PSYCHOLOGIA FUNKCJONALNA

James Rowland Angell

Funkcjonalizm to kierunek psychologii, powstały w USA. Skupia się na funkcjach, użyteczności i
celu każdego aktu behawioralnego. Pytaniem prowadzącym jest: dlaczego ludzie robią tak a nie
inaczej? po co? dlaczego i jak to się stało, że procesy świadome są tym, czym są?. Funkcjonaliści
próbowali zrozumieć jak określonego rodzaju bodźce prowadzą do określonego rodzaju reakcji.

✔

Filozofia stanowi integralną i znaczącą część funkcjonalistycznego schematu wszechświata

✔

Funkcjonalizm i pragmatyzm wynikają z podobnych przesłanek logicznych
(„Funkcjonalizm (...) ma tendencję do łączenia zjawisk psychicznych, ukazując je od strony
życiowej użyteczności”)

Przedstawiciele funkcjonalizmu: William James, John Dewey, James Rowland Angell, Harvey Carr

James Rowland ANGELL (1869-1949) – amerykański psycholog, propagator psychologii
funkcjonalnej; uczeń Johna Dewey'a

Szkoła chicagowska (University of Chicago)
John Dewey → James Rowland Angell → Harvey Carr

JOHN DEWEY → 1896r. - napisał artykuł „Pojęcie łuku odruchowego w psychologii" (ang.„The
reflex arc concept in psychology”), w którym skrytykował tradycyjne ujęcie łuku odruchowego* za:

–

przyjmowanie, że bodziec zmysłowy i reakcja ruchowa są niezwiązanymi ze sobą bytami
psychicznymi

–

przyjmowanie, źe jakość doświadczenia przed fazą ruchową i po niej są dwoma różnymi
stanami

–

psychologiczny atomizm i redukcjonizm

–

Wg Deweya łuk odruchowy jest obwodem, procesem ciągłego przebudowywania, który
określić można jako koordynację. Jedynie w obrębie obwodu ma sens odróżnienie bodźca od
reakcji jako funkcjonalnych form ich własnej mediacji albo spełnienia (momentów procesu
koordynacji).
*Łuk odruchowy – połączenie między bodźcami zmysłowymi a reakcjami motorycznymi

JAMES ROWLAND ANGELL → różne perspektywy funkcjonalizmu:
1. aktywność/proces/funkcja a nie treść/element/struktura (funkcjonalizm jako nie-strukturalizm)
2. przystosowawczy/środowiskowy punkt widzenia
3. psychofizyka

Ad.1

•

pytania jak? dlaczego? (nie tylko co?)

•

struktura (treść) jest – wbrew założeniom (nadziejom) strukturalistów – nietrwała

•

funkcja jest trwała w życiu fizycznym i psychicznym i dzięki temu umożliwia opartą na niej

klasyfikację i daje się ująć z naukowego punktu widzenia

•

krytyka introspekcji – wg funkcjonalistów, introspekcja, jako warunek powodzenia
programu strukturalistycznego, zajmuje się tylko analizą i opisem elementarnych i
złożonych treści świadomości, natomiast funkcjonaliści skupiają się na rozmaitych
postaciach aktywności zmysłowej, jako różniącymi się nawzajem od siebie i od innych
procesów psychicznych; Angell uważał, że "wyizolowany moment świadomości", który
przedmiotem swojej uwagi chcą uczynić strukturaliści jest "tworem nieco sztucznym",
wynikiem analizy "post mortem". Funkcjonalistów zamiast struktury i "wyizolowanego
momentu świadomości" interesuje przebieg procesu psychicznego i warunki, w których się
on pojawia (jego "modus operandi"). Stosując intorspekcję ma się do czynienia z
zastępczymi reprezentacjami poszczególnych procesów psychicznych.

Ad.2

•

przeformułowanie teorii ewolucji

•

badania longitudinalne

•

aktywność psychiczna jako część szerszego wachlarza sił biologicznych

•

podział procesów:

a) poznawcze (zmysły zewnętrzne)– zdają sobie sprawę z tego, co się dzieje w świecie zewnętrznym
b) afektywne (zmysły organiczne)- informują o ogólnym stanie organizmu
c) wolicjonalne (zmysły kinestetyczne)- dostarczają doświadczeń o aktywności motorycznej

•

rozszerzenie perspektywy badań:

dziecko, ludzie starzy ← dorosły zdrowy → psychopatologia

człowiek

↓

odniesienia do zwierząt, zoopsychologia,

psychologia porównawcza

•

czerpanie w psychologii funkcjonalnej z biologii

Ad.3

➢

pogląd, że umysł nie może być wtórny

➢

sama konstrukcja narządu zmysłowego nie pozwala mieć dwukrotnie tego samego
przeżycia, ale można powtarzać te treści świadomości, które odnoszą się do tej samej rzeczy
(pełnią tą samą funkcję)

➢

Podejście do problemu psychofizycznego (mozliwe stanowiska):

➢

- Zdecydowany sprzeciw wobec epifenomenalizmu (wg którego myśli i uczucia nie są
realnymi procesami, a jedynie epifenomenami- zjawiskami wtórnymi wobec ciała ) -
uznanie przez funkcjonalistów, że musi on zostać odrzucony, dlatego że przyjmując go nie
dałoby się przypisać świadomości (umysłowi) jakiejkolwiek samodzielnej (wyrastającej
poza to, co wnosi ciało) wartości adaptacyjnej
- Paralelizm –

stanowisko przyjmujące istnienie pewnej równoległości (paraleli) pomiędzy

porządkiem fizycznym (ciałem) a psychicznym (świadomością, umysłem). Mimo obecności

tej paraleli jednak oba porządki mają ze sobą nie wchodzić w relację przyczynowe

(kauzalne) – ani umysł nie wpływa na ciało, ani ciało na umysł.

•

Interakcjonizm – stanowisko przyjmujące, że ciało i umysł mogą wchodzić ze sobą w relacje
przyczynowe (kauzalne) – zmiany w jednym z nich mogą powodować zmiany w drugim.

Centralną pozycję w funkcjonalizmie zajmuje jego

przystosowawczy punkt widzenia

. Prowadzi

on do dwóch pozostałych aspektów. Opis funkcji, procesów i aktów (aspekt 1.) jest podstawą do
omawiania ich przystosowawczej wartości. Aspekt trzeci poruszany zostaje w rozważaniach nad
interakcjami umysłu ze środowiskiem, które jest biologiczne (materialne).

3 zasady funkcjonalizmu:

(1)badanie procesów umysłowych
(2)badanie funkcjonowania świadomości
(3)badanie ogółu związków organizmu ze środowiskiem

Elementy psychologii funkcjonalnej przed Angellem:

➔

Arystoteles

➔

Herbert Spencer „Psychologia”

➔

Karol Darwin „Pochodzenie gatunków”

Termin

„FUNKCJA”

wg Christiana A.Ruckmicka (ucznia Edwarda Titchenera):

a) odpowiednik czynności psychicznej - pewien proces (np. oddychanie)
b) „służenie czemuś lub komuś”, „użycie w jakims celu” (np. dostarczanie tlenu do organizmu)
Odpowiedź

Harvey'a Carra

: Te dwa terminy nie są wzajemnie sprzeczne, nie są to nawet dwie

różne znaczenia słowa „funkcja”, bo jest ono używane w obu przypadkach w tym samym
znaczeniu, a wyrażenia „funkcja funkcji” i „funkcja ma funkcję” nie są ani nielogiczne, ani
niedorzeczne. I, np., funkcją (w znaczeniu b) funkcji (w znaczeniu a) oddychania jest dostarczenie
tlenu do organizmu. Pewien proces (funkcja w znaczeniu a) służy (funkcja w znaczeniu b)
zrealizowaniu pewnego celu (tu dostarczeniu tlenu).