Inspiracj¹ do opracowania tego pro-

stego w gruncie rzeczy urz¹dzenia by³ list
nades³any do redakcji przez Stowarzysze-
nie G.R.A. Grupa Eko-Front. S¹dz¹c z tre-
œci listu stowarzyszenie pragnie walczyæ
z niehumanitarnymi metodami walki ze
szkodnikami. Wiele trucizn stosowanych
do zwalczania szkodników takich jak gry-
zonie sprawia, ¿e ponosz¹ one œmieræ
w strasznych mêczarniach. Ponadto truci-
zny te wcale nie s¹ takie skuteczne. Inte-
ligentne gryzonie do jakich niew¹tpliwie
nale¿¹ szczury doœæ skutecznie omijaj¹ ta-
kie prozaiczne pu³apki.

Pozosta³oœci zaœ tych wysoce toksycz-

nych substancji jak pokazuje nasza co-
dzienna praktyka trafiaj¹ do œmieci i dalej
na wysypiska stano-
wi¹c zagro¿enie dla
œrodowiska naturalne-
go. Nie wierzê, ¿e te
toksyczne substancje
poddawane s¹ utyli-
zacji. Niedawno mo-
g³em siê o tym prze-
konaæ na w³asnym
podwórku kiedy po
zakoñczeniu akcji
obowi¹zkowej deraty-
zacji dozorczyni wy-
rzuci³a trutki do poje-
mnika na œmieci.

Drugim groŸnym

czynnikiem zwi¹za-
nym z walk¹ chemicz-

n¹ jest niebezpieczeñstwo zatrucia siê ma-
³ych dzieci, które maj¹ we zwyczaju branie
wszelkich przedmiotów do buzi. Mo¿e siê
trafiæ, ¿e dzieciaki buszuj¹ce po piwnicach
bloku trafi¹ na tak¹ kolorow¹ trutkê i nie-
szczêœcie gotowe. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e
ma³e dzieci nie potrafi¹ czytaæ, a symbol
trupiej czaszki mo¿e wzbudziæ ich zainte-
resowanie a nie wzmóc czujnoœæ.

We wspó³czesnym œwiecie coraz czê-

œciej zaczyna siê prowadziæ walkê ze szko-
dnikami metodami biologicznymi, gdy¿
nios¹ one mniej szkody dla ekosystemów.
Przyk³ad takiej akcji mia³em okazjê zoba-
czyæ w lasach okalaj¹cych nasze piêkne
miasto. Przy wejœciu do lasu zobaczy³em
kolorowe tablice informuj¹ce o wy³o¿eniu

pu³apek feromonowych których zadaniem
jest wy³apywanie i wytrucie szkodników
lasów iglastych. W rejonie gdzie mieszkam
dominuj¹ lasy iglaste. Takie wielkie obsza-
ry monokultur s¹ bardzo podatne na pla-
gi owadów, których g¹sienice bardzo
chêtnie ¿ywi¹ siê ig³ami niszcz¹c drzewa.

Akcja ta polega na umieszczeniu

w obszarze zagro¿onym substancji wy-
dzielaj¹cej feromony, które zwabiaja
owady. Inna substancja (powinna byæ
bezpieczna dla ludzi) b³yskawicznie
uœmierca zwabione do pu³apki owady.
Dla wyjaœnienia – feromony to swoiste
dla danego gatunku zwierz¹t substancje
zapachowe wydzielane w specjalnych
gruczo³ach. Feromony dzia³aj¹ na chemo-
receptory innego zwierzêcia tego samego
gatunku powoduj¹c jego okreœlone za-
chowanie siê np. feromony wabi¹ce
w okresie godowym.

Taki sposób zwalczania owadów choæ

stosuje chemiê nie jest na pewno tak
szkodliwy jak opryski wykonywane z sa-
molotów. Oprócz tego jest znacznie tañ-
szy. Inne metody walki ze szkodnikami
bez u¿ycia chemii polegaj¹ na wprowa-
dzeniu do ekosystemu naturalnych wro-
gów szkodników które chce siê zwalczaæ.
Przyk³adem takim mog¹ byæ biedronki
(bo¿e krówki), te ma³e drapie¿niki (tak to
nie ¿art.), które z du¿ym zapa³em ¿ywi¹
siê mszycami czyli szkodnikami.

Ale wróæmy do naszych szczurów.

Ograniczenie populacji szkodników jest
te¿ mo¿liwe przez utrudnienie im dostê-
pu do ¿ywnoœci. Jest to metoda najbar-
dziej humanitarna. Jednym ze sposobów
takiej walki mo¿e byæ ich odstraszanie od
naszych siedzib. Jako przyk³ad mogê po-
daæ dom mojego znajomego. Mimo, ¿e

Ten nieco przewrotny tytu³ nawi¹zuje do publikowanej doœæ dawno bo
w PE 8/93 komaro³apki, czyli urz¹dzenia odstraszaj¹cego komary.
Uk³ad ten wywo³a³ wiele emocji podobnie jak ultradŸwiêkowy odstra-
szacz psów z PE 6/99. Czytelnicy podzielili siê na dwie zdecydowane
grupy. Jedna z nich opowiada³a siê za du¿¹ skutecznoœci¹ urz¹dzeñ,
a druga twierdzi³a, ¿e s¹ one zupe³nie nieprzydatne i nie spe³niaj¹
swojej funkcji. Podobnie bêdzie z prezentowanym w artykule urz¹dze-
niem którego zadaniem jest odstraszanie szczurów, tych groŸnych
a zarazem inteligentnych szkodników, których jest wcale nie ma³o.

Elektroniczna szczuro³apka

2200mF

/16V

C13

2,2W

R8

R9

1W

10W

C8 47mF

500mA

GB008

PR1

+12V

~9V/1A

~220V

TS10/35

B1

47n

C3

10n

C4

C2

470mF

C1

47n

10k

2

3

220W

R7

100n

C10

4W

G£1

TR1

6

2

1

5

15k

NE555

NE555

910k

5

1

2

6

D1

1N4148

22k

10n

C5

C6

10n

P1

100n

C7

1

5

4

220mF

C9

22k

TDA2003

4

8

3

7

R4

R3

4,7k

R5

US2

US1

180k

R1

R2

7

3

8

4

R6

100n

C11

C12

100mF

1min

~5min

4kHz

+12V

Rys. 1 Schemat ideowy szczuro³apki

17

0

4/2000

Elektronika domowa

nie prowadzi on ¿adnej rolniczej dzia³al-
noœci, ka¿dej jesieni zostaje dotkniêty pla-
g¹ myszy polnych, które emigruj¹ z pól
i ³¹k do siedzib ludzkich, które zapewnia-
j¹ im ³atwy dostêp do po¿ywienia w cza-
sie zimy. Na wiosnê myszy znikaj¹ prze-
nosz¹c siê ponownie na pola.

Otó¿ od czasu kiedy mój znajomy zao-

piekowa³ siê ma³ym kotkiem plaga myszy
ust¹pi³a jak rêk¹ odj¹³. Kot spokojnie space-
ruje sobie po domu i w jego najbli¿szej
okolicy, a wcale nie nale¿y do gatunku ³ow-
nych (do ³ownych nale¿a³ kot Pawlaka). Sa-
ma obecnoœæ kota potencjalnego ³owcy
i naturalnego wroga skutecznie odstrasza
myszy. Rêczê, ¿e ta historia jest prawdziwa.

Podobnie, na zasadzie odstraszania

dzia³a³a komaro³apka wysy³aj¹ca ultra-
dŸwiêki, które mia³y imitowaæ lataj¹ce
nietoperze. T¹ sam¹ zasadê odstraszania
wykorzystywa³ ultradŸwiêkowy odstra-
szacz psów. Okazuje siê, ¿e ze szczurami
jest podobnie. Powo³am siê na fragment
listu ekologów:
„Tam gdzie podobne dzia³ania s¹ niemo¿-
liwe: w stodo³ach, sklepach i restauracjach
nale¿y zamontowaæ generator akustyczny
4 kHz. Generator taki wytwarza bardzo
wysoki ton – szczególnie uci¹¿liwy dla
szczurów. Nawet u ludzi w ci¹gu kilku mi-
nut wywo³uje on ból g³owy. Czêstotliwoœæ
generatora powinna zawieraæ siê miêdzy
4,0 a 4,2 kHz. ... Podkreœlam generator
nie zabija, lecz przegania intruzów.”

Jak wynika z powy¿szego tekstu spra-

wa jest bardzo prosta. Niewielki koszt wy-
konania tego urz¹dzenia zachêca do pod-
jêcia prób walki z gryzoniami przy pomo-
cy urz¹dzenia „ekologicznego”.

Na rysunku 1 przedstawiono schemat

takiego uk³adu. Szczuro³apka sk³ada siê
z dwóch generatorów US1 i US2. Pierwszy
z nich wytwarza przebieg steruj¹cy o okre-
sie ok. 6 minut. Stan wysoki na wyjœciu ge-
neratora trwa ok. 1 min, a stan niski ok. 5
min. Poniewa¿ tajmer 555 w klasycznej
aplikacji mo¿e wytwarzaæ przebiegi o wy-
pe³nieniu wiêkszym ni¿ 50% niezbêdne
by³o zastosowanie dodatkowej diody D1.
Dziêki temu kondensator C1 ³adowany jest
pr¹dem p³yn¹cym przez rezystor R1 i dio-
dê D1. Podczas ³adowania kondensatora
C1 na wyjœciu US1 (nó¿ka 3) wystêpuje
stan wysoki. O czasie tym decyduje sta³a
czasowa R1·C1. Natomiast roz³adowywa-
nie kondensatora odbywa siê tak jak
w klasycznej aplikacji przez rezystor R2,
gdy¿ dioda D1 jest wtedy spolaryzowana
zaporowo. Sta³a czasowa R2·C1 okreœla
czas roz³adowywania na ok. 5 min.

Przebieg steruj¹cy doprowadzony jest

do generatora sygna³owego US2 (nó¿ka 4).
Wytwarza on w³aœciwy sygna³ o czêstotliwo-
œci ok. 4 kHz i wype³nieniu zbli¿onym do
50%. Generator ten kluczowany jest prze-
biegiem steruj¹cym. W czasie gdy przebieg
steruj¹cy jest zerem logicznym generator sy-
gna³owy jest zablokowany. Natomiast

w czasie stanu wysokiego przebiegu ste-
ruj¹cego wytwarza on ton 4 kHz. W ta-
kim uk³adzie na wyjœciu generatora sy-
gna³owego otrzymuje siê paczki impul-
sów o czêstotliwoœci 4 kHz trwaj¹ce
ok. 1 min. Z przerwami 5 min.

Paczki impulsów doprowadzone s¹ do

prostego filtru dolnoprzepustowego R5,
C5, R6, C6. Jego zadaniem jest „zamiana”
sygna³u prostok¹tnego na sygna³ zbli¿ony
do sinusoidalnego. Nachylenie charakte-
rystyki filtru wynosi 12 dB/okt. Oznacza
to, ¿e czêstotliwoœci dwukrotnie wy¿sze od
czêstotliwoœci za³amania charakterystyki
t³umione s¹ o 12 dB. Stromoœæ charakte-
rystyki nie jest zbyt du¿a i sygna³ na wyj-
œciu jest zbli¿ony bardziej do trójk¹ta ni¿
do sinusa. Lecz efekt taki jest zamierzony.
W sygnale znajduje siê bowiem jeszcze
stosunkowo du¿o harmonicznych, które
sprawiaj¹, ¿e dŸwiêk jest „ostrzejszy” i bar-
dziej „przenikliwy”. Taka mieszanka po-
winna wzmóc dzia³anie odstraszacza.

Z filtru dolnoprzepustowego sygna³

trafia wprost do wzmacniacza mocy

US3. Zastosowano tu niedrogi monolitycz-
ny uk³ad TDA 2003. Do emisji sygna³u
wykorzystano zwyk³y g³oœnik o mocy 10
W. Natê¿enie dŸwiêku mo¿na ustawiæ przy
pomocy potencjometru monta¿owego P1.

Uk³ad zasilany jest z sieci 220 V przez

transformator TS1 i prostownik PR1. Dla
tego prostego rozwi¹zania nie by³o ko-
nieczne stosowanie stabilizatora, gdy¿
niewielki przydŸwiêk sieciowy nie powi-
nien stwarzaæ wiêkszych problemów,
wszak wszyscy, w tym i ludzie bêd¹ ucie-
kaæ od tej piekielnej machiny.

Zastosowanie buzzera, jak proponuje

autorka nades³anego artyku³u, mija siê
z celem, ze wzglêdu na zbyt ma³¹ moc sy-
gna³u który bêdzie s³yszalny tylko w nie-
wielkiej odleg³oœci od urz¹dzenia. Z tego
te¿ samego powodu zrezygnowano z zasi-
lania bateryjnego.

P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki mo¿na zama-
wiaæ w redakcji PE.
Cena:

p³ytka numer 524 – 2,40 z³
+ koszty wysy³ki.

US1, US2

– NE 555

US3

– TDA 2003

D1

– 1N4148

PR1

– GB008 1,5A/100 V

R9

– 1

W/0,5 W

R8

– 2,2

W/0,25 W

R7

– 220

W/0,125 W

R3

– 4,7 k

W/0,125 W

R4

– 15 k

W/0,125 W

R5, R6

– 22 k

W/0,125 W

R1

– 180 k

W/0,125 W

R2

– 910 k

W/0,125 W

P1

– 10 k

W

C3, C5, C6

– 10 nF/50 V ceramiczny

C2, C4

– 47 nF/50 V ceramiczny

C7, C10, C11

– 100 nF/50 V ceramiczny

C8

– 47

mF/16 V

C12

– 100

mF/16 V

C9

– 220

mF/16 V

C1

– 470

mF/16 V

C13

– 2200

mF/16 V

TR1

– TS 10/35

B1

– WTAT 500 mA/250 V

G£1

– 4

W/10 W

p³ytka drukowana

numer 524

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

Kondensatory

Inne

524

524

R7

C9

C11

R8

R9

R1

R2

C2

555

US1 C1

R3

C3

555

R4

C5

C6

R5

R6

–

~

PR1

C7

T

G£

C10

P1

C12

C8

D1

C4

US2

+

~

C13

Rys. 2 P³ytka drukowana

i rozmieszczenie elementów

à

Jan Nowicki

18

4/2000

Szczuro³apka