1. Proszę porównać podejście klasyczne i egzemplarzowe. -> tabelka
2. Proszę scharakteryzować funkcje pojęć.

Funkcje pojęć

Pojęcia pełnią zarówno funkcje intraindywidualne jak i interindywidualne gdyż wykorzystywane są w
procesie komunikacji lub perswazji:

1.Zapewnienie ekonomii funkcjonowania poznawczemu poprze redukcje różnorodności info.
przetwarzanych prze umysł (co ogranicza wysiłek poświęcany analizie jednostkowych właściwości danego
przedmiotu, wystarczy stwierdzenie ze ów przedmiot należy do określonej klasy)

Pułapka:
-błąd niesłusznego doszukiwania się pewnych właściwości tam gdzie obiekty należące do określonej klasy są
bardzo zróżnicowane(stereotypy etniczne)
-błąd niewłaściwej identyfikacji cech wspólnych (np. murzyni są muzykalni i leniwi)
2. Rozumowanie i wyjaśnianie
Dzięki traktowaniu obiektów wchodzących w zakres pojęcia jako równoważnych można wykorzystywać
dotychczasową wiedze w odniesieniu do nowych obiektów należących do danej grupy, choć nie zawsze
gwarantuje to trafne wyjaśnienie i przewidywanie (np. pająk chodzi po mnie – strach- może wpuścić mi jak
– kosarz)

3.Wnioskowanie

Dzięki pojęciom możemy wyciągać wnioski z przesłanek ( w zależności od kontekstu).

4. Funkcja komunikacyjna

Umożliwia pośrednie uczenie się .
Duże znaczenie ma informacja kontekstowa na to, jakie elementy wejdą w skład reprezentacji pojęciowej
(różnice interesów stron sprzedawca – kupiec)

3. Proszę porównać pojęcia: kompetencji językowej i kompetencji komunikacyjnej.

Kompetencja językowa – utajona wiedza umysłowa. Dotycząca posługiwania się językiem ( systemem
znaków i reguł); zdolność do posługiwania się językiem. Jest ona uwarunkowana biologicznie i stanowi
genetyczne wyposażenie gatunku homo sapiens. Jej właściwości określane jako uniwersalna gramatyka
rozważane są w aspekcie filogenetycznym i porównawczym z innymi systemami komunikacyjnymi
istniejącymi w świecie zwierząt

Jednostką kompetencji językowej jest zdanie. Wyróżnia się w nim trzy składniki (syntaktyczny – reguły
składni rządzące frazami tworzącymi zdanie; semantyczny- znaczenie zdania czyli sąd i fonologiczny – forma
dźwiękowa. Jednostką składnika fonologicznego jest fonem – najmniejszy dający się zidentyfikować dźwięki
mowy: samogłoska i spółgłoska)

Podstawową jednostką komunikacji jest fraza, a dopiero z fraz składa się zdanie.

Realizacja językowa – konkretne akty użycia tej wiedzy, ujawnienie się kompetencji językowej (N. Chomsky,
1957, 1965)

Przyswajanie- zachodzi naturalnie bez wysiłku i specjalnej motywacji (wystarczy że dziecko przebywa w
gronie osób posługujących się językiem i już mimowolnie przyswaja naukę języka); istotna stymulacja
społeczna

Uczenie się – świadomy, intencjonalny proces opanowywania reguł gramatycznych, konwencji
stylistycznych…

4. Proszę wyjaśnić cechy sądów intuicyjnych.

Sądy intuicyjne



Poznanie intuicyjne to szeroka klas zjawisk dotyczących pamięci, uczenia się, języka, myślenia i
rozwiązywania problemów; polega ono na tym, ze człowiek wykonując złożone czynności
poznawcze nie zdaje sobie sprawy z istotnych elementów tego procesu lub z jego przesłanek. Istotą
intuicji jest zatem zdolność umysłu do działania w warunkach niepełnego uświadomienia sobie
przyczyn, motywów, przesłanek lub mechanizmów tego działania.(Myers, 2002)



Sąd intuicyjny (przeświadczenie, ze coś wiemy, ale nie wiemy skąd) jest nagły, bo w doświadczeniu
wewnętrznym nie stanowi końcowego ogniwa dłuższego ciągu rozumowania; jest oczywisty, Bo nie
domaga się uzasadnień, jest aprioryczny, bo zdaje się nam, że powstał w wyniku tajemniczego
„olśnienia”



Pojęcie sądu intuicyjnego odnosimy do trzech kategorii zjawisk:
1. Są to sądy, których nie potrafimy uzasadnić (to tak gdyby przeczucia, których przeciwieństwo

stanowią sądy racjonalne)
-niektórzy ludzie skłonni są do tzw. Przeskoków intuicyjnych (eksp. Malcolma Westcotta –
badani zgadywali kolejne wartości ciągu jeszcze przed sformułowaniem ogólnej zasady)

2. Są to sądy naiwne, oparte na doświadczeniu potocznym, a nie ugruntowanej wiedzy i

sprawdzonych procedurach (tzw. Zdrowy rozsadek, przysłowia jako mądrość ludu…

3. Sąd intuicyjny to sąd alogiczny, oparty na uproszczonych heurystykach. Według Piageta

myślenie alogiczne trwa dopóty dopóki dziecko nie uzasadni [oprawnie swojego sadu. Istota
myślenia operacyjnego (logicznego ) jest odwracalność operacji umysłowych (ich negacja znosi
skutek ich własnego działania)

5. Proszę porównać algorytmy i heurystyki wyjaśniając te pojęcia na przykładzie.

Strategie rozwiązywania problemów przyjęto podział na dwie klasy



Algorytmy (sekwencja kroków, która zawsze doprowadza do rozwiązania zadania, ale w
wielu przypadkach bywa czaso- i energochłonna – wymaga pobrania ogromnej ilości
informacji)



Heurystyki (jest bardziej zawodna i nie zawsze pozwala rozwiązać zadanie; co jednak jest
kompensowane znaczna oszczędnością czasu i energii)



Algorytm jednoznaczny i niezawodny przepis działania zawierający skończoną sekwencję
operacji, jaką należy wykonać by osiągnąć cel
-drzewo decyzyjne- reprezentacja zadania w postaci drzewa decyzyjnego wymaga
wyobrażenia sobie stanu wyjściowego, możliwych do wykonania kroków oraz oceny
konsekwencji każdego z nich (porównania ze stanem pożądanym)> Korzeń drzewa to
sytuacja wyjściowa a gałęzie to kolejne kroki przy czym jedna z nich sięga celu (rozwiązania)
-dekompozycja problemu – algorytm polegający na dekompozycji czyli rozłożeniu problemu
głównego na problemy bardziej szczegółowe te na jeszcze bardziej szczegółowe itd.



Heurystyka – to nieformalna, spekulatywna, uproszczona albo skrótowa metoda
rozwiązywania problemów lub podejmowania decyzji

-ze swej natury jest bardziej zawodna i ryzykowana w stosunku do algorytmu
-nie gwarantuje ze zadanie uda się rozwiązać a jedynie podpowiada metodę rozwiązania

Heurystyka jest słabo określona ale tez ma zastosowanie w przypadku problemów, których

nie da się kompleksowo i jednoznacznie określić, tj. zadania wymagające myślenia
twórczego

-heurystyki stosowane s a również w sytuacjach których złożoność wymaga konieczności
stosowania uproszczeń (z powodu niemożności wykonania wszystkich operacji
przewidzianych algorytmem bądź z powodem ekonomii myślenia)

Heurystyka „byle bliżej” –m polega na wybieraniu zawsze takiej drogi (kroku postępowania) która

w największym stopniu przybliża nas do celu

Postępowanie wstecz -wyobrażenie stanu końcowego, a następnie konstruowanie kolejnych

kroków prowadzących wstecz do stanu wyjściowego

Ukonkretnienie problemu -strategia użyteczna przy rozwiązywaniu problemów abstrakcyjnych

(np. geometrycznych)

Rozumowanie przez analogię – przenosząc rozwiązanie z innej, zbliżonej formalnie klasy

problemów

6. Proszę porównać wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne.

- rozumowanie dedukcyjne- wyprowadzenie wniosków z podanych przesłanek, posługując się regułami
logiki

- rozumowanie indukcyjne (wykrywanie zależności i sprawdzanie hipotez) – wychodząc od obserwacji
faktów, wyprowadzanie z nich ogólniejszych konkluzji lub sprawdzanie, na ile one potwierdzają nasze
wcześniejsze oczekiwania

ROZUMOWANIE DEDUKCYJNE czyli od przesłanek do wniosków

-zwane niezawodnym, którego wnioski wynikają z przesłanej w sposób konieczny
-poprawność wnioskowań dedukcyjnych oznacza zgodność tych wnioskować z regułami logiki
-jest to wnioskowanie od ogółu do szczegółu-sprowadza się do tego, że cechy które przysługują całej
kategorii przypisuje się poszczególnym obiektom wchodzącym w skład tej kategorii.
-wnioski mają charakter re produktywny- to co zawiera wniosek, ukryte było wcześniej w przesłankach(
implikacja: teoria dowód empiryczny)
- reguły wnioskowania dedukcyjnego występują w postaci tzw sylogizmów (reguł opisujących relacje między
zdarzeniami, zmiennymi):
*kategorycznych (np.: każdy kruk jest ptakiem”, a każdy ptak jest istotą żywą, stąd wniosek: „każdy kruk jest
istotą żywą.”)
*hipotetycznych( opis relacji przechodniości, np. :Kasia stoi na prawo od Jasia, Jaś stoi na prawo od Basi, a
więc Kasia stoi na prawo od Basi.
-hipotetyczno- kategorycznych (np. Każdy kot jest ssakiem, mruczek jest kotem, zatem mruczek jest
ssakiem.
-Błędy popełniane w zadaniach sylogistycznych mogą polegać na wyciąganiu błędnych wniosków( podaniu
niewłaściwej relacji między podmiotem a orzecznikiem) lub nieumiejętności odróżniania sylogizmu
niezawodnego od zawodnego, a więc wyciągania wniosków tam, gdzie są one nieuprawnione lub na
powstrzymywaniu się od wyciągania wniosku tam, gdzie jest on w pełni uprawniony.

ROZUMOWANIE INDUKCYJNE czyli od obserwacji do wniosków
-wnioskowanie indukcyjne jest wychodzeniem poza posiadane informacje, wynikiem czego jest
formułowanie wniosków, które dostarczają wiedzy bogatszej niż wiedza zawarta w przesłankach(powstaje
nowa wiedza o świecie)
-przebiega od szczegółu do ogółu
-na podstawie mniej/bardziej kompletnego zbioru zdarzeń ludzie starają się wyprowadzić regułę ogólną,
która obowiązywałaby w sposób uniwersalny (implikacja dowód empiryczny -> teoria)
-jest ono zawodne, gdyż wnioski indukcyjne wynikają z przesłanek (dowodów empirycznych) jedynie o
pewnym stopniu prawdopodobieństwa.

-stopień zawodności w dużej mierze zalezy od kompletności zbioru przesłanejkod stopnia jednorodności
przypadków, będących podstawą indukcji
-także dowody jakimi dysponujemy na poparcie naszych wniosków często nie są w pełni wiarygodne (np.
testy medyczne, zeznania świadków>)

7. Proszę przedstawić hierarchię indywidualnej temporalności

Hierarchia indywidualnej temporalności



Czas obiektywny - wyraża wielkość fizyczną (linearną i mierzalną) i stanowi wystandaryzowany
system pomiaru i kryterium odniesienia dla subiektywnych procesów odbioru i interpretacji czasu



Czas biologiczny – dotyczy temporalnych charakterystyk fizjologicznych zdarzeń w życiu jednostki,
zarówno tych nieodwracalnych (narodziny, rozwój, śmierć) jak i procesów cyklicznych (bicie serca,
rytmy aktywności i spoczynku)



Czas psychologiczny – to ważny element struktury ludzkiej temporalności oraz istotny aspekt
rozważań naukowych. Ma charakter subiektywny i obejmuje indywidualny horyzont czasu (jego
rozpiętość, ukierunkowanie i zawartość), pojęcia temporalne, czasowa charakterystykę zachowania
oraz mechanizmy dostosowania aktywności do temporalnych własności otoczenia i mechanizmy
temporalnej regulacji zachowania (Jones; Helfrich; Richelle; Tuttle)(związany z nootemporalnością)



Czas społeczno- kulturowy – dotyczy organizacji ludzkiego życia w kontekście grup i w aspekcie
interpersonalnym. Charakteryzuje on temporalne reguły zachowań społecznych i organizacyjnych
(wspólne wzorce temporalne dla pewnych grup o podobnej aktywności, profilu osobowości,
specyficznych uwarunkowań społecznych, kulturalnych. W literaturze przedmiotu akcentuje się silny
wpływ kultury na wzorce temporalności społeczeństwa. W określonych kręgach kulturowych
reprezentacje czasu są ważnym elementem świadomości Lidzi, odzwierciedlają rytmiczność i ciągłość
zmian w społeczeństwach
- kulturowe wzorce temporalności wyznaczają społeczne tendencje w organizowaniu działań na
poziomie indywidualnym, interpersonalnym i organizacyjnym
-umysłowe reprezentacje czasu jako integralny składnik kultury stanowią zatem społeczne wzorce
spostrzegania, pomiaru i wartościowania czasu oraz porządkowania zdarzeń w życiu jednostki

W aktywności ludzkiej występują dwa modele temporalności zdeterminowane kulturowo:

1. Monochroniczny wzorzec temporalności – traktuje czas jako bezpowrotnie upływający Zasów, który

może być marnotrawiony lub oszczędzany, co implikuje konieczność jego planowania,
wykorzystywania, jak i natychmiastowego stylu reagowania na zdarzenia. Ujawnia on sekwencyjny
styl aktywności jednostki, tworzącej subiektywne przedziały czasowe na użytek działania. Pojęcie to
jest związane z silnym ukierunkowaniem na przyszłość

2. Polichroniczny wzorzec temporalności – implikuje synchroniczny styl działania (jednoczesne

zaangażowanie w różne aktywności) oraz tendencję do ignorowania ustalonych planów i
harmonogramów działania, co nie służy spójnej strukturalizacji czasu ale za to charakteryzuje szerszy
kontekst odbioru zdarzeń i silniejsze dążenie do realizacji celów nadrzędnych. Determinuje większe
znaczenie przeszłości i teraźniejszości, a słabsze skupienie na przyszłości (Hall, 1999; Gentry, 1991)

8. Proszę wyjaśnić etapy przebiegu funkcji wykonawczych na wybranym modelu teoretycznym

PIERWSZY MODEL TEORETYCZNY: Cztery funkcje wykonawcze wg Andersona



Autor wyróżnia cztery funkcje wykonawcze:
- kontrolująca funkcja uwagi (uwaga selektywna ; samoregulacja ; samokontrola ; wygaszanie =
hamowanie)
- przetwarzanie informacji (sprawność ; płynność ; szybkość przetwarzania)
- giętkość poznawczą (uwaga podzielna ; pamięć operacyjna ; transfer pojęć ; korzystanie z
informacji zwrotnych)

- określenie celu działania (inicjowanie działania ; rozumowanie pojęciowe ; planowanie ;
strategiczna organizacja)
Które to składają się na całokształt operacji zwanych kontrolą wykonawcza.
Stanowisko to zakłada bardziej interakcyjną i cykliczną organizację poszczególnych elementów
wykonawczych. Są one wzajemnie powiązane i zależne, dzięki czemu jako całość monitorują i
kontrolują działanie.

Kontrolująca funkcja uwagi jest elementem nadrzędnym , wpływa na pracę pozostałych elementów ,
wzajemnie na siebie oddziaływujących. Kontrola to dwojakiego typu umiejętność (wybiórcze reagowanie na
specyficzne bodźce oraz skupienie się przez dłuższy czas). Dzięki kontrolującej funkcji uwagi człowiek
reguluje i sprawdza wyniki swoich działań, realizuje plany w określonej kolejności , dostrzega własne
pomyłki i osiąga różne cele.

Przetwarzanie informacji – obejmuje ilościową i jakościową charakterystykę procesów na wyjściu np.
powstrzymywanie reakcji lub jej szybkość.

Giętkość poznawcza – składa się z procesów odpowiedzialnych za szybkie przyjmowanie , utrzymywanie i
zmianę dowolnego nastawienia umysłowego na wykonanie różnych zadań. Giętkość zawdzięczamy pamięci
operacyjnej w tym mechanizmowi przerzutność i podzielności uwagi.

Określenie celu działania – wygenerowanie pojęcia potrzebnego do zaplanowania i zainicjowania
konkretnego działania zamierzającego do rozwiązania problemu zgodnie z obraną strategią.

DRUGI MODEL TEORETYCZNY: Interakcyjny model funkcji wykonawczych (ujęcie eklektyczne)

Model zakłada zarówno „wewnętrzną” współzależność poszczególnych procesów – etapów funkcji
wykonawczych, jak i ich współdziałanie z różnymi sferami aktywności umysłowej, niekoniecznie
bezpośrednio zaangażowanymi w działania. Takie ujęcie ujmuje psychikę i działanie jako wspólny, choć
podzielny model mechanizmów szeroko rozumianego zachowania dowolnego.

1. Nastawienie umysłowe na zadanie – jako początkowy warunek celowego działania (wola zrobienia

czegoś, zamiar, intencja, postanowienie, gotowość do działania). Ważna rolę podczas mentalnych
przygotowań do działania odgrywają emocje i motywacja, w tym osobowościowo –
temperamentalna charakterystyka jednostki (np. potrzeba stymulacji, aspiracje, umiejscowienie
poczucia kontroli czy samoocena).

2. Planowanie – wynikające ze sformułowanego zamiaru – zastanawianie się nad sposobami jego

realizacji , kolejnymi krokami działania oraz jego konsekwencjami czyli jest to uruchomienie
całokształtu operacji mentalnych, składających się na czynność planowania. Zależy od
charakterystyki emocjonalno-osobowościowej ale i od wydolności różnych rodzajów pamięci, dzięki
którym jednostka aktualizuje wiedzę niezbędną do przygotowania działania, przetwarza ją i
organizuje całość (plan), utrzymując „prospektywną” gotowość.

3. Zainicjowanie – zamiar i plan mobilizują jednostkę do działania, którego sam przebieg ale i moment

rozpoczęcia jest ważny (badania wskazują, iż źródłem typowej adynamii zachowań u osób z
uszkodzeniem płatów czołowych jest nie tyle wadliwe skonstruowany plan działania, co raczej
niemożność zmobilizowania się i przystąpienia do jego realizacji mimo niemałego potencjału
poznawczego – defekt wolicjonalnej – dowolnej regulacji pobudzenia , spowodowanego
rozerwaniem połączeń kory czołowej z pniem mózgu i położonym tam tworem siatkowatym).

4. Procesy kontroli – bez nich przebieg akty wykonawczego a nawet procesów psychicznych uległby

rozregulowaniu, tracąc swój celowy i wybiórczy charakter . trudności w zahamowaniu
konkurencyjnych tendencji do reagowania , pomimo znajomości prawidłowych reakcji bądź
odpowiedzi, obserwowane u pacjentów z uszkodzeniem płatów czołowych, sprawia, iż
wykonywane zadania cechuje mała stabilność, zmienność, a w rezultacie nieefektywność.

9. Wyjaśnij pojęcie temporalności.

Temporalność jako zagadnienie naukowo-badawcze



Czas jako elementarny atrybut rzeczywistości i ludzkiego poznania stanowi
zobiektywizowany system skalowania i porządkowania zdarzeń w zakresie umysłu jest
parametrem aktywności człowieka



Psychologia temporalna stara się wyjaśnić role czasu w wewnętrznej strukturze
zachowania, zwłaszcza zaś odpowiedzieć na pytanie, jakie aspekty rzeczywistości SA
automatycznie przetwarzane, a w jakich sytuacjach regulacja temporalna odbywa się na
poziomie kontrolowanych procesów poznawczych



Badania czasu koncentrują się na mechanizmach percepcji, szacowania, doświadczania
czasu, jego wartościowania i perspektywy temporalnej



Gdy filozoficzne mechanizmy regulacji temporalnej zachowania SA niewystarczające dla
adaptacji, jednostka tworzy poznawcze reprezentacje rzeczywistości, stanowiące podstawę
świadomego doświadczania czasu i temporalnej organizacji działania (Fraisse, 1963)



W temporalną organizacje zachowania zaangażowane SA złożone procesy poznawcze



Podstaw do interpretacji umysłowych Re[prezentacji czasu dostarczają ogólne koncepcje
temporalnych poziomów funkcjonowania jednostki (Nosal, Richelle)

!! Modele hierarchicznej organizacji temporalności (J.T. Fraser, 1989)



Atemporalność – oznacza rzeczywistość w stanie zupełnego chaosu, gdzie poszczególne zdarzenia
cechuje wyłącznie równoczesność bez wewnętrznej struktury czasowej. Charakterystyka
temporalna tego poziomu wyrażona jest za pomocą pojęcia bezczasowości



Prototemporalność – wyraża czas elementarnych obiektów rzeczywistości, czas nie jest ciągłością
lecz zbiorem niepowiązanych interwałów czasu. Wyróżniane tu zdarzenia maja niejednolitą
wewnętrzną temporalność, są policzalne lecz nieuporządkowane



Eotemporalność – wyraża czas w kategoriach czystego następstwa i bez ustalonego kierunku. Na
tym poziomie można wyróżnić takie charakterystyki temporalne, jak: trwanie czy częstość zdarzeń.
Skala czasu nie jest jeszcze zróżnicowana na przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, a związki między
zdarzeniami mają formę przyczynowości deterministycznej



Biotemporalność – to temporalna organizacja czynności w kontekście biologicznych mechanizmów
regulacyjnych. Pojawia się już tu poczucie upływu czasu na podstawie kodowania najbliższej
przeszłości i przewidywanie najbliższej przyszłości-ujawnia Si e tu podział skali czasu na przeszłość,
teraźniejszość przyszłość; upływ czasu jest ukierunkowany (przebieg od przeszłości do przyszłości
lub na odwrót)



Nootemporalność –poziom najwyższy wyrażony przez świadomość czasu (świadomość
przeszłości, teraźniejszości, przyszłości) i przypisywane mu znaczenie w życiu. Zdarzenia są
uporządkowane w czasie a ich wzajemne relacje temporalne są wyrażone przez przyczynowość
symboliczną

10. Opisz związek modelu funkcji wykonawczych z procesami poznawczymi. –

(praca na ćwiczeniach z tekstami …)

Funkcje wykonawcze – (executive function EF) wykonawczy aspekt zachowania, składający się z interakcji
wielu czynników stanowiących warunek podjęcia działań o charakterze świadomym , zamierzonym i
planowym. To formy aktywności psychicznej nadające takiż charakter ludzkim działaniom.

Funkcje wykonawcze to pewien zestaw zdolności poznawczych odpowiedzialnych za planowanie,
inicjowanie, sekwencyjne uporządkowanie oraz kontrolowanie złożonych i celowych zachowań (osadzenie
funkcji wykonawczych w systemie poznawczym)

Jedność poznania i działania



Rozwój poznawczy człowieka dokonuje się w ten sposób, że większość czynności poznawczych
ujawnia się w zachowaniu, aby dopiero potem stopniowo się uwewnętrznić (proces interioryzacji).
W wyniku tego procesu wiele czynności umysłowych człowieka dorosłego to symboliczna wersja
jawnych czynności poznawczych małego dziecka.



Każdy akt poznania sam jest aktem działania albo jest podporządkowany działaniu



Każde działanie albo jest poznaniem albo wymaga poznania albo do niego prowadzi



Psychologia poznawcza wiąże procesy i czynności poznawcze z celowym zachowaniem się
organizmów. Każdy proces poznawczy to ogniwo w długim łańcuchy czynności, z których jedne sa
obserwowalne, a inne – częściowo lub całkowicie zinterioryzowane



Psychologia poznawcza rozwija teoretyczne model procesów zarówno na „wejściu do czarnej
skrzynki” (procesy percepcji, uwagi) jak i na „wyjściu” z niej



Psychologia poznawcza uwzględnia aktywność własną podmiotu poznającego jako czynnik
wpływający na przebieg i ostateczny wynik czynności poznawczych.

11.

Opisz źródła błędów decyzyjnych.

Źródła i charakter błędów decyzyjnych (Rohrbaugh i Shanteau, 1999)



Niewłaściwy przebieg procesu poznawczego



Działanie czynników zakłócających ów przebieg (np. wybór działań w trybie automatycznym zamiast
deliberatywnym)



Czynniki indywidualne (np. brak lub nadmiar doświadczenia , zwłaszcza przy nowych warunkach
zadania; niezdecydowanie – nieumiejętność dokonania ostatecznego wyboru, nadmierne zaufanie
do własnych sądów i możliwości



Pomyłki wynikające z ignorowania kontekstu lub z nadmiernego przejmowania się nim (decyzje
krótkowzroczne, mało racjonalne, mało optymalne)

12. Proszę scharakteryzować funkcje języka.

FUNKCJE JĘZYKA

Funkcja komunikacyjna – język stanowi medium porozumiewania się, czyli wzajemnego przekazywania
sobie informacji za pośrednictwem komunikatów stricte językowych, niewerbalnych czy para werbalnych
(ton, melodia głosu, pauzy)
-kompetencja komunikacyjna to umiejętność używania języka w sposób dostosowany do danej sytuacji
społecznej i do innych użytkowników tego języka (wyrażanie w języku własnych intencji w sposób
skuteczny, czyli zrozumiały dla odbiorców (Hymnes, 1972). Ma ona uwarunkowania społeczne, umiejętność
dostosowania języka w życiu społecznym
Zasada: „dostosuj swój kod przekazu do odbiorcy”
Strefy
1.Publiczna (odległość ponad 3 m) teoretycznie jak na wykładzie gdzie informacja dotyczy tematyki, która
ma dotrzeć do wszystkich obecnych
2.Społeczna (1,5m-3m) mówimy otwarcie o tematach ogólnych, nie przyciszamy głosu, nie przejmujemy się
że ktoś usłyszy o czym rozmawiamy
3.Osobista(0,5,-1,5m) poruszane są tematy osobiste, często przyciszamy głos by inni poza
zainteresowanymi nie usłyszeli o czym mówimy
4.Intymna(poniżej 0,5m), strefa której nie powinniśmy naruszać bez zgody osoby zainteresowanej, jest to
sfera bliskości, zaufania

Funkcja poznawcza- polega na wspomaganiu procesów przetwarzania informacji, przede wszystkim
myślenia i rozumowania, ale i percepcji, pamięci i kontroli poznawczej. Dzięki językowi możliwe jest
myślenie pojęciowe, którego składnikami są pojęcia sądy i schematy, a nie obrazy umysłowe
Myślenie zwierząt i małych dzieci przypuszczalnie przybiera postać wyłącznie obrazowa, polegającą na
łączeniu w krótsze lub dłuższe ciągi nietrwałych form reprezentacji poznawczych, jakimi są wyobrażenia

Wraz z rozwojem języka tworzywem myślenia stają się reprezentacje trwałe, najpierw pojęcia konkretne, a
następnie abstrakcyjne

Myślenie abstrakcyjne nie jest tożsame z używaniem języka, ale nie byłoby bez niego możliwe

Język pełni tez ważną rolę w procesach kontroli poznawczej i samokontroli emocjonalnej oraz w procesach
kategoryzacji

Funkcja ekspresyjna- polega na wyrażaniu stanów podmiotu mówiącego (emocjonalnych :”czuję”,
motywacyjnych „chcę”, związanych z oczekiwaniem wobec innych : nakazy, polecenia, itp.)

Funkcja referencjalna – polega na tym, że język może służyć do opisu rzeczywistości pozajęzykowej, a w
szczególnych przypadkach – do opisu samego siebie (meta wiedza-wiedza o języku). Chodzi o odniesienie
symbolu oznaczającego, czyli słowa do przedmiotu oznaczonego, zwanego desygnatem. Relacje między
słowem a przedmiotem tworzą znaczenie słowa, będące poznawczą reprezentacją desygnatu

Słowo, desygnat i znaczenie tworzą trójkąt semantyczny stanowiący o istocie referencjalności języka jako
system.

13. Opisz czas jakościowy i ilościowy.

W indywidualnych doświadczeniach temporalnych występują kategorie czasu ilościowego i jakościowego

- czas ilościowy – to wielkość linearna, wektorowa, upływająca od przeszłości ku teraźniejszości,
porządkująca następujące po sobie zdarzenia, pełniąc tym samym funkcję pomiaru i porządkowania
zdarzeń
- czas jakościowy – to kategoria niemierzalna, a jedynie zróżnicowana na jakościowe aspekty czasu
– przeszłość teraźniejszość i przyszłość, które nie następują po sobie regularnie; dotyczy cyklicznych
powtarzalnych zdarzeń

14. Porównaj polichroniczne i monochroniczne ujęcie czasu.

W aktywności ludzkiej występują dwa modele temporalności zdeterminowane
kulturowo:

Monochroniczny wzorzec temporalności – traktuje czas jako bezpowrotnie upływający
Zasów, który może być marnotrawiony lub oszczędzany, co implikuje konieczność jego
planowania, wykorzystywania, jak i natychmiastowego stylu reagowania na zdarzenia.
Ujawnia on sekwencyjny styl aktywności jednostki, tworzącej subiektywne przedziały
czasowe na użytek działania. Pojęcie to jest związane z silnym ukierunkowaniem na
przyszłość
Polichroniczny wzorzec temporalności – implikuje synchroniczny styl działania
(jednoczesne zaangażowanie w różne aktywności) oraz tendencję do ignorowania
ustalonych planów i harmonogramów działania, co nie służy spójnej strukturalizacji
czasu ale za to charakteryzuje szerszy kontekst odbioru zdarzeń i silniejsze dążenie do
realizacji celów nadrzędnych. Determinuje większe znaczenie przeszłości i
teraźniejszości, a słabsze skupienie na przyszłości (Hall, 1999; Gentry, 1991)

15. Wyjaśnij pojęcie stylu poznawczego na przykładzie wymiar odnoszącego się do percepcji.

Wymiar 1. Zależność - niezależność od pola danych

Wymiar ten dotyczy różnych wariantów organizacji wejścia systemu informacyjnego człowieka
(„zestrojenia” obwodu uwaga – pamięć)

Wg Witkina wymiar ów ma charakter globalny i dotyczy zarówno materiału percepcyjnego jak i
pojęciowego.

Wymiar ten opisują dwa przeciwstawne sposoby ujmowania pola danych:

-pierwszy odpowiada niezależności od pola danych (ujmowanie aktywno-analityczne polegające na łatwości
różnicowania fragmentów pola na tle jego całości)-szybkie tworzenie struktur percepcyjnych i
uniezależnienie się od raz już dostrzeżonych wzorców schematów i uporządkować

-drugi biegun odpowiada zależności od pola danych (orientacji pasywno-globalnej – wyraża się trudnością w
utrzymaniu obrazu fragmentu pola na tle jego całości) – wolne, rozlane ujmowanie relacji figura-tło –
wolniejsze dostrzeganie, tworzenie i zmiana schematów percepcyjnych, dłuższy wpływa pierwszego
dostrzeżonego schematu.

16. Opisz wymiar związany z kategoryzacją.

Szerokość (zakres) konceptualizacji
Wymiar ten odnosi się do czynności złożonych, tj. redukowania, kodowania i transformowania daych
Wymiar ten (jak i kolejne) opisuje różne aspekty czynności kategoryzowania.
Zakres konceptualizacji dotyczy pojemności kategorii wykorzystywanych w opisie wielowymiarowej
zmienności/stałości otoczenia
Pierwszy styl kategoryzowania polega na tworzeniu szerokich klas, do których włącza się (poprzez inkluzje)
różne dane jako szczególne przypadki. Dominuje tu postrzeganie podobieństwa, pełniących funkcję
nadrzędnego układu odniesienia. Różnice i kontrowersje klasyfikacyjne stanowią tło dla układów
podobieństw
Skupia się głównie na włączaniu do kategorii.
Przeciwny styl kategoryzowania opiera się na wąskich klasach (ekskluzywnych) o małej liczebności.
Dominuje tu wczesna selekcji danych, określanie relacji przynależności do poszczególnych klas na
podstawie różnic, cech specyficznych, wąskich kryteriów kwalifikacyjnych.
Skupia się głównie na wyłączaniu niż włączaniu do kategorii.

17. Opisz etapy funkcji wykonawczych w ujęciu eklektycznym

Przyjmuje się za Lezak (1982, 1987, 1995) czteroskładnikową organizację funkcji wykonawczych (etapy nie
cykl!) :
1.

Nastawienie umysłowe na zadanie – jako początkowy warunek celowego działania (wola zrobienia

czegoś, zamiar, intencja, postanowienie, gotowość do działania). Ważna rolę podczas mentalnych
przygotowań do działania odgrywają emocje i motywacja, w tym osobowościowo – temperamentalna
charakterystyka jednostki (np. potrzeba stymulacji, aspiracje, umiejscowienie poczucia kontroli czy
samoocena).
2.

Planowanie – wynikające ze sformułowanego zamiaru – zastanawianie się nad sposobami jego

realizacji , kolejnymi krokami działania oraz jego konsekwencjami czyli jest to uruchomienie całokształtu
operacji mentalnych, składających się na czynność planowania. Zależy od charakterystyki emocjonalno-
osobowościowej ale i od wydolności różnych rodzajów pamięci, dzięki którym jednostka aktualizuje wiedzę

niezbędną do przygotowania działania, przetwarza ją i organizuje całość (plan), utrzymując „prospektywną”
gotowość.
3.

Zainicjowanie – zamiar i plan mobilizują jednostkę do działania, którego sam przebieg ale i moment

rozpoczęcia jest ważny (badania wskazują, iż źródłem typowej adynamii zachowań u osób z uszkodzeniem
płatów czołowych jest nie tyle wadliwe skonstruowany plan działania, co raczej niemożność zmobilizowania
się i przystąpienia do jego realizacji mimo niemałego potencjału poznawczego – defekt wolicjonalnej –
dowolnej regulacji pobudzenia , spowodowanego rozerwaniem połączeń kory czołowej z pniem mózgu i
położonym tam tworem siatkowatym).
4.

Procesy kontroli – bez nich przebieg akty wykonawczego a nawet procesów psychicznych uległby

rozregulowaniu, tracąc swój celowy i wybiórczy charakter . trudności w zahamowaniu konkurencyjnych
tendencji do reagowania , pomimo znajomości prawidłowych reakcji bądź odpowiedzi, obserwowane u
pacjentów z uszkodzeniem płatów czołowych, sprawia, iż wykonywane zadania cechuje mała stabilność,
zmienność, a w rezultacie nieefektywność.

18.

ANDERSON

Cztery funkcje wykonawcze wg Andersona
•

Autor wyróżnia cztery funkcje wykonawcze:

- kontrolująca funkcja uwagi (uwaga selektywna ; samoregulacja ; samokontrola ; wygaszanie = hamowanie)
- przetwarzanie informacji (sprawność ; płynność ; szybkość przetwarzania)
- giętkość poznawczą (uwaga podzielna ; pamięć operacyjna ; transfer pojęć ; korzystanie z informacji
zwrotnych)
- określenie celu działania (inicjowanie działania ; rozumowanie pojęciowe ; planowanie ; strategiczna
organizacja)
Które to składają się na całokształt operacji zwanych kontrolą wykonawcza.
Stanowisko to zakłada bardziej interakcyjną i cykliczną organizację poszczególnych elementów
wykonawczych. Są one wzajemnie powiązane i zależne, dzięki czemu jako całość monitorują i kontrolują
działanie.

19. Modele umysłu opisujące filtr uwagi

Hipoteza determinizmu językowego ( Sapir-Whorf, 1958) – język zasadniczo wpływa na to, jak spostrzegamy
rzeczywistość, przetwarzamy informacje, formułujemy sady lub korzystamy z zasobów pamięci. Języki
ludzkie tak bardzo różnią się między sobą że nie jest możliwe, by odzwierciedlały te sama rzeczywistość
społeczną (relatywizm językowy – nie ma dwóch identycznych języków więc i nie ma dwóch identycznych
sposobów poznawczego reprezentowania rzeczywistości , zwłaszcza społecznej nie ma poznania poza
językiem, a ponieważ każdy język ma swoistą strukturę i siatkę pojęć, poznanie musi być przez język
filtrowane)

20. SKANNING UWAGI

Skanning wyraża operację „próbkowania” pola percepcyjnego i elementarny poziom kontroli poznawczej
Gardner (1970) charakteryzuje skaning jako aktywność dwuwymiarową, biorąc pod uwagę zakres i
intensywność. Przewadze każdej z tych tendencji odpowiadają dwa style poznawcze:
-Skanning o obszernym zakresie, lecz małej głębi (orientacja detaliczna, obronna i zależna od pola danych)
-skanning głęboki, o stosunkowo wąskim zakresie (umożliwia lepsze wiązanie danych pamięci z zakresem
uwagi, a to odpowiada orientacji aktywnej i niezależnej od pola danych)

21.

Opisz modele temporalności.

1. Model pojemności pamięci (Ornstein, 1969)
-wyjaśnia mechanizmy szacowania czasu na podstawie wielkości magazynu pamięci i związanej z tym liczby
przechowywanych informacji (o temporalnych własnościach zdarzeń – np. czas trwania, porządku zdarzeń,
zależnościach między nimi)
-Informacja temporalna jest kodowana i przechowywana w systemie pamięci, podobnie jak inne rodzaje
informacji i w różnych kodach reprezentacji
-W trakcie dokonywania ocen temporalnych zapamiętujemy czas trwania interwału stanowi ilościowy
wskaźnik informacji zakodowanych w pamięci w warunkach przetwarzania informacji konkurencyjnych
-Im więcej przetwarzamy i zapamiętujemy elementow zdarzen czy zadan tym czas ich trwania wydaje się
dłuższy.

2. Model przeciążenia informacyjnego (Zakay, 1993; Migliore i In, 2000)
-oceny temporalne w tym modelu są funkcją długości interwału i konkurencyjnego obciążenia info.
-przetwarzanie info. Temporalnej jest determinowane przez zasoby uwagi, pojemność pamięci oraz
zawartość interwalu (liczbę i strukturę zdarzeń wypełniających interwal czasu)
-ograniczenia pojemności pamięci operacyjnej wskazują ze przetwarzanie infor.
Temporalnych nie jest możliwe w warunkach dużego obciążenia pozatemporalnego

3. Kontekstowy model czasu psychologicznego (Block, 1990; Block, Zakay, 1996)
-doświadczenie czasu jest rezultatem dynamicznych interakcji między czterema rodzajami zmian w
poznawczym kontekście aktywności: zmian w zawartości interwalu, zmianami w charakterystyce podmiotu,
zmian w aktywności podczas trwania interwalu, zmian w strategii szacowania czasu

-zachowania temporalne (sposoby szacowania równoczesności, rytmiczności, porządku, interwałów trwania
zdarzeń, włączając retrospektywne i prospektywne mechanizmy dokonywania ocen temporalnych)

-zmiany zachodzące w strukturze kontekstu dotyczą zmienności w zewnętrznym otoczeniu, dynamiki
procesów fizjologicznych i mechanizmów poznawczych, strategii aktywności orz stanów emocjonalnych

-model ten stanowi próbę integracji biologicznego i poznawczego kierunku w interpretacji czasu –
uwzględnia wszystkie istotne zmienne psychologiczne w doświadczaniu czasu