Pielęgnowanie dzieci w wybranych

jednostkach chorobowych -

ZAPALENIE PŁUC

Pielęgniarstwo pediatryczne -

mgr Małgorzata Zagroba



Zapalenie płuc

(pneumonia. pneumonitis)



Zapalenia płuc należą do dość częstych schorzeń układu

oddechowego u dzieci.



Pierwotne zakażenie miąższu płucnego jest znacznie rzadsze

niż zakażenia wtórne w przebiegu niezbyt ciężkich infekcji

górnych i dolnych dróg oddechowych lub chorób

ogólnoustrojowych (odrą, grypa).



Zapalenia płuc występują częściej u wcześniaków, dzieci

wyniszczonych, z wadami układu oddechowego i wadami

serca. Im młodsze jest dziecko tym cięższy jest przebieg

choroby i poważniejsze rokowanie.



W zależności od charakteru zmian anatomicznych zapalenia

płuc można podzielić na jednoogniskowe (płatowe,

płacikowe), wieloogniskowe odoskrzelowe i śródmiąższowe.

Natomiast ze względu na czynnik etiologiczny wyróżniamy

zapalenia: wirusowe, bakteryjne, atypowe, grzybicze,

aspiracyjne (zachłystowe).



Zapalenie płuc jednoogniskowe płatowe

(pneumonia lobaris)



Występuje najczęściej u dzieci starszych, u niemowląt i dzieci

młodszych spotyka się raczej zmiany wieloogniskowe.



Infekcja dotyczy całego płata lub jego segmentu, często

występuje odczyn zapalny ze strony opłucnej. W pęcherzykach

płucnych gromadzi się wysięk początkowo surowiczokrwisty, a

następnie wlóknikowy.



Czynnikiem etiologicznym najczęściej, bo w 90% przypadków,

jest pneumokok

(Streptococcus pneumoniae),

poza tym mogą to

być inne paciorkowce, gronkowce.



I. Przebieg kliniczny

charakteryzuje się nagłym początkiem z

wysoką temperaturą i dreszczami, u młodszych dzieci mogą

wystąpić drgawki. Obserwuje się duszność o różnym nasileniu

oraz kaszel, początkowo suchy, męczący, który po kilku dniach

zmienia charakter na wilgotny, z odkrztuszaniem dużej ilości,

czasem podbarwionej krwią, śluzowej wydzieliny. Bóle w klatce

piersiowej niekiedy związane są z odczynem zapalnym w

opłucnej.



Nieraz występują także bóle brzucha, podobne jak w zapaleniu

wyrostka robaczkowego.



W morfologii krwi obserwuje się zwiększenie leukocytozy

z wyraźną przewagą komórek wielojądrzastych

obojętnochłonnych, przyspieszone jest opadanie krwinek (OB).



Zapalenie płuc wieloogniskowe odoskrzelowe



(pneumonia multifocalis, bronchopneumonia)



Jest najczęściej stwierdzaną postacią zapalenia płuc u dzieci, zwłaszcza

najmłodszych, których upośledzone jest ograniczanie procesów zapal-

nych. W tym przypadku zmiany rozsiane są w całych płucach, zwłaszcza

w partiach przykręgosłupowych.



Przyczyną

choroby mogą być te same bakterie, które powodują płatowe

zapalenie płuc.



Przebieg kliniczny

wieloogniskowego zapalenia płuc jest na ogół ciężki.



Objawy są podobne jak w zapaleniu płatowym

, występuje kaszel,

duszność, gorączka, bladość powłok czasem z sinicą wokół ust,

zwłaszcza u niemowląt. Niekiedy dziecko ma trudności z

odkrztuszaniem wydzieliny, kaszel jest wówczas bardzo męczący i nasila

duszność. Często objawom z układu oddechowego towarzyszą

zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego w postaci wolnych

stolców, wymiotów, wzdęć brzuszka, a niekiedy nawet niedrożności

porażennej jelit.



Narastająca niewydolność oddechowa z towarzyszącymi zaburzeniami

krążeniowymi pogarsza stan ogólny chorego oraz rokowanie.



Rozpoznanie

zapalenia płuc, poza badaniem fizykalnym, ułatwia badanie

radiologiczne klatki piersiowej, w którym stwierdza się obecność

nacieków jednolitych i ograniczonych albo masywnych, naciekających

cały płat lub nawet całe płuco. Pomocne w diagnostyce może być

badanie bakteriologiczne wydzieliny z dróg oddechowych.



Przebieg i rokowanie zależą od wieku dziecka, stanu ogólnego

i właściwego leczenia.



LECZENIE ZAPALENIA PŁUC



Leczenie zapalenia płuc

u niemowląt powinno odbywać

się w szpitalu

, ponieważ łatwo szerzący się proces

zapalny stanowić może zagrożenie dla życia dziecka

i dlatego wymagana jest hospitalizacja, czasem na

oddziale intensywnej opieki medycznej. Dotyczy to

również dzieci z zapaleniem płuc o ciężkim przebiegu.



Leczenie przyczynowe w infekcjach bakteryjnych polega

na podawaniu antybiotyków

- dożylnie, doustnie,

domięśniowo. W doborze leku należy kierować się

znajomością typu bakterii, które najczęściej powodują

zapalenie płuc u dzieci, wiekiem i stanem

ogólnym chorego.



W zakażeniu wirusowym brak jest leczenia

przyczynowego. Na ogół

wystarcza leczenie objawowe

,

jednakże niektórzy chorzy wymagają hospitalizacji w

celu zastosowania tlenu, dożylnego podawania płynów

czy nawet wspomaganej wentylacji.



Leczenie objawowe

sprowadza się do działań

poprawiających

wentylację płuc i utlenowanie

organizmu

.



Niezwykle ważne jest utrzymanie drożności dróg

oddechowych oraz zapobieganie niedodmie. Wskazane

jest

wysokie ułożenie dziecka

(w pozycji półsiedzącej),

wietrzenie i nawilżanie pomieszczenia,

w którym

dziecko przebywa.



W szpitalu stosuje się

tlenoterapię

, podając tlen

cewnikiem do nosa lub przez maseczkę twarzową, tak

aby pH w gazometrii krwi wynosiło co najmniej 70 mm

Hg.



Ewakuację zalegającej w oskrzelach wydzieliny

ułatwiają

leki muko-i sekretolityczne podawane doustnie,

dożylnie lub wziewnie (Flegamina, ambroksol,

acetylocysteina)



oraz

nawadnianie dziecka

drogą doustną, dożylną lub

poprzez inhalacje nawilżające

z soli fizjologicznej.



Podawanie tych leków należy połączyć z

zabiegami fizykoterapeutycznymi

w postaci

oklepywania klatki piersiowej

w pozycji

drenażowej oraz masażu wibracyjnego;



należy

zachęcać dziecko do kaszlu oraz

wykonywania po kilka głębokich oddechów co

1-2 godziny.



Wskazane są

ćwiczenia oddechowe

.



Podwyższoną temperaturę ciała obniża się

stosując

leki przeciwgorączkowe oraz chłodne

okłady i kąpiele

.



Podaje się

preparaty wielowitaminowe

, zaleca

dietę łatwo strawną.



Dziecku należy

zapewnić spokój.

ZAPALENIE OSKRZELI



Choroba dolnych dróg oddechowych



Jedno z najczęstszych schorzeń infekcyjnych u niemowląt

(między 3 – 6 m.ż.) i dzieci do 2 r.ż.



W okresach jesienno-zimowym i zimowo-wiosennym

(osłabiona odporność)



Przebieg choroby zazwyczaj ostry



Wywołują wirusy, głównie RS (respiratory syncytia virus),

rinowirusy, adenowirusy, wirusy grypy..



A także bakterie znajdujące się w jamie nosowo-gardłowej

dzieci – Streptococcus pneumoniae, Haemophilus

influenzae i Sttaphylococcus aureus



Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową



OBJAWY :



Kilka dni przed wystąpieniem objawów - infekcja kataralna

z podwyższona temperaturą, ogólnym rozbiciem



Męczący kaszel – początkowo suchy, następnie wilgotny



Obturacja o różnym nasileniu



Duszność



Świst oddechowy z wydłużoną fazą wydechową



Uruchomienie mięśni oddechowych – zaciąganie mięśni

międzyżebrowych i przyczepów przepony



Przyspieszony, spłycony oddech



Poruszanie skrzydełkami nosa podczas oddechu



Występujące niekiedy bezdechy, sinica



Wymioty – wywołane uporczywym kaszlem i zalegającą gęstą

wydzieliną



Niepokój LUB apatia



Brak apetytu



Podwyższona temperatura ciała

LECZENIE :



Leki p/gorączkowe



Leki p/kaszlowe – zmniejszenie odruchu kaszlowego



p/histaminowe – zmniejszenie obrzęku błon śluzowych dróg

oddechowych i zmniejszenie ilości wodnistej wydzieliny



Mukolityki – rozrzedzenie wydzieliny i ułatwienie

odkrztuszania



Pochodne efedryny

PIELĘGNOWANIE :



Podawanie leków wziewnych



Wykonywanie inhalacji i nebulizacji



Drenaż ułożeniowy



Toaleta nosa



Obfita podaż płynów



Nawilżanie powietrza



Zapewnienie spokoju i odpoczynku



Fizykoterapia



Właściwa technika karmienia



WAŻNA JEST PROFILAKTYKA

w infekcjach dróg oddechowych

ZASADY PIELĘGNOWANIA DZIECI Z CHOROBAMI UKŁADU

ODDECHOWEGO



W procesie leczenia dzieci ze schorzeniami układu

oddechowego niezwykle ważna rola przypada

obserwacji, zabiegom i opiece pielęgniarskiej.



W chorobach układu oddechowego zawodzą

fizjologiczne mechanizmy usuwania wydzieliny, takie jak

oczyszczanie śluzowo-rzęskowe i odruch kaszlowy,

dlatego konieczna jest pomoc z zewnątrz.



Ewakuację zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych

ułatwiają zabiegi fizykoterapeutyczne, których

stosowanie jest tak samo ważne jak podawanie leków.



Czas zabiegów należy dopasować do innych działań

pielęgnacyjnych i wykonywać je przed posiłkiem dziecka.



Do zabiegów tych należą inhalacje, drenaż ułożeniowy

oraz wspomaganie wydechu.



Inhalacja - t

ą metodą można podawać parę

wodną, leki rozkurczające oskrzela

(Berodual), leki mukolityczne (Mucosolvan,

Mistabron), niektóre antybiotyki.



Po 20-30 minutach

od inhalacji środkiem

mukolitycznym stosuje się

drenaż oskrzeli

polegający na odpowiednim ułożeniu

chorego, oklepywaniu i masażu

wibracyjnym

klatki piersiowej, wspomaganiu wydechu

oraz wywoływaniu odruchu kaszlowego.



W czasie drenażu należy chorego ułożyć w

takiej pozycji, aby umożliwić

przemieszczenie się wydzieliny siłą ciężkości

z obwodowych odcinków oskrzeli do oskrzeli

głównych i tchawicy.



Zależnie od umiejscowienia zmian układa się

dziecko w odpowiedniej pozycji drenażowej,

np. do drenażu segmentów dolnych prawego

płuca w pozycji skośnej, głową w dół na

brzuchu, a następnie na lewym boku.

Segmenty szczytowe drenuje się

w pozycji siedzącej.



Czas trwania zabiegu w każdym ułożeniu

drenażowym powinien wynosić 2-3 minuty,

a więc

czas oklepywania całej klatki

piersiowej - ok. 15-20 minut.



Oklepywanie wykonuje się uderzając

łódkowato ułożonymi dłońmi tak, aby

pomiędzy dłonią a ścianą klatki piersiowej

tworzyła się „poduszka" powietrzna.



Dziecko może być ubrane w piżamę lub

podkoszulkę.



Masaż wibracyjny

wykonuje się za pomocą

drgającego ruchu ręki spowodowanego

napięciem mięśni kończyn górnych i obręczy

barkowej.



Wibrację

stosuje się uciskając w czasie

wydechu na ścianę klatki piersiowej ponad

obszarami zmian oskrzelowo-płucnych.



Oklepywanie i wibracja pomagają oderwać

wydzielinę od ściany oskrzeli.



Wspomaganie wydechu uciskiem na klatkę

piersiową (z wibracją) ma na celu wydłużenie

i pogłębienie fazy wydechowej, a tym samym

przemieszczenie wydzieliny do dużych

oskrzeli.



Dziecko powinno nabierać powietrze przez

nos a wydychać przez ściągnięte wargi lub

wymawiając dźwięk szszsz…



W czasie zabiegu dziecko najczęściej kilkakrotnie

wykrztusza plwocinę, wypluwając ją do trzymanej

w ręce chusteczki higienicznej lub do ligniny.



U dzieci chodzących samoistny drenaż oskrzeli

górnych jest wystarczający, dlatego większą uwagę

należy zwrócić na drenaż segmentów dolnych

i środkowych.



U niemowląt i małych dzieci drenaż powinien mieć

formę zabawy.



Może być prowadzony na specjalnej huśtawce

drenażowej zawieszonej w łóżeczku dziecka lub na

kolanach osoby wykonującej zabieg. Oklepywanie

wykonuje się opuszkami palców.



Brak współpracy z małym dzieckiem zmniejsza

skuteczność drenażu i dlatego

czas trwania zabiegu

powinien być dłuższy (20-30 minut).



Wskazane jest, aby po oklepywaniu dziecko jeszcze

przez kilkanaście minut pozostawało w pozycji

drenażowej.



1.

Działania diagnostyczne.



Ocena ogólnego stanu dziecka, (np. stopień

świadomości, duszność)



oraz różnych dolegliwości zgłaszanych przez

dziecko lub rodziców (np. nudności, wymioty,

pragnienie, ilość oddawanego moczu,

charakter i ilość oddawanych stolców itp.),



ocena rozwoju fizycznego dziecka (pomiar

masy ciała, wysokości, obwodu klatki

piersiowej),



ocena zabarwienia i wilgotności powłok i błon

śluzowych,



kontrola ilości oddechów i tętna, temperatury

ciała, ciśnienia tętniczego krwi.



Obserwacja charakteru kaszlu (suchy,

wilgotny, „duszący"),



narastania lub ustępowania duszności,



pomiar szczytowego przepływu

wydechowego (PEF), zwłaszcza u dziecka

chorego na astmę oskrzelową - w chwili

przyjęcia do szpitala, a następnie

2 x dziennie.



Obserwacja ewentualnych działań ubocznych

stosowanego leczenia.



Pobieranie krwi do badań diagnostycznych,



Prowadzenie dokumentacji diagnostycznej.



2.

Działania lecznicze.



Zapewnienie choremu odpowiednich warunków

temperatury (ok. 20

0

) i wilgotności pomieszczenia

(40-70%),



podawanie leków zleconych przez lekarza (doustnie,

dożylnie, donosowo, drogą nebulizacji itd.),



prowadzenie inhalacji,



drenażu ułożeniowego,



oklepywania klatki piersiowej,



podawanie tlenu,



zapewnienie odpowiedniego ułożenia dziecka

(pozycja półwysoka / wysoka)



oraz jego okresowa zmiana, w zależności od rodzaju

schorzenia.



3.

Działania edukacyjne.



Zapoznanie dziecka i rodziców z rodzajem

i techniką zabiegów fizykoterapeutycznych

niezbędnych w procesie leczenia chorób układu

oddechowego :



inhalacje, podawanie leków wziewnych, drenaż

ułożeniowy, oklepywanie i masaż wibracyjny klatki

piersiowej.



Pouczenie o konieczności ścisłego przestrzegania

zaleceń lekarskich, zwłaszcza w chorobach

przewlekłych (astma oskrzelowa, mukowiscydoza,

rozstrzenie oskrzeli), dotyczących stosowania

profilaktycznego leków, również w okresie

bezobjawowym



Banaszkiewicz A., Radzikowski A. (red.), Pediatria. Podręcznik dla studentów

pielęgniarstwa. Wyd. Medipage, Warszawa 2008



Cepuch G., Krzeczowska B., Perek M., Twarduś K., Modele pielęgnowania

dziecka przewlekle chorego. Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL,

Warszawa 2011



Krawczyński M., Propedeutyka pediatrii, PZWL, Warszawa 2009



Kubicka K., Kawalec W. (red.), Pediatria, t.1/2, PZWL, Warszawa 2010



Otto–Buczkowska E. (red.), Pediatria - co nowego?, Wyd. Cornetis, Wrocław

2007



Pawlaczyk B. (red.): Pielęgniarstwo pediatryczne, PZWL, Warszawa 2007



Pawlaczyk B. (red.): Zarys pediatrii. Podręcznik dla studiów medycznych,

PZWL, Warszawa 2006



Pietrzyk J. (red.), Wybrane zagadnienia z pediatrii, t. I-V, Wyd. UJ, Kraków

2005



Piskorz-Ogórek K. (red.), Wybrane programy edukacji zdrowotnej w pediatrii.

Praktyczny poradnik dla pielęgniarek, studentów pielęgniarstwa i zdrowia

publicznego, Wyd.Verlag Dashofer, Warszawa 2010



Rakowska – Róziewicz (red.): Wybrane standardy i procedury w

pielęgniarstwie pediatrycznym. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych,

Czelej, Lublin 2001



Stelmach I.M. (red.), Astma dziecięca. Wybrane zagadnienia, PZWL, Warszawa

2008