmieniała się tu zazwyczaj tak szybko, że człowiek nie miał czasu się do niej przyzwyczaić.
Dzień dłużył się w nieskończoność.
Wszyscy milczeli. Reijo był pod tym względem surowy. Przedtem rozmawiali za dużo
i za głośno.
To mogło być niebezpieczne. Gdyby tak załoga nie dosłyszała jakiegoś rozkazu?
Rezultaty byłyby doprawdy opłakane.
Reijo lubił ich wszystkich, ale na pokładzie, gdy stał za sterem, był przede wszystkim
kapitanem. Odpowiadał za ich bezpieczeństwo i traktował to bardzo poważnie.
Morze zachowywało się zawsze kapryśnie. Potrafiło zaskakiwać co chwila. Mgła była
najlepszym tego dowodem.
Podczas żeglugi na pokładzie mógł rozbrzmiewać tylko, głos kapitana. Wszyscy
powinni wykonywać jego rozkazy. Los całej ósemki zależał od tego, czy załoga
błyskawicznie, bez zastanowienia wykona polecenie. Chodziło o zaufanie, o spokój, o to, by
każdy znał swoje miejsce i zadania. Przede wszystkim zaś o to, by każdy usłyszał wydany
rozkaz.
Reijo przyzwolił na krótkie, ciche pogaduszki, zabronił jednak niepotrzebnego
głośnego gadania. Gdy zaś sytuacja zrobiła się trudna, zażądał całkowitej ciszy.
- Ster w prawo! - krzyknął nagle Santeri, rzucając się na przeciwległą burtę, by
przywrócić równowagę łodzi, gdy przechyliła się niebezpiecznie. Matti skoczył w ślad za
nim, a Reijo szybko zrobił to, co do niego należało.
Przy tej pogodzie nie widział zupełnie, co się dzieje przed dziobem. Musiał zawierzyć
Santeriemu.
Reijo zauważył jakiś nieco ciemniejszy kształt za lewą burtą. Santeri i Matti przestali
wisieć na relingu.
- Spora wysepka - orzekł Santeri. - Zaryzykujemy?
- Jasne - powiedział Reijo. Wiedział równie dobrze jak Santeri, że to o wiele bardziej
bezpieczne niż dalsza żegluga we mgle. Gdyby nie natrafili na tę wysepkę, musieliby zarzucić
kotwicę i mieć nadzieję, że nie zdryfują zanadto w tej szarej zasłonie.
Powoli posuwali się w stronę lądu. Cień stal się wyraźniejszy, nabrał bardziej
zdecydowanego kształtu. Reijo domyślał się, że znajdą tam tylko skały, w najlepszym razie
trochę mchu, ale tak czy inaczej postawią nogę na stałym gruncie. Północne wybrzeże nie
należało do najurodzajniejszych krain, zwłaszcza że mróz codziennie szarpał tę ziemię swymi
pazurami.
- Długo tu zostaniemy? - dopytywała się Maja. - Tu jest okropnie.
Widok zbyt dużej ilości skał przyprawiał ją zawsze o dreszcze. Była to pamiątka po
przeżyciach w jaskini.
- Rozstawimy jurtę - obiecał Reijo. - Wtedy będzie trochę lepiej.
Doskwierał im chłód.
Wysepka okazała się niewielka, Reijo mógł z powodzeniem ogarnąć wzrokiem oba jej
końce albo rozmawiać z kimś stojącym na drugim krańcu.
Na szczęście na samym środku skalisto - kamiennej wysepki wznosił się pagórek,
który ich osłonił przed wiatrem od morza.
Znaleźli nawet całkiem płaski kawałek terenu, na którym udało się rozstawić jurtę.
Wyłożyli podłoże skórami, zasłonili wszystkie szpary tak starannie jak się dało. Paleniska nie
budowali, bo brakło im drew na podpałkę.
Między wydanymi na siły natury śliskimi kamieniami nie rosło zupełnie nic. Nawet
mech nie zdołał wczepić się w nieliczne, jałowe grudki ziemi.
- Zrobimy, co się da - powiedział Reijo pogodnie, tonem, który nie oddawał jego
prawdziwego nastroju. - Jeśli przytulimy się do siebie, będzie nam cieplej.
Pospiesznie zmienili mokre ubrania na suche i skupili się w bezładną gromadkę wokół
Reijo. Wszystkie dzieci chciały siedzieć jak najbliżej niego. Wszystkie chciały czuć jego
ciepło i siłę.
Reijo wziął Idę na kolana. Była najmniejsza. Jego malutka dziewczynka.
Potrzebowała najwięcej ciepła. Maja nie dała jednak za wygraną. Wślizgnęła się pod jego
ramię i zasnęła, nim zdołała przeżuć suszone mięso, które dał im Reijo. Wcześniej z
zazdrością patrzyła na Idę, która dostała odrobinę chleba i roztartych w dłoni jagód.
Pozostałe dzieci musiały się zadowolić przytuleniem do części ramienia czy nogi
Reijo. I nie wymagały wcale, by ktokolwiek poświęcał im uwagę.
Matti i Santeri dołączyli do tej gromadki.
Z zewnątrz otulili się sporą ilością skór.
Ś
cianki jurty osłaniały ludzi przed najgorszym wiatrem i wilgocią, a jednak chłód
zdołał się zakraść pomiędzy nich.
Ida zasnęła. Reijo ułożył ją pod kurtką, na cienkiej koszuli, tak by mogła grzać się
ciepłem jego ciała. Jego mała dziewczynka nie powinna marznąć.
Miarowy, spokojny oddech dziecka przyniósł i jemu odrobię wytchnienia. Nikomu
innemu nie było dane odpoczywać tak wygodnie, jak jej. Wszyscy wprawdzie zasnęli i spali
przez jakiś czas, ale obudzili się, zanim ich umysły i ciała zdołały odzyskać sprawność.
Reijo nawet nie próbował zasnąć. Wiedział dobrze, że nie zazna spokoju, póki nie
zniknie mgła, póki nie ruszą w dalszą drogę.
Z jakiegoś niejasnego powodu wysepka nie wydała mu się bezpieczna.
Uśmiechnął się sam do siebie, gdy to pomyślał. Gdyby tylko powiedział coś takiego
Raiji! Przecież to on zawsze śmiał się z jej przeczuć.
Raija... co też się z nią dzieje?
Jakże często zadawał sobie to pytanie. Wiele razy chciał je wypowiedzieć na głos,
zawsze jednak się od tego powstrzymywał.
Reijo tęsknił za nią. Tęsknił za nią przez cały czas, nie mógł jednak o tym mówić, bo
ani Santeri, ani Matti nie zrozumieliby go.
Nie tęsknił za Raiją jako swoją żoną. Nie za kochanką.
A wszyscy podejrzewaliby go właśnie o to.
On tymczasem tęsknił za inną Raiją. Za tym, kim ona dla niego była. Za przyjacielem
i człowiekiem. Przede wszystkim za najbliższym mu człowiekiem. Za kimś, kogo dobrze
rozumiał i kto rozumiał jego bez niepotrzebnego gadania. Za najwspanialszym towarzyszem,
jakiego można sobie wyobrazić.
Mało kto uwierzyłby w jego zapewnienia. Dla innych była piękną, atrakcyjną kobietą,
kobietą nieosiągalną.
Reijo wcale im się nie dziwił. Przez wiele lat dla niego również była taką kobietą, lecz
z czasem przygasa nawet największa namiętność. Pojął to dopiero po fakcie.
Dziś nie potrafiłby trzymać jej w ramionach tak jak niegdyś.
Jako przyjaciel - i owszem. Ale nie jako kochanek.
Brakowało mu tej przyjaźni. Bliskości, intymności, istniejącej pomiędzy przyjaciółmi,
którzy wiedzą o sobie prawie wszystko, którzy mogą sobie zaufać w każdej sytuacji i są w
stanie wiele dla siebie poświęcić, którzy są gotowi oddać za siebie życie.
Raija zawsze była mu takim przyjacielem. Od czasów, gdy był niezręcznym
chłopcem, który ją uwielbiał.
W swym wieku męskim nie miał już takich przyjaciół.
- Czy nie powinniśmy zabrać tu trochę więcej jedzenia? - zastanawiał się Matti. - Nie
przemoknie w łodzi?
Matti był młody. Pięty go swędziały. Nie potrafił usiedzieć w miejscu bezczynnie.
Nie znosił chwil, w których nie było nic do zrobienia. Takie chwile nie miały dla
niego sensu.
- Nie - odpowiedział mu Reijo. To on był kapitanem. Przywódcą. Nie musiał mówić
nic więcej. Ale wziąwszy pod uwagę fakt, iż pytanie zadał Matti, dodał: - Jedzenie jest
porządnie zapakowane. Mięso nie zepsuje się od wilgoci. Łódź jest dobrze zacumowana.
To wyjaśnienie uspokoiło chłopca.
Santeri i Matti wymienili spojrzenia. Nie zdradzili się jednak z tym, że w pewnym
sensie obaj czują podobny niepokój. Obaj przecież byli jeszcze młodzi.
Reijo wyglądał od czasu do czasu przez otwór w dachu. Mgła wciąż była gęsta. Gdy
wreszcie zdołał dojrzeć niebo, stało się już czarne.
Nadeszła noc.
Okazało się, że mgła stanowiła zaledwie zapowiedź zmiany pogody.
Nocą nadszedł prawdziwy wiatr. Gradobicie. I sztorm.
Porywy wiatru szarpały jurtą. Reijo żałował, że rozstawili ją na chybcika. Pagórek
wznoszący się na wysepce osłaniał ich trochę przed wichrem, ale Reijo nie dałby sobie głowy
uciąć za to, że ich schronienie przetrzyma tę niepogodę.
- Powinienem był to przewidzieć - mruknął do siebie. - Pomyśleć przynajmniej, że to
się może zdarzyć. A ja uspokoiłem się, sądząc, że to tylko mgła. I że będzie po kłopocie, gdy
się rozrzedzi.
- Nie jesteś Panem Bogiem - stwierdził Matti. - Nikt nie oczekuje, że przewidzisz
wszystko.
- Ja tego od siebie oczekuję.
Matti nie wiedział, co na to odpowiedzieć.
Wiało coraz bardziej. Grad wielkości jajek bombardował ściany jurty. Dzieci się
przestraszyły, szukały u Reijo ciepła i schronienia. Musiał pomieścić w objęciach całą piątkę.
Powinien dać im poczucie bezpieczeństwa, a tymczasem i jego ogarnęła wyjątkowa trwoga.
Jeśli wiatr porwie jurtę znad ich głów, nie pozostanie im żadna nadzieja. Wówczas ich
przyszłość będzie można określić tylko jednym słowem: straceni.
- Muszę wyjść - powiedział, gdy wydało mu się, że wichura trochę ucichła. Wyglądało
na to, że tylko on ma takie wrażenie, bo wszyscy próbowali odwieść go od tego zamiaru.
- Lepiej będzie, jeśli ja wyjdę - oświadczył Santeri. - Dzieci czują się bezpieczniej
przy tobie.
- I zdołasz wzmocnić jurtę, nic nie widząc? Będziesz w stanie pracować gołymi
rękami?
Santeri spuścił oczy. Rzeczywiście nie był zbyt odporny na zimno...
- Stawiałem tyle samo jurt, co i ty - powiedział Matti. Wreszcie pojawiło się zadanie,
które potrafił wykonać po mistrzowsku. Przydały się doświadczenia z czasu spędzonego z
Raiją i Mikkalem.
- Ale to ja jestem kapitanem - uciął dyskusję Reijo. - I dlatego wyjdę. Wy musicie
grzać dzieci. Zrobię, co trzeba. Bywałem już na dworze przy takiej pogodzie. Podczas
pierwszej wyprawy do Finnmarku przy takiej pogodzie klęczałem w łodzi i wybierałem wodę
całymi godzinami. Zdawało mi się, że umrę, trzymając czerpak w rękach. Jeśli nie stało się to
wówczas, to nie stanie się i teraz. Wtedy odpowiadałem tylko za siebie. Dzisiaj ciąży na ranie
znacznie większa odpowiedzialność. Sądzę, że ten, który pociąga za sznurki, też o tym
pamięta...
Reijo dobrze nasunął skórzaną czapkę na czoło i wymknął się na dwór między dwoma
uderzeniami szkwału. To była jedyna możliwość. Szalejący wicher prawie uniemożliwiał
wyjście na zewnątrz.
Reijo musiał się mocno pochylić, aby utrzymać się na nogach.
Kiedy udało mu się wykonać połowę roboty, jurta o mało co się nie zawaliła. Musiał
za wszelką cenę zamocować jedną z lin między kamieniami. Ale najpierw powinien ich
poszukać.
Z trudem czołgał się po wysepce, zbierając odpowiednie kamienie, które
transportował potem w tej samej pozycji. Wiele razy zawracał. Należało też zamocować
solidniej skórzaną płachtę. Dłonie odmawiały mu posłuszeństwa, nie był w stanie
rozprostować palców. Jedna ręka krwawiła, skaleczył ją bowiem, usiłując rozbić kamień,
potrzebny do umocnienia jurty.
Gdy wreszcie uznał, że namiot stoi dość pewnie i że nic więcej nie zdoła zrobić, był
naprawdę wycieńczony. Czołgał się po lodowatym, kamienistym zboczu, raniąc się jeszcze
bardziej. Nie mógł wstać, by nie dać się porwać wichurze.
Reijo rzucił okiem na łódź. Była lepsza, niż się zdawało Nilsowi. Szkoda tylko, że nie
zabezpieczył jej lepiej. Gdy ją przywiązywał, nie spodziewał się sztormu.
Matti miał też trochę racji, lękając się o jedzenie. Poza tym pozostawili na pokładzie
mnóstwo sprzętu.
Reijo nie miał już jednak na nic siły.
Takie burze nie trwają wiecznie nawet w Finnmarku. Gdy nastanie ranek, będzie po
burzy. I ruszą w dalszą drogę.
Trzeba jakoś przetrzymać tę noc. Pokonać chłód i wszystkie niepotrzebne, zdradliwe
myśli.
Reijo uchylił zasłonę jurty. Dzięki wysiłkowi rozgrzał ręce na tyle, że wróciło mu
czucie w koniuszkach palców - zorientował się też, że ma połamane paznokcie.
- Boże - jęknął Matti. - Co, u diabła, się tam dzieje? Wyglądasz tak, jakbyś wracał z
bijatyki podczas jarmarku!
Reijo nie zrozumiał, o co mu chodzi. I wtedy napotkał spojrzenie Mai. Spojrzenie
brązowo - żółtych oczu.
- Reijo, masz zakrwawioną buzię. Reijo uniósł dłonie i przyłożył je do policzków. Nie
czuł zupełnie nic, ani w dłoniach, ani w policzkach. Ale gdy spojrzał na swoje ręce, zobaczył,
ż
e są zakrwawione. Teraz zrozumiał.
- To grad - powiedział i osunął się w sam środek kręgu, który stworzyli. Pozwolił, by
otoczyli go. Teraz on ich potrzebował, potrzebował ciepła, bliskości i siły. Sam nie był w
stanie nic im dać.
- Grad wielkości jajek. O ostrych brzegach... - pokręcił głową. - Nic nie czułem. Przy
takim gradobiciu człowiek traci czucie. Mróz całkowicie uśmierza ból. Mam jednak nadzieję,
ż
e jurta nie zwali się nam na głowy tej nocy.
Elise przyłożyła obie ręce do policzków Reijo. Trzymała je tak długo, aż jego skóra
się zagrzała. Ucieszyła się, że może zrobić coś dla swego opiekuna, któremu tyle
zawdzięczała. Elise zapragnęła, by była z nimi Raija. Wówczas wszystko byłoby w porządku.
Tak jak przedtem. Tworzyli rodzinę, choć przez całe życie byli w drodze. To, że wciąż skądś
odchodzili, nie bolało nawet po części tak, jak rozstanie z Raiją.
- Czy kiedykolwiek się stąd wydostaniemy? - zapytała Elise po cichu.
- Obiecuję wam to - powiedział Reijo. - Oczywiście, że się stąd wydostaniemy. Co za
pytanie?
Elise uśmiechnęła się blado. Nie umiała się zdobyć na prawdziwy uśmiech.
- Tak się boję, Reijo.
- Ja też - zdradził jej, choć widział, że wcale mu nie uwierzyła. Dzieci nie potrafiły
sobie wyobrazić, że Reijo może się czegoś bać. Gdyby tak było, wystraszyłyby się jeszcze
bardziej i dlatego nie przyjmowały tego do wiadomości.
Mówił tak tylko, żeby się nie wstydziły swojego strachu. Reijo nie może się bać!
- Będziemy trzymać się za ręce - zaproponował Reijo. - Wyobrazimy sobie, że jest
ciepło, i zaśpiewamy coś.
Noc jakoś minęła. Burza ustała równie niespodziewanie, jak się zaczęła. Ranek
przyniósł całkowitą ciszę. Nie słychać było ani jednego podmuchu wiatru.
Zupełnie zesztywniali Reijo i Santeri jakoś zdołali wstać. Matti wciąż spał, obejmując
ramionami Elise i Knuta. Maja i Ailo leżeli mu prawie na kolanach. Ida spędziła noc w
ramionach Reijo. Otulił ją ostrożnie skórami, zanim się podniósł.
- No, nareszcie się stąd ruszymy! - westchnął Aleksanteri. - Nie czułem się tak fatalnie
od czasu, gdy ostatnio oberwałem.
Reijo stał już przed jurtą.
- Nie ruszymy się stąd - powiedział martwym głosem. Santeri wypadł na dwór.
Zobaczył to samo, co Reijo. Łódź zniknęła. Nie widać było nawet jej szczątków. Nigdzie jej
nie było. Otaczało ich morze. Nad sobą mieli tylko niebo. Kamienna wysepka stała się ich
całym światem.
- Mieliśmy nieboszczyka na pokładzie - wyrwało się Santeriemu.
Reijo spojrzał na niego surowo bez słowa.
8
- Mam ochotę przekląć samego siebie - mruknął Reijo. - Co za cholerna bezmyślność!
Moja własna głupota...
- Nie bądź takim obłudnikiem! - Santeri kopnął jakiś kamień. Kamień nie ruszył się z
miejsca i ucierpiała tylko noga Santeriego. - To nie twoja wina. Robiłeś, co mogłeś. Licho
wie, gdzie bylibyśmy teraz, gdybyś się nie zdecydował na podróż łodzią.
- Licho wie, gdzie teraz jesteśmy - odparł Reijo cierpko. W oddali majaczył zarys
lądu, ale poza tym otaczało ich tylko morze i niebo. - Nie przypuszczałem, że oddaliliśmy się
aż tak bardzo od brzegu. Płyną tu chyba jakieś przedziwne i wartkie prądy. Inaczej nie można
tego wytłumaczyć. Miałem nadzieję, że prądy płyną wzdłuż lądu. Pomyliłem się.
Reijo zapatrzył się w cieniutki pasek ziemi. Nigdzie nie dostrzegł dymu. Żadnego
domu. Nikogo, kto mógłby ich zobaczyć. Skoro są tu tak silne prądy, to zapewne nie ma
ż
adnej osady.
Ugrzęźli na dobre.
- Powinienem był posłuchać Mattiego, gdy mówił o jedzeniu.
- Skąd mogłeś wiedzieć - pocieszał go Santeri. - Ja też się z niego śmiałem. Żaden z
nas nie potraktował tego poważnie. Chyba nie powiesimy się z tego powodu.
Reijo spojrzał na niego.
- Nie mamy na czym.
Santeri musiał się uśmiechnąć w tej powodzi nieszczęść.
- Gdybym to wiedział, raczej spaliłbym łódź. - Reijo nie mógł oderwać wzroku od
horyzontu. - Straciłem łódź. Większość zapasów. Prace Mikkala. Dobry Boże, Raija nigdy mi
tego nie wybaczy: straciłem Mikkala...
- Jego martwe ciało - sprecyzował bezlitośnie Santeri. - To było tylko martwe ciało,
Reijo. Mikkal odszedł dawno temu. Nie potrzebował już tego ciała. Może zresztą taki pogrzeb
jest równie dobry jak każdy inny.
- Raija chciała go pochować - powiedział Reijo. - On tak kochał płaskowyż. To był
jego świat, jego ziemia. Płaskowyż był ich życiem. Myślę, że chciała go tam pochować dla
Ailo i Mai.
- Grób to tylko odrobina ziemi - uściślił Santeri. Nigdy przedtem nie zastanawiał się
nad tymi sprawami, ale te słowa przyszły mu na myśl tak, jakby przygotowywał się do tego
przez całe życie. - A morze jest wszędzie.
Reijo rozumiał, co chce przez to powiedzieć, ale nic nie mogło pomniejszyć jego
rozpaczy. On, Reijo, zawiódł Raiję. Nie miał pojęcia, w jaki sposób jej to kiedyś wyjaśni.
- Tak czy inaczej musimy odnaleźć Ravnę - westchnął. - Ona ma prawo wiedzieć.
Mikkal był jej jedynym synem. Teraz zostali jej tylko Maja i Ailo.
- Ale najpierw ktoś musi nas odnaleźć. - Santeri przypatrywał się każdej morskiej fali,
ale to nie zmieniło faktu, że znajdowali się na samym środku morza.
Powrót do jurty był bardzo trudny. Ciężko im było spojrzeć w pełne nadziei oczy.
Wszyscy oczekiwali na wieść o tym, że odpłyną stąd. A tu padły straszne słowa:
- Straciliśmy łódź. Roztrzaskała się. Musimy tu czekać, aż ktoś nas odnajdzie.
Olai Mikkelsen mieszkał samotnie od czasu, gdy żona go odumarła zeszłego lata.
Daleko miał do sąsiadów, ale lubił takie życie. Nigdy nie przepadał za ludźmi. Jego zdaniem
morze, niebo i góry z powodzeniem starczały za towarzystwo. Poza tym były jeszcze ptaki, a
nawet renifery, które czasem docierały na brzeg, gdzie postawił swój domek o krzywych
oknach. Zbudował go własnymi rękami - z rosyjskich bali i z pozostałości rozbitych statków,
które dryfowały po morzu. Gdy człowiek mieszka niedaleko zdradliwej Trupiej Wysepki, nie
może narzekać na brak czegokolwiek. Mikkelsen miał wszystko, czego potrzebował. I spało
mu się całkiem nieźle, nawet nocami, choć żył z plądrowania wraków. Brał przecież tylko to,
co było mu potrzebne. I gdy tylko mógł, ratował rozbitków. Nie robił interesów na cudzym
nieszczęściu. Alina zarzuciła mu to wprawdzie kiedyś, ale nigdy więcej tego nie powtórzyła,
a przecież przeżyli razem czterdzieści lat. To były dobre lata.
Nie mieli dzieci. Bóg tak chciał. Olai myślał sobie zawsze, że mieli przynajmniej
siebie nawzajem, choć wiedział, że to nie była prawda.
On miał tylko siebie. Dlatego bez trudu pogodził się ze śmiercią Aliny. Zupełnie jakby
wyszła, żeby nigdy już nie wrócić.
Olai widział, że nadciąga burza. Miał tę pewność, zanim pojawiła się mgła.
Cale życie spędzone nad morzem wiele go nauczyło. Za jego niebieskim,
nieprzeniknionym spojrzeniem kryło się sporo doświadczenia.
Tego ranka, gdy wiatr jeszcze nie ustał, zobaczył łódź.
Wiatr zmienił nagle kierunek. Wspomagany przez prąd, pochwycił łódź i pognał ją na
podwodne skały nieopodal wysepki.
Olai stał i patrzył, jak łódź tonie. Poszła na dno natychmiast i Olai wiedział, że jest
stracona już na zawsze. W tym miejscu podwodny prąd był tak silny, że wciągał wszystko i
nic nie dało się uratować. Gdyby na pokładzie byli ludzie, nie pozwoliliby jednak porwać
łodzi tak łatwo.
Olai czuł niepokój. Z niecierpliwością czekał chwili, gdy wiatr ucichnie na tyle, by
można było wypłynąć na morze.
Mówił do siebie, że potrzebuje ryby na obiad, ale to był tylko pretekst.
Ciągnęła go ta wysepka. Wiedział, że nic dla siebie tam nie znajdzie. Ale pamiętał
oczy Aliny. Nigdy nie spojrzała na niego z dumą.
Teraz było już za późno, by tego doświadczyć, ale Olai wierzył, że jego żona tak czy
inaczej patrzy na niego.
Nie chciał, by się wstydziła za męża.
Jego wprawne ręce chwyciły za wiosła. Płynął wzdłuż brzegu aż do chwili, gdy
znalazł się na wysokości wysepki. Znał dobrze bezpieczne i niebezpieczne miejsca.
Kiedy ujrzał lapońską jurtę, chciał zawrócić.
Uratowanie Lapończyków nie wydawało mu się czynem wielkim i bohaterskim.
Olai nie przepadał za Lapończykami. Włóczyli się z miejsca na miejsce i korzystali z
tego, czego akurat potrzebowali, nie zwracając uwagi na prawowitych właścicieli tej ziemi.
Ale i Olai przez całe życie jadł mięso cudzych zwierząt. Nie dręczyły go z tego
powodu żadne wyrzuty sumienia.
Mimo wszystko nie zawrócił.
Oczy żony śledziły przecież jego ruchy.
Co robili Lapończycy w łodzi na tym wybrzeżu?
Olai nie miał pojęcia. Zapytam ich, pomyślał. Jego zdaniem wciąż był tam ktoś, kogo
można spytać.
Znalazł przetartą cumę. Wystarczył mu rzut oka, by stwierdzić, że cumowaniem
zajmowała się wprawna ręka. Ręka obcego. Nie mógł wiedzieć, że przywiązuje łódź w
miejscu, w którym płynie zdradliwy prąd. Nie mógł wiedzieć, że wiatr wiejący od lądu
dopełni dzieła zniszczenia.
Mikkelsen wciągnął swoją łódkę na brzeg. Odgłosy zwabiły ludzi. Z namiotu wyłonili
się dwaj mężczyźni. Ich widok wprawił Olaia w zadziwienie. Żaden bowiem nie był
Lapończykiem.
Jeden niewysoki, dobrze zbudowany, jasnowłosy i zielonooki.
Drugi niewiele wyższy, ale szczuplejszy. Z rudą grzywką i niespokojnymi oczami.
- Co za niespodzianka! - zawołał Reijo. - A ja sądziłem, że będziemy tu tkwić ładnych
parę dni.
Olai zmarszczył brwi. Obcy mówił po norwesku z dziwnym akcentem. Finowie?
Ale przecież o tej porze roku nie ma tu żadnych ryb...
- Jest was tylko dwóch?
- I jeszcze jeden chłopak - wyjaśnił Reijo. - Oraz pięcioro dzieci.
Mikkelsen wytrzeszczył oczy.
- Dzieci? - zapytał. Przekroczył siedemdziesiątkę i nie słyszał już tak dobrze jak
dawniej.
Reijo przytaknął.
Olai nic nie powiedział, ale ciągle kręcił głową.
- To nie była wielka łódź. - Wskazał głową kierunek. - Poszła na dno. Tu jest strasznie
głęboko. Widziałem, jak tonęła.
Reijo westchnął. Tego właśnie się spodziewał, skoro nigdzie nie było widać łodzi.
- Najpierw zabiorę dzieci, dobrze? Reijo się zgodził. Wszedł do jurty i, nie
dowierzając własnym słowom, oznajmił, że zostali uratowani.
Niewiele czasu potrzebowali na złożenie namiotu. Rzeczy, które im pozostały, nie
zajmowały wiele miejsca.
Olai śledził ich wzrokiem. Przyglądał się zwłaszcza hałasującym dzieciom. Potem
zaczął się przypatrywać Reijo. On był tu z pewnością najważniejszy. Młody, ale rozsądny.
Urodzony przywódca. Tyle zobaczył Olai.
- Niemożliwe, żeby wszystkie były twoje? Reijo uśmiechnął się. Objął ramionami
maluchy.
- Moje - oświadczył zdecydowanie. - Wszystkie są moje.
- Młodo zacząłeś - skomentował Olai.
- Można tak powiedzieć - odparł Reijo. - Można tak śmiało powiedzieć.
Reijo najpierw wysłał ze staruszkiem Mattiego z dziećmi - z wyjątkiem Idy. Polecił
Mattiemu po fińsku, by chłopak pomógł staremu wiosłować.
Olai odrzucił jednak tę propozycję z prychnięciem.
- Jestem wprawdzie stary, ale nie ułomny!
- Dziwny człowiek - orzekł Santeri, gdy czekali na powrót staruszka.
- Uratował nas - powiedział Reijo, choć w zasadzie był skłonny zgodzić się z
Santerim.
Namiot i skóry nie zmieściły się w łodzi. Reijo nie miał jednak ochoty ich tu
zostawiać.
- Nikt nie przybije do tej wysepki - uspokoił go staruszek - zabierzesz to kiedy indziej.
Teraz wszyscy musicie się zagrzać. Tam za wzgórzem jest mój dom. - Wskazał głową
kierunek północny.
Reijo przystał na tę propozycję.
Udało mu się także przekonać mężczyznę, by oddał mu wiosła. Olai zgodził się w
końcu, acz nie bez oporu.
Domyślał się, że ten Fin jest starym wygą morskim. Chłopaka zaś o to nie
podejrzewał.
- Nazywam się Olai - rzekł. - Olai Mikkelsen. Co was tu przywiodło? Jesteście
Finami?
Reijo przytaknął. Widział, którędy przypłynął do nich staruszek. Teraz nie musiał
więc go o nic pytać.
- Reijo Kesaniemi - przedstawił się. - A to Aleksanteri Kilpi. Santeri. Mieszkałem w
Ruiji, w Norwegii, przez prawie całe życie. Głównie w Lyngen. Santeri dołączył do nas tej
zimy. Przedtem zajmował się rybactwem na wybrzeżu. Chłopak jest moim szwagrem. Matti.
Matti Alatalo. Żona... odeszła.
Znów to samo kłamstwo. Reijo nie lubił się do niego uciekać, ale te słowa jakoś same
mu się wyrwały. I zostały zrozumiane tak, że nie trzeba było już nic wyjaśniać.
Reijo czuł jednak, że im częściej używa tego kłamstwa, tym szybciej może stać się
ono prawdą.
- Jej przybrana rodzina mieszka na półwyspie Varanger - kontynuował Reijo. -
Właśnie tam zmierzamy. Straciliśmy coś więcej niż łódź...
Olai wlepił wzrok w Reijo. Potrzebował trochę czasu, by te słowa do niego dotarły.
Czyżby ci ludzie wypłynęli na morze ze zwłokami? Aż z Lyngen?
- Ona tak kochała płaskowyż - kontynuował Reijo. Santeri spojrzał w stronę lądu.
Uznał, że tym razem Reijo posunął się za daleko. Jemu również nie podobało się to kłamstwo.
Nie lubił tego wyjaśnienia. Podobnie jak Reijo wiedział, że dzięki niemu mogą sporo
osiągnąć. Ale nie lubił go.
Raija żyła.
Raija była najbardziej żywotną istotą, jaką znał.
Olai splunął za burtę. Nic nie powiedział, ale pomyślał swoje.
Mężczyzna nie powinien za bardzo kochać swojej żony. Bo mogło się to skończyć
właśnie w ten sposób. Olai nie rozumiał tego człowieka. Lubił swoją Alinę. Przez te
czterdzieści lat nie kłócili się za wiele. Dlatego tak dobrze pamiętał wszystkie złe słowa, które
między nimi padły.
Ale przecież nigdy nie zrobiłby czegoś takiego...
- Daleka droga do Varanger - powiedział po chwili. - A przed nami najgorszy okres
zimy!
Jakby Reijo nie był tego aż nadto świadomy!
Olai chrząknął kilka razy. Splunął czarną śliną i spojrzał na obcego...
Może i dorobił się gromadki dzieciaków, ale sam miał jeszcze mleko pod nosem.
Musiał być strasznie młody, gdy urodziło mu się pierwsze dziecko. Najstarszy niemal
dorównywał wzrostem ojcu. No i trzeba mieć nie po kolei w głowie, żeby się wybierać na
morze w takim towarzystwie...
A jednak Olai go polubił.
Za otwarte spojrzenie. Za sposób mówienia. Za sposób, w jaki wiosłował. Za spokój...
Nie potrafił wskazać konkretnej przyczyny. Ale polubił tego obcego. Tak po prostu.
- Mój dom nie jest zbyt wielki - powiedział. - Ale jest w nim ciepło. Pusto się tam
zrobiło, kiedy mnie żona odumarła. - Olai musiał o tym wspomnieć, choć bał się, że to nie
najlepiej podziała na tego młodego. - Jestem sam. A miejsca starczy dla wielu. W morzu nie
brakuje jedzenia Ten, kto potrafi pracować, nie będzie głodował.
- Proponujesz, żebyśmy zostali? Żebyśmy przezimowali u ciebie?
Olai przytaknął. Ten obcy człowiek nie lubił owijać spraw w bawełnę. To też
przypadło staruszkowi do gustu.
- Santeri? - zapytał Reijo. Santeri wzruszył ramionami. Ta kamienista kraina nie
podbiła jego serca. Ale równie dobrze jak Reijo wiedział, że ich wyprawa ma w zimie nikłe
szanse powodzenia.
Zarżnęli renifery. Stracili łódź. Pieniądze się im skończyły. Nie mieli prawie nic na
wymianę. A zaczynała się właśnie najgorsza pora roku.
- Niezła propozycja - uznał Santeri. - Ja się pracy nie boję.
- Powinienem zapytać też Mattiego. Jest już na tyle dorosły, że mógłby uczestniczyć
w podejmowaniu decyzji. Ale tu chodzi o moje dzieci... - Spojrzał spokojnie na Olaia. Na
chwilę przestał wiosłować. - Skorzystamy z zaproszenia - zadecydował. - To bardzo miło z
twojej strony, Olai. Chętnie zostaniemy. Mam nadzieję, że tego nie pożałujesz.
Olai nic nie odpowiedział. Uśmiechnął się do siebie i spojrzał w niebo, jakby chciał
zerknąć na chmury. Tak naprawdę uśmiechał się do Aliny.
W naszym domu są dzieci, powiedział jej w myślach. Nasz dom jest pełen dzieci,
Alina. Co ty na to?
Alina mu nie odpowiedziała.
Jej obraz zatarł się w jego pamięci na tyle, że nie potrafił sobie wyobrazić jej pełnego
podziwu spojrzenia.
Dom był za mały dla nich wszystkich, ale nikt się tym nie przejmował. Przybyszom
wystarczyła na razie odrobina ciepła. Olai nie wiedział, co powinien zrobić dla gości. Ustąpił
swe małżeńskie łóżko dzieciom.
- Ja go nie potrzebuję - powiedział zwyczajnie. - Jestem już stary. Nie potrzebuję tyle
miejsca. Kiedyś zresztą też nie byłem do tego przyzwyczajony. Dzieciom należy się
wszystko, co najlepsze.
Byli mu bardzo wdzięczni. A parę godzin później przybyło im jeszcze więcej
powodów do wdzięczności.
Kiedy nastał wieczór, staruszek zrobił się rozmowniejszy.
Mówił powoli, starannie ważył słowa. Najwyraźniej nie miał wielu okazji, by
rozmawiać z ludźmi. Często ociągał się z odpowiedzią. Długo przeżuwał swoje myśli, nim je
wypowiedział na głos.
Widać jednak było, że cieszy go obecność ludzi. Odtajał nieco. Jego pomarszczona,
okrągła twarz pojaśniała. Przygarbione ciało jakby się wyprostowało.
- Nie wy pierwsi utknęliście na tej wysepce - rzekł. - Wiele łodzi się tam roztrzaskało.
I nie wszyscy mieli tyle szczęścia.
Zarówno Santeri, jak i Reijo dziwili się ilości rzeczy, jakie leżały w tym niewielkim
domu.
Zwyczajne, znane przedmioty mieszały się z rzeczami dziwnymi, których żaden z nich
nie potrafił nazwać.
A więc to Trupia Wysepka jest źródłem tego wszystkiego.
Santeri i Reijo wymienili spojrzenia. Sądzili, że starzec tego nie spostrzeże.
- Nie zrobiłem nic złego! - Jego głos się zaostrzył, gdy zauważył tę wymianę spojrzeń.
- Mieszkałem tu całe życie. Żywiłem się tym, co mi dało morze. Łowiłem ryby jak wszyscy
inni. I wyławiałem z morza to, czego potrzebowałem. Niczego nie kradłem, brałem to, co
należało do umarłych. To Bóg umieścił tu tę wysepkę i sądzę, że miał w tym jakiś cel.
Ratowałem tych, których się dało uratować. Często narażałem swoje życie, żeby ocalić
nieznajomych. I nie brałem za to pieniędzy. Brałem tylko to, czego potrzebowałem. Nigdy
nikogo nie okradłem.
- Wcale tak nie sądziliśmy - powiedział Reijo. - To musi być straszne, mieszkać blisko
takiego miejsca.
Olai uspokoił się, słysząc te słowa.
- Ja zawsze tu mieszkałem. Gorzej było z Aliną. Z moją żoną. Ona się tu
przeprowadziła z wioski w głębi lądu. I nigdy się do tego nie przyzwyczaiła. Mówiła, że
mieszkamy w przedsionku śmierci. Kobiety nie powinny myśleć za dużo. Ale ona miała tyle
czasu...
- A co z dziećmi? - zapytał Reijo. Olai pokręcił głową.
- Bóg nas nie pobłogosławił w ten sposób. Alina miała za dużo czasu. Za mało zajęć.
Za wiele myślała.
Reijo zaczął lepiej rozumieć tego człowieka.
Trzej dorośli goście mieli spać w największej izbie. Znać było w niej wciąż kobiecą
rękę. Na stołach leżały serwety ze zwykłego, niebieskiego samodziału.
Reijo nie pamiętał nawet, kiedy po raz ostatni widział coś takiego.
- Dziwny człowieczyna - stwierdził Santeri. - Sam nie wiem, co o nim myśleć. Nie
wiem, czy go lubię.
- Pirat - syknął Matti przez zęby. - Ciekawe, czy nie zwabił paru łodzi na mieliznę. Na
przykład za pomocą latarni...
- Nie masz prawa go o to posądzać! - Głos Reijo był bardzo ostry. - Wiemy tylko, że
jest starym, samotnym człowiekiem, który stracił żonę. Musimy mu wierzyć. Mówił, że robił
tylko to, co uważał za stosowne, i musimy mu wierzyć.
- To była bez wątpienia mowa obrończa - zaczął się zastanawiać Santeri. - Sam
mówiłbym takim tonem, gdybym miał nieczyste sumienie.
Reijo odniósł podobne wrażenie.
- Tak czy inaczej, wiele mu zawdzięczamy - stwierdził. - Siedział w samej koszuli i
miał świadomość, gdzie by się teraz znajdowali, gdyby nie ten człowiek. - Nie wiadomo, kim
byśmy byli, gdybyśmy mieszkali koło tej wysepki... Łatwo kogoś osądzić, jeśli się nie
przeżyło tego samego, co on.
Ż
aden z jego towarzyszy nie odpowiedział.
- A nawet jeśli naprawdę to robił? Zwabiał statki na mieliznę, a potem rabował, co się
dało... Przecież może teraz tego żałować. Czy człowiek, który czegoś żałuje, nie zasługuje na
szansę? Może właśnie w ten sposób próbuje spłacić dług. Mógł nas tam przecież zostawić.
Widział, jak łódź tonie. Wiedział dobrze, że nie możemy mieć przy sobie wiele rzeczy. A
jednak przypłynął na wyspę, choć jest staruszkiem. Wcale nie musiał tego robić. Mógłby
udać, że nie miał pojęcia, że żyjemy. Jesteśmy obcy. Tylu marynarzy przed nami zakończyło
ż
ycie na tej wysepce. Jej nazwa nie jest zapewne przypadkowa.
Matti wzniósł oczy do nieba.
- Zaraz powiesz jeszcze, że on tak lubi dzieci!
- Może. - Reijo uważał, że to wcale niewykluczone. - Nie dotrzemy do Varanger o tej
porze roku. Dobrze o tym wiemy. Mamy szczęście, że go spotkaliśmy. Będziemy okazywać
mu szacunek tak długo, jak jesteśmy pod jego dachem.
Ani Matti, ani Santeri nie mieli nic do dodania. Ale myśleli swoje. Podobnie jak Reijo.
Trupia Wysepka nie zostawiła im jednak żadnego wyboru.
9
Raija musiała długo odpoczywać, nim poczuła się dość silna, by zmienić ubranie.
Odszukała jedną z koszul Jewgienija i jego znoszone, ale czyste spodnie. Postanowiła się
obejść bez bielizny.
Koszula sięgała jej do kolan, spodnie musiała podwinąć, ale zupełnie się tym nie
przejmowała.
Jewgienij w dalszym ciągu się nie ruszał.
To było przerażające.
Gdy wpatrywała się w niego wystarczająco długo, widziała, że Rosjanin oddycha.
Oddech był jednak tak słaby, że bardziej martwił ją, niż pocieszał. Raija nie pojmowała,
dlaczego nic nie pamięta. Była tam przecież. Dowodził tego ułamek obrazu, który sobie przy-
pomniała. Poza tym jej pamięć przesłaniał mrok. Bez najmniejszego prześwitu. Raija na
próbę stanęła na bosych stopach. Wciąż kręciło jej się w głowie. Czuła się gorzej niż
powinna, nawet jeśli utraciła sporo krwi.
Musiał istnieć jakiś związek pomiędzy jej samopoczuciem i tym brakiem pamięci.
Ostrożnie postąpiła parę kroków. Zdołała utrzymać się na nogach, nie musiała się
nigdzie podpierać.
Zagryzła zęby i przekonywała samą siebie, że ma więcej siły, niż się jej wydaje. Że to
tylko kwestia woli.
Koje były wpuszczone w ścianę, tworząc coś w rodzaju dziupli czy nisz.
Raija oparła się o brzeg koi Rosjanina.
Wielkie nieba, ależ on blady!
Wcześniej zwracała uwagę tylko na różnice między nim a Aleksiejem.
Najprawdopodobniej dlatego, że bardzo pragnęła, by się od siebie różnili.
Teraz spostrzegła podobieństwa.
Nie były uderzające, ale istniały. Jewgienij miał o wiele ciekawszą twarz niż Aleksiej.
Raija zastanawiała się, dlaczego kobiety tego nie zauważały. Cóż, najłatwiej zobaczyć to, co
samo rzuca się w oczy, choćby to były tylko pozory. Tak łatwo ulec czarowi urody. Tak łatwo
dać się zaślepić zewnętrznemu pięknu i odrzucić całą resztę.
Trzeba trochę wysiłku, by zajrzeć głębiej. Dostrzec wartość tego, co nie błyszczy i nie
przyciąga wszystkich spojrzeń.
Po raz pierwszy Raija zaczęła się zastanawiać, kim była dziewczyna, która sprawiła,
ż
e Jewgienij miał tak nieobecne spojrzenie. O kim myślał, mówiąc, że jego serce do kogoś
należy. Powiedział przecież, że można wyleczyć się z miłości, znajdując inną, która wcale nie
jest gorsza niż poprzednia.
Raija zastanawiała się, dzięki komu posiadł tę wiedzę.
Miała nadzieję, że Jewgienij spotka tamtą znowu. Że będzie ją trzymał w ramionach,
niezależnie od tego, kim ona jest. Skoro ją kocha, musi być warta jego miłości. Raija
delikatnie musnęła palcem wygiętą w ostry łuk brew rannego. Leciutko dotknęła niepraw-
dopodobnie długich rzęs. Nie zdając sobie z tego sprawy, pieszczotliwie pogłaskała
wychudzony, blady policzek.
Skóra, którą był przykryty, leżała tak, że futerko zaczęłoby go łaskotać, gdyby głowa
mu trochę opadła.
Raija pochyliła się, żeby to poprawić.
Gdy otulała skórą ramiona Jewgienija, jedna z jej dłoni trafiła w pustkę.
Raija zesztywniała z przerażenia.
Musiała to sprawdzić.
Po jednej stronie znalazła ramię i rękę.
Po drugiej tylko ramię.
Strwożona odkryła chorego. Zobaczyła kompletnie zakrwawiony bandaż.
Z trudem przełknęła ślinę.
Przykryła na powrót Jewgienija, zamknęła oczy, po czym podniosła się chwiejnie i
odeszła tyłem od jego koi. Pod powiekami miała wciąż ten straszny obraz.
Rozpłakała się. Nie szlochała nawet, ale łzy płynęły po jej policzkach strumieniami.
Wypełnił ją ból silniejszy niż cokolwiek innego.
Otworzyła oczy i wybiegła. Chciała uciec przed tym obrazem. Uciec przed prawdą.
Oślepiona łzami wspięła się po drabince na pokład, wpadła między marynarzy i
zaczęła ich przeklinać.
Przeklinała ich we wszystkich trzech językach, które znała. Próbowała to zrobić
również po rosyjsku.
To oni go skrzywdzili.
Pamięć wciąż jej nie wracała, ale Raija miała pewność, że sama nie byłaby zdolna do
takiej potworności.
Powstrzymał ją w końcu sternik, Oleg. Ten potężny mężczyzna pochwycił ją w swoje
niedźwiedzie ramiona i nie puścił, póki gniew z niej nie wyparował.
Wreszcie pozostał tylko płacz.
- On żyje - rzekł sternik.
- Tak, ale jak długo jeszcze?
Olbrzym milczał.
Raija wiedziała, że Oleg nie może jej odpowiedzieć na to pytanie. Ona sama też nie
jest w stanie tego przewiedzieć.
- Ty zrobiłaś swoje - wyjaśnił Oleg - a my... swoje.
Raija nie zapytała, co takiego ona zrobiła. Nie znała aż tylu rosyjskich słów.
Dowiedziała się jednak, że rzeczywiście miała w tym wszystkim swój udział.
- Nie przeżyje - wykrztusiła, walcząc ze łzami. - To niemożliwe. Krew. Wykrwawi
się. Umrze...
Milczeli.
Wszyscy marynarze przerwali pracę. W ich spojrzeniach czaiło się milczące
oczekiwanie. Jakby ona mogła zrobić to, czego nikt inny nie potrafił.
Jewgienij umrze.
Dopiero wtedy zauważyli, że Raija jest bosa.
Ona tego nie spostrzegła. Nie czuła chłodu. Nie czuła, że marznie.
Oleg pokręcił głową i wziął ją na ręce. Raija nie rozumiała, dlaczego, dopóki nie
spojrzała na swoje stopy. Były sine, ale ona nic nie czuła.
Sternik zniósł ją na dół, do kajuty.
Marynarze uprzedzili go, co tam zobaczy, ale i tak na widok zakrwawionej koi poczuł
mdłości.
Pospiesznie posadził Raiję w fotelu, po czym zebrał brudną pościel i ubrania w jeden
tobołek, który wyrzucił z kajuty. Wyniósł też wiadro z wodą, w której myła się Raija.
Wciąż jednak czuł zapach krwi. Potrzebował trochę czasu, by zrozumieć, że ten
zapach dochodzi z koi kapitana. Raija powiedziała przecież, że on wciąż krwawi.
Oleg zmusił się, by rzucić okiem na ranę. Kobieta miała rację. Podszedł do drzwi i coś
krzyknął, a po chwili marynarze przynieśli ciepłą wodę, buteleczkę alkoholu i parę czystych
koszul.
Raija rozpłakała się znowu, ale wstała z fotela i chwiejnym krokiem podeszła do koi
rannego. Łagodnym, ale zdecydowanym ruchem odepchnęła sternika.
Nie miała wątpliwości, że to jej obowiązkiem jest opiekować się Jewgienijem.
Powinien krwawić jeszcze mocniej, pomyślała, usuwając zaplamiony opatrunek. Rana
jest tak rozległa, że krwi powinno być znacznie więcej. A jednak...
Czy to jej zasługa?
Raija nie chciała o tym myśleć, wiedziała przecież, że są sprawy, nad którymi nie
panuje. Żyła w niej tajemna moc, ale to nie Raija decydowała o tym, czy może jej użyć.
To się po prostu zdarzało albo nie.
Raija zwilżyła skórę wokół rany, zmyła zaschniętą krew.
Oleg podał jej spirytus. Raija tylko pokręciła głową. Nie była w stanie go użyć. Nie
chciała przysparzać Jewgienijowi cierpienia.
Sternik pobladł i na jego twarzy pojawiły się kropelki potu, choć w kajucie wcale nie
było gorąco.
Jego silne ramię zadrżało, gdy zwilżył czystą koszulę zawartością buteleczki i
przyłożył ją do otwartej rany.
Raija odwróciła się, nie mogła na to patrzeć.
Kapitan jęknął cicho.
Raija oparła się o ścianę. Jej paznokcie zostawiły ślad w drewnie. Ledwie trzymała się
na nogach. Przed omdleniem uratowało ją to, że ściana była zimna.
Gdy wreszcie odważyła się podnieść wzrok, Oleg nakładał już na ranę kolejną
warstwę płótna.
Raija z wdzięcznością śledziła jego ruchy. Nie od razu ośmieliła się spojrzeć na
Jewgienija, na jego ściągniętą bólem twarz.
Czuła swą bezsilność.
Gdyby miała dostęp do ziół, mogłaby mu prawdopodobnie pomóc. Nie była jednak
tego pewna, bo nigdy przedtem nie widziała tak rozległej rany.
Uratowała kiedyś Santeriego, ale on sam miał w tym równie wielki udział.
Ale skąd wziąć zioła? Wokół królowała zima. Ziemia zamieniła się w twardą skorupę,
a poza tym od lądu dzieliła ich cała wieczność.
Na twarzy Olega również malowała się bezradność. Długo wpatrywał się w kapitana,
nim wreszcie podjął decyzję. Położył swą wielką dłoń na ramieniu Raiji, ze spokojem spotkał
jej spojrzenie.
- Czekaj - powiedział i zniknął. Raija posłusznie czekała.
Wrócił, trzymając w wielkich dłoniach maleńki dzbanuszek. Podał go Raiji.
- Daj mu to.
Dzbanuszek był zrobiony z pięknego szkła.
Z porcelany.
Słowo „ porcelana” podobało jej się prawie tak samo jak materiał. Po raz pierwszy
usłyszała je od Olego - Edvarda.
Biała porcelana w niezwykłe niebiesko - żółte wzorki, namalowane delikatnymi
pociągnięciami pędzla. Faktura farby była ledwo wyczuwalna pod palcami.
Raija uniosła pokrywkę.
Dzbanuszek był napełniony do połowy białym proszkiem, drobniejszym niż mąka.
- Co to jest? - zapytała Raija, śliniąc palec, by posmakować proszku.
Oleg chwycił ją za rękę.
- Ostrożnie! - ostrzegł. - To lekarstwo. Ze wschodu. Nie będzie bólu. Będą piękne
sny...
Oleg celowo szukał słów na tyle prostych, by Raija go zrozumiała.
Raija popatrzyła na proszek i nasypała sobie trochę na rękę. Zastanawiała się, w jaki
sposób poda go Jewgienijowi.
Oleg wziął szczyptę proszku z dłoni Raiji, otworzył kapitanowi usta i posypał
lekarstwem jego język.
- Tyle wystarczy? - zdziwiła się Raija. Sternik z powagą pokiwał głową.
- To bardzo silne - powiedział. - Można to także wdychać.
Zademonstrował jej, jak to się robi, nie używając specyfiku. Nie przyznał się, że ten
właśnie proszek dawał mu szczęście i doprowadzał do szaleństwa.
Dostał ów środek od przyjaciela, który handlował z cudzoziemcami ze wschodu. Tam
na wschodzie uznawano, że to świetne lekarstwo na wszelkie dolegliwości. A jeśli człowiek
chce o wszystkim zapomnieć albo po prostu się zabawić, jest o wiele skuteczniejsze niż
alkohol.
Przyjaciel miał rację.
Cudowne wizje, które wywoływał proszek, przewyższały wszystko, czego Oleg
doświadczył w swoim życiu.
Ale przerażało go, że zaczął odczuwać przemożną potrzebę używania tego środka.
Potrzebę silniejszą niż jego własna wola.
Zrozumiał, że to lekarstwo może być niebezpieczne, i zdołał pokonać w sobie
pragnienie wywoływania wizji.
Nie próbował białego proszku już od wielu lat. Nie używał go nawet wówczas, gdy
był ranny. Wytrzymywał jakoś ból i wiedział, że czyni słusznie.
Ale tu chodziło o coś więcej.
Raija miała rację. Niewykluczone, że kapitan umiera. Nie ma potrzeby, by męczył się
jeszcze bardziej.
Sternikowi zostało jeszcze trochę niezwykłego proszku. Wiele go kosztowało, by go
oddać Raiji. Ale gdy nauczył kobietę kapitana, jak go stosować, gdy napomknął, jakie mogą
być tego konsekwencje, poczuł, że już nie na nim spoczywa odpowiedzialność. Razem z
małym dzbanuszkiem pozbył się wielkiego ciężaru.
- Jak jest spokojny - powiedział - nie dawaj mu więcej. Jeśli zobaczysz, że go znów
boli, daj. Nie za często. Nie za dużo.
Raija pokiwała głową. Poczuła, jak jej dłonie, w których trzymała porcelanowy
dzbanuszek, lodowacieją.
- I... - Oleg zawahał się przez chwilę. - Zrób to samo, co na pokładzie.
Raija spojrzała na niego pytająco.
- Połóż na nim ręce - powiedział cicho, wyraźnie zakłopotany. - To mu nie zaszkodzi.
Trzeba spróbować wszystkiego.
Raija skinęła głową.
Oleg wyszedł. Bardziej przyda się na pokładzie niż tutaj.
„Połóż na nim ręce...”
A więc to właśnie zrobiła.
Raija postawiła dzbanuszek na stole, na którym Jewgienij zwykł uzupełniać dziennik
pokładowy. Uniosła ręce i spostrzegła, że drżą. I nic więcej.
Ale to jej dłonie zatrzymały krwotok. Marynarze byli tego świadkami.
Oleg nie chciał przyznać, że wierzy w skuteczność tego rodzaju zabiegów. Ale widział
to.
Całe wydarzenie kryło się głęboko w pamięci Raiji.
Nie miała pewności, czy odważy się ponownie położyć ręce na ciele rannego. Luka w
ś
wiadomości bardzo ją przeraziła.
Ale przecież tyle Jewgienijowi zawdzięcza. O wiele więcej, niż zdoła kiedykolwiek
spłacić...
Dłonie jej drżały, gdy na próbę przykładała je do wilgotnego bandaża. Teraz nie
wolno jej myśleć o niczym innym, jak tylko o tym, by Jewgienij wreszcie przestał krwawić...
Raiji wydawało się, że trzyma swe ręce w ten sposób przez całą wieczność. I nic się
nie wydarzyło.
Poczuła coś w rodzaju ulgi, gdy w końcu odjęła dłonie od jego ramienia i stwierdziła,
ż
e wyglądają zupełnie normalnie. Dwie całkiem zwyczajne dłonie. Jej własne dłonie.
Pozbawione mocy, której Raija wcale nie pragnęła. Czyżby straciły już tę moc...?
Twarz Jewgienija wydała jej się mniej napięta.
Dziwny proszek prawdopodobnie zaczął działać.
Raija przysunęła fotel do koi Rosjanina. Sięgnęła po porcelanowy dzbanuszek i
usadowiła się w fotelu.
Chciała być blisko na wypadek, gdyby Jewgienij jej potrzebował.
Przez kilka następnych dni i nocy wszyscy odczuwali wielkie napięcie. Chodzili na
palcach.
Jewgienij leżał w kajucie, bliższy śmierci niż życia. Przestał jednak krwawić. Załoga u
znała to za kolejny cud.
Gdy to się stało, Raija pomyślała, że Jewgienij nie żyje.
Ale on wciąż oddychał. Cichutko. Spokojniej i wolniej niż należy, ale oddychał.
Twarz rannego się wygładziła. Z jego ust nie wydobył się ani jeden dźwięk. Proszek
był chyba silniejszy, niż Oleg sobie wyobrażał. Raija usiłowała się dowiedzieć, co to za
specyfik. Ale Oleg wiedział równie niewiele jak i ona, a chyba nawet wystraszył się
skuteczności jego działania.
- Zaczyna się goić - szepnęła Raija sama do siebie, zmieniając bandaż czwartego dnia.
Nie miała odwagi dotknąć delikatnego naskórka, który zaczął zarastać powierzchnię
rany, poczynając od brzegów... Namówiła sternika, by następnym razem to on zmienił
opatrunek. Chciała, by ktoś inny potwierdził tę wielką nowinę. Chciała mieć pewność, że nie
daje się ponieść fantazji.
Oleg zobaczył to samo co ona.
- Nie mogę w to uwierzyć - powiedział. - Nie mogę uwierzyć.
Raija stała tuż obok niego. Popatrzyli na siebie: ich spojrzenia były jak lustrzane
odbicia strachu i niedowierzania.
- Ja też tego nie rozumiem - przyznała. - Ale to prawda.
- Dajesz mu proszek? Raija skinęła głową. Oleg przełknął ślinę.
- Nie dawaj za dużo - rzekł po chwili zastanowienia. - Niech poczuje ból... Musi
odzyskać przytomność.
W Raiji również dziwny sen Jewgienija budził lęk. Przez te wszystkie dni ranny nie
poruszył się ani razu. Leżał tak, jak go położono. Wolałaby chyba, żeby odebrała go jej
ś
mierć niż ten dziwny stan.
Proszek musi się kiedyś skończyć, pocieszała się Raija. Z lękiem używała środka,
którego nie znała.
Czuwała przy koi Jewgienija. Kuliła się w kłębek w fotelu, spała w nim, jadła w nim -
o ile w ogóle coś jadła, i czuwała nad rannym. Dzień przestał się różnić od nocy. Spała od
czasu do czasu. Oleg zaglądał do niej, gdy tylko miał wolną chwilę. Marynarze rzucali w jej
stronę spojrzenia pełne przerażenia i czegoś jeszcze, czego Raija nie potrafiła nazwać.
Doby zlewały się ze sobą.
Siódmego dnia Jewgienij otworzył oczy i wypowiedział jej imię.
- Raija...
Przyspieszony oddech zdradzał ból. Raija starała się coraz rzadziej podawać mu
proszek. Ostatnią porcję dostał w środku nocy. Potem zdołała napoić go odrobiną wody.
Uniosła mu głowę i wlewała po parę kropel do jego ust. Większość ciekła mu po brodzie, ale
trochę połknął.
- Jestem tu, Jewgienij - powiedziała przerywanym głosem i natychmiast podbiegła.
Nie pozwoliła mu się podnieść. - Musisz odpoczywać. Leż, Jewgienij!
Nie miała pojęcia, czy ją słyszy. Patrzył gdzieś w dal. Jakby na kogoś, kto stał za jej
plecami, choć byli zupełnie sami.
- Raija! - Chciał jeszcze coś powiedzieć, ale słowa zawisły w powietrzu. Znów zapadł
się w siebie i pogrążył we śnie, którego Raija tak bardzo się lękała.
Padła na kolana koło jego koi. Oparła o jej brzeg złożone ręce i modliła się bez słów.
Dziękowała za poprawę jego stanu i błagała, by wyzdrowiał.
I wsypała następną maleńką porcję białego proszku na jego język.
Głos Jewgienija nabrzmiał tak wielkim bólem, że nie mogła znieść nawet
wspomnienia tego dźwięku.
Chwilę później zjawił się Oleg, ale nie powiedziała mu, co się zdarzyło. Wolała
zachować to dla siebie. Nie chciała przedwcześnie rozbudzać oczekiwań sternika i załogi.
- Za dzień będziemy na miejscu - powiedział Oleg. - W domu.
- Nie wolno nam go ruszyć.
- On ma dom, w którym będzie mu o wiele lepiej niż w tej kajucie.
- I ja będę za to odpowiadać? - zapytała Raija. W ciągu minionego tygodnia nauczyła
się nieprawdopodobnie wielu słów.
Oleg nie mógł rozpoznać sam siebie, gdy zaproponował:
- Mogę dzielić z tobą odpowiedzialność. Raija zaczerpnęła powietrza.
- Wolę na razie nie decydować... Zaczekajmy z tym, aż będziemy na miejscu.
Oleg kiwnął głową. Rozumiał to dobrze. Pamiętnej nocy w Lyngen na pokładzie
„Sankt Nikołaja” znalazła się naprawdę niezwykła kobieta. Ludzie mówili, że zastrzeliła
kogoś podczas jarmarku. Teraz Oleg był skłonny uwierzyć, że miałaby dość siły, by to zrobić.
Gdy zobaczył ją po raz pierwszy, zupełnie w to nie wierzył. Wtedy wydawało mu się, że to
tylko nałożnica kapitana. Była przecież dość ładna...
- Dlaczego tu jesteś? - zapytał nagle. To pytanie po prostu mu się wyrwało.
Raija aż drgnęła. Wydawało jej się, że tak strasznie dawno już nie myślała o sobie,
chociaż od tej pory minęło zaledwie parę dni. Przed nieledwie paru tygodniami jej życie legło
w gruzach.
Ostatnio nie miała czasu o tym myśleć. Nie myślała o Mikkalu od chwili, w której
obmyła się z krwi...
- Czy to ty strzelałaś? - zapytał Oleg. Pokręciła głową. Kruczoczarna grzywka opadła
jej na czoło, a ona zmęczonym ruchem odgarnęła ją do tyłu.
- To on strzelał do mnie - powiedziała cicho. - Człowiek, którego kochałam, zginął. A
ja musiałam uciekać.
- Dlaczego? - Oleg nie bardzo rozumiał. Czy władze mogły mieć coś przeciwko takiej
niepozornej kobiecie jak Raija?
Raija rozpięła swą zbyt obszerną koszulę. Oleg próbował odwrócić wzrok. Nie o to
mu przecież chodziło...
Ale ona wcale nie chciała mu się oddać. Pokazała tylko bliznę na piersi.
- Co to jest? - zapytał. - Kto ci to zrobił? Było to wypalone znamię.
- Nazwali mnie czarownicą - wyznała. - I chcieli spalić na stosie.
Oleg chwycił się krawędzi stołu.
Czarownica?
Bzdury. Każdy przecież wie, że czarownice nie istnieją. Ale ona zatamowała krwotok
Jewgienija... Utrzymała go przy życiu, chociaż wszyscy sądzili, że umrze... Oddała mu życie
za życie... Czarne włosy, błyszczące, ciemne oczy i ta tajemna wiedza...
A z drugiej strony: ciepło, współczucie, ofiarność... Oleg odrzucił myśl o tym, że
Raija mogłaby służyć siłom nieczystym.
- Pomylili się - powiedział. - Nie jesteś czarownicą, jesteś kobietą.
Poruszona Raija pochyliła głowę. Życzliwe słowa nie były jej chlebem powszednim.
Ten prosty człowiek uwierzył jej natychmiast. To ją podniosło na duchu. Pomyślała,
ż
e może najmroczniejsze czasy już przemijają.
Jeśli zwyczajni ludzie myślą tak jak Oleg, to w przyszłości rzekome czarownice nie
będą już płonąć na stosach. Ludzie, którzy potrafią pomóc innym, nie będą musieli ukrywać
swego daru. Wiedza przestanie być niebezpieczna, gdy stanie się dostępna.
- Dzięki - rzekła Raija.
Nie było czasu na nic więcej.
Raija kazała przynieść na dół miskę zupy. Powiedziała, że to dla niej, ale wszyscy
domyślili się, że dla Jewgienija. Nikomu nie wspomniała o jego słowach i szeroko otwartych
oczach, ale marynarze i tak odgadli, że coś się musiało wydarzyć. Nie potrafiła tego ukryć.
Zdradzał to jej głos, jej spojrzenie, gesty...
Uznali, że stan kapitana najwyraźniej się poprawił.
Raija nie odważyła się mieć nadziei. Ale prośba o miskę zupy była dobrym znakiem.
Następnego ranka zupa stała nie ruszona. Wokół łyżki zastygła warstewka tłuszczu.
Raija przetarła oczy. Tej nocy wiele jej się śniło. Były to bezładne, pourywane sny bez
końca. Wszystkie wirowały wokół nadziei.
Oleg się nie poddawał. Raija spostrzegła, że sternik nie traci wiary w sytuacjach, w
których ona nie może się opędzić od wątpliwości. Modliła się, nie wierząc w skuteczność
swych próśb. I wtedy Jewgienij podniósł głowę. Zamrugał oczami, spoglądając w stronę
lampy, która przez cały czas się paliła.
- Raiju, Raiju, gdzie ja jestem? Jesteś tutaj? Czy ja śnię? - Mówił szeptem z wielkim
trudem. Nie używany od dawna głos niemal zgrzytał.
Raija wstrzymała oddech.
O Boże - to niemożliwe!
A jednak naprawdę słyszała jego głos. Jewgienij! Jewgienij odezwał się do niej.
Wyrwał się z tego strasznego snu, który tak ją przerażał.
Raija usiadła na brzegu jego łóżka. Położyła obie dłonie na jego twarzy. Jakże on
schudł! Policzki całkiem się zapadły. Raija się rozpłakała, nie zdołała się powstrzymać.
- Witaj w domu - szepnęła łamiącym się głosem.
- Jestem w niebie i w piekle jednocześnie, Raiju. Czy to prawda? Czy ja żyję? Jesteś tu
ze mną?
- Tak, tak - pokiwała głową. - Żyjesz. Żyjesz. Jestem przy tobie. - Raija spojrzała w
górę, jakby dziękowała komuś, kto jest gdzieś wysoko. Nie wiedziała, czy postępuje słusznie,
ale zrobiła to.
- Chce mi się pić. Raija zerwała się na równe nogi. Przyłożyła kubek do ust Jewgienija
i ostrożnie podtrzymywała jego brodę. Ranny przełykał wodę z wielką ostrożnością.
- Ależ to boli, Raiju - westchnął i znów opadł na poduszki. - Co mi jest, czemu
wszystko mnie tak cholernie boli?
Raija wzięła głęboki oddech. On nie może teraz odkryć prawdy. Wszystko, tylko nie
to.
Szybko sięgnęła po dzbanuszek. Trzymała go w kieszeni. Drżącymi palcami nabrała
szczyptę proszku i wsypała go do wody.
- To twoje lekarstwo - powiedziała wymijająco. - Żebyś jak najszybciej wyzdrowiał.
Jewgienij wypił wodę i zapomniał o swoim pytaniu.
Był wycieńczony. Ból paraliżował jego zdolność do jasnego myślenia.
Po chwili cisza rozjarzyła się kolorami. Ból odpłynął, po wszystkich jego członkach
rozlała się błogość. Wiedział, że już od dawna doznaje takich chwil.
- Teraz znów jestem w niebie - rzekł niewyraźnie. - Teraz jest pięknie, Raiju. Bądź
tam ze mną! Bądź razem ze mną w tym niebie.
Raija musiała się oprzeć o ścianę. Tym razem się powiodło. Nie wiedziała jednak, jak
długo będzie ukrywać przed nim prawdę. Ale wszystko wskazywało na to, że cud się
wydarzył.
Jewgienij był coraz bliższy życia. Powoli wracał do świata. Ale potrzebował jeszcze
tyle siły, by móc spojrzeć prawdzie prosto w oczy. Raija lękała się, że ranny może umrzeć,
gdy dowie się o swym kalectwie.
Nie miała pojęcia, co zrobi, gdy prawda wyjdzie na jaw.
Jewgienij wspominał o piekle, które zaczynało się wówczas, gdy proszek przestawał
działać. Do nieba prowadził go właśnie ten proszek.
Wkrótce nie będzie mogła zapewnić mu tego nieba.
- Jesteś przy mnie, Raiju?
- Tak, Jewgienij. Jestem przy tobie. Kapitan odetchnął z ulgą. Leżał z zamkniętymi
oczami. Na jego twarzy malował się zupełny spokój. I swoiste piękno, które nie rzucało się w
oczy, ale Raija dostrzegła je podczas minionych dni.
- Tak często o tym śniłem - powiedział szeptem. - Że jesteś przy mnie. Nie wiem
nawet, kiedy zacząłem o tym marzyć. Kiedyś byłaś marzeniem Aleksieja. Bez przerwy o
tobie mówił. O tej, której nie może zdobyć. Potem poddałaś się jego uczuciu, a ja cię
polubiłem. Tak jak powinno się lubić kobietę, którą kocha brat. Mogłem cię wtedy dotykać,
ale należałaś do Aleksieja. A zresztą wcale o tym wówczas nie myślałem. Nie myślałem, że
mogę to poczuć...
Raija przełknęła ślinę.
Dobry Boże, a więc to przed nią ukrywał? Nie chciała tego słuchać, ale nie mogła
przecież odejść. Musiała pozwolić mu mówić.
- Dla mnie byłaś jeszcze bardziej niedosiężna niż dla Aleksieja. Dwa razy bardziej.
Raiju, mój aniele, nie byłem wart, by o tobie marzyć. W każdej napotkanej kobiecie szukałem
ciebie. W każdej, którą obejmowałem, widziałem ciebie. Byłaś światłem mego życia i
przekleństwem mego życia. Nie znalazłem radości w ramionach żadnej kobiety od chwili,
gdy cię pokochałem... Raiju, jesteś tu?
Raija położyła dłoń na jego policzku. Był bardzo gorący. Jewgienij majaczył. Nie
powinna traktować jego słów poważnie. On wcale tak nie myśli...
- Jestem tu, Jewgienij.
- Znów mi się wydawało, że to tylko sen. Mam takie piękne sny, kiedy jestem w
niebie.
- Jesteś na pokładzie „Sankt Nikołaja”. Wkrótce będziemy w Archangielsku.
Przeniesiemy cię do twojego domu... Musisz odpoczywać. Będę cię pielęgnować...
- Czy możesz mi coś obiecać? - jego głos zrobił się nagle przytomny.
- Co tylko chcesz.
- Zostań ze mną tak długo, jak długo cię będę potrzebował. Zostaniesz, Raiju?
- Obiecuję. Zasypiał z uśmiechem szczęścia na twarzy. To był już całkiem inny sen.
Raija usiadła w swym fotelu i rozpłakała się. Za niego.
10
Archangielsk
Miasto, którego nazwa rozbrzmiewa muzyką.
Raija powtarzała sobie to słowo tyle razy, że zamieniło się dla niej w melodię.
Inaczej wyobrażała sobie spotkanie z Archangielskiem.
Aleksiej tak bardzo kochał to miasto. Jewgienij miał tu swój dom. Nie ukrywał jednak,
ż
e nie czuje się dobrze w żadnym mieście.
Musiał jednak tam mieszkać. Był przecież kapitanem. Jego życiem były statki. Nie
mógł więc mieszkać w żadnym innym miejscu niż Archangielsk, miasto założone w 1583
roku, które było jedynym dużym rosyjskim portem do czasu, gdy dwadzieścia lat później
powstał Sankt Petersburg. Jewgienij opowiadał jej, że w 1712 roku car Piotr Wielki przeniósł
stolicę do tego nowego portu. Wówczas Archangielsk stracił swoje znaczenie.
Łatwiej było dotrzeć do Europy z miasta leżącego u wybrzeży Zatoki Fińskiej niż z
Archangielska, położonego tak blisko bieguna północnego.
Port leżący nad Morzem Białym stał się peryferyjnym miastem wielkiego kraju.
Dla ludzi, którzy mieszkali w tamtej okolicy, pozostał jednak najważniejszym
ośrodkiem. Właśnie stąd pochodziła znaczna większość statków handlowych, które docierały
do Norwegii. Stąd wyruszali ci, którzy zaopatrywali w zboże norweską biedotę mieszkającą
na wybrzeżu.
Raiję przeszedł dreszcz na samą myśl o tym.
Nie powinna stać u boku Olega w chwili, gdy „Sankt Nikołaj” zbliżał się do portu,
rozciągającego się w dorzeczu Dwiny.
Ale Jewgienij poprosił ją, by wyszła na pokład.
- Powinienem tam stać razem z tobą, Raiju - szepnął. - Ale nie mogę. Zrób to dla
mnie, moja droga. Zobacz i pozdrów moje miasto. Popatrz na katedrę świętego Michała.
Popatrz na statki w porcie, na żaglowce, na tratwy rzeczne, popatrz na Dwinę tam, gdzie
wygładza się jej nurt i gdzie łączy się w jedno z Morzem Białym...
Raija zrobiła to, o co ją poprosił.
Przywitała Archangielsk. Nie potrafiła jednak pozdrowić tego miasta, które miało na
jakiś czas stać się jej domem.
Było zbyt wielkie. Gdyby mogła wybierać, wolałaby zamieszkać w lesie albo w
tundrze, która rozciągała się tuż za granicami Archangielska.
- Mojemu losowi częściowo jest winien Piotr Wielki - powiedziała kiedyś
Jewgienijowi.
Spojrzał na nią wówczas ze zdziwieniem i wyjaśnił, że car umarł w 1725 roku.
Raija nie wiedziała o tym. Wiedziała tylko, że Piotr Wielki zwyciężył w wielkiej
wojnie północnej. A gdyby nie ta wojna, nigdy nie ruszyłaby się z Tornedalen. Podatki,
nałożone na poddanych w związku z wojną, oraz rok nieurodzaju, który się z tym zbiegł,
zmusiły Erkkiego Alatalo do wysłania starszej córki do Ruiji.
Raija urodziła się w roku 1710. Do Ruiji przybyła zaś w 1718. Wojna skończyła się
trzy lata później, w 1721. Być może Erkki i Marja daliby sobie jakoś radę bez tej ofiary. Ale
wówczas, w 1718 roku, wszystkim się wydawało, że wojna potrwa znacznie dłużej.
- A kto teraz jest carem? - zapytała Raija Olega. - Jewgienij mówił, że Piotr Wielki nie
ż
yje.
Oleg zacisnął pięści. Przygotowywali się do wejścia do portu.
- Tak, on umarł. Po nim rządziła Katarzyna. Potem Piotr II. A teraz Anna. Wszyscy z
tego samego rodu. Romanowowie zrobili sobie zabawkę z wielkiej Rosji. Piotr Wielki był
wujem Anny.
- Kobieta carycą - Raija rozmarzyła się nieco. - To chyba dobrze.
- Czy ja wiem - mruknął sternik.
- Nie przypuszczałam, że jadę do takiego kraju - ciągnęła Raija. - W Ruiji wszyscy na
mnie krzywo patrzyli, bo zajmowałam się handlem, choć byłam kobietą.
- W Rosji byłoby tak samo - wyjaśnił jej Oleg cierpko. - To Piotr Wielki zdecydował,
ż
e kobiety mogą dziedziczyć. Ale ludzie się tym nie przejmują. I takich ludzi jest najwięcej.
A Anna Iwanowna wcale nie przypomina księżniczek z bajek. Ludzie opowiadają niesa-
mowite historie o jej dworze. Nawet w Archangielsku się o tym mówi.
Marzenia Raiji od razu przyblakły.
- Wyobraziłam sobie prawdziwą księżniczkę - wyznała. - Piękną i dobrą. I wspaniały
zamek. I wspaniałego księcia.
- Ona ma ze czterdzieści lat - tłumaczył jej Oleg. - Prości ludzie, tacy jak ja, nigdy jej
nie widzieli. Tylko ci, co mieszkają w Sankt Petersburgu i są dobrze urodzeni. Ale słyszałem,
ż
e jest potworem w kobiecej postaci. Że jest źle wychowana, że brak jej kultury, że jest
bardziej okrutna niż niejeden mężczyzna. Jej mąż zmarł po roku małżeństwa. Teraz ona
rządzi, jak się jej podoba. Rządzi żelazną ręką, a pomaga jej szlachcic kurlandzki, jej faworyt
Biron.
- A więc nie ma nawet księcia z bajki - westchnęła Raija. - Z jakich cudownych
wyobrażeń będę musiała jeszcze zrezygnować?
- Są dwie Rosje - ciągnął Oleg, wpatrując się w dal. - Jedna dla szlachetnie
urodzonych i druga dla zwykłych ludzi.
- Tak jest we wszystkich krajach - zauważyła Raija.
- U nas jest gorzej. To przepaść bez dna. Głębsza niż piekło. - Oleg spojrzał na Raiję i
uśmiechnął się blado. - Nie powinienem narzekać. My, marynarze, nie mamy wcale tak źle.
Pod warunkiem, że trafimy na nie najgorszego kapitana. Jewgienij nie jest krwiopijcą. Jest
raczej po naszej stronie. Wychował się wśród zwykłych ludzi. Najciężej żyje się chłopom.
Wielcy panowie jak zawsze spijają śmietankę, nie przybywa ich tak szybko. Ten, kto zostaje
urzędnikiem państwowym, zostaje nobilitowany. Dzięki Piotrowi Wielkiemu. Wiedział, co
robi, kiedy mieszał się do wszystkiego. Teraz szlachta rządzi wszędzie, gdziekolwiek się
obrócisz. W państwie. W armii. Nawet kościół podlega carowi albo carycy. A z chłopów
wysysa się krew i odbiera im się wszystko, co zdołają zebrać czy uchować. Nie mają żadnych
praw. Panowie robią, co im się podoba, i to w majestacie prawa. Lepiej chyba umrzeć, niż być
biedakiem w tym kraju.
Raija nie zrozumiała wszystkich słów, ale pojęła to, co najważniejsze.
- I nikt przeciwko temu nie protestuje? - zapytała wielce poruszona. - Przecież taka
niesprawiedliwość nie może trwać wiecznie...
- Co ty mówisz? - zdziwił się Oleg. - Zapominasz, że car i państwo to jedno. Anna
Iwanowna ma całą władzę...
- Ale przecież zwykłych ludzi jest znacznie więcej!
- Czy chłopi zdołaliby sobie poradzić z wyszkoloną armią? Równie dobrze możesz ich
od razu powyrzynać.
- Ale nie można się godzić z taką niesprawiedliwością...
- Nie wszyscy się z tym godzą. - Nieoczekiwanie Oleg zanucił smętną melodię.
Smutną i piękną, zdaniem Raiji. - Słyszałaś o Stieńce Razinie, Raiju?
Nie słyszała.
- Czy to jakiś bohater z bajki? - zapytała. Znała słabość Rosjan do baśni i sag.
- Owszem. Ale on naprawdę istniał. Żył jakieś pięćdziesiąt, sześćdziesiąt lat temu.
Nazywał się Stiepan Timofiejewicz Razin i pochodził znad Donu, z południa. Był Kozakiem.
Chyba słyszałaś o Kozakach?
Raija skinęła głową. Jewgienij opowiadał jej o tym wolnym ludzie.
- To był człowiek, który by ci się spodobał - uśmiechnął się Oleg. - Dowodził
powstaniem przeciwko wielkim panom i carowi. Stworzył armię z chłopów i Kozaków.
Powstańcy zdobyli fortecę cara nad Wołgą, potem miasta Carycyn i Astrachań. I popłynęli
dalej w górę Wołgi. W ludziach obudziła się nadzieja. Chłopi nadwołżańscy i ci, którzy żyli
nad Donem, zaczęli się burzyć.
Ludzie mieszkający na obszarach wyzwolonych przez Stieńkę odzyskali godność.
Mogli decydować o swoim losie, bo Stieńka zniósł przywiązanie chłopów do ziemi.
Ofiarował im wolność.
- I co się z nim stało?
- Zginął - powiedział Oleg. - Car nie mógł przecież pozwolić, by Stieńka bez
przeszkód wtargnął do jego pałacu. Powstańcy zdobyli Saratów. Ale pod Symbirskiem ich
wojska zostały wyrżnięte. Sam Stieńka uciekł, ciężko ranny. Zdradzili go Kozacy, którzy
trzymali stronę cara. Zawieźli go do Moskwy. I tam został stracony. Tak kończą wszyscy
buntownicy w tym kraju, Raiju.
- Podoba mi się ten Stieńka - powiedziała Raija. - Jaka to była melodia?
Oleg pokiwał głową.
- Śpiewają o nim wiele różnych pieśni. I opowiadają mnóstwo historii.
- W takim razie nie zginął na darmo - powiedziała Raija. - Wciąż jest kimś więcej niż
tylko martwym bohaterem. Bohaterem, któremu się nie udało. Jest kimś, z kogo ludzie w
twoim kraju mogą być dumni. Dzięki niemu mają o czym marzyć. Mogą go naśladować.
Mieć nadzieję...
- Nie sądziłem, że kobieta jest w stanie to zrozumieć - wyznał Oleg. - Stieńka Razin
zawsze był moim bohaterem. Nie przypuszczałem jednak, że kobiety mogą mieć podobne
ideały... • Raija uśmiechnęła się nieznacznie.
- Mógłbyś jeszcze raz zaśpiewać tę piosenkę? Całą. Ze słowami. Nieważne, że nie
wszystko zrozumiem. Ona i tak jest piękna.
Raija zwlekała aż do chwili, w której przybili do kei. Wówczas znów zeszła na dół, do
Jewgienija. Dała mu trochę tego białego pudru, zanim wdrapała się na pokład, żeby się
przywitać z Rosją.
Powinien mocno spać, pomyślała.
Kapitan siedział na swej koi, bledszy niż kiedykolwiek. Raiji wystarczyło jedno
spojrzenie, by się przekonać, że Jewgienij już wie. Powoli podeszła do fotela. Usiadła na
brzeżku. Rosjanin śledził ją wzrokiem. Spojrzenie miał nieco zamglone z powodu działania
proszku.
- Jak długo miałem nic nie wiedzieć?
- Do czasu, gdy będziesz dość silny.
- Kto tak postanowił?
- Ja.
- Pamiętam, jak to się stało - wyznał Jewgienij. - Jak się wdrapywałem na maszt. Jak
spadałem. I jak zraniłem się w ramię. Potem już nic nie pamiętam.
- Zatrzymałam krwotok - wyjaśniła mu Raija. Zdołała już pogodzić się ze swą rolą w
tych dramatycznych wydarzeniach. - Myślałam, że umrzesz. Potem sama zemdlałam. Nie
wiem, co się działo później. Ocknęłam się dopiero po upływie całej doby.
- Nikt nie mdleje na całą dobę.
- Nie. To było coś innego. - Raija nie chciała o tym mówić. Jewgienij nie powinien się
denerwować.
- Kto to zrobił?
Raija ucieszyła się, że naprawdę tego nie wie. Pokręciła głową.
- Oleg twierdzi, że wszyscy razem. I że uważali, że to jedyne wyjście. Nigdy ci nie
powiedzą, na kogo wypadło.
- Lepiej by było, gdyby ucięli mi głowę!
- Znajdziemy ci lekarza - uspokajała go Raija. - Gdy tylko spuścimy trap, Oleg pośle
po lekarza.
- A ty? Co będzie z tobą, Raiju? Czeka cię zupełnie inne życie, niż się spodziewałaś.
Ja będę kaleką. O ile w ogóle przeżyję.
- Zostanę z tobą tak długo, jak długo będziesz mnie potrzebował - oświadczyła Raija.
- Zastanawiałem się, czy o tym pamiętasz - mruknął pod nosem. Na jego ustach
zaigrał uśmiech. - Pomożesz mi się położyć? Chciałbym zasnąć.
Gdy Oleg wślizgnął się do kajuty, wydawało jej się, że minęła cała wieczność.
Jewgienij wciąż spał. Wszystko wskazywało na to, że ten proszek działa w sposób, którego
nie da się przewidzieć. Czasami Jewgienij był całkiem przytomny po zażyciu określonej
dawki, innym razem po takiej samej porcji spał przez wiele godzin.
- Wyładowujemy ryby - wyjaśnił sternik. - Co z kapitanem?
- Siedział na koi, kiedy tu przyszłam. Już wie, co się stało. Pewnie próbował się
podeprzeć...
- Był przytomny?
- Dałam mu proszek. Ale był przytomny. To był dla niego straszny cios.
Oleg usadowił się na poręczy fotela.
- Musiał to wreszcie zauważyć. Liczę się z tym, że wyrzuci całą załogę. To ja
odpowiadałem za statek, gdy to się stało. I byłem tego samego zdania, co wszyscy...
- Jewgienij nie zrobiłby czegoś takiego! Nigdy bym mu na to nie pozwoliła!
Oleg spojrzał na nią i pomyślał swoje. W przeszłości kapitan miał wiele kobiet. A
potem zamknął się w sobie i żył jak mnich.
- Od dawna znasz kapitana?
- Tak - powiedziała Raija. - Kiedyś płynęłam już na tym statku. Miałam zostać żoną
jego brata.
Oleg nie chciał wiedzieć nic więcej. To wszystko było wystarczająco skomplikowane.
Ale rozumiał już, że po kobiecie takiej jak Raija wszystkiego się można spodziewać.
- Biały proszek sprawia, że człowiekowi rozwiązuje się język - rzekł Oleg.
Raija uśmiechnęła się:
- Tak się rzeczywiście stało. On nie ma już przede mną żadnych tajemnic. I zostanę z
nim tak długo, jak będzie mnie potrzebował.
- Obiecałaś to? Raija pokiwała głową.
- Może wcale tego nie pamięta.
- Pamięta. - Raija odrzuciła włosy z czoła. - Wiem, co masz na myśli. Może nie byłam
w pełni świadoma konsekwencji, gdy wypowiadałam te słowa. Ale co powiedziałam, to
powiedziałam. Dotrzymuję obietnic. A poza tym wiele mu zawdzięczam.
- Niektóre obietnice są bardziej wiążące niż inne. Dlatego lepiej ich nie wypowiadać...
- Nie mam nikogo poza nim. Ciebie też mogę nazwać przyjacielem, Oleg. Ale nikogo
więcej. Bez Jewgienija jestem nikim.
- On potrafi być ogromnie wymagający. I być może po twojej obietnicy spodziewa się
więcej, niż miałaś na myśli.
- Jewgienij wie, przed czym uciekłam. Nigdy by mnie nie skrzywdził.
- Znaleźliśmy medyka - Oleg postanowił zmienić temat. - Ale był pijany. Niedaleko
domu Jewgienija mieszka inny lekarz. Zamówiłem wóz, który was tam zawiezie. Zresztą
pojadę z wami. Ruszamy, jak tylko skończymy wyładowywać towar.
- Uważasz, że możemy go stąd ruszyć? To się źle skończy. On tego nie przeżyje.
Oleg westchnął.
- Wolałbym, żeby nie było go na pokładzie, gdy rozniosą się plotki. Chłopcy zejdą na
ląd, gdy tylko skończymy. Niektórzy mają do kogo wracać, ale inni będą krążyć od gospody
do gospody. Oboje dobrze wiemy, o czym będą opowiadać. Dlatego musicie stąd zniknąć, ty i
kapitan. Wiem, co o tobie mówią na pokładzie, Raiju. A my, Rosjanie, jesteśmy znani z tego,
ż
e potrafimy nagiąć prawdę, by ubarwić opowiadaną historię...
- Znowu zostanę czarownicą?
- Broń Boże. Dla nich jesteś jak Madonna, Raiju. Możesz się spodziewać, że będziesz
równa rangą samemu Archaniołowi Michałowi. A to nie byle co! To pod jego wezwaniem
jest nasza katedra!
- Rzeczywiście najlepiej będzie, jeśli stąd znikniemy! - Raija nie była pewna, jak
zniesie porównanie z Madonną. To przecież bluźnierstwo.
Oleg przez cały czas trzymał w dłoniach jakieś zawiniątko. Był wyraźnie zmieszany i
nie bardzo wiedział, co z nim zrobić. Wreszcie podał je Raiji z przepraszającym uśmiechem.
- Jeden z marynarzy ma siostrę twojego wzrostu. Pozwoliłem mu zajrzeć do domu.
Mieszka nieopodal portu. Wyrzuciliśmy twoje ubranie do morza. Nie pomyśleliśmy, że
można to wyprać...
Raija rozpakowała tobołek, wzruszona okazaną jej troską.
Wyjęła pięknie haftowaną, szeroką bluzkę, jasnobrązową spódnicę i grubą pelerynę z
kapturem oraz wysokie buty. Miękkie buty do jazdy konnej!
- Antonia nie ma innych butów. Straszny z niej dzikus. Szaleje za końmi. Nie wiem,
czy kiedykolwiek widziałem ją w innym obuwiu...
- Muszę ją poznać - powiedziała Raija. - Kiedyś zwrócę jej to wszystko. Z czasem
uszyję sobie jakieś ubrania...
- To nie jest pożyczka, tylko prezent... - Oleg zawahał się chwilę. - Swego czasu
Antonia sądziła, że owinie sobie Jewgienija wokół palca. Ale to już przeszłość. A ona żyje
teraźniejszością. Obawiam się, że Piotr dał jej do zrozumienia, że ty i kapitan... no wiesz...
- To piękny gest z jej strony - uznała Raija. - Chętnie ją poznam.
Oleg zapewnił ją, że tak się stanie. Antonia nie jest nieśmiałą osobą. Przeciwnie!
- Ich ojciec nie żyje - wyjaśnił Raiji. - Piotr jest jej jedynym bratem. Rzadko bywa w
domu, więc Antonii nie ma kto przypilnować. Ona nie potrafi się ustatkować. Nauczy się tego
z pewnością, gdy już wyjdzie za mąż.
Swoją opinię na temat kobiet Oleg wygłosił z całym przekonaniem. Kobieta powinna
zachowywać się tak, jak to sobie wyobrażają mężczyźni. Raiję słowa sternika zirytowały, ale
przyjęła je w milczeniu. On pewnie wcale nie zastanawiał się nad tym, co mówi...
- Bardzo dziękuję za ubrania - powiedziała. - Przygotuję siebie i Jewgienija do zejścia
na ląd w czasie, gdy wy będziecie rozładowywać towar. Ty na pewno masz ważniejsze
sprawy do załatwienia?
- Może i ważniejsze - zgodził się Oleg - ale nie przyjemniejsze...
Sternik wyszedł, a Raija przystąpiła do dzieła. Z błogością zanurzyła rękę w ciepłej
wodzie. Była to prawdziwa pieszczota dla jej ciała. Zamknęła drzwi na haczyk na wypadek,
gdyby któryś z marynarzy okazał się zbyt ciekawski. Nikomu z załogi jednak nic takiego nie
przyszłoby do głowy, wszyscy bowiem starali się jak najszybciej wykonać, co do nich należy,
gdyż spieszno im było do domu.
Czekały na nich nie widziane od miesięcy żony, dzieci, kochanki. Nic dziwnego, że
się spieszyli.
Najpierw Raija zajęła się Jewgienijem. Tym razem nie pożałowała mu białego
proszku, choć zostało go już niewiele. Coś jej jednak mówiło, że lepiej pozbyć się całkowicie
tego leku, który z pozoru rozwiązywał wszelkie problemy. Raija nie lubiła patrzeć na Jewgie-
nija, gdy był pod jego wpływem.
Proszek nie przestał jeszcze działać, gdy Raija zaczęła rozbierać kapitana.
Ciało Jewgienija było mocne i jędrne. Spostrzegła na nim wiele blizn, których
istnienia nie podejrzewała. Rosjanin nigdy o nich nie wspominał. Raija zastanawiała się, jakie
też historie się kryją za nimi.
Gdy leżał przed nią już całkiem nagi, zakasała rękawy koszuli i zaczęła go myć.
Cieszyła się, że Jewgienij śpi. Sytuacja mogła być kłopotliwa dla nich obojga.
Zwłaszcza dla niego. Raija nie mogła zapomnieć o tajemnicy, którą jej zdradził pod wpływem
lekarstwa.
Kiedy spotkali się przed laty, mówił jej, że nie potrafiłby nawet sobie wyobrazić, że
jej pożąda.
Wtedy nazywał ją drogą siostrą, zapewniał, że łączy ich przyjaźń ze szczerego złota.
Gdybyż życie było takie proste!
Raija zmieniła bandaże. Teraz była już w stanie patrzeć na straszną ranę, którą
powolutku zarastała cieniuteńka skóra.
Wciąż jednak coś ją ściskało za gardło, a później długo nie mogła wymazać tego
obrazu z pamięci.
Z wielką ostrożnością naciągnęła na Jewgienija świeże ubranie. Przychodziło jej to z
trudem, był przecież ciężki, a poza tym przez cały czas musiała uważać, by nie urazić jego
ramienia. Właściwie powinien się tym zająć silny mężczyzna, ale Raija zagryzła zęby, otarła
pot i doprowadziła rannego do jako takiego stanu.
Wyglądał prawie tak, jak powinien wyglądać kapitan „Sankt Nikołaja”, gdy założyła
mu szeroką białą koszulę, wąskie spodnie z miękkiej skóry, a zamiast paska zawiązała
czerwoną chusteczkę.
Jego kurtka z grubej, niebieskiej wełny i miękkie buty leżały na koi Raiji. Mógł
nazywać sam siebie kaleką, ale dla Raiji wcale nim nie był.
Raija, spocona i zgrzana, przyniosła drugą porcję ciepłej wody. Nie była to prawdziwa
kąpiel, ale nawet to, że mogła się umyć w wiadrze, wydało jej się błogosławieństwem.
Z wielką radością patrzyła na ubrania, które dostała od nieznajomej Antonii. Nie były
wcale zniszczone, choć przecież ich właścicielka to siostra prostego marynarza. Może Oleg
miał rację, gdy mówił, że marynarzom żyje się wcale nie najgorzej w porównaniu z innymi
Rosjanami.
Raija cieszyła się jak dziecko. Czuła się tak, jakby miała założyć prawdziwie
odświętny strój. Choć nigdy nie należała do kobiet, które przywiązują wagę do fatałaszków i
ozdób, tym razem chciała wyglądać ładnie.
Ciepła woda pieściła jej skórę. Raija czuła się odnowiona i oczyszczona na ciele i na
duszy. Umyła wreszcie włosy, które zaczęły się już sklejać i straciły połysk. Stały się czyste,
wytarła je prześcieradłem i przeczesała palcami.
Wyprostowała się, przeciągnęła i poczuła, że żyje. Powietrze osuszyło jej nagą, ciepłą
skórę.
Potem wzięła do rąk bluzkę, by przyjrzeć się zdobiącym ją haftom. Czyżby ta dzika
Antonia wykonała je własnoręcznie? Raija uznała, że ta bluzka jest zbyt piękna, by mogła ją
założyć.
A może przejrzeć się w szklanych drzwiach szafki, które jakoś przetrwały sztorm?
Pospiesznie naciągnęła bluzkę przez głowę i zatańczyła przed szklaną szybą. Wilgotne
włosy spoczywały na jej ramionach, a w białej bluzce było jej bardzo do twarzy. Dekolt
ozdabiały czerwone i brązowe wzorki, z połyskującymi akcentami zieleni i niebieskiego,
zupełnie jakby hafciarka patrzyła na ukwieconą letnią łąkę.
Raija poczuła się piękna.
- Jesteś piękna. Jewgienij powiedział to bardzo cicho, ale wyraźniej
niż wcześniej. Raija zawstydziła się, bo nie była do końca ubrana, ale zaraz z ulgą
stwierdziła, że bluzka sięga jej do kolan.
Jewgienij uśmiechnął się boleśnie.
- Obudziły mnie ciepłe dłonie, które zapinały moją koszulę. Patrzyłem na ciebie, ale
nawet się tego nie wstydzę. To podziałało lepiej niż lekarstwo, które mi podajesz.
Raija poczuła, że oblewa się rumieńcem jak podlotek. Nie umiała zachować się
całkiem swobodnie w obecności Jewgienija, skoro wiedziała już, co on do niej czuje.
- Jesteś na mnie zła?
- Jestem!
- Oglądałaś mnie w taki sam sposób - powiedział. - I nawet nie byłem w stanie cię
prosić, byś tego nie robiła. Mogę to sobie tylko wyobrazić...
- Tego się nie da porównać.
- Wiem, że prosiłem cię, byś ze mną została - mówił dalej Jewgienij, próbując
pochwycić jej spojrzenie. - Znam też twoją odpowiedź. Ale czy powiedziałem coś więcej?
Atmosfera wyraźnie się zagęściła.
- Tak, powiedziałeś coś więcej, Jewgienij. Ranny wstrzymał oddech, czekając, co
jeszcze usłyszy.
- Nie chciałem tego - rzekł po chwili przepraszająco. - Nie powinnaś wiedzieć...
- Tak czy inaczej dotrzymam obietnicy. Potrzebujesz mnie teraz, Jewgienij.
Wolałabym nie wiedzieć, ale przecież nie mówiłeś tego świadomie...
- I nie czuję tego świadomie - rzucił spontanicznie. Był zbyt oszołomiony bólem, by
zrozumieć, jak ostre słowa wypowiedział. A więc żałuje, że ją pokochał...
11
Zbliżał się moment opuszczenia „Sankt Nikołaja”. Raija miała zamiar podać
Jewgienijowi lekarstwo, by lepiej zniósł przenosiny. On jednak odmówił.
- Jedzenie owszem, ale nie lekarstwo. Postawiła więc przed nim miskę zimnej zupy.
Chciała, żeby choć trochę się wzmocnił.
- Wolę czuć ból - powiedział - niż to błogie otępienie, które przesłania mi wszystkie
myśli.
Kiedy do kajuty wszedł Oleg, Jewgienij już stał, opierając się całym ciężarem o Raiję,
która go podtrzymywała.
- Kiepsko wyglądasz, kapitanie!
- Jeśli to ty odrąbałeś mi rękę, Oleg, to nie popisałeś się.
- Jestem niewinny! - Sternik zatrzymał się w drzwiach. - Równie niewinny jak każdy z
nas.
- I nie powiesz mi, kto to zrobił, nawet jeśli wydam taki rozkaz?
Oleg pokręcił głową.
- Mianuję cię kapitanem - powiedział Jewgienij. - Już nigdy nie wejdę na pokład. Ty
będziesz moim człowiekiem na statku.
Oleg nie wiedział, co o tym sądzić.
- Nie będę chyba brał poważnie twoich słów, dopóki nie staniesz na własnych nogach.
- I na pokładzie - dodała Raija. Ocierała właśnie choremu pot z czoła, gdy ten spytał
nieoczekiwanie:
- Jakie lekarstwo podawałaś mi, Raiju? Raija i Oleg wymienili szybkie spojrzenia.
Zauważywszy to, Jewgienij powoli przeniósł wzrok na sternika.
- Czy to był ten twój proszek, Oleg? Ten, który omal nie zrujnował ci życia?
- Dzięki temu nic cię nie bolało - wtrąciła pospiesznie Raija. - Dzięki temu spałeś, a
tego właśnie potrzebowałeś najbardziej...
- Ten proszek sprawił, że jakiś czas temu Oleg zamienił się w zupełny wrak. Dziś
masz przed sobą silnego mężczyznę. Ale ja pamiętam czasy, gdy był snującym się po
pokładzie trupem. Wciągał wtedy ten biały proszek przez nos. Łykał go. Palił. I był bliski
zstąpienia do piekieł. Chińskie opium.
Raija nigdy wcześniej nie słyszała tej nazwy.
- Człowiek się do tego przyzwyczaja. Jak do wódki - wyjaśnił jej Jewgienij. Spływał
potem, ale zdawał się tego nie zauważać. Uznał, że musi wytrzymać, że to tylko kwestia silnej
woli. - Dlaczego nie wyrzuciłeś tego świństwa? - zapytał Olega.
- Żeby wiedzieć, że jestem dość silny, by się przeciwstawić pokusie. Choć miałem ten
proszek, potrafiłem mu się oprzeć. Wtedy poczułem, że znowu jestem człowiekiem.
- Zostało coś jeszcze? Raija zaprzeczyła.
- Wyrzuciłam ten dzbanuszek - skłamała bez mrugnięcia okiem.
- Ale jeszcze niedawno go miałaś, skoro chciałaś mi podać następną dawkę?
- I zatrzymam aż do chwili, gdy będę pewna, że go nie potrzebujesz - powiedziała
ostrym tonem, przyłapana na kłamstwie. - Patrzyłam na ciebie, gdy byłeś bliższy śmierci niż
ż
ycia. Ty nie mogłeś się wtedy widzieć. Zostało ci oszczędzone również trochę bólu. Dzięki
chińskiemu opium. Zamierzam bronić tej odrobiny, która została, za wszelką cenę!
- Bardziej upartej ze świecą szukać - mruknął Jewgienij. Nie miał siły, by się spierać z
Raiją.
Nieoczekiwanie nad ich głowami rozległ się donośny głos kobiety:
- Oleg! Chyba nie wyprowadziłeś mnie w pole?
- Jeszcze jedna! - westchnął Jewgienij. Oleg stał już przy drzwiach.
- Tutaj, Antonia. Słychać cię chyba nad Dwiną.
- Matko Boża - mruknął Jewgienij. - Antonia i ty, Raiju, mój aniele! Żaden mężczyzna
chyba nie zniesie takiego towarzystwa. Czy musicie znęcać się nad biednym kaleką?
Antonia weszła do kajuty i Raija zrozumiała, dlaczego bluzka i spódnica wydały jej
się prawie nie używane. Antonia najprawdopodobniej nigdy ich nie nosiła. Miała na sobie
męskie ubranie: spodnie i koszulę, i wyglądało na to, że świetnie się w tym czuje.
Była to drobna kobieta wzrostu Raiji. Niesforne, ciemne loki otaczały okrągłą, żywą
twarz, rozjaśnioną szerokim uśmiechem i roziskrzonymi niebieskimi oczami.
Ku zaskoczeniu Raiji Antonia rzuciła się na kolana przed Jewgienijem, chwyciła go za
zdrową rękę i ucałowała jego dłoń.
- Mój drogi! Płakałam rzewnymi łzami, gdy usłyszałam, co się zdarzyło. Nie
wierzyłam Piotrowi, kiedy mówił, że żyjesz. Zabiłabym ich wszystkich za to, co ci zrobili.
Ż
aden inny mężczyzna nie miał takich rąk jak ty! - wykrzyknęła.
Jewgienij tylko westchnął.
Antonia uniosła głowę i spojrzała mu w twarz.
- Po prostu mówię, co myślę, ty głuptasie. - Potem z zaciekawieniem spojrzała na
Raiję. - Czy ona nas rozumie?
- Trochę - odpowiedziała jej Raija.
- Dużo - poprawił ją Oleg. - Bardzo szybko uczysz się rosyjskiego, Raiju.
- Cieszę się, że jesteś taka piękna - oznajmiła Antonia. - Nie byłabym zadowolona,
gdybyś była brzydka. Nie lubię przegrywać z brzydkimi kobietami - paplała. - Nie ma
ż
adnego innego mężczyzny, który miałby z tym przy mnie kłopoty. Jewgienij tłumaczył się,
ż
e był pijany...
- Bądźże cicho!
- Ale - ciągnęła nie zrażona Antonia - od razu zrozumiałam, że chodzi o inną kobietę.
U innych przy Antonii wszystko jest jak należy, nawet jeśli wypiło się morze wódki.
Raija zaniemówiła z wrażenia. Spodziewała się, co prawda, że spotka niezwykłą
osobę, ale żeby do tego stopnia...
- Co ta gaduła tu robi? - spytał surowo Jewgienij.
- Przyjechała wozem konnym - wyjaśnił Oleg, z trudem kryjąc uśmiech. - Chciałem
ewakuować cię stąd po cichu, kapitanie.
- Po cichu? - powtórzył Jewgienij i spojrzał błagalnie na Raiję. - Może jednak
mógłbym dostać trochę opium. Zdaje się, że przyda mi się nieco pięknych snów i nieba.
Raija dala mu szczyptę proszku. Teraz musieli zaczekać, aż położy się na koi i zaśnie.
Oleg wziął śpiącego Jewgienija na ręce bez specjalnego wysiłku. Jewgienij skrzywił
się przez sen, ale oczu nie otworzył.
- Dobrze, że już się poznałyście - rzekł Oleg do kobiet. - Im szybciej, tym lepiej. I
mogę przysiąc, że się polubicie.
Antonia rzuciła Raiji grubą pelerynę.
- Zdaje się, że masz rację, Oleg - powiedziała. - I zdaje się, że jesteś kimś więcej niż
piękną kobietą Jewgienija - dodała, zwracając się do Raiji.
Po wyjściu na pokład Raija natknęła się na istną ścianę mrozu. Zimowa noc tu w
Archangielsku była bardzo ostra i czarna.
W ciemnościach postukiwały już końskie kopyta. Zwierzę czekało na nich cierpliwie.
Antonia pochwaliła konia, pogłaskała i nagrodziła kawałkami cukru.
Naciągnęła na uszy grubą wełnianą czapkę, wciskając pod nią loki, i zapięła futrzaną
kurtkę pod samą szyję.
Oleg ułożył Jewgienija w głębi wozu i ostrożnie otulił go kocem.
Trzęsąc się z zimna, Raija podała rękę Olegowi i pozwoliła, by pomógł jej wsiąść do
wozu i umościć się pod tym samym kocem.
- Możesz jechać, Toniu - krzyknął Oleg, sadowiąc się w pobliżu rannego.
- Kim ona jest? - zapytała Raija. - Antonia. Nie jest tylko siostrą marynarza. Nie jest
zwyczajną dziewczyną.
- W pewnym sensie jest zwyczajną dziewczyną - uśmiechnął się Oleg. - Można
powiedzieć, że Antonia jest typowym rosyjskim wyjątkiem. Jej ojciec zajmował się końmi. I
transportem towarów i ludzi. Kiedy umarł, Piotr nie chciał przejąć tego interesu. Zajęła się
tym Tonią. To świadczy samo za siebie. Tonią nie będzie przykładną żoną, chyba że trafi na
właściwego mężczyznę. Ale ma dobre serce, gorącą krew i jest cholernie piękną kobietą.
- A co ludzie o niej mówią?
- Tak zwani porządni ludzie nie chcą mieć z nią do czynienia.
- To ja nie chcę mieć do czynienia z porządnymi ludźmi - dobiegł ich głos Toni
siedzącej na koźle.
- A co ją łączy z Jewgienijem? - spytała szeptem Raija. Nie chciała, by Tonią ją
słyszała.
Oleg uśmiechnął się. On również zniżył głos.
- Słyszałaś, co mówiła. Było w tym wiele prawdy. Miała na niego ochotę. Wszyscy o
tym wiedzieli. A potem zaczęli drzeć koty. Domyślaliśmy się, co się stało. Nazywała go
impotentem, babą. A on mówił, że nikt nie zechce kobiety, z którą spała połowa mieszkańców
Archangielska. A ściślej rzecz biorąc, wszyscy z wyjątkiem kobiet.
Oleg podrapał się po nie golonej od tygodnia brodzie.
- Najgorsze, że Jewgienij najprawdopodobniej miał rację. Ale to nieważne. Właśnie
dlatego, że Tonią jest Tonią.
Raija domyślała się, co chciał przez to powiedzieć. Antonia nie była frywolna. W jej
ż
yłach płynęła gorąca krew. A to zupełnie coś innego.
Jechali długo, wozem trochę trzęsło na wertepach. Raija siedziała jak na szpilkach.
Założyła Jewgienijowi grubą kurtkę, nie mogła więc sprawdzić, czy jego rana nie zaczęła
znowu krwawić.
Ale obawiała się tego.
Gdy wreszcie dotarli na miejsce i Raija usłyszała przeciągle „prrrr” Toni, poczuła
wielką ulgę.
Tym razem opium całkiem ścięło Jewgienija z nóg. Tylko na moment uniósł powieki,
gdy Oleg przenosił go z wozu do małego domku.
Antonia popędziła przodem, pobrzękując pękiem kluczy. Z wielką wprawą otworzyła
drzwi.
- Zawsze mam u siebie klucze Jewgienija - paplała. - Nie pójdą z nim na dno.
Raija podążyła za nimi.
Właściwie nie wiedziała, czego się spodziewać, wchodząc do środka. Ponieważ
jednak Jewgienij był właścicielem statku i kapitanem, oczekiwała, że jego dom będzie
wspaniale urządzony. No, może nie aż taki jak dom wójta czy sędziego.
Okazało się jednak, że w swoim życiu widziała znacznie bardziej przestronne domy
niż ten, który stał u ujścia majestatycznej Dwiny.
Raija policzyła pokoje i doszła do wniosku, że miała ich więcej w swym domu nad
morzem.
Została nieco w tyle, rozglądając się wokół. Znalazła kuchnię z wielkim piecem.
Uradowana, że wreszcie trafiła na coś dobrze znanego, uklękła czym prędzej i usiłowała
rozpalić ogień. Gdy pojawiły się pierwsze iskry, usłyszała jakiś nieznany głos dobiegający z
drugiego końca domu. Zdjęła pelerynę i powiesiwszy ją na kołku, pospieszyła w tamtą stronę.
Był to lekarz - starszy, okrąglutki, łysy jegomość o bardzo ruchliwych dłoniach. Z
tonu jego głosu, ze sposobu, w jaki mówił o Jewgieniju, Raija wywnioskowała, że dobrze się
znają.
Stanęła w drzwiach.
Antonia rozpięła kurtkę, ale nie zdjęła jej. Siedziała na skrzyni z ubraniami, machając
nogami niczym rozwydrzony dzieciak.
Oleg stał u wezgłowia łóżka i czuł się dość niepewnie. To on musiał rozmawiać z
lekarzem, gdyż środek, który Raija podała Jewgienijowi, wciąż działał.
Kapitan nie obudził się nawet wówczas, gdy lekarz opuścił już rękawy i zapiął
mankiety koszuli. Potem równie starannie pozapinał guziki kurtki. Dopiero wtedy, gdy
odstawił swą torbę, spostrzegł Raiję.
- Czy to ten kwiatuszek zatrzymał krwotok? Oleg przytaknął.
Lekarz tylko pokręcił głową, sięgając po swoją skórzaną czapkę.
- Nie chcę nic o tym wiedzieć. Nic a nic. Jewgienij powinien był umrzeć. Przy takiej
opiece powinien był umrzeć nawet kilkakrotnie. To prawda, że jest twardy. I uparty jak te
stare kobyły Antonii. Ale to nie wyjaśnia wszystkiego. O, nie. Nie chcę wiedzieć, jak to się
stało. Nie mówcie mi, jakie siły się za tym kryją. Nie chcę wiedzieć...
Lekarz przeszedł szybko koło Raiji.
- I nie dawajcie mu już tego proszku, którym go naszpikowaliście. Mogliście go otruć.
Pokręcił głową i na koniec dorzucił, stojąc już w drzwiach:
- Przyjdę jutro. Muszę sprawdzić, w jakim będzie stanie. Cięższego przypadku nie
widziałem nigdy w życiu...
Antonia pierwsza przerwała ciszę. Wstała ze skrzyni i podeszła do Raiji.
- Głowa do góry, moja mała. - Objęła Raiję ramieniem. - Jestem prawie tak bardzo
ciekawa jak stary Schwarzberg, ale jeśli nie chcesz powiedzieć, jakim cudem uratowałaś
ż
ycie Jewgienija, skoro powinien był umrzeć ze trzy czy cztery razy.... to cóż, nie będę
płakać.
Wyprowadziła Raiję do kuchni, w której zrobiło się już ciepło. Było to bardzo
przytulne pomieszczenie: na tle białych ścian stały tu niebieskie meble.
- Gdy Schwarzberg, lekarz, on jest Żydem, pewnie zauważyłaś, przyjdzie tu jutro,
udawaj, że nie rozumiesz po rosyjsku. Wtedy nie będzie cię wypytywał. Gdy twierdzi, że nic
go nie obchodzi, znaczy to, że umiera z ciekawości.
- Zostawił jakąś maść na ranę. - Oleg podał Raiji słoiczek. - I wspomniał coś o
ziołach, które powinnaś mu podawać. Przyniesie je jutro.
- Miejmy nadzieję, że Jewgienij już się ocknie i będzie mógł mówić za siebie. - Tonią
poruszyła głową tak gwałtownie, że loki zatańczyły jej wokół twarzy. - Nie chciałabym, żeby
wypytywał... nazywasz się Raija, tak? Nie chcę, żeby wypytywał Raiję. Lepiej by było,
gdybym została tu z tobą. Ale nie mogę. Piotr wrócił do domu. I jeśli nie przypilnuję, to zaraz
przepije wszystko, co zarobił. Chociaż jeszcze nie dostał pieniędzy. O tym też muszę
porozmawiać z Jewgienijem. O tylu sprawach trzeba pamiętać. Ale doktor twierdzi, że
Jewgienij z tego wyjdzie. „Skoro tyle razy próbowaliście go uśmiercić, a on to przeżył, to na
pewno z tego wyjdzie.” - Tonią zaczęła mówić, naśladując głos lekarza. - „Jest giętki jak
zużyta podeszwa.
To go uratowało, chłopcze. Nie chcę wiedzieć, jak to się stało”.
Nawet Raija nie mogła powstrzymać uśmiechu, tak zabawnie to brzmiało.
- Dasz sobie radę sama? - spytał Raiję zatroskany Oleg. - Wszystko jest dla ciebie
nowe. Ale masz Tonie...
- Będzie dobrze - powiedziała Raija cicho. - Dam sobie radę. Tak samo jak na statku.
Będę przy nim czuwać. Spać, kiedy się da...
- Na statku nie byłaś sama...
- Ale przecież mieliście pełne ręce roboty. Owszem, było tam wielu ludzi, ale w
odczuciu Raiji wszyscy oni przebywali w innym świecie.
- Powinienem chyba zostać... Raija zorientowała się, że Oleg niemal przestępuje z
nogi na nogę. Tak pilno było mu wyjść. Kto też na niego czeka? pomyślała. Wiedziała, że nie
jest żonaty. Pewnie jakaś dziewczyna...
- Zrobiłeś już więcej niż trzeba, Oleg. Jewgienij podziękuje ci za to, jak tylko będzie
mógł.
- Oleg może zostać z Jewgienijem któregoś dnia, kiedy będzie miał czas - powiedziała
Antonia. - A my postaramy się o jakieś ubrania dla ciebie. Umiesz szyć, Raiju? Szkoda -
ciągnęła Tonią, gdy Raija pokręciła głową. - Ja też jestem w tym kiepska. Ale moje młodsze
siostry mają do tego dryg. Coś załatwimy. Ja chodzę tylko w spodniach, więc nie mogę ci
podarować ani jednej sukni.
- Toniu, za dużo mówisz! Raija ma dość zmartwień w tej chwili. A i do miasta jest
dość daleko. Ja też potrzebuję trochę snu...
- Pośpisz sobie na wozie - orzekła Antonia. - Jeśli cię dobrze znam, to wcale nie sen ci
teraz w głowie, ty stary capie.
Raiji przyszło do głowy, że być może Oleg i Tonią spędzą razem tę noc. Bez
wątpienia dobrze się znali, a ich spojrzenia i słowa zdradzały coś w rodzaju szczególnej
bliskości.
- Jeśli o mnie chodzi, możecie iść - powiedziała. - Niczego mi nie potrzeba. Zamknę
za wami drzwi i przysunę fotel bliżej łóżka Jewgienija.
- Na twoim miejscu położyłabym się raczej razem z nim - zasugerowała Antonia. -
Łóżko jest szerokie. Mówię to nie dlatego, że sama próbowałam... - zaczęła, ale zaraz się
zająknęła. - Cholera! Oczywiście, że próbowałam. I stanowczo twierdzę, że jest aż za
szerokie.
Oleg pociągnął Antonię za sobą.
- Musisz jej wybaczyć, Raiju. Jak do tej pory nikt jej nie wychował. Może właściwy
mężczyzna mógłby trochę ją okiełznać...
Sternik wycofał się za próg. Raija usłyszała jeszcze pełne urazy prychnięcie Antonii,
gdy sadzał ją na koźle.
Przez szparę w drzwiach Raija zauważyła, że Oleg na moment przytulił policzek do
kolana dziewczyny. Antonia strzeliła tymczasem lejcami tak, że koń gwałtownie ruszył, i
Oleg musiał gonić wóz. Raija słyszała jego przekleństwa jeszcze długo po tym, jak wóz znik-
nął w ciemnościach.
Nie miała wątpliwości co do tego, że Oleg kocha tę szczerą i gorącokrwistą
dziewczynę. Może nie był tego świadom, ale każdy jego gest, każde spojrzenie to zdradzało.
Tonią z pewnością to odgadła.
Raija nie wiedziała, co sądzić o tej niezwykłej osobie.
Polubiła ją od pierwszego wejrzenia. Antonia była jak ożywczy figlarny wietrzyk,
którego czarowi nie sposób nie ulec. Raija przypuszczała jednak, że w głębi duszy Tonią jest
znacznie poważniejsza, niż się to wydaje na pierwszy rzut oka.
Zamknąwszy drzwi na haczyk, ze skrzyżowanymi na piersiach ramionami zaczęła
oglądać cały dom Jewgienija. Niewielka kuchnia, w której spora ilość garnków zdradzała
zamiłowanie gospodarza do gotowania. Największy pokój był prawie pusty. Raija uznała, że
kajuta na statku była urządzona bardziej komfortowo.
Gdy przyglądała się nagim ścianom, przyszło jej do głowy, że Jewgienij z pewnością
spędzał znacznie więcej czasu na pokładzie „Sankt Nikołaja” niż w tym domu.
Pozostałe izby także były niemal puste, ale mimo to wydały się Raiji przytulne.
Pewnie dlatego, że znajdujące się w nich nieliczne meble były dość stare. Odnosiło się
wrażenie, że każda rzecz ma tu swoją duszę.
Po cichutku weszła do sypialni. Jewgienij leżał tak, jak ułożył go Oleg: w samej
koszuli, pod dobrze naciągniętym kocem.
Raija zdjęła spódnicę i buty. Stwierdziła, że palce u nóg zsiniały jej z zimna.
Pomyślała, że z ubraniami można poczekać, ale porządne buty potrzebne są jej natychmiast.
Wszak ona nie urodziła się na końskim grzbiecie i jej nogi nie były stworzone do tego rodzaju
obuwia, jakie nosiła Tonią.
Do sypialni nie dotarło jeszcze ciepło z kuchni, choć Raija otworzyła drzwi do tych
pokoi, z których miała zamiar korzystać. W sypialni również był piec, ale Raiji nie udało się
w nim rozpalić. Może jednak Jewgienij nie powinien leżeć w zbyt wysokiej temperaturze,
pomyślała.
Tymczasem marzła w swojej cienkiej bluzce. W końcu uznała, że Antonia ma rację:
łóżko Jewgienija było aż nadto szerokie dla dwóch osób. Zdecydowała się z niego skorzystać,
zwłaszcza że nie udało jej się przysunąć ciężkiego fotela do posłania Jewgienija.
Położyła się po lewej stronie rannego, tak by nawet przez sen go nie urazić.
Potem wślizgnęła się pod koc tak daleko od Jewgienija, jak tylko się dało.
Wyciągnęła się zadowolona. Spała na siedząco od tak dawna, że niemal już
zapomniała, iż może być inaczej.
Zapatrzyła się w mrok, wsłuchana w oddech leżącego obok mężczyzny.
Właśnie przywitał ją nowy kraj. Ma w nim już dwoje nowych przyjaciół. I kapitan
wyzdrowieje.
Wszystko jakoś się ułoży, pomyślała Raija, zasypiając.
Od pewnego czasu przestało już ją dręczyć wspomnienie o śmierci Mikkala. Nieco
pogodniej spoglądała w przyszłość.
Ten rok minie szybko. Wygląda na to, że będzie się nieźle czuła tu, nad Dwiną. Jeden
rok to przecież mniej niż sekunda wieczności...
12
Raija obudziła się z poczuciem, że ktoś na nią patrzy. Uniosła powieki i ujrzała obcy
sufit. Powietrze było chłodne, za to łóżko cudownie ciepłe.
- To było diabelsko bolesne przebudzenie - powiedział Jewgienij. - A zarazem
cudowne. Rozumiesz, Raiju?
Chory miał ściągniętą twarz. Raija pomyślała, że pewnie tak będzie wyglądał jako
stary człowiek.
Powinna być zawstydzona, budząc się koło niego, skoro wiedziała, że Jewgienij ją
kocha. Nic takiego się jednak w niej nie zrodziło. Ich przyjaźń stanowiła siłę zdolną do
przezwyciężenia tego rodzaju uczuć.
Obróciła się na bok, podparła na łokciu i spojrzała na Jewgienija.
- Chciałabym wziąć na siebie część twojego bólu, Jewgienij.
- Jak to mówisz, od razu robi mi się lżej...
- Lekarz powiedział, że będziesz żył. - Raija uśmiechnęła się. Musnęła delikatnie
palcem jego profil, zatrzymując palec na jego ustach. Potem szybko cofnęła dłoń, pocałowała
palec i ponownie przyłożyła mu go do ust.
- Dzień dobry, Jewgienij. Twoje miasto mnie przeraża. Ale jednocześnie bardzo mnie
pociąga.
- Dom jest niewielki - odrzekł tonem usprawiedliwienia.
- Jestem do tego przyzwyczajona.
- Powinnaś mieszkać w pałacu. Nie chciałem ci nawet mówić, że ten dom jest taki
mały...
- Podoba mi się. - Raija ułożyła się wygodniej. Wiedziała, że za chwilę trzeba będzie
zmusić się do wstania pomimo chłodu, który panował w pokoju. Ciepło z kuchni nie zdołało
się rozprzestrzenić po domu. - Przede wszystkim bałam się nieznanego, Jewgienij. Rosja...
Sama nazwa ma w sobie wielkość. Wszystko tu jest takie ogromne. Bardzo się boję, że się tu
zagubię. Choć tak naprawdę jestem przyzwyczajona do bycia kimś z zewnątrz, kimś obcym.
Zawsze byłam obca, przez całe życie. Raija - obca. Nowa wszędzie, gdzie się pojawiłam.
Gdzieś w głębi serca zawsze bałam się innych, a inni bali się mnie. Samotność czyni
człowieka silnym, ale nie przynosi szczęścia.
- A teraz? - zapytał z wysiłkiem. - Czy Rosja jest taka wielka i przerażająca, jak
myślałaś?
- Gorzej! O tylu sprawach mi nie powiedziałeś! Dopiero Oleg...
- Oleg ma za wiele marzeń - stwierdził Jewgienij. - On wierzy, że nadejdzie dzień, gdy
wszyscy będą sobie równi. Gdy nikt nie będzie miał za dużo, tylko dokładnie tyle, ile
potrzebuje. Oleg nie jest zwolennikiem władzy cara. I za dużo mówi. Dobrze wie, jakie to
niebezpieczne, ale nie potrafi trzymać języka za zębami.
- Oleg ma rację - zawołała poruszona Raija. - Oleg myśli sercem, tak jak należy!
Opowiadał mi o Stieńce Razinie. Uważam, że to był wspaniały człowiek!
- Bohater Olega - westchnął Jewgienij. - A kto jest twoim bohaterem? Co powinien
uczynić zwykły śmiertelnik, żeby zwrócić na siebie twoją uwagę? Rozumiem, że nie
wystarczy stracić ramię? Może lepiej by było, gdyby odcięli mi obydwa....
- Lubię Olega. Nie masz pojęcia, jak wiele dla mnie znaczyło to, że się o ciebie tak
martwił wtedy, gdy leżałeś w kajucie bliższy śmierci niż życia. Bez jego wsparcia z
pewnością wyskoczyłabym za burtę. Poddałabym się. Byłam pewna, że umrzesz.
Jewgienij nic nie powiedział.
- A poza tym nie przypuszczałam, że twój język jest taki łatwy. Bez trudu
rozmawiałam z Olegiem i Antonią.
Jewgienij uśmiechnął się nieznacznie.
- Tak, Raiju - rzekł, starając się utrzymać powagę. - Ten rodzaj rosyjskiego nie jest
specjalnie trudny.
- „Ten rodzaj rosyjskiego”?
Raija pokręciła głową. Przecież mówienie przychodziło jej z taką łatwością. Wiele dla
niej znaczyła możliwość swobodnego dzielenia się z innymi swoimi myślami. Czułaby się jak
ż
ywcem pogrzebana, gdyby została tego pozbawiona.
- Mówisz tak, jak mówimy wtedy, gdy kupujemy rybę czy sprzedajemy mąkę albo
pytamy o pogodę. Posługujesz się cudowną mieszanką wszystkich języków, jakie znasz, mój
aniele. I dorzucasz do tego tych parę rosyjskich słów...
- Ale oni mnie rozumieją?
- Oleg zna trochę norweski. Zna także parę słów po lapońsku. Musiał się nauczyć tego
rosyjsko - norweskiego, którym się posługujemy, handlując na wybrzeżu. A Antonia? Tonią
jest bardzo pojętna. Słucha, jak mówi Piotr...
- Mogła się tego nauczyć również od kogoś innego, prawda? - zapytała Raija ze
spojrzeniem niewiniątka.
Jewgienij odwrócił ku Raiji swoją twarz, na której przez moment odmalowało się coś
na kształt gniewu.
Zaraz jednak jego twarz się wypogodziła i znów był po prostu Jewgienijem.
Jewgienijem, który pragnie przezwyciężyć ból i okazać przyjaźń. Który chce ukryć coś więcej
niż ból.
- Antonia nie potrafi niczego utrzymać w tajemnicy. To jej siła. I jej słabość zarazem.
Jeśli ktoś był częścią jej życia, nie zdoła tego ukryć.
- Ja ją polubiłam. Nie spodziewałam się, że będę tu miała jakichkolwiek przyjaciół.
Ż
ycie mnie pod tym względem nie rozpieszczało, do tej pory zawsze byłam obcym ptakiem i
niełatwo mi było zbliżyć się do innych. Ale Oleg stał się moim przyjacielem. I Antonia też. I
to jest dla mnie bardzo ważne.
- Próbowała z całych sił - przyznał Jewgienij, patrząc prosto w twarz Raiji. - Zanim
popłynąłem na zachód z Aleksie jem, wtedy gdy cię spotkałem po raz pierwszy, byłem tylko
jednym z wielu mężczyzn w jej życiu. Żadne z nas nie podchodziło do tego poważnie. Była w
tym pewna niewinność, o ile takie stosunki mogą być niewinne. W każdym razie Antonia nie
traktowała mnie w sposób szczególny. Należała do wszystkich i do nikogo. Bardzo mi to
odpowiadało, a i ona chyba dobrze się z tym czuła.
Raija słuchała, co mówi Jewgienij, ale potrafiła spojrzeć na całą tę sytuację również
oczami Antonii. Nie raz zastanawiała się, czy mężczyźni w ogóle myślą. Zadawała sobie
pytanie, skąd się bierze ich niewzruszona pewność, że tylko oni mają rację. Że to, co widzą w
kobiecie, jest w niej naprawdę.
Jewgienij może i był kochankiem Toni, ale Raija wątpiła w to, czy kiedykolwiek
widział prawdziwą twarz tej dziewczyny. Czy rzeczywiście ją zna. Czy próbował ją poznać.
- Potem, kiedy wróciłem, cały świat stanął na głowie. Aleksiej już nie żył. Pamiętam,
co mi wtedy mówiłaś, Raiju, ale ja nigdy nie przestałem myśleć, że mogłem temu zapobiec.
Cały czas czułem się winny. Wydawało mi się, że wszystko potoczyło się tak nieszczęśliwie
właśnie przeze mnie. Miałem wiele kobiet, nie potrafiłbym nawet ich zliczyć. Były przy mnie
przez chwilę. Czasem przez parę godzin, czasem przez parę tygodni. Wcale ich nie lubiłem,
ale też nie potrzebowałem ciepła ani bliskości, próbowałem uwolnić się od demona. Nie
lubiłem nawet samego siebie. Antonia? Nie chciałem jej w to mieszać...
- Przynajmniej tyle szacunku zdołałeś jej okazać... - mruknęła Raija cierpko.
Jewgienij skrzywił się trochę.
- Nigdy nie twierdziłem, że zachowywałem się jak mnich. Wiesz zresztą o tym,
prawda? Chcę, żeby wszystko było jasne. Nie lubię pływać pod fałszywą banderą. Mówiłem,
ż
e wszystkiemu winna była śmierć Aleksiej a. To takie proste wyjaśnienie. Takiego potrze-
bowałem. Wydawało mi się, że zrzucę z siebie cały ciężar winy. Ale nic się we mnie nie
rozjaśniło. Gdy żałoba się skończyła, pojawiło się coś innego. Coś, czego bałem się jeszcze
bardziej. Więc piłem, piłem i piłem, a to nie znikało. Wtedy znalazła mnie Antonia. Siedziała
mi na głowie tak długo, aż wytrzeźwiałem. Poprzysięgła, że zrobi ze mnie mężczyznę. I udało
jej się. I wyobraziła sobie, że skoro tak dobrze jej poszło, to może będzie z tego coś więcej.
Nie może przecież być namiętną Tonią przez całe życie, prawda?
Gdyby nie stan Jewgienija, Raija wymierzyłaby mu policzek. Antonia udawała może
beztroską dziewczynę, ale Raija domyślała się, że jej nowa rosyjska przyjaciółka kryje w
sobie takie uczucia, których Jewgienij nigdy nie zdoła zrozumieć.
Antonia mogła przecież go po prostu pokochać. Jewgienij nie brał tego pod uwagę. A
może nie chciał?
- Zrozumiałem, że to, co mnie dręczyło, to była tęsknota. Człowiek próbuje ją w sobie
ugasić. Tak jak potrafi. W sposób, który zawsze przedtem skutkował... Ale tym razem nie
poskutkował. Gdy wreszcie zrozumiałem, o co chodzi, pojąłem też, za czym tęsknię. Za kim...
Wolałaby go nie słuchać. Cierpiała razem z nim, choć przecież niczemu nie była
winna.
Mówił dalej, a oczy mu pociemniały. Może sprawił to cielesny ból, a może cierpienie
innego rodzaju.
- Nie będę się nad tym rozwodził. To nie w smak żadnemu z nas. Nie musisz
wiedzieć, co wtedy myślałem. O czym marzyłem, co sobie wyobrażałem. Zawsze o tobie. Ty
byłaś światłem, pięknem, ciepłem, kobiecością, dobrocią i szczęściem - wszystkim, do czego
nie miałem dostępu. I nie mogły temu zaradzić ani inne kobiety, ani wódka. Ty jesteś jedyna
w swoim rodzaju. Ty albo żadna inna. Antonia była szczera do bólu. Żaden mężczyzna nie
lubi tego słuchać. Każdy by kłamał i zaprzeczał. Ale miała rację. Nie jestem już mężczyzną
ani z nią, ani z żadną inną kobietą.
Raija zamknęła oczy. Wolałaby o tym nie wiedzieć. Jak miała go pocieszyć? Że to z
pewnością przejdzie?
Nie mogła tego wiedzieć. Podobnie jak i on nie mógł wiedzieć, czy jego kłopoty
znikną razem z nią.
- Nie mów nic więcej! - poprosiła Raija. - Nie zmuszaj mnie do niczego!
- Nie sądzę, bym się na to zdobył. Czasem wydaje mi się, że chciałbym... że jestem
gotów uciec się do wszelkich sposobów. Ale nie wiem, czy potrafiłbym z tym żyć.
- Nie potrafiłbyś - rzuciła szybko i z wielką pewnością. - Co chciałbyś usłyszeć? Że
jestem zachwycona? Nie wiem, czy jestem. Nie dlatego, że cię nie lubię. Wiesz, że tak nie
jest. W dalszym ciągu uważam, że jesteś wspaniałym przyjacielem. Ze nic, nawet to, nie jest
w stanie nas rozdzielić. Zawsze będziemy przyjaciółmi. Obiecuję ci tylko przyjaźń. Nie masz
prawa oczekiwać niczego więcej.
Jego słaby uśmiech zdradzał, że doskonale o tym wie.
- Bardzo cię lubię. Masz w sobie coś, jesteś przystojny. I to ramię... Kryje się za tym
tragedia, to pociąga wiele kobiet. Wiem, że mnie potrzebujesz. Nie musisz nawet tego mówić,
ja i tak o tym wiem. Ale mnie to nie wystarczy. Nie chodzi mi o mężczyznę, który mnie po
prostu potrzebuje...
- Mój Boże, Raiju... - westchnął Jewgienij. - Przecież ja cię kocham. Miałem nadzieję,
ż
e nie zmusisz mnie do tego wyznania. To mnie tak bardzo upokarza. Ale dobrze: kocham
cię. Nie tylko cię potrzebuję, ale cię kocham. A ty potrzebujesz mnie. Potrzebujesz
mężczyzny...
- ... ja również cię potrzebuję, Jewgienij. Ale nie na zawsze. Potrafię sobie wyobrazić
samotność. Nie wydaje mi się już to takie beznadziejne. Potrzebuję twojej przyjaźni,
potrzebuję twego wsparcia nie dlatego, że jesteś mężczyzną, ale dlatego, że jesteś
człowiekiem, że jesteś tym, kim jesteś. Nie mogłabym wejść w związek, w którym nie ma
miłości. Nie potrafiłabym oszukać samej siebie. Za dobrze mi było. Za bardzo kochałam.
Trzeba nie lada mężczyzny, by moje wspomnienia przyblakły. Mikkal był moim życiem.
Jewgienij leżał dość długo z zamkniętymi oczami.
- Rozumiem - powiedział w końcu. - Teraz ze mną jest tak samo.
Nie mieli już nic więcej do dodania. Nie na ten temat. Raija wyślizgnęła się z ciepłego
łóżka.
Deski podłogowe poskrzypywały, gdy już w spódnicy, ale boso maszerowała do
kuchni. Zręcznie rozpaliła ogień. Ileż to już razy rozpoczynała dzień w ten sposób: na
kolanach, przed piecem. Wielu mężczyzn wstawało w ciepłym domu na śniadanie, które ona
przygotowała.
Raija skrzyżowała ręce na piersiach i podeszła do okna. Musiała pochuchać na szybę,
ż
eby móc wyjrzeć przez maleńką dziurkę.
Był szary ranek. Mgła wędrowała tuż nad powierzchnią wody. Dwina. Rzeka. Znów
zamieszkała nad rzeką. Jej życie zaczęło się nad rzeką Torne, pośród otwartego krajobrazu,
gdzie żadne ciemne góry nie zasłaniały widoku. Można było bez przeszkód sięgnąć oczyma
aż do nieba.
Jej nowy maleńki domek stal również nad rzeką tak szeroką, że wzięłaby ją za fiord
albo jezioro, gdyby nie wiedziała, jak jest naprawdę. Nowa kraina była płaska i otwarta,
zimniejsza niż jej rodzinna Finlandia, ale przestronna, znacznie przestronniejsza. Wiatry
mogły hulać tu do woli. Inny kraj, inne niebo.
Ciemna kropeczka, którą Raija dostrzegła nad brzegiem Dwiny, stawała się coraz
większa i większa. Zbliżała się też coraz bardziej.
Raija potarła szybę, by mieć lepszy widok.
Do domku w szalonym tempie zbliżał się jakiś jeździec. Gdy zeskoczył z grzbietu
wierzchowca, Raija rozpoznała Antonię. Zanim zdołała otworzyć drzwi, Tonią już w nie
zadudniła, a potem niemal wpadła na Raiję.
- Jeszcze jest wcześnie - rzuciła zdziwiona Raija. Antonia nic na to nie odpowiedziała
Była spocona i zarumieniona, ale twarz miała poważną. Pachniała dymem.
- Jewgienij nie śpi?
- Już się obudził - odrzekła Raija. Antonia pobiegła w głąb domu, już po drodze coś
głośno i szybko mówiąc. Raija zrozumiała od razu, dlaczego Jewgienij żartował sobie z niej,
gdy chwaliła się, że ma tak wielki talent do języków. Teraz rozumiała zaledwie pojedyncze
słowa. Antonia bowiem mówiła naprawdę po rosyjsku.
Chodziło o coś ważnego.
Krew odpłynęła z twarzy Jewgienija. Chciał się podnieść, ale przyjaciółka
przytrzymała go na miejscu.
Zapadł się w siebie. Jakby się poddał. I zaczął płakać.
Niepewna i niespokojna Raija podeszła do dwojga Rosjan. Znów czuła się jak obca.
Nieśmiało, jak intruz, usadowiła się na skraju łóżka.
Jewgienij spojrzał na Raiję.
- „Sankt Nikołaj” płonie.
Raija nie mogła w to uwierzyć. Popatrzyła na gościa. Dziewczyna pokiwała głową.
- Pół portu płonie - powiedziała ostro. - Czternaście statków stało w płomieniach, gdy
tu wyruszyłam. Będzie jeszcze więcej. Wieje bardzo niekorzystny wiatr, roznosi ogień.
Niektóre statki stoją tak blisko tych, które się palą, że załoga nie ma odwagi wejść na pokład.
A jeśli zacznie wiać jeszcze bardziej, pożar może się przenieść na okoliczne domy.
Zapach dymu, który przywiozła ze sobą Antonia, wydal się Raiji znacznie
wyraźniejszy. Raija zauważyła, że dziewczyna nie przebrała się od wczorajszego wieczoru.
Miała na sobie to samo ubranie. Nie spała...
- Jak to się stało? - chciała wiedzieć Raija. - Statek nie mógł się przecież zapalić sam z
siebie. Nie o tej porze roku... nie na wodzie...
- Właśnie - potwierdziła Tonią. - Masz rację, Raiju. Statek nie mógł się zapalić sam z
siebie. Ktoś podłożył ogień.
- Przecież to szaleństwo! - Raija nie mogła w to uwierzyć. - Chyba że jakiś chory
człowiek. Takie zniszczenie! Tak zniszczyć cudzą pracę. Odebrać komuś wszystko, co
posiada...
- Istnieją tacy szaleńcy - rzekła Antonia. - W każdym razie ktoś oszalał tej nocy. Gdy
Oleg i ja dotarliśmy do miasta, pierwsze statki już płonęły. W porcie było jasno jak w dzień.
Nie my pierwsi tam przybyliśmy. Oleg chciał ratować „Sankt Nikołaja”, ale ci, którzy
widzieli wszystko od początku, mówili, że to właśnie ten statek pierwszy zaczął się palić.
Raija wprost nie wierzyła własnym uszom.
- Dlaczego? - zapytała ponownie.
- Nie wiem - odparła Antonia z wielkim smutkiem. - Gdybym wiedziała dlaczego,
wiedziałabym też kto. I mogę was zapewnić, że bym mu nie darowała. Własnoręcznie
poderżnęłabym mu gardło.
Raija nie była aż tak żądna krwi. Nie w pełni pojmowała to, co mówiła Antonia. Nie
rozumiała do końca, co się wydarzyło. Nie wiedziała, co to oznacza.
- Oleg tam został - ciągnęła Antonia. - On i Piotr oraz część załogi. Mieli szukać przez
cały dzień i przez całą noc...
- I co? Co będzie, jeśli znajdą winnego?
Tonią popatrzyła na Raiję. Nie było to spojrzenie dziewczyny, która się modli za
własnych wrogów.
- Oleg nie jest chyba bardziej tchórzliwy niż ja - powiedziała.
- Tego nie wolno robić! Jewgienij, nie sądzisz chyba, że to słuszne? Nie możesz tego
popierać!
- Dzięki „Sankt Nikołajowi” miałem co jeść.
- Nie wolno podpalać cudzej własności - rzekła surowo Antonia. - Niezależnie od
tego, kto to był, zasłużył w pełni na to, co go spotka.
Raija nie umiała znaleźć argumentów, ale uważała, że Tonią posuwa się za daleko.
Ludzkie życie jest wiele warte.
Okoliczności sprawiły, że ona sama odebrała życie dwóm mężczyznom.
Nie lubiła o tym myśleć. Były to najmroczniejsze momenty w jej własnych dziejach.
Ż
aden z tych mężczyzn nie był aniołem w ludzkiej skórze, ale życie zawsze jest
ż
yciem.
Raija wiele myślała o tym, co to znaczy - żyć. I wydawało jej się, że nikt nie powinien
decydować o cudzym życiu. Nie znała nikogo, kto by był tego godzien.
Ale to przecież inny kraj...
- Zostaniesz tu? - spytała cicho Antonię. - Chyba i tak niewiele możesz tam zrobić....
- Muszę przecież pracować... Dziewczyna spostrzegła nieszczęśliwą minę Raiji.
- ... choć może niekoniecznie dziś. Z powodu pożaru niewiele się będzie działo w
porcie. Chyba moje wozy na nic się nie przydadzą.
Raija poczuła, że jej ulżyło.
Jewgienij popadł w coś znacznie gorszego niż tamten niedobry sen po opium. Leżał
bez czucia i tępo patrzył przed siebie.
Opowiadał jej kiedyś o rosyjskiej melancholii.
Ale to było coś jeszcze gorszego. A ona nie mogła mu pomóc. Wiedziała tylko, że
najważniejsze to obudzić w nim chęć życia.
- Straciłem wszystko - powiedział tylko. - Wszystko. I ani słowa więcej. Chwilami
przysypiał. Potem budził się i patrzył w tę samą pustkę.
Antonia zdjęła wierzchnie ubranie i poplamione spodnie i rzuciła się na łóżko obok
Jewgienija.
- Muszę się przespać - powiedziała tylko i zasnęła. Raija niewiele mogła zrobić, ale
próbowała pocieszać Jewgienija.
- Przecież na tym nie kończy się świat - rzekła z przekonaniem.
Wówczas po raz pierwszy i jedyny zareagował na jej słowa: popatrzył na nią z
wielkim rozczarowaniem.
Raija zrozumiała, że jego świat właśnie się skończył.
Po cichutku wyszła z sypialni. Bolało ją to, że straciła z Jewgienijem kontakt.
Tak bardzo pragnęła mu pomóc, ale nie wiedziała, jak to zrobić.
Sama nie jadła nic od wczesnego ranka dnia poprzedniego, ale nie miała jednak
ochoty nawet myśleć o jedzeniu. Nie przemogła się również na tyle, by wrócić do sypialni i
zapytać Jewgienija, czy nie zjadłby czegoś.
Była przekonana, że i tak jej nie odpowie.
Przesunęła ławeczkę pod okno, oparła łokcie na niewielkim parapecie i zapatrzyła się
na rzekę.
Wydawało jej się, że nieco dalej na północy widzi poblask łuny pożaru. Na niebie
pojawiło się bowiem jaśniejsze pasemko, które nie mogło zapowiadać wschodu słońca.
Rankiem, zanim Antonia wstała, zjawił się lekarz. Policzki miał zarumienione z
pośpiechu. Od razu zaczął mówić o pożarze, ale Raija z trudem rozumiała szybko
wypowiadane przez niego słowa.
- Na szczęście nikomu się nic nie stało - oznajmił na koniec. - A jak pacjent?
Raija wskazała głową półotwarte drzwi do sypialni. Sama nawet się nie odwróciła,
słyszała tylko, jak lekarz rozciera ręce przed piecem, żeby je rozgrzać, nim pójdzie do
chorego. Nie przejmowała się tym, co sobie pomyśli medyk, gdy zobaczy Jewgienija i
Antonię w jednym łóżku.
To nie był jej kraj. Nie musiała się przejmować plotkami, ludzkim gadaniem, niczym.
Zamierzała tu zostać tylko chwilę.
Raija usłyszała głos lekarza, po chwili odezwała się również Antonia. Tylko Jewgienij
milczał.
Po chwili Antonia wyszła z sypialni razem z doktorem. On mówił cicho, ona głośno.
Dziewczyna miała na sobie tylko koszulę, która sięgała jej wprawdzie do kolan, ale
ten skąpy strój wprawił doktora w wyraźne zakłopotanie. Tonią jednak nie zwróciła na to
uwagi.
- Jasne, że jest zrozpaczony! - zawołała. - Stracił rękę, nie jest w stanie stanąć na
własnych nogach. I jakby tego było mało, to teraz spalono mu statek, którym zarabiał na
chleb. Jest tak słaby, że nie może nawet unieść palca. Nie jest w stanie się zemścić. Na miły
Bóg, któż by nie był zrozpaczony w takiej sytuacji?
- Przypilnujcie, żeby sobie czegoś nie zrobił. - rzekł wyraźnie zmartwiony lekarz. -
Nie wrócił jeszcze do sil. To nieszczęście może pogorszyć jego stan...
Antonia niemal wypchnęła biednego doktora za drzwi.
- Poślemy po ciebie, jeśli będzie taka potrzeba! - zawołała. - Damy sobie radę.
Kobiety mają przynajmniej zdrowy rozsądek! Jewgienijowi nie starczy sił, żeby odebrać
sobie życie - powiedziała, siadając koło Raiji.
- W przeciwnym razie uczyniłby to.
- Wiem.
- Dlaczego nic nie zrobisz? Dlaczego nic nie mówisz? Gdyby był mój, postarałabym
się, żeby chociaż uniósł powieki.
Raija odwróciła się od okna. Oparła się o ścianę i nie patrząc na Antonię, powiedziała:
- On nie jest mój!
- O rany! - Antonia podniosła oczy do nieba. Najwyraźniej myślała swoje. - Nie
musisz mi współczuć. Zniosę tyle, ile trzeba. Zrozumiałam, że to nie o mnie marzył z
wypiekami na twarzy. Nie jestem już taka naiwna, moja droga.
- Może nawet chciałabym, żeby było tak, jak myślisz.
- Raija znała już każdą deskę w suficie tego pomieszczenia. - Wówczas miałabym mu
coś do zaofiarowania. Wówczas mogłabym mu pomóc. A tak, nie mogę.
- Nie przyjechałaś z tak daleka po to, żeby liczyć deski w suficie maleńkiej izby nad
Dwiną!
- Jestem mężatką - powiedziała Raija. - Na zachodzie zostawiłam dzieci. Uciekłam
przed lensmanem i szalonym mordercą, który zabił mego ukochanego i chce zabić mnie.
Oskarżyli mnie o czary... Nie, Toniu, nie przyjechałam tu po to, by liczyć deski w suficie. Ale
nie przyjechałam też po to, by rzucić się w ramiona mężczyzny, który jest moim drogim
przyjacielem. Uciekłam, by uratować swoje życie.
Antonia otworzyła usta ze zdziwienia. Po raz pierwszy zapomniała języka w gębie.
Nie trwało to jednak długo.
- Powiadają, że mnie trudno zrozumieć - mruknęła.
- Pojęcia nie mają, co mówią. Musisz mi opowiedzieć kiedyś o tym wszystkim -
dodała. - Kiedy nauczymy cię porządnie rosyjskiego. I kiedy postawimy go znowu na nogi. -
Antonia zmarszczyła nos w zamyśleniu.
- Może w takim razie nie powinnam tracić nadziei? Raija uśmiechnęła się blado:
- Wydaje mu się, że mnie kocha. Antonia westchnęła.
- Tak przypuszczałam - powiedziała. - Ale dlaczego on miałby mieć wszystko, skoro
nikt z nas tego nie ma?
Jewgienij wciąż trwał w ponurym milczeniu. Tuż przed zapadnięciem zmroku
nadjechał Oleg. Miał ściągniętą twarz i podkrążone oczy.
- Pożar przeniósł się jednak na niektóre domy - powiedział i przymknął powieki. - Nie
wszystkich udało się uratować. Trzy rodziny spłonęły żywcem. Mam jeszcze w uszach krzyk
dzieci.
- Ile statków?
- Siedemnaście. Jeden tylko częściowo. „Sankt Nikołaj” zatonął. I pociągnął za sobą
dwa, które stały najbliżej. Potworny widok. Rozpłakałem się, kapitanie. Nie płakałem od
czasów dzieciństwa, ale wówczas się rozpłakałem.
- Znaleźliście go? - Antonia przeszła do rzeczy. Oleg kiwnął głową.
- Kto to taki?
Oleg milczał.
- Mam nadzieję, że dostał, co mu się należało - rzuciła twardo Antonia. - Kto to był?
Oleg nie patrzył na nią. Powiedział do Jewgienija:
- To był Piotr, kapitanie.
Raija wlepiła wzrok w Antonię.
Piotr?
Brat Toni?
Raija poczuła mdłości.
Rosjanka stała nieruchomo. Chwyciła się mocno ramy łóżka, jej twarz pobielała, ale
była równie zacięta jak przed chwilą.
- Czy potraktowaliście go tak, jak na to zasługiwał?
- zapytała.
- Próbowałem temu zapobiec. - Oleg zwiesił głowę.
- Ale gdy wieść się rozniosła... Ludzie byli bardzo wzburzeni... Tyle nienawiści...
Wciąż mieliśmy w uszach krzyki dzieci ginących w płomieniach. Ludzie rzucili się na niego.
Cisnęli go na jeden z palących się jeszcze statków. Nie wiem, czy zatratowali go na śmierć,
czy spłonął żywcem.
Twarz Jewgienija była pozbawiona wyrazu, Antonia oddychała ciężko.
- Dostał to, na co zasłużył! - rzuciła wreszcie, a potem wyszła z domu, nie
spojrzawszy na nikogo.
Raija chciała pobiec za nią, gdy usłyszała trzaśniecie wyjściowych drzwi, ale Oleg ją
powstrzymał.
- Sama sobie z tym poradzi! Antonia leczy się z wielkich trosk i cieszy się z wielkich
radości na końskim grzbiecie. To jej sposób.
- Dlaczego? - zapytała Raija. - Dlaczego on to zrobił?
Ledwo go pamiętała. Młodego chłopaka, który właściwie niczym się nie wyróżniał.
- Udało mi się z nim porozmawiać. - Oleg śledził Antonię wzrokiem, wyglądając
przez okienko. Galopowała brzegiem rzeki, byle dalej od nich, dalej od miasta, prosto w
otwarty pejzaż, w którym nie brakowało miejsca na wielkie troski i na wielkie radości.
- Upił się. I wystraszył się, gdy ludzie zaczęli trochę za dużo gadać o tobie i o tym, jak
uratowałaś Jewgienija. Zamiast ciebie zwidywał mu się diabeł. A na dodatek uważał, że
Antonia powinna zostać żoną kapitana. I w ten sposób zemścił się za to, że Jewgienij wziął
sobie piękną, obcą czarodziejkę zamiast jego siostry.
Raija zwiesiła głowę.
- Znowu to samo - wyszeptała. - Przynoszę ból i cierpienie wszędzie, gdzie się
pojawię.
13
Raija coraz lepiej radziła sobie z rosyjskim, zaczęła nawet myśleć w tym języku.
Oswajała się powoli z nieznanym.
Tutejszy żytni chleb przypominał jej domowy, fiński. Antonia pomagała jej
przygotowywać jedzenie, obie starały się, by Jewgienij jak najszybciej odzyskał siły.
Najmłodsza siostra Antonii, Tatiana, uszyła Raiji dwie codzienne suknie oraz kilka prostych
spódnic i bluzek.
Sama Antonia nauczyła ją jeździć konno.
Jewgienij wstał z łóżka.
Raija nie wiedziała nawet, jak wiele „Sankt Nikołaj” znaczył dla Bykowa. Jewgienij
był jedynym właścicielem statku i teraz stracił najważniejsze źródło dochodów. Na szczęście
załodze udało się rozładować towar przed pożarem. Zarobione pieniądze umożliwiły mu
opłacenie załogi.
Wypłacił nawet pensję Piotra. Antonia długo się opierała.
- Zniszczył wszystko, co miałeś, i nie zasłużył na zapłatę. Niech zgnije w piekle!
- Dobrze się spisywał na pokładzie. I za to należy mu się zapłata. - Każde z nich
trwało przy swoim, ale w końcu Antonia przyjęła pieniądze.
Od tamtej pory Raija nie słyszała, by Tonią wspominała o swoim bracie. Wymazała
go ze swego życia.
Zniknął tak, jak jego ciało wydane na pastwę ognia, który sam podłożył w porcie w
Archangielsku. Jewgienijowi zostało trochę pieniędzy, gdy spłacił już załogę. Za mało jednak
na nowy podobny statek.
Raija dowiedziała się, że właśnie szkuty są największymi jednostkami handlowymi.
Trzeba wielu dobrych sezonów, by zarobić na taki statek jak „Sankt Nikołaj”.
Jewgienij miał jeszcze dwie lodzie handlowe, o wiele mniejsze niż spalona szkuta.
„Sankt Nikołaj” miał trzy maszty, łodzie handlowe tylko dwa. Raija pojąć nie mogła, że ktoś
ma dość odwagi, by wypłynąć na nich na morze. Deski kadłuba nie były nawet porządnie
zbite, zachodziły tylko na siebie, wzmocnione poprzecznymi obręczami.
Jewgienij i Oleg długo rozmawiali o tych dwóch jednostkach.
- Trzeba zacząć wszystko od nowa. - W głosie Jewgienija pobrzmiewała gorycz. - Te
dwie łajby zarobiły na „Sankt Nikołaja”. Za parę lat znów kupię nowy podobny żaglowiec.
- Zdobędziemy jakieś łodzie rybackie i zaczniemy łowić! - Oleg uważał, ze wszystko
jest możliwe.
Był sternikiem w załodze Jewgienija i jego podwładnym, ale także jego przyjacielem i
wspólnikiem w interesach. Razem snuli plany na przyszłość. Jewgienij traktował Olega jak
równego sobie.
- Na Morzu Białym? Nie chcesz chyba wybrać się aż do Finnmarku z jednorękim
kaleką?
Oleg uważał, że jest to możliwe.
- Po Nowym Roku, na wiosnę, kiedy lody na morzu stopnieją, możemy zacząć sezon...
Zdarzało się, że Rosjanie łowili ryby u wybrzeży Finnmarku. Zaczynali często od
połowów wiosennego dorsza w marcu i kwietniu, a czasem nawet w lutym. I zostawali tam na
całe lato, łowiąc mintaja, dorsza i halibuta. Bywało, że do domu wracali dopiero we wrześniu.
Rybacy z Norwegii i Laponii robili sobie przerwę między tymi dwoma sezonami. Rosjanie
mieszkali jednak za daleko, by dwukrotnie przemierzać odległość między łowiskami i
macierzystym portem.
W Morzu Białym też łowiło się ryby, przede wszystkim dorsze i śledzie. Ale w
najzimniejszym okresie roku nie było to możliwe. Wodę pokrywał wówczas gruby lód.
- Noga moja nie postanie na pokładzie. - Jewgienij był co do tego zdecydowany. - W
każdym razie nie w łodzi rybackiej. Czy ktoś słyszał kiedykolwiek o jednorękim rybaku? A
co z Raiją?
- Ona i Antonia świetnie dadzą sobie radę. Są naprawdę wyjątkowe.
Jewgienij nie dodał, że właśnie tego się obawiał. Że poradzą sobie aż za dobrze, choć
Raija, złamana bólem, nie interesowałaby się poznanymi tu w Rosji mężczyznami.
Raija jednak nie patrzyła już tak czarno na świat. Nie mówiła tak dużo o Mikkalu.
Potrafiła się uśmiechać. Jewgienij słyszał, jak się śmiała razem z Tonią.
Jewgienij nie zostawiłby śmiejącej się Raiji w towarzystwie Toni na całą wiosnę i na
całe lato.
Antonia znała bardzo wielu mężczyzn.
Oleg i Jewgienij zarzucili myśl o połowach. Postanowili jednak wykorzystać łodzie
handlowe.
W tym celu obaj pojechali do Onegi, nieco dalej na zachód, żeby zawrzeć parę umów
z kupcami, których tam znali.
Nie było ich tydzień, Raija w tym czasie gościła u Antonii. Podczas gdy Tonią wbrew
temu, co przystoi porządnej rosyjskiej kobiecie, zajmowała się interesami, Raija zwiedzała
miasto. Wędrowała po zasypanych śniegiem ulicach i dziwiła się, że można żyć w ten sposób,
w takiej ciasnocie, bez powietrza.
Na łonie natury człowiek miał zawsze tak blisko do nieba.
Gdy Raija stała pomiędzy domami w Archangielsku i patrzyła w górę, niebo zdało jej
się odleglejsze niż kiedykolwiek.
Wspomniała o tym Antonii, ale ta tylko się śmiała.
- Za dużo myślisz - powiedziała. - Czy masz jakąkolwiek korzyść z nieba? Ja nie
pamiętam, bym w ogóle spojrzała w tym kierunku ostatnimi czasy. I nie wydaje mi się, że
cokolwiek straciłam. Podoba ci się chyba przynajmniej to, że tyle tu ludzi? Człowiek nigdy
nie czuje się samotny.
Raija potrząsnęła głową.
- Ja lubię być sama. Potrzebuję trochę ciszy, by myśleć.
- No właśnie! Za dużo myślisz!
Te dwie kobiety różniły się od siebie jak ogień i woda, a zarazem istniało między nimi
przedziwne podobieństwo. Antonia żyła tak, jakby każdy dzień miał być jej ostatnim.
Korzystała z życia, jak tylko mogła. Przepełniały ją radość i pogoda, choć jednocześnie nikt
nie potrafił nienawidzić tak intensywnie jak ona i tak czarno patrzeć na świat. Nikt nie umiał
ś
miać się ani płakać w ten sposób.
W jej życiu nie było żadnego „pomiędzy”. Albo bujała wysoko w chmurach aż do
zawrotów głowy, albo spadała w przepaść bez dna.
Raija żałowała, że nie jest taka. Ona uważała, że mimo wszystko istnieją pewne
granice. I choć patrzyła w przyszłość, to czuła się związana z przeszłością i nie potrafiła tak
łatwo zapomnieć o tym, co się zdarzyło.
Istniało jednak między nimi podobieństwo. Każda z nich chadzała własnymi
ś
cieżkami. Obie były mocne, dumne i nieustraszone, delikatne, a jednak zdolne do wielkich
namiętności. Budziły oburzenie, czasem przerażenie. Żadna z nich nie nawiązywała z
łatwością kontaktów z innymi kobietami.
Antonia była pierwszą kobietą, którą Raija mogła nazwać swoją przyjaciółką. Tonią
zaś, która już od lat darła koty ze wszystkimi kobietami w okolicy, zaprzyjaźniła się z Raiją.
- Może chciałabyś pójść ze mną na tańce? Raija spojrzała na Antonię zdziwiona.
- Żeby mnie wzięli za dziewkę? Jewgienij nigdy by mi tego nie darował.
- A myślisz, że w jakich okolicznościach mnie spotkał?
Raija wolała o tym nie myśleć.
- Nie chcę się mieszać w ten tłum brudnych mężczyzn - powiedziała z odrazą w
głosie. - Czy to dzień święty czy nie, to większość z nich i tak nie wie, co to porządna kąpiel.
Ś
mierdzą. Nie chcę, żeby się na mnie gapili. Nie chcę, żeby mnie podszczypywali w tłumie,
bo nawet nie będę wiedziała, komu wymierzyć policzek...
Antonia się roześmiała.
- Ależ z ciebie porządnisia! Jak nie chcesz, to nie! Wiesz, co mi właśnie przyszło do
głowy? Możemy wziąć jeden z wozów i wyjechać z miasta. Ty przecież lubisz rozmyślać w
spokoju i ciszy. Możemy siedzieć tam sobie przez całą noc i sączyć ten świetny, zagraniczny
likierek Jewgienija. Pogadamy sobie, powygłupiamy się...
- Jewgienijowi potrzebny jest ten likier...
- On i tak za dużo pije - spoważniała Antonia. - Widziałam go kiedyś w tym stanie.
Wtedy pilnowałam go przez parę tygodni bez przerwy. Groził, że mnie zabije, ale nie
dawałam za wygraną. Nie żałuję tego oczywiście, ale wściekłabym się, gdyby cały mój
wysiłek poszedł na marne. Nie chcę patrzeć, jak on niszczy swoje zdrowie...
Raiji również nie podobało się to, że Jewgienija ciągnie do alkoholu. Rozmawiała z
nim nawet na ten temat. Ale w jego spojrzeniu wyczytała, że jeśli pije, to nie ma w tym jego
winy...
Kobiety ubrały się ciepło. Antonia jak zwykle założyła spodnie, ale zabrała też
całkiem nową sukienkę, którą uszyła jej Tatiana. Dała się skusić na sukienkę wtedy, gdy
siostra szyła ubrania dla Raiji. Raija zastanawiała się, czy Tonią nie zabrała tego stroju ze
sobą, żeby zrobić wrażenie na Jewgieniju. Podejrzewała bowiem, że jej nowa przyjaciółka nie
całkiem pożegnała się z nadzieją...
Mimo mroku i chłodu miasto tchnęło ciepłem. Męski śmiech odbijał się echem w
cichych uliczkach, okna karczem były rozświetlone. Wszyscy odłożyli robotę do
poniedziałku. Mężczyźni wędrowali po gospodach, pili, tańczyli. A kobiety siedziały w
domach.
Porządne kobiety.
Ten i ów wołał coś do Antonii i Raiji, gdy jechały ulicami. Dobrze, że były we dwie w
taki wieczór.
- Życie jest dla mężczyzn! - westchnęła Antonia. - Śmiech jest dla mężczyzn!
Zastanawiałaś się kiedyś nad tym, Raiju? Co wieczór dziękuję Bogu, że nie jestem porządną
kobietą. Nie na wiele się to zda i na pewno będę się smażyć w piekle przez całą wieczność,
ale uważam, że powinnam Mu powiedzieć, że jestem zadowolona z obrotu spraw.
- Sporo myślisz, Toniu! - Raija nie mogła się powstrzymać przed odrobiną
złośliwości. - Wciąż masz ochotę na Jewgienija, prawda?
Przez chwilę słychać było tylko stukot końskich kopyt.
- Nie wiem! Sama już nie wiem! Wcale nie z powodu ręki. Nie do wiary, że tak
ś
wietnie z tego wyszedł, prawda? W życiu bym w to nie uwierzyła. Myślałam, że umrze...
Trudno pragnąć jednego mężczyzny przez dłuższy czas. Zdaje się, że ja nie jestem do tego
zdolna. A Jewgienij prawie nie zauważa, że istnieję. Nawet kiedy mnie obejmował, nic to dla
niego nie znaczyło. Równie dobrze mógłby objąć deskę. Nie tego oczekuję od męża.
- Tak mówił...
- Co takiego? - wykrzyknęła zaskoczona Antonia. - Powiedział ci o nas? Nigdy bym
się tego po nim nie spodziewała.
Dobrze, że już wyjechałyśmy z miasta i nikt nas nie słyszy, pomyślała Raija. Tonią
mówi tak głośno...
- Cóż, to prawda. - Antonia nie zwykła niczego owijać w bawełnę. - Natura nieźle go
obdarzyła, ale co z tego. Nic podobnego w życiu mnie nie spotkało. Żadna siła nie zdołałaby
go podniecić. A niebo świadkiem, że próbowałam wszystkich sposobów!
Raija nie mogła powstrzymać się od śmiechu. Antonia była taka bezpośrednia. Ona
sama mogłaby wprawdzie coś takiego pomyśleć, ale żeby mówić głośno...
- Za to Oleg... - Antonia zagwizdała. - No cóż, gdybym tylko zechciała...
- Ale nie wiesz, czy chcesz?
- Nie jest zbyt bystry. - Antonia nie znała litości. - No i mógłby się nauczyć tego i
owego o kobietach. Na przykład jak się zachować pod kołdrą... - Z grobową miną zwierzyła
się Raiji: - Wydaje mu się, że podnieca cię do szaleństwa, a tymczasem jest równie atrakcyjny
jak ta deska, którą Jewgienij mógłby z powodzeniem trzymać zamiast mnie.
- Nie możesz mu tego powiedzieć?
- Żeby wystraszyć go na zawsze? Nie zrobię tego, dopóki nie podejmę decyzji. Jeśli
się na niego zdecyduję, to muszę nauczyć go co nieco, prawda?
Antonia, zajęta rozmową, zbytnio popuściła lejce. Zwierzęta jakby na to czekały.
Ruszyły z kopyta, pragnąć skorzystać ze swobody.
Antonia ściągnęła lejce, ale nie zdołała opanować koni.
Pędziły coraz szybciej, a wóz niebezpiecznie podskakiwał i skrzypiał.
Raija jedną ręką objęła Antonię w pasie, drugą zaś chwyciła się krawędzi wozu.
W ciemności jeden z koni zboczył nieco z drogi i jego kopyta trafiły w pustkę. Zsunął
się w dół po stromym brzegu rzeki, a drugi tuż za nim.
Raija pojęła, co się stało, dopiero wtedy, kiedy i wóz gwałtownie staczał się po
zboczu.
W ciemności rozległo się dzikie rżenie koni, przekleństwa Antonii i jej własny krzyk.
Raija wypadła z wozu. Leciała w mrok, chłód i nicość. Coś ją uderzyło w głowę.
I wszystko zamieniło się w czerń.
Antonia nie wypuściła lejców. Trzymała je tak mocno, że aż paznokciami poraniła
sobie dłonie.
Wóz przygniótł jednego konia, zabijając go na miejsca Drugi próbował się podnieść,
bez powodzenia walcząc ze śniegiem, ciężarem martwego towarzysza i wozu.
- Raija? Raiju, gdzie jesteś u diabła? Antonia zaczęła szukać przyjaciółki po omacku.
W tej chwili oddałaby wszystko za jedną latarnię!
Ostrożnie pochyliła się do przodu i próbowała wypatrzyć coś w mroku, pod
szczątkami wozu.
Wydawało jej się, że wóz stracił jedno koło. Dyszel był nadwerężony, mógł się więc
złamać.
Antonia nie ucierpiała zbytnio, bo spadła na konia, a potem po prostu się z niego
ześlizgnęła.
Ale co z Raiją? Gdzież ona może być?
Jewgienij nigdy jej nie wybaczy, jeśli Raiji przydarzy się coś złego.
Na niebie nie było nawet księżyca, wysoko połyskiwały tylko jakieś dalekie gwiazdy.
Czy ten przeklęty księżyc nie mógłby się pojawić przynajmniej tej nocy? Czy to takie
wygórowane żądanie?
Antonia uspokajała konia. Miała nóż w kieszeni kurtki, ale gdyby przecięła uprząż i
wyswobodziła zwierzę, wóz mógłby runąć do rzeki.
- Raiju, odezwij się, do cholery! Jewgienij mnie zabije, jeśli coś ci się stało. Raiju!
Zdumiona Antonia zamrugała oczami.
Nagle zrobiło się jasno.
Czyżby zaczynała tracić zmysły?
Zdziwiona uniosła głowę. Niebo ponad nią płonęło kaskadą mroźnych kolorów,
rozbłysło pasmami lodowatego światła.
Zrobiło się prawie tak jasno, jak w dzień.
Zorza polarna. Antonia nie pamiętała, by zorza polarna pojawiła się kiedyś tak
niespodziewanie.
Jakby nad którąś z nich czuwał anioł.
Nie sądziła, by jakikolwiek anioł zadał sobie tyle trudu, by czuwać nad nią.
Antonia wślizgnęła się pod wóz, który zaczął już niebezpiecznie trzeszczeć. Ten
przedziwny spektakl, w którym grała cała natura, musiał mieć jakiś sens. Dziewczyna nie
widziała żadnego innego wytłumaczenia.
Bez światła zorzy polarnej nie znalazłaby przyjaciółki, która leżała za martwym
koniem. Oderwane koło uderzyło Raiję w głowę. Z rany za uchem sączyła się krew.
- Nie możesz umrzeć! - krzyczała Antonia, czołgając się po śniegu. Złapała Raiję za
pelerynę i wydostała ją spod wozu. - Nie możesz umrzeć! W tym wszystkim musi być jakiś
sens! Ktoś przecież nad tobą czuwa!
Antonia była silna i zwinna. Odciągnęła Raiję dalej.
A potem, brnąc po kolana w śniegu, podźwignęła Raiję i pociągnęła ją w górę po
nadrzecznym zboczu. Nie wiedziała, jak długo to trwało. Z wysiłku bolały ją wszystkie
mięśnie, ale przecież musiała to zrobić. Wniosła ranną do połowy wzgórza i tam zatrzymała
się na chwilę, by trochę odpocząć. Ostrożnie położyła przyjaciółkę na śniegu.
Musiała zejść na dół jeszcze raz, by uratować konia. Nie mogła go przecież zostawić
na pastwę losu.
Przerażone zwierzę rżało i miotało się.
Zorza polarna przygasła.
I całkiem zniknęła.
Antonia szarpała się z uprzężą. By pomóc Raiji, potrzebowała również konia.
Pozwól mi uwolnić konia, dopóki widzę cokolwiek! prosiła tajemną siłę, która jej
pomogła.
Wóz runął na martwe zwierzę, gdy ocalały koń wreszcie się wyplątał z uprzęży. Całe
szczęście, że najpierw wyciągnęłam stąd Raiję, pomyślała Antonia.
Po wielu zachętach ze strony Antonii, dodatkowo przez nią popychany, koń wspiął się
na drogę. Brzeg rzeki był tu bardzo stromy, a sypki śnieg nie ułatwiał zwierzęciu poruszania
się.
Raija leżała tak, jak ją Antonia zostawiła. Tonią panicznie bała się widoku krwi. Choć
nie posiadała się z wdzięczności, gdy rozbłysła zorza polarna, ucieszyła się również teraz, gdy
po zorzy pozostał tylko maleńki pasek światła pomiędzy gwiazdami.
Antonia wolała nie patrzeć na to wszystko.
Koń, choć zaniepokojony, słuchał swojej pani, która zajmowała się nim od źrebięcia.
Kazała mu stać w miejscu, więc stał. Waśka doskonale wiedział, do kogo należy i kogo
powinien słuchać.
Antonia mogła zająć się Raiją. Choć przyjaciółka nie ważyła zbyt wiele, niełatwo było
ją unieść. Tonią zacisnęła mocno zęby i wytężyła wszystkie siły, aż w oczach jej pociemniało.
Przez chwilę odpoczywała, oparłszy bezwładną Raiję o siebie. Czuła jej ciepły oddech w
okolicy ucha i to dodało jej sił.
Znacznie trudniej było wsadzić Raiję na konia. Dokładniej mówiąc, musiała
przewiesić przyjaciółkę przez koński grzbiet niczym pusty worek. Potem usadowiła się za
Raiją i ruszyła ku domowi Jewgienija.
Tę jazdę Antonia miała zapamiętać na całe życie.
Droga do domu Jewgienija wydała jej się strasznie długa, a lęk nie opuszczał jej nawet
na chwilę.
Tyle razy tędy jeździła dla rozrywki.
A teraz ta sama droga wydała jej się długa jak całe życie.
Gdy dotarła na miejsce, nie miała czasu zajmować się zwierzęciem. Poklepała je tylko
z wdzięcznością po grzbiecie i pochwaliła.
Przede wszystkim musiała się zająć Raiją.
Zaabsorbowana zdejmowaniem nieprzytomnej przyjaciółki z końskiego grzbietu,
nawet nie zauważyła, że w domu Jewgienija pali się lampa. Nie spostrzegła świeżych śladów
na śniegu i nie usłyszała rżenia koni, które już stały w stajni.
Cholera, pomyślała sobie. Kiedy raz na jakiś czas rzeczywiście przydałby się
mężczyzna, to oczywiście nie ma go na podorędziu. Ku swemu zaskoczeniu usłyszała wtedy
głos Jewgienija.
- A gdzież to miłe panie były? - Głos Jewgienija brzmiał niemal pogardliwie, ale
Antonia wybaczyła mu natychmiast.
- Wielkie nieba! Nigdy tak się nie ucieszyłam na twój widok!
Jewgienij wyszedł z oświetlonego domu, więc jego oczy musiały się przyzwyczaić do
ciemności.
- Co się dzieje z Raiją? - zapytał ostro. - Czyżbyście jechały na jednym koniu?
Antonia dowlokła Raiję do Jewgienija i oparła o jego zdrowe ramię.
- Wyjechałyśmy wozem - powiedziała z nieszczęśliwą miną. - Ale wóz wyleciał z
drogi i nie wiem, co się stało z Raiją. Ma ranę na głowie. I bardzo krwawi. Boję się,
Jewgienij. Zabierz ją do domu! Boję się, nie słyszysz?! Nic się jej nie może stać! Tak bardzo
ją lubię, do cholery!
Antonia, pociągając nosem, pomogła mu wnieść Raiję do domu.
- Ja też ją lubię. - Jewgienij starał się nie myśleć zbyt wiele, wiedział, że powinien
przede wszystkim działać. - Do mojego pokoju!
Antonia poszła przodem, żeby otworzyć drzwi. Wiedziała równie dobrze jak
Jewgienij, że on i Raija nie śpią we wspólnym łóżku. Od kiedy kapitan wyzdrowiał i nie
potrzebował opieki nocą, mieli osobne pokoje.
Ale skoro Jewgienij chciał ją tam mieć, Antonia się nie sprzeciwiała.
Zrozumiała tylko, że może porzucić wszelkie nadzieje, jakie wiązała z nim jako
mężczyzną.
Jewgienij obchodził się z Raiją tak, jakby była zrobiona z najpiękniejszej i najbardziej
kruchej porcelany. Antonia pomogła mu ułożyć ranną na łóżku, ale nie pozwolił jej nawet
dotknąć butów ani peleryny Raiji. Zajął się tym sam.
Każdy jego ruch był pieszczotą.
Antonia nie pamiętała, by dotykał jej kiedykolwiek w taki sposób. Nawet w czasach,
gdy miał jeszcze dwie czułe dłonie.
W drzwiach pojawił się Oleg. Antonia zarzuciła mu ręce na szyję. Potrzebowała
kogoś. Potrzebowała skryć się w czyichś ramionach.
- Wody - zakomenderował Jewgienij. Ostrożnie badał ranę na głowie Raiji. Antonia
poszła do kuchni.
- Spora rana - powiedział, gdy już stanęła przed nim z kubkiem letniej wody.
Delikatnie przemył ranę. Starł krew, która wyglądała tak groźnie w świetle zorzy
polarnej.
- To był poważny wypadek. Toni zrobiło się słabo.
- To wszystko moja wina! Nie uważałam, jak należało. Powinnam była wziąć sanie...
- Rana nie jest zbyt głęboka. A głowa zawsze bardzo krwawi.
Jewgienij obrócił się na chwilę i spojrzał w twarz rozdzieranej wyrzutami sumienia
Antonii.
- To nie twoja wina. Co się stało, to się nie odstanie. Wszystko będzie dobrze.
Przywiozłaś ją stamtąd, prawda? Teraz się nią zaopiekujemy. Niedługo znów będzie tą samą
Raiją.
Antonia bardzo pragnęła w to uwierzyć.
- Pomogła nam zorza polarna - powiedziała z przekonaniem. - Rozbłysła tuż nad nami
dokładnie wtedy, gdy tak bardzo potrzebowałam światła, żeby odnaleźć Raiję. Tuż nad
naszymi głowami. Zrobiło się jasno jak za dnia. A gdy już wyniosłam ją w bezpieczne
miejsce i miałam zamiar uwolnić konia, zorza zgasła. Nic równie dziwnego nie przydarzyło
mi się nigdy w życiu. Jakby natura stanęła po naszej stronie.
Jewgienij i Oleg wymienili spojrzenia. Nie oczekiwali tego rodzaju słów od Antonii.
Dowodziło to najdobitniej, że wszystkie kobiety są w gruncie rzeczy takie same, nawet te,
które chodzą w męskim ubraniu i klną jak dziesięciu marynarzy razem wziętych.
Jewgienij łagodnym ruchem odgarnął ciemne włosy ze zranionego miejsca na głowie
Raiji. Na jego ustach igrał uśmiech. Palce mu drżały, gdy delikatnie muskał twarz
nieprzytomnej. Dotykał jej tak, jakby była święta.
Tonią wstrzymała oddech. Czuła, że nie ma prawa stać tu i patrzeć na nich oboje. Nie
potrafiła jednak wyjść.
Gdyby nawet miała jeszcze w sobie resztki nadziei na miłość Jewgienija, to teraz
straciłaby ją zupełnie.
Niebiosa świadkiem, że sama patrzyła w oczy bardzo wielu mężczyzn, patrzyła
również w oczy Jewgienija. Nigdy jednak nie widziała w nich takiego uwielbienia, takiego
bezgranicznego oddania, jakie malowało się w jego oczach w tej chwili.
I nie ona była jego przedmiotem.
Raija.
- Wyzdrowiejesz, mój aniele - powiedział. Z naciskiem. Jakby chciał zaczarować
rzeczywistość.
- Chętnie przy niej posiedzę. - Antonia czuła, że musi coś zrobić, naprawić jakoś
własną lekkomyślność. Niezależnie od tego, co mówił Jewgienij, wiedziała, że to wszystko jej
wina.
Ale on nie przyjął jej pomocy.
- Przyjechaliśmy wiele godzin temu, Toniu. Jesteśmy wypoczęci. Zajmij się koniem i
sama odetchnij. Ja posiedzę przy Raiji.
- Wezwiemy Schwarzberga? Jewgienij się zawahał.
- Jeśli się nie obudzi tej nocy - powiedział po chwili. - Sądzę, że dojdzie do siebie.
Myślę, że poradzę sobie z tym nie gorzej niż lekarz.
Antonia długo patrzyła na przyjaciela. Jego twarz była jej tak droga. I na zawsze taka
pozostanie. Odczuwała ból na myśl, że to nie jej dłonie będą pieścić tę wyrazistą, mocną
twarz. Jego usta nigdy nie wyznają jej miłości.
Czuła się tak, jakby zbierała róże. Ich łodygi jednak mają kolce. Świadomość, że
bezpowrotnie utraciła Jewgienija, była jak kolec, który utkwił głęboko w jej palcu. Ale Tonią
zdoła go wyrwać.
- Nie pozwoliłbyś nikomu innemu nad nią czuwać, prawda? - zapytała, wiedząc
dobrze, jaką odpowiedź usłyszy.
- Nie. Ona również przy mnie czuwała, gdy tego potrzebowałem. A przecież nie żywi
do mnie tego rodzaju uczucia. Dla niej jestem tylko przyjacielem. A ona dla mnie całym
ż
yciem. Jakże mógłbym nie czuwać nad nią?
- Jesteś nie tylko przyjacielem Raiji - rzekła Antonia bardzo poważnie. - Jesteś jej
najlepszym przyjacielem. A to bardzo duża różnica, Jewgienij. Nie zapominaj o tym.
Uśmiechnął się ze smutkiem.
- Ale różnica nie jest taka wielka, jak bym sobie tego życzył. Tyle pragnąłbym jej
ofiarować. Ale ona tego nie chce. Tonie we własnej przeszłości. A ja nie mogę rywalizować z
duchami.
- Przeszłość to coś więcej niż duchy. - Antonia popatrzyła na Raiję. - Raija zrozumie
to pewnego dnia, Jewgienij. I ty przy niej wtedy będziesz.
Jewgienij miał nadzieję, że Tonią się nie myli. Wiedział jednak, że przeszłość jest
wciąż dla Raiji przerażająco żywa.
14
Antonia odprowadziła Waśkę do stajni, gdzie stały już inne konie, i nakarmiła go, po
czym wróciła po cichu do domu.
Oleg rozpalił ogień we wszystkich piecach: w kuchni, w największym pokoju i w
sypialni.
Teraz siedział przy piecu kuchennym ze szklanką w dłoniach.
- Mnie też dobrze zrobi odrobina rumu. - Antonia rzuciła kurtkę i czapkę na oparcie
krzesła.
Oleg skinął głową w stronę stołu, na którym stała opróżniona do połowy butelka.
Mężczyźni najwyraźniej wypili już wcześniej po kieliszeczku.
- Jak wam poszło w Onedze?
Antonia przysunęła swoje krzesło bliżej ognia. I bliżej Olega.
- Dobrze. Mamy zamówienia na pewien czas. Znów wypływam na morze. Jewgienij
nie chce.
- Pamiętasz, by kiedyś tak się zachowywał? - zapytała Antonia.
Oleg opróżnił swoją szklaneczkę i napełnił ją na nowo. Antonia sięgnęła po butelkę.
- Nie. To przerażające, prawda? Zastanawiam się, czy on będzie umiał tak żyć...
Znieść to, że ona go nie kocha.
- Nie bądź taki pewien. Kto wie...
- Wiedziałaś o tym, że ona miała wyjść za Aleksieja? - Oleg popatrzył na Tonie. -
Kłócili się o nią, kiedy Aleksiej tak tragicznie umarł. Jewgienij twierdzi, że wówczas
traktował ją jak siostrę, ale ja wiem swoje. Antonia słyszała o tym po raz pierwszy.
- A więc zna ją od tak dawna? - szepnęła. - Nie miałam o tym pojęcia. Szkoda, że nie
mogę rzucić na nią czaru. Żeby spojrzała na niego...
- ... tak jak ty? - dokończył za nią Oleg, unosząc jedną brew.
- Tak - potwierdziła Antonia i nie umknęła spojrzeniem. - Tak jak ja na niego patrzę.
Ale przejdzie mi to. Jestem zupełnie inna niż Jewgienij. Wkrótce zostanie tylko słodko -
gorzkie wspomnienie. Ja nie jestem z natury taka poważna. Myślałam, że o tym wiesz, Oleg.
- Może wtedy zechcesz porozmawiać ze mną? - zapytał. - Teraz nie jesteś w stanie.
- Może - uśmiechnęła się Tonią. - Jeśli zechcesz czekać tak długo. Wydaje mi się, że
się pożegnałam z Jewgienijem. I nie jesteś mi niemiły. Zauważyłeś to, prawda? Chyba
możemy już teraz porozmawiać o naszej przyszłości.
- Moim zdaniem jeszcze się z nim nie pożegnałaś. Mnie nie chodzi o jedną noc,
Antonia. - Oleg mówił bardzo poważnie. - Jeśli wszystko pójdzie dobrze, może już następnej
jesieni będziemy mogli kupić inną szkutę. Jako kapitan statku handlowego, jako jego
współwłaściciel, będę chyba nieźle zarabiał. Będę zarabiał tak dobrze, że może powrócę do
planów, które na razie od siebie odsuwałem. Żeby kupić dom. Żeby mieć w nim kogoś...
- W takim razie nie powinieneś rozmawiać z dziewczyną, którą zna pól Archangielska.
- Antonia spuściła wzrok i miała ochotę utopić się w złotym płynie. - Powinieneś rozejrzeć się
wśród pięknych dziewcząt, które haftują swoją wyprawę i wiedzą, jak dbać o dom, dzieci i
męża.
- Żadnej z nich nie lubię - powiedział spokojnie. - Tak się składa, że ta, która mi się
najbardziej podoba, zawsze była trochę zwariowana. Myślałem, że zdołam ją poskromić. Ale
nie sądzę, by mi się udało. I zacząłem marzyć o niej takiej, jaka jest. Nigdy nie przepadałem
za haftowaną pościelą. To strata czasu.
Antonia westchnęła:
- A ja miałam ze sobą piękną suknię. Jedyną, jaką posiadam. Chciałam być dla was
piękna. Ale suknia leży teraz pod roztrzaskanym wozem...
- Pojadę tam, gdy zacznie świtać - obiecał Oleg. - Znajdę ją dla ciebie. Ale musisz mi
obiecać, że ją założysz.
- Oczywiście.
- Tonią w sukience! Za żadne skarby nie chciałbym tego przegapić. - Oleg wskazał
głową drzwi stojące otworem. - On będzie tam czuwał niezależnie od tego, co zrobimy?
- Tak. Proponowałam, że posiedzę przy niej, ale nie pozwolił mi. On ją tak kocha.
- On ją uwielbia!
- Chętnie poszłabym spać. - Antonia była naprawdę wyczerpana. - Taka jestem
zmęczona i tak się boję samotności. Przytulisz mnie, Oleg? Pozwolisz mi spać z tobą i
przytulisz mnie?
- Oczywiście - powiedział i rozłożył pod piecem ławę, na której zmieścili się oboje.
Antonia przylgnęła mocno do Olega, zwinęła w kłębek i zasnęła z westchnieniem.
Jewgienij natomiast nie zasnął. Jakże by mógł? Usiłował zachować spokój i pewność
siebie w obecności Antonii.
Gdybyż jednak Tonią wiedziała!
Gdyby ujrzała dławiący kamień, który dusił go od środka. Gdyby poczuła, jaki jest
zimny i jak nieustannie rośnie.
Jewgienij bal się tak samo jak Antonia. Nie mogą teraz stracić Raiji. Teraz, gdy on
wreszcie znów stanął na nogi. Gdy się przekonał, że jego życie nie jest jeszcze stracone. Gdy
znów zaczął czuć się jak mężczyzna.
Uda się, uda się jeszcze raz wspiąć na szczyt. Tym razem nie jest sam. Oleg będzie o
to walczył z równą zaciętością.
Potrzeba tylko trochę czasu. By odbudować w sobie odwagę. By stać się dla Raiji
kimś, bez kogo nie może się obejść.
Nie może jej teraz stracić!
Antonia wspominała coś o zorzy polarnej. Raija zawsze kochała to światło. Działało
na nią w przedziwny sposób. Nie, nie wolno mu o tym myśleć, jeśli nie chce oszaleć.
Jewgienij zerwał się na równe nogi i zasłonił malutkie okienko. Nie chciał nic
widzieć. Nie chciał patrzeć ani na gwiazdy, ani na zorzę polarną.
Dorzucił parę drew do ognia. „W pokoju stał kaflowy piec, który Jewgienij kupił
kiedyś od Niemca. Ów Niemiec wiele podróżował i często zaglądał do Archangielska, zanim
car uczynił Sankt Petersburg największym rosyjskim portem.
Skończyły się czasy, gdy w mieście Jewgienija roiło się od cudzoziemców. Jewgienij
kochał piękne przedmioty. Zwłaszcza te, które miały duszę. Nie kupował byle czego, kierując
się tylko wyglądem danej rzeczy.
Każda rzecz, którą posiadał, miała swoją historię. I podwójną wartość: oprócz ceny
liczyła się też historia związana z tym przedmiotem.
Umeblował dom nader oszczędnie. Antonia, która na przekór swemu ascetycznemu
stylowi ubierania się uwielbiała otaczać się tysiącem drobiazgów, nazywała ten dom nagą
kryjówką.
Nigdy nie lubiła pokoju Jewgienija, ale jego właściciel wiedział doskonale, że ten
pokój to w gruncie rzeczy on sam.
Łóżko z pomalowanego na złoty kolor drewna przyjechało z zachodniej Europy.
Miało pięknie rzeźbione nogi, choć cała reszta była utrzymana w prostym stylu.
Zamówił je niegdyś pewien kupiec z Archangielska. Ożenił się z młodą i piękną
dziewczyną i chciał jej pokazać, że zna się na smaczkach z wielkiego świata.
Kupiec przeniósł się niestety na tamten świat, nim łóżko zdołało dotrzeć do miejsca
przeznaczenia. A młoda i zadowolona wdowa za nic w świecie nie pozwoliłaby wnieść tak
niegustownego mebla do swego domu.
Jewgienijowi spodobała się ta historyjka. Potem zaś przypadło mu do gustu samo
łóżko i dlatego je kupił.
W pokoju stały jeszcze dwie skrzynie na ubrania. Jedna zrobiona z dziwnego drewna,
które odstraszało mole. Pochodziła z Dalekiego Wschodu i, rzecz jasna, dotarła tu, na daleką
północ, drogą morską. Zdobiły ją sceny z życia na wschodzie, wyrzeźbione w ciemnym
drewnie. Przedstawiały pracujących w polu, zgrabnych ludzi o egzotycznych rysach. Ptaki z
długimi dziobami i cienkimi, długimi szyjami.
Drzewa, których Jewgienij nie potrafił nawet sobie wyobrazić...
Z tą skrzynią nie wiązała się żadna historia. Jewgienij wymyślał jednak niezliczone
opowieści o ludziach na niej przedstawionych.
Druga skrzynia pochodziła z posagu jego matki. Zrobiono ją w Wielikim Ustiugu,
mieście znanym z wyrobu pięknych przedmiotów z drewna. W skrzyni spoczywało wciąż
mnóstwo rzeczy, które matka Jewgienija uszyła własnoręcznie, gdy była młodą dziewczyną.
Na malowanych obrazkach, które zdobiły ten sprzęt, przedstawieni byli Rosjanie. Matczyna
skrzynia była najdroższa sercu Jewgienija.
Fotel kupił swego czasu na aukcji. Jeden z miejscowych bogaczy nadepnął kiedyś na
odcisk swoim sąsiadom, ci zaś postarali się, by go zrujnować. Fotel stał niegdyś w domu tego
człowieka przed kominkiem. Jewgienij pamiętał do tej pory poczucie triumfu, z jakim przebił
najwyższą ofertę podczas aukcji. On, prosty chłopak, miał siedzieć sobie równie wygodnie
jak wielki pan.
I to już całe umeblowanie pokoju. Bardzo proste. Jak i on sam. Tylko zasłony wnosiły
do tej sypialni odrobinę luksusu. Jewgienij potrzebował od czasu do czasu odgrodzić się od
ś
wiata. Uszyła mu je siostra Antonii z resztek materiału po jakiejś sukni. A jej suknie nosiły
najelegantsze panie w mieście.
Jewgienija bawiła również ta historia.
Głosy Olega i Antonii ucichły czas jakiś temu. Jewgienij odrzucił grzywkę z czoła.
Pragnął szczerze, by Antonia czym prędzej otrząsnęła się z młodzieńczego zadurzenia. Czuł
bowiem, że przytłaczają go jej uczucia, gdyż sam nie miał jej nic do zaofiarowania.
Nawet sama myśl o tej sytuacji przysparzała mu cierpienia.
Jewgienij z niechęcią uświadomił sobie, że przecież Raija może odczuwać dokładnie
to samo względem niego.
Jednak Antonia była w zupełnie innej sytuacji. Oleg kochał ją tak bezgranicznie. Tyle
tylko, że paraliżowała go duma. Mógłby ją mieć, ale nie chciał, dopóki stawiała go na drugim
miejscu.
Dobry Boże, dlaczego życie musi być tak zagmatwane!
Raija poruszyła się na łóżku. Dotknęła ręką twarzy, potem położyła dłoń na
poduszce....
Serce Jewgienija zatrzymało się na parę sekund. Jej policzki zarumieniły się chyba
odrobinę? Była tak strasznie blada. Blada jak... Nie, tylko nie to.
Czy jej także przychodziły do głowy takie myśli, gdy on leżał nieprzytomny? Nigdy
mu nie opowiadała o tym, co jej wtedy w duszy grało.
Jewgienij uzmysłowił sobie, że chciałby to usłyszeć. Raija musi mu to opowiedzieć!
Usadowił się najwygodniej jak się dało na krawędzi fotela. Z wielkim uczuciem ujął
maleńką dłoń rannej swą wielką ręką. Gdy tak leżała, trudno było sobie nawet wyobrazić,
jaka siła kryje się w jej drobnych dłoniach. To one trzymały przecież jego serce. Bał się
ogromnie, że Raija zechce odrzucić ten ciężar.
- Musisz do nas wrócić, Raiju - powiedział stanowczym głosem. Cisza działała mu na
nerwy. - Musisz napełnić ten dom życiem, tak jak tylko ty potrafisz. Musisz napełnić go
swoim śmiechem. Ukryć mnóstwo uśmiechów w każdym kącie. Niechaj twoje ręce dotkną
wszystkiego, co jest drogie mojemu sercu. Niech twoja stopa muśnie każdą deskę... A jeśli,
mimo wszystkiego, co dla ciebie uczynię, zechcesz mnie opuścić i wrócić do tego, co
zostawiłaś w tamtym świecie, zostaną mi przynajmniej wspomnienia. Będę wiedział, że
dotknęłaś tu każdej rzeczy. Będę wspominał twój śmiech dźwięczący między ścianami... Ale
nie możesz odjechać! Nie możesz! Moje życie będzie puste bez ciebie. Tak niewiele miałem,
dopóki cię nie odnalazłem i nie przywiozłem tutaj. Wydawało mi się, że jestem najuboższym
człowiekiem na ziemi. Teraz mam jeszcze mniej. Przestałem nawet być dobrą partią. Ci,
którzy posiadają troszeczkę więcej, przestali mi się kłaniać. Kobiety już o mnie nie marzą.
Mężczyzna, któremu zostało tylko lewe ramię, nie jest dla nich wiele wart... A zresztą ja i tak
nie chcę żadnej z nich. To nie ma znaczenia. Rozumiem teraz, co czuł Aleksiej. Rozumiem,
co go zżerało od środka. Rozumiem, że marzenie o drugim człowieku może tak bardzo
opętać. Wiem już, dlaczego nie potrafił żyć bez ciebie... Jeśli on naprawdę sądził, że coś nas
łączy, to świetnie rozumiem, że nie potrafiłby również żyć z tobą. Nie miał innego wyjścia...
Musiał zaczerpnąć trochę powietrza, ale nie wypuścił jej dłoni.
- Siedzę tu i gadam, a ty mnie nie słyszysz. Na Boga, Raiju, otwórz oczy! Powiedz
cokolwiek!
Czy sprawiła to jego modlitwa? Czy stałość jego pragnień?
Czyżby udało mu się poruszyć w niej coś, czego inaczej poruszyć nie można było?
Raija otworzyła oczy. Wcale nie tak ostrożnie i niechętnie jak wówczas, gdy witała
nowy dzień.
Po prostu otworzyła oczy.
Brązowe, czyste oczy patrzyły na Jewgienija. Raija zamrugała. Uśmiechnęła się
nieznaczne.
- Jewgienij? - zapytała, jakby zdziwiła ją jego obecność. - Dlaczego, do cholery, tak
bardzo mnie boli głowa, Jewgienij?
Ucałował jej dłoń. Bogu dziękował, że się do niego odezwała. Choć Bogu nie
spodobały się zapewne jej słowa.
- Jewgienij! Tylko nie kręć! Co się stało? Nie powinieneś być w Onedze? Gdzie jest
Antonia?
Raija usiłowała usiąść, ale wówczas coś zahuczało jej w uszach tak, jakby głowa
miała się za chwilę rozpaść na kawałki.
Musiała przełknąć ślinę, żeby nie zwymiotować, i grzecznie położyła się z powrotem.
- Niewiele brakowało, a wylądowałybyście w Dwinie - wyjaśnił jej. - Koń zboczył z
drogi. Tylko głupie baby mogą wybrać się w kompletnych ciemnościach na taką wycieczkę!
Ty i Antonia razem stajecie się wprost niemożliwe!
Raija starała się myśleć, ale w głowie strasznie się jej kręciło, szumiało i stukało.
Miała poczucie, że jej czaszka jest trzykrotnie większa niż zazwyczaj.
- Miałyśmy zamiar opróżnić twoją buteleczkę likieru - uśmiechnęła się z wysiłkiem. -
Miło było wyjechać z Archangielska. Mężczyźni wykrzykiwali jakieś paskudne rzeczy za
nami...
- Nie pamiętasz wypadku?
- Pamiętam światło... - Raija zapatrzyła się w dal, jakby widziała przez ścianę.
Spojrzenie jej powędrowało w sferę, do której on nie miał dostępu. - Ale to chyba
niemożliwe, prawda? Na niebie nie świecił nawet księżyc. Wydawało mi się, że niebo jest
takie dziwne. Że gwiazdy są dziwne. Dlaczego tak mi się wydawało, Jewgienij? Gwiazdy to
gwiazdy, prawda?
Rosjanin nie odpowiedział.
Czyżby pamiętała zorzę polarną?
Dlaczego zrobiło mu się tak chłodno? Przecież to nie ma żadnego szczególnego
znaczenia.
Po prostu pojawiła się wówczas zorza. Jewgienij podobnie jak Raija uważał, że to
piękne zjawisko. Ale nic jej o tym nie powiedział.
- A Antonia? - zapytała Raija.
- Jest bardzo nieszczęśliwa. Mówi, że to jej wina. Myślę jednak, że już śpi. Od
pewnego czasu, nie słyszałem ani jej, ani Olega.
- Jak wam poszło w Onedze? - Raija zadała to pytanie, a dopiero potem zastanowiła
się, skąd wiedziała, że on tam był.
- Dobrze. Zdobyliśmy zamówienia. Oleg tam popłynie.
Raija zamrugała.
Wiedziała, o czym on mówi. Ale nie pamiętała nic, dopóki jej o tym nie powiedział.
Tak dziwnie bolała ją głowa.
Wszystkie myśli zdawały się takie nowe. Wszystko, co jej się zjawiało, gdy zamknęła
oczy, było takie świeże.
Każda myśl sprawiała jej zresztą tyle bólu.
- Czy uderzyłam w coś głową? - Obmacawszy swą czaszkę, znalazła ranę. A więc to
ona tak ją swędzi.
- Koło - wyjaśnił Jewgienij. - Koło wozu uderzyło cię w głowę. Odpadło i poleciało w
górę. Rano pojadę na miejsce wypadku razem z Olegiem. Zobaczymy wówczas dokładnie, co
się stało.
- Co ze zwierzętami?
- Jeden z koni zginął. Antonia twierdzi, że na miejscu. Raija odetchnęła z ulgą. Nie
mogła patrzeć na cierpienie zwierząt.
Wiedziała o tym, choć nie mogła sobie przypomnieć, by kiedykolwiek widziała
cierpiące zwierzę.
Jewgienij przysiadł na brzegu łóżka, bliżej Raiji. Teraz mógł trzymać ją za rękę.
- O co chodzi? - zapytał łagodnie. - Co cię dręczy? Wiesz przecież, że możesz mi to
powiedzieć.
Zauważył, że przełknęła ślinę. Coś ją naprawdę dręczyło, ale usiłowała to
zbagatelizować.
- Nic takiego. Nie myśl o tym. To drobnostka. Jestem taka zmęczona. Straszliwie
zmęczona. Czuję się tak, jakby ktoś mnie obił.
- Wóz upadł na ciebie. Nic dziwnego, że tak się czujesz. Cała jesteś posiniaczona.
- Widziałeś? - zarumieniła się. Jewgienij uśmiechnął się i powiedział również z
pewnym zawstydzeniem:
- Antonia mi powiedziała. Prosiłem ją, by sprawdziła, czy nie masz jakichś ran poza
tą, którą widać.
- Dziękuję - szepnęła. - Nie chciałabym, żebyś ty to robił.
Spuściła wzrok i zamknęła oczy.
Zasnęła tak szybko, jak zasypiają dzieci.
Jewgienij długo trzymał ją za rękę.
On również był zmęczony, ale zarazem poruszony. Nie mógł zasnąć, skoro do niego
wróciła.
Zbudziła się w nim nadzieja. Zjawiła się wraz ze smutną melodią, która współbrzmiała
z bolesną nutą tęsknoty.
Raija, Raija, brzmiały słowa tej pieśni. Jewgienij wiedział już, że statek, który kupi w
przyszłości, tak właśnie się będzie nazywać.
Oleg może sobie mówić, co mu się podoba. Ale to przecież Jewgienij dał większą
część pieniędzy potrzebnych, by znów rozpocząć drogę ku marzeniom.
Następny statek może się nazywać „Antonia”.
Raija wyglądała jak anioł, włosy rozrzucone na poduszce przypominały skrzydła.
Z miejsca, na którym siedział, nie widział rany na jej głowie.
Raija wyglądała nieprawdopodobnie młodo. Jasna twarz, pokryta leciutkim
rumieńcem, prawie czarne rzęsy i brwi. Miękkie i długi rzęsy opierały się niemal na
policzkach, a brwi przypominały skrzydła, ptasie skrzydła w locie.
Lekko rozchylone usta, czerwone jak pąk kwiatu, który ma właśnie rozkwitnąć. Usta
pełne, kuszące, zapraszające...
Jewgienij nie zdołał się powstrzymać.
Powoli, powolutku przysunął się do niej. Jego wola stopniała niczym wosk.
Widział tylko te czerwone usta stworzone do pocałunków.
Zamknął oczy i dotknął jej ust swymi wargami. Ledwo je musnął.
Cofnął się pospiesznie jak oparzony. Wypuścił dłoń dziewczyny. Musiał czym prędzej
wstać i odejść. Nie powinien przebywać tak blisko niej. To mogło być niebezpieczne dla nich
obojga.
Czuł bowiem, że ogarnia go słabość, że nie potrafi przeciwstawić się swym
pragnieniom. A przecież miało być zupełnie inaczej.
Zatrzymał się koło pieca i spojrzał na Raiję.
Dobry Boże, jaka ona piękna! Wprost promieniała pięknem. Jasnością. Czy tylko
dlatego, że kochał ją do szaleństwa? Czy tylko on widział ją w ten sposób?
Tego nie wiedział. I nie chciał wiedzieć.
Raija była jego rajem, choć doskonale zdawał sobie sprawę, że ów raj może zamienić
się w piekło.
Będzie spała tak długo, aż jej ciało odpocznie. Był tego pewien. Wierzył już, że
wyzdrowieje.
Pamiętał, że zostało jeszcze trochę rumu, który pili tego wieczoru razem z Olegiem.
Potrzebował wypić coś mocniejszego. Coś, co zdoła rozluźnić jego ściśnięte gardło.
Jeszcze raz rzucił okiem na Raiję, nim zamknął drzwi. Miłość do niej niemal
rozsadzała mu piersi.
Raija.
Wszystko w nim śpiewało.
Raija! Raija! Raija!
Nie mógł wykrzyczeć tej pieśni. Ból zamknął mu usta.
Odwrócił się i ruszył do kuchni.
Oleg i Antonia zgasili lampę.
Jewgienij wpadł na krzesło, które stało nieopodal pieca. Niewiele brakowało, a
wywróciłby butelkę. Chwycił ją w locie, wyciągnął korek zębami, wypluł go na podłogę i
zaczął pić.
Trunek podziałał na niego tak, jak się spodziewał. Tyle że zostało go niewiele. Oleg i
Antonia nie oszczędzali rumu.
Antonia wydawała się Jewgienijowi taka drobna, gdy leżała koło zwalistego Olega.
We śnie była taka bezbronna - ta drapieżna Antonia. Oleg obejmował ją ramionami, jedno
trzymał pod jej szyją, drugie w talii.
A on nigdy nie będzie trzymał w ten sposób Raiji...
Nie pamiętał zresztą, co czuł, gdy podobnie obejmował Antonię.
Skrzywiwszy się, przyłożył flaszkę do ust i wysączył kilka ostatnich kropli.
Jewgienij zazdrościł Olegowi.
Nie dlatego, że Oleg miał Antonię.
Nie Antonii zazdrościł swemu wspólnikowi.
Chodziło o to, że tamten zdobył tę jedyną. Wybraną. Tonią była tą jedyną i wybraną
dla Olega.
Jewgienij odstawił butelkę na stół. Narobił przy tym trochę hałasu.
To wystarczyło, by dziewczyna gwałtownie usiadła. Popatrzyła w mrok i dojrzała
kontury Jewgienija w nikłym świetle dochodzącym zza okna.
- Jewgienij?
- Nie przejmuj się mną! Nie słuchała go. Zwinnie przedostała się przez ciało Olega i w
tej samej chwili stanęła u boku Jewgienija.
- Co z Raiją?
Przyjaciel otoczył ją ramieniem i poklepał uspokajająco.
- Odzyskała przytomność. Rozmawiała ze mną. Zaklęła nawet i to mnie utwierdziło w
przekonaniu, że wszystko będzie dobrze...
Antonia odetchnęła z ulgą. Chwycił ją jeszcze mocniej za ramię.
- O Boże! - wyrwało mu się. - Wielkie nieba!
- Co się z tobą dzieje? Jewgienij! Ty drżysz! Co się z tobą dzieje, do licha?
Jewgienij puścił Antonię i opadł na krzesło.
Nie zauważył tego wcześniej, tak oszołomiło go poczucie ulgi. Tak go ogłupiło, że
prawie nic nie słyszał...
- Co wiesz o jej życiu, Toniu? Co wiesz o życiu Raiji?
- Co nieco - wzruszyła ramionami Antonia. - Mąż, dzieci, zamordowany mężczyzna.
Oskarżenia o czary. Żadnych szczegółów. I jeszcze jakaś historia pomiędzy nią a Aleksiejem,
prawda? Dlaczego pytasz?
Jewgienij wciąż wsłuchiwał się w to świeże wspomnienie.
- Kiedy się do mnie odezwała, Toniu, nie mówiła po lapońsku. Użyła rosyjskiego.
Mówiła płynniej niż przedtem. Jakby znała go lepiej. Jakby nie znała żadnego innego języka.
Jewgienij umilkł i popatrzył na Tonie.
- Czy można zapomnieć część swego życia? Antonia nie odpowiedziała na to pytanie.
W głosie Jewgienija pobrzmiewała nadzieja.
- Chcesz, żebym na wszelki wypadek trzymała język za zębami?
Pokiwał głową.
- Myślisz, że zdobędziesz ją w ten sposób?
- Chcę spróbować. Bez niej moje życie nie ma żadnego sensu. Wiem, że ja jeden na
całym świecie nie powinienem cię prosić o coś takiego. Ale ty znasz ją najlepiej, jeśli nie
liczyć mnie i Olega. Oleg będzie milczał, gdy go o to poproszę. Wszystko zależy więc od
ciebie.
- Nie jesteś taki niezastąpiony, Jewgienij. - Antonia uśmiechnęła się nieznacznie. -
Wyleczę się z ciebie. Lubię cię jednak tak bardzo, że będę milczeć. Przynajmniej tyle jestem
ci winna. Jeśli sama sobie nie przypomni, ja jej na pewno nic nie powiem.
- Czy jestem złym człowiekiem, skoro tego pragnę? Czy to zbrodnia?
- Być może. - Antonia potargała mu trochę grzywkę. - Ale jeśli tak się stało i jeśli
dzięki temu będziecie mogli być razem, to chyba nie jest to aż tak straszna zbrodnia. Gorsze
popełniane są każdego dnia.
- A co z nią? Sądzisz, że może być ze mną szczęśliwa?
- Zobaczymy.
15
Tej nocy Jewgienij nie zmrużył oka. Jak lunatyk wrócił do Raiji i usiadł na krawędzi
łóżka. Nie spuszczał z rannej wzroku, jakby w ten sposób chciał przeniknąć wszystkie
tajemnice jej umysłu.
Gdy się obudziła, zachowała się tak jak zawsze. Zacisnęła powieki. Zamrugała i
przywitała dzień spod spuszczonych rzęs. Potem jeszcze raz zacisnęła powieki, odwróciła się
od światła, skuliła w kłębuszek, ale nie było jej wygodnie.
Widział to wyraźnie. Serce waliło mu jak młotem, wszystko w nim drżało. Mógł się
przecież pomylić, sam był bardzo zmęczony...
Może to tylko jego pobożne życzenia.
Cóż z tego, że odezwała się po rosyjsku? Zna już przecież dość dobrze ten język.
To nic nie musi znaczyć.
Nadzieja Jewgienija ma bardzo słabe korzenie.
Raija z trudem się rozbudziła.
Czuła się fatalnie. Nie od razu przypomniała sobie wczorajszy wypadek, który mógł ją
kosztować życie.
Bolała ją jednak każda kość. Głowa ciążyła jak kamień, nie potrafiła nawet dźwignąć
jej z poduszki. Z trudem uniosła powieki, żeby rozejrzeć się wokół siebie.
To przecież nie jej pokój. To łóżko Jewgienija.
Czyżby coś między nimi zaszło?
Ale przecież Jewgienij był w Onedze, a ona w Archangielsku.
Wtedy przypomniała sobie dźwięki.
Rżenie koni. Zgrzytanie kół. Poczuła chłód bijący od śniegu. I uderzenie w głowę.
Jej dłoń powędrowała w stronę rany.
Gdy dotknęła jej palcami, wiedziała już, co to jest. Przypomniała sobie rozmowę z
Jewgienijem.
Mrużąc oczy, poszukała go spojrzeniem.
- Wciąż tu siedzisz? Wcale nie spałeś? Jewgienij oddychał szybko i w napięciu. Drżał,
siedząc w fotelu.
- Nie, nie spałem - powiedział. Musiał zebrać się w sobie za wszelką cenę. - Ale to nie
szkodzi. Nie jestem zmęczony. To ty potrzebowałaś snu, mój aniele.
- Głowę mam ciężką jak kamień - westchnęła. - Nie mam odwagi jej unieść. Nie wiem
nawet, czy dałabym radę.
Jewgienij musiał na chwilę zamknąć oczy. Pragnął, by wciąż mówiła. By nie
przestawała mówić. Jej słowa brzmiały jak muzyka w jego uszach.
Rosyjski.
Bez wątpienia rosyjski.
Gdyby tak ją wypróbował... gdyby powiedział parę słów w języku, który znała
znacznie lepiej niż rosyjski...
Ale nie odważył się.
- Jestem zbita na kwaśne jabłko - powiedziała. - Nigdy w życiu tak nie oberwałam.
Chyba koń mnie stratował. Antonia o tym nie wspominała? Chociaż ona nie powiedziałaby
nic złego na temat konia...
Jewgienij zaśmiał się cicho.
- Pewnie masz rację. Ale wydaje mi się, że koń trzyma się z daleka od ciebie, moja
miła. Spadł na ciebie wóz.
Antonia usłyszała ich głosy. Od dawna już nie spała, choć wciąż leżała.
Oleg obudził się pierwszy i już wstał. Obudziło ją trzaśniecie drzwi, gdy wychodził.
Usłyszała tętent końskich kopyt o zmrożony grunt.
Antonia wolała nie zastanawiać się, co to oznacza. Olega trudniej jej było zrozumieć
niż większość mężczyzn, których znała. Jeśli nie liczyć Jewgienija.
Wsłuchiwała się w głosy zza ściany. Rozpoznała głos Raiji. I Jewgienija. Nie zdołała
wyłapać słów, ale wyczuła ich rytm. Kapitan miał rację.
Rozmawiali po rosyjsku.
Raija nie zacinała się tak, jak przedtem. Słowa płynęły równie wartko jak Dwina.
Antonia przez całe życie zachowywała się spontanicznie. Zerwała się na równe nogi i
boso pobiegła po lodowatej podłodze. Ściągnęła skarpety po rozmowie z Jewgienijem. Niech
licho porwie Olega! Czemu nie napalił w piecu przed wyjściem? Mężczyźni nigdy nie myślą
o takich rzeczach.
- Gołąbeczki już się obudziły? - spytała, otwierając drzwi na oścież.
Jewgienij spojrzał na nią ostro. Raija - pytająco. Niepewnie.
- Ależ okropnie wyglądasz, Raiju! - Tonią wdrapała się na łóżko i usadowiła u nóg
chorej. - To moja wina. Tak bardzo żałuję i błagam o przebaczenie!
Raija zmusiła się do uśmiechu:
- Co tu wybaczać? Nie pamiętam wszystkiego, ale nie wydaje mi się, żebyś zrobiła coś
niewłaściwie. Po prostu miałyśmy pecha. - Zmarszczyła czoło. - Zdaje się, że została tam
twoja sukienka... Antonia się roześmiała.
- Moja sukienka, tak. Ale przecież ja nie potrzebuję sukienek. Najlepiej mi w
spodniach. Nigdy nie będę porządną rosyjską kobietą. Ty masz na to większe szanse.
Raija się znów uśmiechnęła. Nawet nie zmarszczyła brwi. Przez jej spojrzenie nie
przemknął żaden cień.
- Musisz zdjąć te brudne ubrania - ciągnęła Antonia. - Czuć je koniem aż tutaj. Leżałaś
przyklejona niemal do końskiego boku. Chociaż zazwyczaj to ja tak śmierdzę.
- Nie wiem, czy zdołam usiąść.
- Nie spiesz się. Jewgienij i ja roztopimy trochę śniegu i przygotujemy ci porządną
kąpiel. Tak gorącą jak tylko się da. To ci dobrze zrobi.
Antonia uśmiechnęła się i zlekceważyła wszelkie sprzeciwy Raiji. Zeskoczyła na
podłogę i pociągnęła Jewgienija w stronę drzwi.
- Nie zjem ci go. Nie bój się.
- Co to za przedstawienie? - syknął, gdy już byli w kuchni. - Chcesz jej zasugerować,
ż
e między mną a Raiją coś jest? Czego się spodziewasz?
- A zaprzeczyła? Jewgienij umilkł.
- Wygląda na to, że ona nie pamięta wielu rzeczy - powiedziała Antonia z naciskiem. -
Spłoszyła się, lecz nie zaprzeczyła. Powinieneś się nad tym zastanowić, podczas gdy ja pójdę
po śnieg, a ty będziesz rozpalał w piecach.
Raija zdołała usiąść, gdy Jewgienij wtoczył do sypialni wielką drewnianą balię i
postawił ją na podłodze. Uśmiechnął się, ale nic nie powiedział.
Raija również go nie zagadywała, gdy rozpalał w piecu.
Antonia grzała wodę i przynosiła garnek za garnkiem do sypialni. Para unosiła się aż
do sufitu, powietrze zrobiło się wilgotne i gorące.
Tonią wyprosiła Jewgienija z sypialni, gdy przyniosła już ostatnią porcję wody.
- Prawdziwe damy nie zawsze potrzebują obecności mężczyzn - oznajmiła. - Pamiętaj,
ż
e masz do czynienia z dwiema cnotliwymi rosyjskimi dziewczynami.
Raija przesunęła się na brzeg łóżka i spuściła nogi na podłogę. Musiała siedzieć tak
przez chwilę, nim zdołała uspokoić kiwającą się głowę.
- Czuję się jak wysokie drzewo - prychnęła. - A głowa ciąży mi jak głaz. Nie wiem,
czy potrafię ją utrzymać.
Antonia pomagała jej jak umiała. Jej zręczne palce rozpięły wszystkie guziki.
Ś
ciągnęła też z Raiji gorsecik i pończochy.
Raija niepewnym krokiem zbliżyła się do balii i weszła do wody. Zamruczała z
rozkoszy, gdy woda znieczuliła odrobinę jej obolałe ciało.
Długo leżała z zamkniętymi oczami i napawała się ciepłem.
Antonia siedziała na jednej z cennych skrzyń Jewgienija. Machała nogami w
oczekiwaniu na decydującą chwilę.
Wielka szkoda, że nie ma tu Jewgienija, że nie będzie świadkiem tego, co przesądzi o
jego przyszłości.
- Kto by pomyślał, że woda potrafi czynić takie cuda! - westchnęła Raija. - Teraz
mogłabym nawet umrzeć.
- Kąpiel bywa czasem lepsza od chłopa - zgodziła się Antonia. - Ale przyznam, że ja
jednak przeważnie wolę chłopa.
Raija się uśmiechnęła.
- Dużo myślisz o mężczyznach, Antonia. Masz trochę mydła?
Antonia podała jej kawałek mydła, podciągnęła kolana i objęła je ramionami. Wsparła
o nie brodę i zagryzła dolną wargę.
Raija namydliła sobie ramiona. Woda i mydło przyjemnie pieściły jej skórę.
Zabierając się do mycia szyi, zażartowała:
- Wszystkie dzieci przy tym wrzeszczały, prawda? Szyja i uszy!
Antonia uśmiechnęła się blado.
Raija masowała sobie ramiona. Piersi...
Nagle jej dłonie zamarły.
Z przerażeniem spojrzała na swoje ciało. Mydło wpadło do wody, ręce powędrowały
nieco niżej i natrafiły na blizny.
Rozszerzonymi z przerażenia oczami spojrzała na Antonię.
- Matko Boska! Co to takiego, Antonia? Co się stało z moim ciałem? Skąd te blizny?
Antonia spojrzała Raiji w oczy. Raija pokazała jej już kiedyś blizny i twardym głosem
opowiedziała co nieco o swych cierpieniach. Teraz kłamstwo przeszło bez trudu przez gardło
Antonii.
- Nie wiem. To blizny z innego życia.
- Co masz na myśli? - zapytała Raija ostro. Zasłoniła piersi skrzyżowanymi rękami,
jakby chciała się obronić.
- Nie pamiętasz? Nic nie pamiętasz?
- Z innego życia? - Raija pokręciła głową. - Z jakiego życia? Co mam pamiętać?
Antonia wzruszyła ramionami. Była pewna, że Raija nie udaje. Sama musiała jednak
odegrać komedię.
- Zjawiłaś się tu jako obca - powiedziała. - Pojawiłaś się w Archangielsku nie
wiadomo skąd i Jewgienij się tobą zaopiekował. Nigdy nie mówiłaś, skąd jesteś. Kim byłaś.
Nie wiem nic o twoim życiu, Raiju. Nie wiem, kim byłaś, zanim stałaś się jedną z nas.
Raija przyjęła te wyjaśnienia bez sprzeciwu.
Palce wciąż dotykały blizn. Muskały je tak, jakby były to jakieś znane litery. Nie
znalazła jednak odpowiedzi na swe pytania.
Koło, które odpadło od wozu, zrobiło coś z jej głową. Uderzenie zamazało w jej
pamięci wspomnienia. Zniszczyło całą przeszłość.
Antonia zastanawiała się, jak długo to może potrwać.
- Ale nie jestem jego... jego...
- ... kochanką? - Antonia wzruszyła ramionami. - O tym nie rozmawiałyśmy. Ale na
twoim miejscu wcale bym się nie wahała.
- Byłam przy nim, kiedy stracił ramię...
- Jasne. Niewiele kobiet ma to szczęście, by pływać statkiem.
- Tego nie pamiętam...
- Nie wysilaj się! - rzekła Antonia z udawaną troską. - Nie powinnaś się zmuszać do
wspomnień. One wrócą powoli. Koło, które cię uderzyło, nie należało do najmniejszych.
Masz szczęście, że żyjesz.
Raija zamrugała oczami. Zaczęła szukać śliskiego mydła. Znalazła je i myła się dalej,
ale jej ruchy przypominały teraz ruchy lunatyka.
Antonia wstała.
- Znajdę ci jakieś ubranie. Wymknęła się z sypialni, starannie zamykając drzwi.
Jewgienij dreptał tam i z powrotem pod kuchennym piecem. Zbudował go
własnoręcznie z kamieni, które przywoził ze swych podróży.
Tonią uwiesiła się mu na szyi i zatańczyła dookoła niego.
- Ona nie pamięta - szepnęła. - Ona naprawdę nie pamięta.
Szybko powtórzyła mu, co mówiła Raija. Jewgienij pobladł.
- Jesteś kompletną wariatką, Tonią! Nie musiałaś przecież tak kłamać.
- Zrobiłam to z twojego powodu. - Antonia nic sobie nie robiła z jego protestów. - I
teraz wszystko zależy od ciebie. Ona nic nie pamięta. Jest zagubiona.
- Nie w ten sposób chciałem ją zdobyć. Teraz nie ma wyboru. Na tym nie można
zbudować szczęścia.
Antonia puściła go.
- Myślę, że to nie stało się przypadkiem - powiedziała cicho i poważnie. - Ty i Oleg
możecie śmiać się ze mnie do woli, ale wciąż uważam, że ta zorza polarna była bardzo
dziwna. Moim zdaniem, Raiji było pisane stracić pamięć. Wspomnienia, które dźwigała,
byłyby zbyt wielkim ciężarem dla każdego. A ona jest taka młoda. Może chodzi o to, by dać
jej nową szansę. Nowe życie pod obcym niebem. Czy to takie niezwykłe?
Jewgienij nie odpowiedział. Uznał, że Antonia też zaczęła zbyt wiele myśleć. O wiele
łatwiej postępować z kobietami, które niewiele myślą. Choć może nie byłoby to takie
ciekawe.
- Zaniosę jej ubranie - powiedział. Raija wyszła już z kąpieli. Mokre ślady wiodły od
balii do pieca. Teraz
stała przed piecem nago, z rękami skrzyżowanymi na piersiach.
Jewgienij zamknął drzwi i stanął, z trudem przełykając ślinę.
Nigdy przedtem nie widział jej w ten sposób.
Coś go zakłuło w piersiach, gdy zobaczył blizny, o których mu opowiadała.
Nie wiedział, że jest ich aż tyle.
Dobry Boże, przez co ona musiała przejść!
Jeśli na tym świecie jest jakaś sprawiedliwość, to ona naprawdę zasługuje na życie, w
którym nie będzie miejsca na koszmarne wspomnienia. Na życie bez przeszłości.
- Twoje ubranie - powiedział zupełnie niepotrzebnie, wieszając spódnicę i bluzkę na
oparciu łóżka.
Nie ruszył się jednak z miejsca. Nie mógł oderwać od niej wzroku.
- Jak to jest ze mną, Jewgienij? - zapytała. - Jestem jedną z was, czy jestem obca?
- Jedno i drugie.
- Słyszę, jak mówię. Ale wiem, że nie mówię tak samo jak ty ani jak Antonia. To nie
jest mój język. Szukam słów, ale innych nie ma w mojej głowie...
- Byłaś obca - powiedział. - Przyjechałaś tu. Nie wiemy skąd. Nie wiemy, przed czym
uciekłaś. Nie wiemy kiedy. Mówiłaś, że masz na imię Raija. - Jewgienij rozłożył ręce i nie
chciał mówić nic więcej. Nie chciał jej więcej okłamywać.
- Nie wszyscy przyjmują obcych tak serdecznie jak wy.
- Nie - przytaknął. - Pojechałaś ze mną na zachód. Do Norwegii. Chciałaś się tam
rozejrzeć. Ale zdecydowałaś się jednak wrócić.
Raija zaakceptowała to wyjaśnienie.
- Czy między nami coś jest? Coś, czego nie pamiętam? Pamiętam ostatnie dni.
Pamiętam, jak chodziłam po Archangielsku. Pamiętam twoje ramię. I pożar...
- Spalił się mój statek - wszedł jej w słowo. - Nie - kontynuował drżącym głosem - nic
między nami nie było, Raiju. W każdym razie nic takiego, co masz na myśli.
- Ale Antonia...
- Bardzo tego pragnę - powiedział. - Ale wiem także, że jestem kaleką. Niewiele
kobiet spojrzałoby na mnie drugi raz...
Raija wciąż stała. Jej ciało jeszcze nie wyschło, ale ciepło pieca sprawiało, że dobrze
się czuła.
- Chodzi ci o mnie, prawda? - zapytała spokojnie. - Wydaje mi się, że wiem, że mnie
kochasz. Gdy to słyszę, budzą się we mnie jakieś wspomnienia. Niewiele innych słów je
wywołuje. Sama nie wiem, co czuję. Wydaje mi się, że znam cię całe życie, a jednocześnie
mam poczucie, że jesteś mi kompletnie obcy.
- Możemy zacząć od tego? - zapytał. - Od samego początku? Spojrzeć na to jak na
całkiem nowe życie?
Tym razem się nie uśmiechnęła. Skinęła tylko głową z wielką powagą.
- To dziwne - zamyśliła się. - Rozumiem, że jestem kimś, kogo sama nie znam. Ale
wcale mi to nie przeszkadza. Kiedy zamykam oczy, widzę mnóstwo czarnych plam. Plam,
których nie potrafię w żaden sposób zmazać. I w gruncie rzeczy wcale nie mam ochoty ich
zmazywać. Wiem, że tam są, i jakoś się z tym pogodziłam.
Napotkała spojrzenie Jewgienija.
- Rozumiesz, co to może znaczyć? Moja pamięć ukrywa chyba coś strasznego.
Nie potrafił spojrzeć jej prosto w oczy. Odwrócił wzrok. Przez cały czas czekał na jej
ś
miech. Czekał, aż powie, że go przejrzała, że wszystko pamięta i tylko się z nim bawiła...
Ale nie zrobiła tego.
Jewgienij musiał wreszcie przerwać milczenie.
- Mnie to nie przeszkadza - rzekł. - Wcale nie sądzę, że zrobiłaś coś strasznego, Raiju.
Nie wydaje mi się, byś była do tego zdolna.
Raija podziękowała mu za zaufanie nikłym uśmiechem. Spojrzała na siebie.
- Zdaje się, że nie powinieneś tu teraz stać? Chyba nie byliśmy ze sobą tak blisko?
Jewgienij pokręcił głową.
- Już idę.
- Nic nie szkodzi - uśmiechnęła się. - Nie jestem aż taka wstydliwa.
Tymczasem z miejsca wypadku wrócił Oleg. Przywiózł suknię Antonii.
- Nie rozumiem, jakim cudem to się tak dobrze skończyło - powiedział do
dziewczyny. - Wóz się zatrzymał na moment przed tym, jak powinien wpaść na lód.
Miałyście niebywale szczęście.
Antonia wolała o tym nie myśleć.
- To się nazywa przeznaczenie - rzuciła szybko.
Jewgienij wyszedł ze swego pokoju. Antonia natychmiast dostrzegła w jego oczach
blask i zrozumiała, że oto zaczął nowe życie. Chciała wierzyć, że ten płomień nadziei w jego
oczach nie zgaśnie.
Pospiesznie, ściszając głos, wprowadziła Olega w tajniki sytuacji. Pouczyła go, co mu
wolno powiedzieć i o czym ma nie wspominać pod żadnym pozorem.
- Hazard - mruknął tylko Oleg i pokręcił głową. Jewgienij, oparty o framugę, zaczął
mówić zachrypniętym głosem:
- Mam nadzieję, że nigdy nie będziesz skazany na taki hazard, Oleg. Że nie będziesz
musiał budować swojej nadziei na przyszłość na kłamstwie, które w każdej chwili może
zostać odkryte. Ja zdecydowałem się na ten krok.
Oleg zastanawiał się przez moment, a potem rzekł:
- Jeśli kiedykolwiek spokój ducha Raiji będzie zależał od prawdy, wszystko jej
powiem. Czy zgadzasz się na to?
Jewgienij skinął głową.
Nowe życie może się już zacząć...
Raija zajęła niewielką izbę koło sypialni Jewgienija. Nie chciała widzieć żadnego
lekarza.
- Rana się zagoi sama - powiedziała. - Wszystko przejdzie. Nie jestem chora.
Gdzieś w głębi ducha drzemało w niej pragnienie poznania własnej przeszłości, ale
wspomnienia nie powróciły. Raija zaakceptowała to, tym bardziej że nie miała poczucia, iż
zdarzyło się coś strasznego. Po prostu wszystko gdzieś zniknęło.
- Musisz zacząć żyć - tłumaczył jej Jewgienij. - Liczy się tylko dzień dzisiejszy. Ja się
tego nauczyłem. Oboje coś straciliśmy. Ludzie widzą od razu, co ja straciłem, ale nikt nie
wie, czego ty nie możesz sobie przypomnieć.
- Chcesz powiedzieć, że pasujemy do siebie? Jewgienij zaczął się bawić swoją
szklanką. Zawsze zajmował czymś swą jedyną dłoń. Od kiedy stracił prawą rękę, rzadko
dawał wytchnienie lewej.
- Powinnaś zacząć widywać się z ludźmi - przekonywał. - Śmiać się razem z tymi,
którzy potrafią się śmiać. Nie powinnaś siedzieć w zamknięciu z kaleką.
- Nie wiem, czy chciałabym kogokolwiek poznać, Jewgienij. Jeszcze nie. Nie znam
przecież sama siebie. I nie chodzi tu o to, że nie mam przeszłości. Tak czy inaczej, nie jestem
jeszcze... cala.
- Może chciałabyś pojechać na targ? - spytał, choć wiedział, jak bardzo ryzykuje.
Przecież właśnie podczas jarmarku Raija straciła wszystko.
Jewgienij żył w ciągłym poczuciu winy i dlatego musiał wyzywał los. Wiedział, że
prowokuje ją do wspomnień, mówiąc o rzeczach, które mogły naprowadzić ją na zagubiony
ś
lad. Czynił to z pełną świadomością.
Ale i tym razem nic się w niej nie obudziło.
- Wielikij Ustiug - proponował. - Albo Kołmogory. Nie masz ochoty? Coś kupić,
potańczyć...
- Czy lubiłam to przedtem?
- Nigdy cię tam nie zabierałem.
- Nie wiem, czy mam ochotę - wykręcała się Raija.
- Dobrze mi tutaj.
Antonia rozumiała ją jeszcze mniej niż Jewgienij.
- Powiedziałaś, że nie chcesz jechać na jarmark? Jewgienij na pewno zasypałby cię
prezentami. I mogłabyś powiedzieć, że chcesz jechać razem ze mną. Nudzę się okropnie, gdy
Oleg wypływa na morze. Nie tęskniłam tak za Piotrem, ale Olega mi brak. Kto wie, może
niedługo się zakocham! - roześmiała się głośno.
- A ty nie chcesz jechać na jarmark... - Antonia pokręciła głową z rezygnacją. - To
właśnie tam sprzedają takie piękne skrzynie...
- Jewgienij nie to miał na myśli - powiedziała Raija. - Chodziło mu o to, żebym
zaczęła spotykać się z ludźmi.
- Ale on zrobił się miękki - orzekła Antonia. - Już prawie wiosna. Nigdy przedtem nie
chodził tak długo z głową w chmurach. Stawiam wszystkie konie na to, że nigdy jeszcze nie
zapukał do twoich drzwi. Na pewno nie dotknął cię nawet w sposób dwuznaczny... Nie mam
racji?
Raija przyznała, że Antonia się nie myli.
- Jewgienij nie jest taki. - Zabrzmiało to jak mowa obrońcy. - Zachowuje się... po
rycersku.
- Akurat! - prychnęła Antonia. - W swoim czasie powiedziałabym, że zwykł
zachowywać się lubieżnie.
Raija nie lubiła ciągłych napomknień Antonii o tym, co ją kiedyś łączyło z kapitanem.
Wiedziała, że nie miało to dla niego wielkiego znaczenia, ale jakoś tego nie lubiła.
- On uważa, że brak ramienia dyskwalifikuje go jako kochanka - orzekła Tonią. - A
przecież my dobrze wiemy, że w tym nie chodzi o ręce, prawda? Wpuściłabyś go, gdyby
zapukał.
Raija milczała.
- W moim życiu musieli być jacyś mężczyźni - powiedziała niechętnie. - To się po
prostu wie, choć nic nie pamiętam. Moje ciało nie jest dziewczęce. Gdy dotykam siebie,
przypominam sobie pieszczoty mężczyzn... - Raija ośmieliła się spojrzeć w oczy Antonii i
mówiła dalej: - Nie jestem taka bezpośrednia jak ty. Tęsknię za tym... Za dotykiem
mężczyzny. Za męskim ciałem. Ale nie chcę zachowywać się jak byle kto. Nie chcę się
napraszać. Nie chcę wykorzystać Jewgienija. On czuje coś znacznie więcej, nie chodzi mu
wyłącznie o moje ciało.
Antonia złapała przyjaciółkę za ręce.
- Założę się, że nie odmówiłby, gdyby chodziło wyłącznie o ciało - zaśmiała się. - Jest
tylko mężczyzną. Ze mną nie poszło mu najlepiej, ale gotowa jestem postawić swoje konie, że
wszystko będzie w porządku, gdy to ciebie znajdzie pod kołdrą.
- A co potem? - zapytała Raija. - Potem nie będziemy mogli spojrzeć sobie w oczy.
Nie chcę stracić w nim przyjaciela.
- Wielkie nieba! - jęknęła Antonia, zakładając ręce na kark i wyciągając się wygodniej
w fotelu. W jej niebieskich oczach igrały ogniki. - Skoro tobie na tym nie zależy może ja
mogłabym podjąć jeszcze jedną próbę. Wprawdzie nie zaprosi mnie na jarmark, żebym sobie
wybrała skrzynię, ale może przynajmniej będę miała jakąś przyjemność. Oleg wymyślił sobie,
ż
e nie będzie się ze mną kochał, póki nie zgodzę się zostać jego żoną. Dawno już nie miałam
chłopa w łóżku...
- Tylko nie Jewgienij! - wyrwało się Raiji.
- A jednak trochę ci na nim zależy! Raija poczuła się zagubiona. Wcale nie było tak,
jak się wydawało Antonii. Ale na samą myśl o tym, że tych dwoje mogło się znaleźć razem w
łóżku, dostała gęsiej skórki. To nie było w porządku.
- W życiu nie leżałabym pod ścianą, za którą śpi jeden z najwspanialszych kochanków
w całej okolicy, tęskniąc za męskim ciałem! - wykrzyknęła Antonia. - Zapukałabym po prostu
do jego drzwi. Albo weszłabym bez pukania.
- Nie jestem taka jak ty, Toniu - Raija szukała właściwych słów. - Nie znam siebie do
końca. Mieszkamy pod jego dachem. Wszystko mu zawdzięczam. Od ubrań począwszy, na
jedzeniu skończywszy. I wiem, dlaczego on to wszystko dla mnie robi. Sama nie mam
zupełnie nic. Jewgienij jest moim przyjacielem, ale to wszystko. Jestem zupełnie sama w
ś
wiecie, który niby to znam, ale jednocześnie wydaje mi się taki obcy. Potrzebuję kogoś, na
kim można się oprzeć. Wszystkie kobiety o tym marzą - o rodzinie. Mój Boże, jak to głupio
brzmi! Ale za tym właśnie tęsknię. Za kimś, kogo będę mogła trzymać w ramionach. A nie
mam nikogo...
- Nie widzisz, że przez jego pokój prowadzi droga do tego, o czym marzysz? -
zapytała Antonia cicho.
- Nie wiem. On ma rację, mówiąc, że nie znam prawie nikogo. Widuję tylko jego.
- Widujesz jeszcze Olega - zauważyła Tonią cierpko. - I nie podnieca cię jego widok.
Zdaje się, że nie marzysz o jego pieszczotach...
Raija się uśmiechnęła. Antonia potrafiła być szczera aż do bólu.
- Jedynym mężczyzną, którego dostrzegasz, jest Jewgienij. I nie mów mi, proszę, że
nie masz na niego ochoty! Bo to byłoby wielkie kłamstwo, moja mila!
Tonią postanowiła zostać na noc. Posunęła się jeszcze dalej: kokieteryjnie zaczesała
swe ciemne loki do góry, tak iż sterczały niczym czarna chmura nad jej zabawną twarzyczką.
Nie była piękna, ale słodsza niż cukierek w tej fryzurze.
Wieczorem Jewgienij wrócił z Archangielska. Załatwiał jakieś interesy na lądzie, nie
chciał natomiast wejść na pokład.
Znać było po nim zmęczenie. Od czasu do czasu dokuczała mu blizna po ramieniu.
Mówił, że czuje wtedy rękę, której już dawno nie ma.
Ożywił się jednak w towarzystwie Antonii. Na jego twarzy pojawił się tak rzadko
widywany przez Raiję uśmiech. Zdarzyło mu się nawet roześmiać raz i drugi. Od dawna już
się nie śmiał.
Raiję zabolało to, że ktoś inny potrafił wywołać ten śmiech.
- Zanosi się na ślub? - zapytał Jewgienij, patrząc na Tonie.
Wzruszyła ramionami.
- Nic mi o tym nie wiadomo. Ale może ty masz jakieś plany?
- Miałem na myśli ciebie, Toniu. Oleg jest taki ostrożny. Ale zdołałby już utrzymać
ż
onę.
- Wiesz, jaki on jest, Jewgienij. W głębi duszy wciąż marzy o jakiejś cnotliwej
panience. A mnie nie poprosi o nic, dopóki nie będzie pewien, że nic lepszego mu się nie
trafi.
- A ty?
- Ja nie mam żadnych dziecinnych marzeń. Biorę to, co dają. Pewnie w końcu wezmę
Olega. Jeśli mnie kiedyś o to poprosi. Nie mam jednak zamiaru robić pierwszego kroku.
Raija miała złe przeczucia. I wcale się nie uspokoiła, gdy Antonia postanowiła
przenocować na ławie w kuchni.
W jej pokoju było przecież dość miejsca. Antonia nigdy przedtem nie miała nic
przeciwko nocnym pogaduszkom.
A Jewgienij nic nie rozumiał.
16
Antonia wiedziała, że to, co zamierza przedsięwziąć, jest poniżej jej godności. Oleg
wściekłby się na nią okropnie. Może nawet byłby gotów dać sobie z nią spokój na zawsze. I
rzeczywiście rozejrzeć się za porządną dziewczyną. Taką, która nie wie, jak wygląda
mężczyzna bez spodni.
Ale Oleg najprawdopodobniej się o tym nie dowie.
Antonia nasłuchiwała, czekając, aż Raija i Jewgienij pójdą do siebie. Słyszała ich
powolne kroki. Stali razem bardzo długo i rozmawiali o błahostkach.
Czy byli świadomi, że próbują w ten sposób odwlec chwilę rozstania? Na pewno nie.
Ten obyczaj stał się już czymś w rodzaju rytuału, którego nie chcieli przerywać.
Antonia zastanawiała się nad granicami ludzkiej ślepoty.
Czy z nią i z Olegiem było w gruncie rzeczy tak samo? Sądziła, że kto jak kto, ale ona
z pewnością wie coś na temat miłości. Może się jednak myliła.
W domu zapadła cisza. Nie powinno być aż tak cicho. Raija nie powinna zasnąć.
Antonia podniosła się z ławy. Lepiej się na niej leżało w objęciach Olega.
Może i był kawałkiem drewna, ale jej własnym kawałkiem drewna!
W jednej z szafek znalazła likier Jewgienija. Ostatnimi czasy pił niewiele. Tonią
dodała sobie odwagi za pomocą kilku łyków. Może raczej nie tyle odwagi, co fantazji.
Wiedziała dobrze, które deski podłogowe skrzypią, i celowo na nie następowała.
Otworzyła drzwi bez pukania.
Jewgienij nie zgasił lampy. Rzadko zdarzało mu się zasnąć od razu. Co wieczór leżąc
w łóżku wsłuchiwał się w dźwięki dochodzące z pokoju Raiji. Dzieliła ich tylko cienka
ś
ciana. Nie do pokonania. W drzwiach pojawiła się nagle drobna postać. Bardzo pragnął, by
była to Raija, ale wiedział, że to Antonia. Dzisiejszego wieczoru zachowywała się nader
dwuznacznie.
Jewgienij spodziewał się jej. Był ciekaw, czy zdoła uczynić go znowu mężczyzną.
Jeśli po to przychodzi.
Antonia oparła się o drzwi. Pozwoliła, by się za nią zatrzasnęły.
- Nie śpisz jeszcze? Nikt w tym domu nie śpi. Boisz się zacząć żyć, Jewgienij?
Jewgienij usiadł na łóżku. Popatrzył na nią. Miała na sobie jeden z nocnych strojów
Raiji, który sięgał jej ledwo do kolan. Jej ciało prześwitywało przez cienką tkaninę.
Czy można spędzić noc z dziewczyną, która zawsze była najlepszym kumplem?
- Czego chcesz, Antonia?
Uśmiechając się pod nosem, podeszła do łóżka i usadowiła się na nim.
- Przywrócić cię do życia - odpowiedziała mu z powagą. - Za bardzo cię lubię, żeby
patrzeć, jak się starzejesz.
- Myślałem, że już się z tego wyleczyłaś... Antonia uklękła przed nim. Dwa guziki pod
szyją miała rozpięte. Ramiona nagie i miękkie.
- I wyleczyłam się. Ale nawet kobiety czują czasem pożądanie. Oleg postanowił żyć
jak mnich. A ja nie mam ochoty sprowadzać sobie chłopa z gospody... - Antonia przez chwilę
milczała wymownie. - Raija też jest kobietą - ciągnęła. - I na pewno nie należy do kobiet
oziębłych.
Jewgienij poczerwieniał.
- Do diabła, Toniu! Nie wolno ci mówić o niej w ten sposób.
- Powinieneś zabrać ją na jarmark. - Tonią była bezlitosna. - Tam mogłaby spotkać
mężczyzn, którzy odważyliby się na coś więcej niż myślenie o niej. Dobrze by jej to zrobiło.
- Ona nie jest taka!
- A pytałeś ją? - Spojrzała na niego wyzywająco. Usiadła mu na kolanach z
rozłożonymi nogami. Dzieliła ich tylko kołdra. Tonią obnażyła się aż do bioder. - Pytałeś, czy
przypadkiem nie ma ochoty przespać się z mężczyzną? Pytałeś, czy przypadkiem sama nie
pieści swego ciała wieczorami?
Jewgienij odepchnął dziewczynę. Usiadł gwałtownie i zacisnął powieki. Jego ciało
drżało. Antonia leżała na łóżku, kiedy drzwi się otworzyły.
- Niech cię diabli porwą, Toniu! Ustaliłyśmy przecież, że Jewgienij nie jest zabawką!
Nie dla ciebie. Dla nikogo!
Raija stała w drzwiach z płonącymi oczami i zaciśniętymi pięściami.
- Wyjdziesz stąd szybko, nawet gdybym miała cię wyrzucić!
Antonia się roześmiała. Lekko zeskoczyła na podłogę.
- Wyjdę sama, Raiju. - Zatrzymała się w drzwiach i mrugnęła do przyjaciółki. -
Mówiłam ci przecież, że nie tak trudno przekroczyć ten próg.
- Zostań! - poprosił Jewgienij, który nie patrzył na starcie obu kobiet. Teraz podniósł
głowę i napotkał spojrzenie Raiji. - Mamy sobie sporo do powiedzenia. Nie możesz odejść,
póki sobie wszystkiego nie wyjaśnimy.
Raija zbliżyła się do niego powoli i usiadła obok. Z zakłopotaniem usiłowała
obciągnąć przykrótką koszulę.
Jego spojrzenie spoczęło na jej okrągłych kolanach.
- Uknułyście to razem? - zapytał ciężko.
- Uknułyśmy? - Raija ze złości zapomniała natychmiast o swych kolanach. -
Uknułyśmy? Dlaczego tak myślisz? Wcale mi nie żal ciebie tak bardzo, żebym musiała prosić
Tonie, by poszła z tobą do łóżka.
- Żal ci mnie, Raiju?
- Nie, Jewgienij. Bardziej żal mi siebie.
- Czy rozmawiałaś z Tonią? O mnie? Raija odwróciła się od niego. Podniosła nogi z
zimnej podłogi i objęła kolana rękami.
- Oczywiście, że rozmawiamy również o tobie.
- Nie lubię być niczyją zabawką - powiedział dziwnie spokojnie. - Co do tego masz
rację. Ani Toni. Ani twoją. Tonią sugerowała, że..
Raija spojrzała na swe stopy. Łóżko zakołysało się, gdy Jewgienij się poruszył. Czuła
jego bliskość.
- Wiem, co Tonią sugerowała. Nie jestem głucha. A ona nie zwykła mówić szeptem.
Wszystko słychać przez tę ścianę. Nie zauważyłeś? Gdy panuje całkowita cisza, słyszę nawet
twój oddech.
Jewgienij położył rękę na ramieniu Raiji. Pomimo chłodu, który panował w pokoju,
ramię było ciepłe. Napawał się miękkością jej skóry. Wiedział, że ściska ją mocno, ale nie był
w stanie cofnąć dłoni.
Przysunął się nieco bliżej. Tak blisko, że prawie dotykał swym ciałem jej pleców i
włosów.
- Co jeszcze robisz przed zaśnięciem? - szepnął. - Opowiadasz Toni o czymś, co mnie
dotyczy?
- Nie jestem święta - Raija odchyliła głowę do tyłu. Dotknęła głową jego piersi, przez
chwilę ich spojrzenia się spotkały. Nie potrafiła jednak patrzeć mu w oczy. Pospiesznie się
wyprostowała. Uścisk Jewgienija stał się trochę mocniejszy, czuła jego oddech na swoim
uchu.
- A zatem ona ma rację? O kim wtedy myślisz? Czy nie ma znaczenia, kto się pojawia
w twoich marzeniach?
- Nie robiłam tego świadomie. To znaczy nie wyobrażałam sobie ciebie jako kochanka
ś
wiadomie. To było ciało bez twarzy...
Jewgienij puścił jej ramię. Dotknięty do żywego, odsunął się.
- Dzięki!
- To Tonią zmusiła mnie do przyjrzenia się tym fantazjom - ciągnęła Raija. - Nie
wierzyła w to, co jej mówiłam. Zmuszała mnie do czegoś więcej. Wtedy zobaczyłam to, co
ona już przedtem wiedziała, właśnie dlatego, że jest Tonią. Ciało, które miało twarz. W moich
marzeniach nigdy nie było rąk. Tylko jedna.
Jewgienij nie miał odwagi dotknąć Raiji. Słyszał, co mówiła, ale może to wcale nic
nie znaczy. Mówiła przecież tylko o fantazjach.
- Nie wiesz, co za sobą zostawiłaś - powiedział. Raija odwróciła się ku niemu. Tak jak
przedtem Antonia.
Jewgienij widział, że nie mógłby objąć Antonii. Nie teraz. I to nie ze względu na
Olega, ale ze względu na Raiję.
- Nie przeszkadza mi to - powiedziała. - Antonia powtarzała mi to tyle razy, że sama w
to prawie uwierzyłam. Ze może w tym wszystkim jest jakiś głębszy sens. Może tak właśnie
miało być. Że muszę żyć. Człowiek, który stracił swą przeszłość, żyje tak, jakby nie miał
cienia. Ale czy cień jest nam do czegoś potrzebny? Byłoby znacznie gorzej, gdyby odebrano
mi przyszłość. Teraźniejszość....
- Nie raz i nie dwa burzyłem tę ścianę pomiędzy nami - szepnął Jewgienij namiętnie. -
W myślach byłem przy tobie tysiąc razy.
- Ale mój próg był za wysoki? Jewgienij skinął głową.
- Boję się powiedzieć, że cię kocham. - Raija bardzo pobladła. - To mogłaby być
pomyłka. Ale nikogo nie lubię tak bardzo jak ciebie, Jewgienij.
Nie miał odwagi uwierzyć w jej słowa. A jednak usprawiedliwiały one kłamstwo, na
którym oparł swe życie.
Wyciągnął drżącą rękę i dotknął jej jedwabistych włosów. Nie pamiętał, że były tak
miękkie. Ich jedwabistość przewyższała nawet jego marzenia.
- Nie będę nic mówić - szepnął. - I tak wszystko wiesz. Nie powtórzę tego, dopóki nie
zechcesz tego usłyszeć. Ale pragnę cię obejmować, przytulać, całować...
- Ja też tego pragnę.
Przed oczami Jewgienija przez chwilę przemknęła twarz brata. Ciemne, zazdrosne
oczy Aleksieja...
Ale to należało już do przeszłości. Aleksiej nie żyje. Jewgienij nigdy nie odważył się
wymówić jego imienia w obecności Raiji.
Przeszłość zamieniła się dla niej w gęstą mgłę. Jewgienij postanowił w ten sam sposób
traktować własną przeszłość.
Nigdy w życiu nie czuł się bardziej bezbronny niż teraz. Nigdy tak bardzo nie drżał z
lęku przed porażką...
Sporo czasu minęło od ostatniego razu. Wiele dni upłynęło od nocy, podczas której
Antonia wszelkimi sposobami próbowała rozbudzić w nim pożądanie.
Marzenia uczyniły go znów mężczyzną. Ale Raija była teraz czymś więcej niż
marzenie. Siedziała tu we własnej osobie. Żywa i tak kusząca. Jewgienij chwycił ją za ramię i
pociągnął ku sobie. Jego otwarta dłoń prześlizgnęła się po jej szyi, po miękkiej skórze.
Usta Raiji zadrżały i rozchyliły się, jej twarz uniosła się ku górze. Jewgienij przełknął
ś
linę i poczuł, że musi dotknąć tych ust swymi wargami.
Raija przysunęła się do niego, objęła kolanami jego udo. Wszystkie jego mięśnie się
napięły pod naciskiem jej nóg. Dopiero po chwili odważył się rozluźnić całe ciało i być
naprawdę blisko niej.
Jej spragnione usta szukały jego warg. Dwa miękkie ramiona opasały jego szyję...
Wślizgnęła się na jego kolana. Usiadła całym swym ciężarem i objęła go nieco
mocniej, gdy pocałunek stał się bardziej namiętny. Jewgienij objął ją ramieniem w talii.
Jego usta żyły swym własnym życiem w czasie spotkania z jej gorącymi wargami.
Napór jej miękkiego ciała sprawił, że zaczęło szumieć mu w uszach. Przekonał się, że
Raija potrafi zrobić z nim wszystko to, czego nie zdołała zrobić Antonia ani żadna inna
kobieta.
Ona też o tym wiedziała.
Nie sposób było tego nie zauważyć.
Okazało się jednak, że to nie miała być taka delikatna zabawa jak w jego snach.
W marzeniach i fantazjach tęsknota nie była tak bardzo bolesna. Nie przypuszczał
nawet, że pożądanie może osiągnąć aż tak wielkie natężenie. Nie przypuszczał też, że ona
może być podobna płomieniom, które go trawiły od dawna.
Jewgienij przewrócił Raiję na łóżko, nie odrywając warg od jej ust. Pocałunek miał
trwać wiecznie.
Dłoń wędrująca w górę po jej udzie nie natrafiła na żadne przeszkody.
Jewgienij podniósł oczy i napotkał jej roześmiane spojrzenie. Jego usta niechętnie
oderwały się od jej warg.
- Antonia tego nie powiedziała... Raija pozwoliła mu sięgać tam, gdzie chciał. Pozwo-
liła, by dotykał jej tak, jak chciał. Sama tego pragnęła...
Jego usta parzyły niemal jej szyję. Jewgienij wiedział, że sztuka panowania nad sobą
ma swoje granice...
- Nie mogę czekać już dłużej - mruknął, kryjąc twarz w jej szyi. Oczy mu
pociemniały, gdy uniósł swą twarz ku niej. - Nie mogę już czekać...
Raija ucałowała jego skroń, wsunęła dłoń pomiędzy ich ciała i pomogła mu znaleźć to,
czego szukał.
- Żadne z nas już nie musi czekać, Jewgienij - szepnęła. - J u ż nie...
Wszystko potoczyło się szybko i gwałtownie i skończyło się, nim się naprawdę
zaczęło. Oboje byli jednak wyczerpani, rozgorączkowani, spoceni i... nasyceni.
Pozwolili, by ich ciała rozdzieliły się - na razie. Natychmiast jednak spletli dłonie,
dotknęli się udami. Nawet ich czoła nieomalże dotykały się nawzajem.
- Nie nadzwyczajny ze mnie kochanek - mruknął Jewgienij z pewnym zawstydzeniem.
- Niedawno wydawało ci się, że w ogóle nie jesteś w stanie się kochać. - Raija
uśmiechnęła się do niego ciepło. - Nie mogłeś nie zauważyć, że mnie było równie dobrze jak
tobie.
- Niektóre potrafią udawać...
- Nie ja. Jewgienij uwierzył jej. Dreszczu rozkoszy, który przeszył Raiję, nie dało się z
pewnością udawać.
- Nasze ciała lubią się nawzajem.
- I ja też cię lubię, Jewgienij. Ale to słowo, które chciałbyś usłyszeć, wciąż mnie
przerasta. Coś mnie od niego odgradza. Nie mogłabym go wypowiedzieć. Jeszcze nie.
- Czy to znaczy, że ze mną zostaniesz?
- A czy mam dokąd pójść? Jewgienij pieszczotliwie dotknął jej czoła u nasady
włosów. Musnął palcem jej czarne brwi.
- To nie może być decydujący powód. Musisz chcieć tu zostać albo nic z tego nie
będzie.
- Czy potrafisz czekać na słowa, które być może nigdy nie padną? - zapytała i
spojrzała mu prosto w oczy.
Jewgienij mógł jej powiedzieć, że potrafi wiele więcej niż to, że potrafi zbudować swe
ż
ycie na kłamstwie.
- Potrafię. Ale nie możesz wrócić już do swego pokoiku. Muszę cię obejmować każdej
nocy. Będę cię uszczęśliwiał tak często, jak tylko zdołam.
Zrodziło się między nimi coś w rodzaju wspólnoty. Tak bardzo potrzebnej, by
wypełnić pustkę, którą Raija w sobie nosiła.
Wielbił ją całym sobą. Nigdy nie miała zwątpić w jego szczerość.
Obudził w niej tę dziwną melodię. Gdzieś bardzo głęboko zrodziła się w niej muzyka.
Antonia powiedziałaby, że na tym polega życie teraźniejszością. Trzeba zaufać chwili
i temu, co przyniesie jutro i następny dzień...
Raija nie miała zresztą wyboru. Nie miała na czym budować swego życia. Jewgienij
nie chciał na to patrzeć z tej strony, ale Raija wolała mieć oczy szeroko otwarte.
Ciągnęło ich ku sobie.
- Tej nocy nie zmrużę oka - powiedział cicho. Usłyszała wyraźnie, że w jego głosie
pobrzmiewa śmiech. Tym razem to ona zbudziła w nim ten śmiech, nie Antonia i nie żadna
inna.
- Poczucie szczęścia rozsadza mi niemal pierś. Obawiam się, że serce mi pęknie, nim
nadejdzie dzień.
- Noc jeszcze na dobre nie zapadła, Jewgienij. Myślę, że szczęście cię nie rozsadzi.
Szczęście to łagodne, miłe uczucie. Jakby człowiek chodził boso po trawie albo siedział na
gałęzi, machając nogami...
Jewgienij pocałował ją. Ucałował jej usta, czubek nosa, policzki. Rozpiąwszy koszulę
Raiji, całował jej piersi tak długo, aż nabrzmiały pożądaniem.
- Zdejmij koszulę - poprosił. - Niech tym razem nic nas nie dzieli. Tym razem zrobimy
to pięknie i powoli, tak jak w moich marzeniach. Tak jak w twoich snach.
Raija usiadła i ściągnęła koszulę przez głowę. On zdjął spodnie.
- Zrobimy wszystko, o czym nawet nie marzyliśmy - powiedział. - Wszystko, od
czego nawet myśli się rumieniły.
Jego usta pomknęły w dół po jej brzuchu, zastąpiły dłoń, która nie mogła już nikogo
pieścić.
I Raija oddała mu się. Całkowicie.
Stal się jej teraźniejszością.
A może nawet przyszłością.
Na niebie lśniła zorza polarna.
EPILOG
Ravna wiedziała, że żałoba po dziecku nigdy nie przemija. Przybiera inne formy, staje
się mniej bolesna z latami, ale nigdy się nie kończy. Niektórzy znajdują jakąś ulgę, gdy mają
grób, który mogą odwiedzać. Miejsce, w którym przystoi żałoba. Miejsce wspomnień.
Miała kiedyś dwoje dzieci.
Laila na zawsze pozostała dzieckiem.
Ból po jej stracie nigdy nie opuścił Ravny. Fakt, iż dziewczynka została w obcej
ziemi, na której noga Ravny nigdy nie postanie, nie łagodził tego bólu.
Mikkal odszedł tak dawno, ale matka nigdy nie wątpiła, że wróci.
Wiedziała, że tylko tu, na wysuniętym daleko na północ płaskowyżu, czuł się jak w
domu.
Ale zamiast niego zjawił się Reijo.
Kwen, który nie był już chłopcem, który stał się mężczyzną. Mąż Raiji, który pogodził
się z tym, co ją łączyło z Mikkalem.
Reijo przybył tu razem z jej wnuczętami, Ailo i Mają, pozostałymi dziećmi Raiji, jej
bratem oraz Finem, który patrzył na świat przez różowe okulary.
Raija musiała uciekać.
Mikkal zginął.
- Nikt nie przypuszczał, że to się tak skończy. - Ravna znalazła pewną pociechę we
wspominaniu. - Od dziecka zachęcałam go, by się do niej zbliżył. Robiłam wszystko, żeby im
ułatwić spotkania. Raija była mi jak córka. Nie urodziłam jej, ale stała się moją córką. Ko-
chałam ją tak samo jak Lailę. W pewnym sensie była dla mnie druga Lailą. Moim dzieckiem.
I wydawało mi się, że nie stracę jej tylko wówczas, gdy kiedyś się pobiorą. Mój Mikkal z
moją Raiją...
Straciła ich oboje.
Raija nigdy nie zadomowiła się w Lyngen. Nigdy nie stała się dobrą żoną dla nikogo
innego.
Mikkal nigdy nie był do końca zrównoważony bez Raiji. Doprowadził Siggę do
szaleństwa, a od Ingi wziął znacznie więcej, niż mogła mu ofiarować. Sam zaś nigdy nic nie
dawał. Do chwili, w której zaczął dzielić codzienność z Raiją i w której Ravna straciła z oczu
syna i wnuka.
Mikkal zostawił wszystko.
To były trudne lata dla Ravny. Niełatwo jej było zwracać się o pomoc do innych,
choćby to była rodzina.
Przecież syn powinien się nią opiekować.
- Nie cierpiał? Wiele razy o to pytała. Za każdym razem słyszała to samo.
Reijo był cierpliwy. Chciałaby mieć takiego syna.
- Był szczęśliwy w chwili śmierci. Umarł w ramionach Raiji. Umarł dla niej. Tak
samo jak żył. Tylko dla niej. Uratował jej życie. Myślę, że to go uszczęśliwiło. Nie sądzę, by
zdawał sobie sprawę z tego, co się z nim dzieje.
Tak uważał Reijo, ale przecież nie mógł wiedzieć.
- Powinien mieć grób... Reijo miał wyrzuty sumienia. Ravna nie potrafiła jednak go
pocieszyć w żaden sposób. Morze było jej zupełnie obce. Niewykluczone, że nic nie mógł na
to poradzić. Ale Ravna miała obarczać go winą za tę stratę przez cale swoje życie. Podobnie
zresztą jak i on sam.
- Raija nigdy mi nie przebaczy. Chciała, żeby spoczął w ziemi, którą tak kochał. Ale
prądy podwodne są tam takie wartkie. Staruszek, który nas uratował, mówił, że nie wiadomo
gdzie szukać tego, co tam utonęło. Ciało nigdy nie wypłynęło na ląd. A i na morzu nikt
niczego nie znalazł.
Ravna zawsze powtarzała to samo:
- Powinien mieć swój grób.
Nadchodziła pora wiosennej wędrówki. Mieli w niej uczestniczyć Reijo, Matti i
Santeri.
Tyle przynajmniej Reijo był winien Ravnie.
Nie odrzuciła jego propozycji.
Cieszyła się z obecności wnuków. Ailo i Maja byli dziećmi Mikkala. Mikkal nie żył
więc na próżno, choć tak krótko.
Ravna spodziewała się nieco łagodniejszej jesieni życia. I innego lata. Zawsze miała
nadzieję, że los połączy Raiję i Mikkala. Że ujrzy na własne oczy, jak marzenia, które snuła
dawno temu, gdy podróżowali na północ z ośmioletnią córką Erkkiego Alatalo, staną się
rzeczywistością.
Ich spokojne życie zmieniło się wraz z przybyciem Raiji. Wszystko nabrało tempa.
Raija wywoływała burze. Wcale tego nie chciała, ale było w niej coś, co przyciągało
katastrofy.
Są tacy ludzie i już.
Na szczęście nie jest ich za wielu. Nikt nie zapomina spotkania z nimi. Zawsze
wpływają na los wszystkich, z którymi się stykają. Na dobre i na złe.
Sami przeważnie nie są źli.
Ale sieją wokół siebie zniszczenie.
Ravna nie obarczała Raiji winą za wszystkie nieszczęścia.
Wcale nie.
Jednak uczucie, które zrodziło się między tą dziewczyną a Mikkalem, było stanowczo
zbyt wielkie.
Ludzie nie potrafią sprostać takim uczuciom. Ravna wyobrażała sobie, że tak będzie w
niebie. Dla zwykłych śmiertelników było to jednak za wiele. Nic dziwnego, że anioły zaczęły
im zazdrościć i wszystko przerwały.
Przeganiali stado. Dzieci Raiji biegały boso po zazielenionym płaskowyżu, po którym
tańczyła Raija. Syn Mikkala nosił pasterską laskę w miejscu, w którym jego ojciec wystrugał
ptaszka, pasąc renifery.
Lato rozkwitło, potem przybladło, aż wreszcie jesień pozbawiła je barwnych szatek.
Reijo był coraz bardziej niespokojny.
- Zdaje się, że odjedziesz stąd przed nami - powiedziała Ravna pewnego wieczoru,
gdy siedzieli przy ognisku między jurtami. - Nie powinieneś mieć wyrzutów sumienia.
Pomogłeś już więcej, niż trzeba. Ty także w pewien sposób stałeś się moim synem.
Popatrzyła na niego uważniej:
- Ailo mówił mi, że obiecałeś być jego tatą.
- Bałem się, że o tym pamięta.
- Nie przejmuj się - uśmiechnęła się Ravna. - Nie pozwolę, by źle o tobie myślał. Jest
tylu różnych ojców...
- Każdy inny.
- Właśnie. Przez pewien czas zamierzałam ci go oddać. Wysłać go razem z tobą. Ale
nie mogę. Jest jeszcze mały, ale mam przecież tylko jego i Maję. A ona nie chce zostać. Mój
wnuk nie może stać się Norwegiem czy Finem. Ma być Lapończykiem. Żyć tak jak my,
przejąć to, co miał jego ojciec i dziad... Musi zaopiekować się babką. O tym też muszę
myśleć. Nie mam przecież nikogo innego.
Reijo wiedział, że tak musi być.
- Mógłbym zostać - przyznał. - Nie wiem, jak z Santerim czy Mattim, ale ja mógłbym
zostać. Podoba mi się to życie. Ale muszę wracać. Nadchodzi czas, gdy przypływają
Rosjanie. Musimy wracać do domu. Raija zastanie pusty dom, gdy wróci.
- Raija jest całym twym życiem, prawda? Reijo pokiwał głową z zakłopotaniem.
- Owszem. Ale to nie znaczy, że moje życie było stracone. Nigdy nie poświęciłem dla
niej więcej niż ona dla mnie.
- Czy ona wie, jakie ma szczęście, że zostałeś jej mężem?
- Oboje mamy szczęście - stwierdził Reijo. - Święty nie jestem. Zawsze byliśmy
przyjaciółmi. I nigdy nie zawiedliśmy swego zaufania.
- Zasługujesz na szczęście, Reijo - powiedziała Ravna poważnie. - Ty i Raija
zasługujecie na szczęście.
- Kto wie? - uśmiechnął się. - Może ono nas kiedyś spotka?
Ravna nie odpowiedziała. Patrzyła gdzieś w dal ponad jego głową. Tam gdzie
majaczyły góry, pojawiły się pierwsze zwiastuny zorzy polarnej.
Nadciągała chłodna noc.