Definicja ekonomii
OIKOS - Dom, NOMOS – Prawo. Ekonomia to nauka zajmująca się badaniem
praw działajacych w gospoarstwie domowym.

Geneza ekonomii
Ekonomia w ujęciu starożytym została wprowadzona przez Arystotelesa,
natomiast w nowożytnym przez Adama Smitha w książce "Badania nad naturą i
przyczyny bogactwa narodów"

Mikroekonomia a makroekonomia
Mikroekonomia zajmuje sie działalnoscia gospodarczą pojedynczych osób,
przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, gałęzi gospodarczych.
Makroekonomia zajmuje się badaniem związków między gałęziami
gospodarczymi, gospodarką jako całością, bada bezrobocie, inflacje, dochód
narodowy.

Ekonomia pozytywna i normatywna
Ekonomia pozytywna odpowiada na pytanie "jak jest?", a normatywna na pytanie
"jak być powinno?"

Metoda ekonomii
Wyróżniamy 3 metody ekonomii: abstrakcję, stopniową konkretyzację i
weryfikację.
Abstrakcja to myślowe wyodrębnienie stale powtarzających się elementów
procesu gospodarczego oraz formułowanie pojęć wyrażających wspólne
własności tego procesu.
Stopniowa konkretyzacja to uwzglednienie coraz szczegółowszych elementów
procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi.
Weryfikacja to porównanie rezultatów otrzymanych na drodze stopniowej
konkretyzacji z badaną rzeczywistością.

Sposoby wnioskowania w ekonomii
Wyróżniamy 3 sposoby wnioskowania w ekonomii. Dedukcję, redukcję i indukcję.
Dedukcja to wysuwanie wniosków wynikających z przesłanek.
Redukcja to uzasadnienie przesłanek na podstawie wynikajacych z nich faktów.
Indukcja to wyprowadzenie wniosków szczegółowych z przesłanek bedących
poszczególnymi przypadkami tych wniosków.

Funkcje ekonomii
Najważniejszą funkcją ekonomii jest wyjaśnienie zjawisk i procesów
gospodarczych. Poza nią wyróżniamy jeszczer trzy funkcje
Aplikacyjną – związki ekonomii z polityką gospodarczą
Dydaktyczna – podnoszenie wiedzy ludzkiej o procesach gospodarczych.
Prognozowania – przewidywania jakie zjawiska gospodarcze moga mieć miejsce
w przyszłości.

Klasyfikacja zasobów
Zasoby ludzkie czyli wiedza, kwalifikacje, umiejętności, doświadczenie etc.
Zasoby naturalne odniawialne (np. Lasy) i nieodniawialne (np. Minerały)
Kapitałowe zasoby czyli przedmioty pracy (surowce i półfabrykanty), środki pracy
(maszyny itp. przy pomocy których przetwarzamy przedmioty pracy) oraz kapitał
finansowy (gotówka, papiery wartościowe).

Granica możliwości produkcyjnych
Krzywa wskazująca na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które
społeczeństwo (przedsiębiorstwo) jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu
wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby i
techologię produkcji.
Pozacenowe czynniki wpływające na popyt
Dochody, gusta i preferencje, substytuty i dobra komplementarne, przewidywanie
cen relatywnych, liczba ludnosci, efekty naśladownictwa i demonstracji.

Pozacenowe czynniki wpływające na podaż
Koszty produkcji, technologie produkcji, podatki i subsydia, przewidywanie cen
relatywnych, liczba przedsiębiorstw w gałęzi.

Równowaga rynkowa
To sytuacja w której krzywa popytu i krzywa podaży przecinają się na wykresie
ceny do ilości.

Rodzaje elastyczności popytu
Elastyczny – zmiana ceny miała duży wpływ na popyt
Jednostkowy – zmiana ceny miała średni wpływ na popyt
Nieelastyczny – zmiana ceny miała znikomy wpływ na popyt.

Krzywa obojętności konsumenta
Krzywa, która przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które
dostarczają takie samo zadowolenie konsumentowi. Dobra nie są obojętne, tylko
ich kombinacje.

Linia budżetowa
Linia przedstawiająca maksymalne możliwości zakupu przez konsumenta dwóch
dóbr przy określonym dochodzie i poziomie cen.

Rodzaje kosztów produkcji
Wyróżniamy 7 rodzajów. Koszt stały całkowity. Koszt stały przeciętny. Koszt
zmienny całkowity. Koszt zmienny przeciętny. Koszt całkowity. Koszty całkowite
przeciętne. Koszty marginalne.

Formy organizacji rynku:
Konkurencja doskonała – Dostarcza jednorodne identyczne produkty, pozwala
na pełną mobilnośc i brak barier w sprawie wejścia na rynek, posiada bardzo dużą
liczbę uczestników rynku, zarówno sprzedających jak i kupujących. Występuje
cenobiorczość. Pełna informacja o rynku.
Monopol pełny – Brak substytutów produktów produkowanych, brak możliwości
wejścia na rynek z róznych powodów (ekonomicznych, technicznych lub
administracyjno prawnych). Występuje jeden sprzedający narzucający cenę.
Pełna informacja o rynku.
Konkurencja monopolistyczna – Dostepne są substytuty i zróznicowane
produkty produkowane, jest swoboda wchodzenia i opuszczania rynku, występuje
dosyc duża liczba sprzedających. Pełna informacja o rynku.
Oligopol – (lub duopol w przypadku dwóch sprzedających). Produkty są
jednorodne lub częściej zróżnicowane, a wejście na rynek jest ograniczone przez
czynniki ekonomiczne. Mało uczestników rynku, sprzedawcy posiadają duża
część udziałów każdy. Pełna informacja o rynku.

Definicja ustroju gospodarczego
Ustrój gospodarczy to reguły prawne, które przesądzają o tym komu oraz jakie
przysługuja prawa do posiadania oraz kto i jakie moze badź musi wykonywać
czynnosci gospodarcze.

Klasyfikacja ustrojów (10 rodzajów)
Liberalny i etatystyczny
Liberalizm to pogląd w myśl którego gospodarka funkcjonuje tym lepiej im mniej
czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw
państwowych. Etatyzm pojmuje gospodarkę zupełnie na opak. Przykładem jest
Polska w latach 45–89.

Rynkowy i centralnie zarządzany
W centralnie zarządzanym ustroju wystepują dyrektywy gospodarcze, które
zakładaja, że działalność prowadzona przez przedsiębiorce będzie mieściła się w
zakresach podanych i przewidzianych przez państwo. Celem przedsiębiorstwa
jest tylko wypełnienie takiej dyrektywy. W systemie rynkowym występuje
makstymalizacja zysku i oparcie na swobodnym negocjowaniu cen.

Bezstanowy i stanowy
Ustrój stanowy to ustrój w którym części ludności z racji pochodzenia społecznego
przesługuje znacznie więcej praw do prowadzenia działalności gospodarczej niż
pozostałej części. Ustrój bezstanowy to jego przeciwieństwo.
Kapitalistyczny i socjalistyczny
Kapitalizm propaguje własność prywatną, a socjalizm własność kolektywną.
Demokratyczny i dyktatorski
Demokratyczny obowiazyje gdy społeczeństwo lub przynajmniej jego
uprzywilejowana część jest wyposażone w mechanizmy wyborcze za pomoca
których może mieć wpływ na chrakter prawa gospodarczego.

Terminy PKB, PKN, PNB, PNN w cenach rynkowych
PKB – Produkt Krajowy Brutto, czyli suma wszystkich dóbr finalnych
wytwarzanych w danym kraju w konkretnym czasie oraz tych dóbr nie finalnych,
które nie uległy w tym okresie dalszemu przetworzeniu.
PKN – Produkt Krajowy Netto, czyli PKB – amortyzacja (odtworzenie zużytego

materiału).
PNB – Produkt Narodowy Brutto, czyli PKB + dochód netto z tytułu własności.
PNN – Produkt Narodowy N, czyli PNB – amortyzacja. = Y, czyli dochód
narodowy.

Nominalny i realny PKB
PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza
PKB realny oblicza się według realnej wartości pieniądza, a więc bez wpływu z
inflacji.

Deflator PKB
Wskaźnik ukazujący procentowy stosunek PKB nominalnego do PKB realnego.
Jest wskaźnikiem inflacji wszystkich składników wchodzących w skład PKB,
pomiędzy rokiem bierzącym a bazowym.

Dochód narodowy
Patrz PNN.

Wady PKB jako miernika
• Nie uwzględnia szarej strefy, która w Polsce wyniki aż 15% PKB
• Nie uwzględnia produkcji gospodartw domowych na własne potrzeby.
• Nie uwzględnia wartości czasu wolnego i odpoczynku.
• Pomija efekty zewnętrzne, takie jak np. Degradacja środowiska naturalnego.

Miara dobrobytu ekonomicznego
To PKB z uwzględnieniem dodatkowych czynników, takich jak:
• Dodano szacunkowo określoną wielkość produkcji w szarej strefie.
• Dodano szacunkowo określona wielkość produkcji gospodarstw domowych na
własne potrzeby.
• Odjeto wartośc degradacji środowiska, która się w tym czasie dokonała.
Miara ta nie przyjęła się, z racji niedokładnych szacunków oraz duzych kosztów
wprowadzenia.

System SNA
SNA (System of national accounts) to metoda rachunkowosci społecznej do
obliczania PKB. Polega ona na wzięciu każdej działalności gospodarczej,
przynoszącej zysk (oprócz szarej strefy), jako źródła PKB. Wliczana w to jest
każda płatna i legalna praca, wydzierżawienia, złożenie pieniedzy na koncie.

Funkcja konsumpcji i oszczędności
Dochody Y mogą być przeznaczone na konsumpcje K i oszczędności S. Y = K+ S

C
---- - przeciętna skłonność do konsumpcji – jaką część dochodów przeznaczamy
Y na konsumpcję

S
----- - jaką część dochodu przeznaczamy na oszczędności
Y przeciętna skłonność do oszczędzania

Krańcowa skłonność do konsumpcji : Krańcowa skłonność do oszczędzania :

Δ C Δ S
KSC = ------- KSO = ---------
Δ Y Δ Y

Równowaga w uproszczonym modelu gospodarki
Warunkiem równowagi w modelu uproszczonym jest równość oszczędności
gospodarstw domowych i inwestycji prowadzonych przez przedsiębiorców.

Równowaga w rozwiniętym modelu gospodarki
Równość sumy oszczędności gospodarstwa domowego i podatków nakładanych
przez państwo z
inwestycjami przedsiębiorstw powiększonymi o to co daje państwo.

Mnożnik inwestycyjny
Wskaźnik pokazujący o ile wzrost inwestycji zwiększa dochód.

Pojęcie państwa
Państwo to złożona, zróżnicowana zewnętrznie wieloskładnikowa struktura
administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, z władzą
ustawodawczą,wykonawczą i sądowniczą. Państwo powinno spełniac 3 funkcje:
Funkcja alokacyjna
Państwo powinno działać, tak aby najlepiej rozłożyć kapitał i zasoby. Państwo
powinno wspierać i utrzymywać najlepsze dla gospodarki ustroje (liberalny, wolno
rynkowy, kapitalistyczny). Władza powinna ograniczać monopole.

Funkcja stabilizacyjna
Panstwo powinno dążyć do osiągania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
(około 5% w stosunku do roku poprzedniego), ograniczać bezrobocie i inflacje,
oraz zwalczać wahania koniunkturalne.
Funkcja redystrybucyjna
Polega na niwelowaniu zbyt dużych różnic majątkowych pomiedzy obywatelami
oraz pomaganiu ludziom niezdolnym do zarabiania na siebie (starym,
upośledzonym). Państwo powinno zapewnić dostęp do służby zdrowia, kultury,
oświaty.

Teorie na temat funkcji państwa w gospodarce (nurt interwencjonistyczny i
liberalny)
Liberalny zakłada, że nie ma potrzeby interwencji państwa w gospodarkę, i
ogranicza je do minimum, natomiast interwencjonistyczny zakłada, że jest taka
potrzeba.

Historia pieniądza
Do 1917 roku funkcje pieniądza pełniło złoto, z którego tworzono monety (Miały
one swoją wartość w złocie).
Do końca II wojny światowej istniały 2 systemy. Monetarno–sztabowy i Walutowo–
dewizowo-złoty)
VII 1944 doszło do konferencji Brenton Woods na której powołano Bank Światowy
i Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

Funkcje pieniądza
• Miernik Wartości – do porównywania nawet zupełnie nie podobnych do siebie
dóbr.
• Cyrkulacja towarów.
• Tezaoryzacja (oszczędności).
• Środek płatniczy.
• Światowa wymiana towarów i pieniędzy (najczęściej za pośrednictwem
kredytów).

Teorie pieniądza (ilościowa, dochodowa)
Teoria ilościowa głosi, że ilość pieniadza, która jest w obiegu ma wpływ na
poziom cen.

P x T = M x V - równanie FISHERA

P – ogólny poziom cen
T – ilość sprzedawanych dóbr
M – ilość pieniądza w obiegu ( podaż pieniądza)
V – średnia szybkość obiegu pieniądza

M x V
P = ---------------
T V, T = const.

Teoria dochodowa głosi, że popyt na pieniądz zależy od koninktury gospodarczej
i zmian dochodów.

M x V = P x Y

M – ilość pieniądza
V – tzw. dochodowa szybkość obiegu pieniądza
P – poziom cen produkcji finalnej
Y – realna produkcja finalna

Motywy zgłaszania popytu na pieniądz
• Motyw transakcyjny
• Motyw przezornościowy (posiadanie na wszelki wypadek).
• Motyw spekulacyjny (posiadanie na większe dochody w przyszłości.

Czynniki determinujące popyt na pieniądz
- Wielkość produkcji

- Liczba zawieranych tranzakcji.

-Przeciętny poziom cen
-Nominalna i realna stopa procentowa

Funkcje i instrumenty banku centralnego
Funkcje:
• Bank centralny posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego.
• Jest bankiem banków, reguluje ich rezerwy i udziela pożyczek.
• Jest bankiem państwa, rozlicza się z rządem, obsługuje budżet państwa,
pokrywa zobowiązania zagraniczne, utrzymuje rezerwę.
• Stabilizuje rynki finansowe jako kredytodawca dla banków.
• Współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje i reguluje
podaż pieniądza i kredytu w gospodarce.
Instrumenty:
• Zmiana stopy rezerw obowiązkowych.
• Zmiana stopy dyskontowej.
• Operacje otwartego rynku – sprzedaż i wykup papierów wartościowych.

Kreacja

pieniądza przez banki komercyjne (tabelka)



Definicja budżetu państwa
Budżet państwa to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa
związane z realizacją przyjętej polityki tego państwa.

Funkcje budżetu
• fiskalna – gromadzenie srodków budżetowych
• alokacyjna – podział środków
• redystrybucyjna
• stabilizacyjna

Zasady polityki budżetowej
• roczność, zupełność, jedność, jawność, równowagi budżetowej

Podatki jako źródło dochodów państwa
Dochodu budżetowe :
• podatki – 94%
• cła – 2-3%
• opłaty skarbowe , sądowe itp.
• środki z prywatyzacji

Krzywa Laffera

T

1

- pojawiają się wpływu do budżetu w miarę zwiększania stopy podatkowej.

T

1

do T

3

- rosną wpływy do budżetu aż do T max

T

4

- wpływy do budżetu maleją

W przypadku różnych krajów T

3

(T

max

) może przyjmować różne wartości.

Wydatki budżetu państwa

1. Wydatki związane z pełnieniem funkcji tradycyjnych

• obrona narodowa
• administracja
• wymiar sprawiedliwości

2. Wydatki zwiazane z realizacją przez państwo celów społecznych

• oświata
• kultura
• świadczenia socjalne

3. Wydatki związane z pełnieniem funkcji interwencyjnych w gospodarce

Dług publiczny
Dług publiczny to finansowe zobowiązanie władz publicznych z tutyłu
zaciągniętych pożyczek i sprzedania papierów wartościowych. Dzielimy go na
krajowy (wewnętrzny) i zagraniczny (zewnętrzny).

Definicje wzrostu gospodarczego, recesji i stagnacji
• Wzrost występuje wówczas, gdy w okresie t 1 ............t n produkt krajowy brutto
( PKB) jest w następnym roku wyższy niż w roku poprzednim.
• Jeżeli jest taki sam – jest to stagnacja,
• Gdy PKB spada – występuje recesja

Tempo i stopa wzrostu
Y tn - Y t1
r = --------------------------------------------
Y t1
r – tempo wzrostu – wyrażone w % - stopa wzrostu

Y tn - PKB w roku kolejnym

Y t1 - PKB w roku pierwszym

Wzrost a rozwój gospodarczy
Niektórzy stawiają między nimi „=”, inni dokonują rozdziału, gdy do rozwoju
dochodzą „przekształcenia strukturalne” ( oprócz PKB)

Jednoczynnikowy model wzrostu
Δ Y Δ Z Δ W Δ Z Δ W
------ = ------- + ------- + --------- x --------
Y Z W Z W

Y – wzrost gospodarczy – przyrost PKB
Δ Y - zmiana poziomu tego wzrostu
W – wydajność pracy
Δ W - zmiana wydajności pracy
Z – zatrudnienie
• wzrost gospodarczy następuje gdy wzrasta zatrudnienie wydajność pracy
• stagnacja – gdy zatrudnienie i wydajność są stałe lub występuje zmiana tych
czynników o tyle samo
• recesja – gdy spada zatrudnienie i wydajność pracy

Dwuczynnikowy model wzrostu
Wzrost gospodarczy może się dokonać na dwa sposoby :
1. Gdy nastąpi wzrost odsetka zasobu zaangażowanego w wytwarzanie PKB
2. Gdy nastąpi wzrost zasobu wytwórczego kraju ( cała dostępna siła
robocza + maszyny +budynki)

Δ Y Δ K Δ Z
------ = ------- x k + --------- x z gdzie : k+z=1 ( aby równanie miało
Y K Z sens matematyczny )

Bank

Depozyty

Rezerwy
Obowiązkowe

Kredyty

A

1000

200

800

B

800

160

640

C

640

128

512

Suma

2440

K – kapitał trwały
Δ K – zmiana ilości kapitału trwałego
k – udział kapitału trwałego w wytwarzanym PKB
Z – zatrudnienie
Δ Z – zmiana zatrudnienia
z – udział zatrudnienia w wytwarzanym PKB

Teorie rozwoju gospodarczego

I. Ekonomiści klasyczni (A. SMITH D. RICARDO J.S.MILL T.MALTHUS)

• upatrywali , że źródłem wzrostu jest postęp techniczny, że wzrastająca
mechanizacja to podział pracy
• źródło wzrostu gospodarczego w akumulacji kapitału (nagromadzeniu)

II. Teoria W. ROSTOWA:

Pięć stadiów rozwoju społeczeństw :

• Społeczeństwo tradycyjne większość zasobów gospodarczych jest
skoncentrowana w rolnictwie. Jest to społeczeństwo mobilne (niska mobilność –
mała chęć do ponoszenia ryzyka, do zmian)
• Przesłanki do startu – pojawiają się pierwsi przedsiębiorcy, osoby skłonne do
ponoszenia ryzyka. Początek przemysłu wydobywczego
• Start – bardzo wysokie tempo przemian społecznych - ewolucyjnych
• Osiąganie

dojrzałości

gospodarczej

–

przemysł

przyswaja

najnowocześniejszą technikę, producenci osiągają możliwość wyprodukowania
wszystkich dóbr i towarów
• Masowa konsumpcja – bardzo wysoka produkcja pozwala osiągnąć wysoki
standard życia większości społeczeństwa

III . Teoria „ŻABIEGO SKOKU” (W.L.GARDINER) - Teoria szybkiego skoku z
poziomu

państw rozwijających się do poziomu krajów

rozwiniętych

IV . Teoria uzależnienia - kraje rozwijające się to dawne kolonie krajów
wysokorozwinię-

tych nadal pozostają one pod

dużym wpływem dawnych „kolonizatorów”

Bariery rozwoju gospodarczego
1.

Bariery polityczno-ekonomiczne –

• ustrojowo-ideologiczne ( patrz : ustroje gospodarcze)
• brak stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych
• polityczny podział świata ( kiedyś tzw. „zimna wojna” – wschód – zachód,
obecnie „biedne południe i bogata północ”)
• instytucjonalno-organizacyjne
1.

Bariery społeczno-ekonomiczne –

• postęp społeczny nie nadąża za wzrostem technicznym
• demograficzna – różna struktura ludności, płci, wieku
• konsumpcyjna
• infrastruktury społecznej – m.in. gospodarka mieszkaniowa ( ludzi nie stać na
mieszkania , ochrona zdrowia, kultura, itp.)
1.

Bariery techniczno-ekonomiczne

• nie możemy wyprodukować tyle i takich dóbr jakie chcielibyśmy
• rzeczowej struktury aparatu wytwórczego – maszyny są przestarzałe i
nieefektywne
• surowcowo-materiałowe
• infrastruktury technicznej
1.

Bariery przyrodniczo-ekonomiczne

• bariera ekologiczna, bariera zasobów naturalnych, bariera żywnościowa

Definicja cyklu koniunkturalnego
Powtarzające się zwyżkowe i zniżkowe zmiany w podstawowych wielkościach
makroekonomi-cznych

Rodzaje wahań cyklicznych
1.

krótkookresowe – tzw. cykle KITHINA – trwają ok. 3,5 roku

2.

średniookresowe – tzw. cykle JUGLAR-ne – trwają od 8 – 11 lat

3.

długookresowe – tzw. cykle KONDRATIEWA – trwają powyżej 50 lat tzw.

„długie fale”
• 1787 – 1842 – maszyna parowa i postęp techniczny
• 1843 – 1945 – elektryczność i chemia
• Po II wojnie światowej – komputery i motoryzacja

Teorie cykli koniunkturalnych
I. Ekonomiści klasyczni :
• A. SMITH – uważa, że gospodarka rozwija się w sposób dynamiczny motorem
rozwoju są oszczędności
• J.B. SAY – twórca prawa rynku – każda podaż dóbr tworzy popyt
• J. SCHMPETER – uważał, że gospodarka rozwija się w sposób skokowy od
wykrycia jakiegoś wielkiego wynalazku , potem zastój aż do następnego
wynalazku
• A.AFTALION – zasada akceleracji – zasada przyspieszenia - prognozy i
rokowania oparte na intuicji
II. Teoria cyklu politycznego - Politycy wywołują cykle koniunkturalne
III. Teoria „Plam na słońcu” - W.S.JEVONS ( czyt.: Dżewons) – jest autorem tej
teorii – w tych latach, gdy pojawia się większa ilość plam na słońcu – następuje
nieurodzaj w rolnictwie
IV. J.M. KEYNES ( czyt.: Kejns)
• wróg ekonomistów klasycznych - nie godził się z ich teorią
• przyczyny kryzysu upatrywał w społeczeństwie kapitalistycznym, w dużej
skłonności do oszczędności
• Y( dochód) = C ( konsumpcja)+ S ( oszczędności) powoduje to, że podaż dóbr
nie rośnie

Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego
• Do końca II wojny światowej – państwa stosowały interwencjonizm
antykryzysowy – państwo zajmowało się gospodarką tylko w chwili kryzysu
• Po II wojnie światowej – państwa stosują interwencjonizm antycykliczny –
polega na tym, że w fazie spadkowej państwo stara się ożywić gospodarkę
poprzez politykę pieniężną (zwiększa ilość pieniądza w obiegu – polityka
monetarna), w okresach wzrostu państwo zmniejsza aktywność gospodarczą –
studzi ją (np.podnosi podatki)

Rynek pracy i pojęcie bezrobocia

B

b =

--- X 100%

Sr

b – stopa bezrobocia
B – Bezrobotni
Sr – Ilość zdolnych do pracy

Rodzaje bezrobocia
1.

frykcyjne – pewny minimalny, niereduk. poziom bezrobocia

2.

strukturalne – zw z zanikaniem niektórych zawodów, np. kowalstwo, górnictwo

3.

technologiczne – nowe technologie wypierają siłę roboczą

4.

bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad

całkowitym popytem na siłę roboczą
• klasyczne
• keynesowskie – wypływa z niedostatku, małego popytu
1.

dobrowolne - osoby nie podejmują pracy pomimo tego, że praca dla nich jest

2.

przymusowe –osoby spełniają warunki , ale pracy nie znajdują

3.

materialne – musi występować równow na rynku pracy: ró miedzy popy a

podażą
Teorie bezrobocia
Nurt neoklasyczny
- opisuje rynek pracy taj jak inny rynek , funkcję spełnia praca realna , a nie cena

s – krzywa podaży d – krzywa

popytu
Nurt keynesowski
Ingerencja państwa w gospodarkę ( zbyt niski popyt)- należy zwiększyć popyt
globalny

P

o

- płace realne

Zdaniem „Keynesistów” bardzo rzadko zdarza się, że krzywa popytu i podaży na
pracę przecięły się , w punkcie A wyznaczającym pełne zatrudnienie z powodu
niedostatku popytu na pracę krzywa D jest przesunięta w lewo do punktu B
bezrobocie = Ro-R1

Teoria INSIDER-OUTSIDER
A. Lindbeck
D.J.Snower
- dzielą oni siłę roboczą ( zatrudnienie + bezrobocie) na insiderów i outsiderów

insiderzy – mają wysokie kwalifikacje , duże doświadczenie, ważne osoby w
działalności przedsięb, silna pozycja.
outsiderzy – osoby o niepewnych miejscach w pracy, bezrobotni, ich zdanie jest
mało istotne, wysoka rotacja wśród pracowników.
Poziom bezrobocia wiąże się z wysoką pozycją insiderów

Teoria W. BEVERDGE ( czytaj : Bewerdidż)

Teoria ta mówi, że w każdej sytuacji, w każdej gospodarce istnieje liczba
bezrobotnych i wolne miejsca pracy.

Bezrobocie a działalność państwa
Państwo może stosować politykę pasywna i aktywną, aktywna polityka składa
się z polityki mikro i makroekonomicznej:
• polityka makroekonomiczna – polega na wykorzystaniu instrumentów
fiskalnych - można zwiększyć podaż pieniądza poprzez np. podatki
• polityka mikroekonomiczna – publiczne problemy zatrudnienia, roboty
publiczne subsydiowanie zatrudnienia, pożyczki dla przedsiębiorców tworzących
nowe miejsca pracy, szkolenia zawodowe

Inflacja - utrzymujący się przez dłuższy czas wzrost poziomu cen w gospodarce
narodowej w wyniku którego obniża się siła nabywcza pieniądza

Deflacja – pojęcie odwrotne

Rodzaje inflacji
1.

pełzająca – gdy ceny wzrastają od 3% - 5%

2.

krocząca – tempo wzrostu cen 5 – 10 %

3.

galopująca – tempo wzrostu cen 10-50%

4.

hiperinflacja – tempo wzrostu cen ponad 50%

5.

hiperinflacja katastrofalna - w tempie bardzo

Przyczyny inflacji
Inflacja popytowa
1. Przyczyny monetarne :
• Przyczyny monetarne pochodzenia krajowego
▪ inflacja kredytowa – powstaje poprzez popełnianie błędów przez banki
centralne
▪ inflacja gotówkowa – spowodowana wzrostem szybkości krążenia pieniądza
• 2. Przyczyny pochodzenia zagranicznego :
▪ stopa inflacji za granicą jest wyższa niż w kraju (sztywne kursy wymiany)
▪ spadek stopy procentowej za granicą – nastąpi odpływ kapitału do nas z
zagranicy
2. Przyczyny niemonetarne :
• Przyczyny pochodzenia krajowego
▪ inflacja pobudzona przez państwo
▪ wzrost skłonności do inwestowania w warunkach pełnego wykorzystania
czynników wytwórczych
• Przyczyny związane z handlem zagranicznym:
• a) odpływ wyeksportowanych dóbr z rynku krajowego
Inflacja kosztowa ( wywołana naciskiem kosztów )
• Przyczyny pochodzenia krajowego
▪ nacisk podatków wliczony w koszty
▪ wzrost kosztów socjalnych
▪ państwowe regulacje cenowe
▪ państwowe ograniczenie importu
▪ inflacja spowodowana walką o podział dochodu ( walka pomiędzy
pracownikami a pracodawcą ) – prowadzi do wywalczenia podwyżek w pracy, co
pracodawcy „wrzucają” w koszty tj. „spirala inflacyjna”
• Przyczyny pochodzenia zewnętrznego
▪ 1. wzrost na rynkach światowych cen produktów z którymi nie konkurują dobra
wytwarzane w kraju
▪ Pogorszenie się tzw. TERMS OF TRADE (warunki wymiany)
▪ Działalność monopoli

Teoretyczne wyjaśnienie inflacji
Teoria keynesowska – luka inflacyjna.

Krzywa Philips'a – jeżeli państwo walczy z inflacją i bezrobociem rośnie inflacja.

Amplituda wahań koniunkturalnych - rozpiętość między dolnym a górnym
punktem zwrotnym w przebiegu cyklu koniunkturalnego

Fazy cyklu koniunkturalnego : faza recesji (od A do C) faza ekspansji (od C do
E) ; A B- kryzys (osłabienie), BC - depresja (dalsze pogarszanie się aż do dolnego
punktu zwrotnego), CD - ożywienie (poprawa), DE - rozkwit (łagodniejsza poprawa
zakończona górnym punktem zwrotnym E)
* PKB jest wyższe w E niż w A oś x : FAZY CYKLU ------'A-----'B-----'C------'D-----
'E-------> czas , oś y: PKB
Skutki bezrobocia :
a) pozytywne: wzmaganie konkurencji na rynku pracy, wzrost motywacji do
samokształcenia, popraw efektywności gospodarowania
w przedsiębiorstwach, wzrost płac, zmniejszenie inflacji
b) negatywne : utrata możliwości produkcyjnych przez niewykorzystanie całej siły
roboczej, obciążenie PKB, pogorszenie położenia ekonomicznego bezrobotnych i
ich rodzin, prawo Okuna - każdy 1% wzrost bezrobocia ponad bezrobocie
naturalne powoduje powstanie 2% luki w PKB

Skutki inflacji ponosi zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka narodowa.
Negatywne skutki inflacji, zwłaszcza przy inflacji nieprzewidzianej ponoszą;
ludzie oszczędzający - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku
oszczędnościowym płatnym na żądanie,
banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie wypłaty
udzielonych pożyczek pieniądze przy inflacji mają dal banków mniejszą siłę
nabywczą,
ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac popadają w
wyższy podatek ,czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych,
emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża
za wzrostem cen.
Korzyści z inflacji mają ludzie, którzy:
przewidując wzrost cen kupują wcześniej po relatywnie niskich cenach i sprzedają
później po cenach wyższych,
zaciągają kredyty hipoteczne w okresie inflacji i spłacają je w pieniądzach
mających mniejszą siłę nabywczą - takie zjawisko nazywa się premią inflacyjną
Elementy bilansu płatniczego:



Bilans obrotów bieżących—składają się na niego głównie bilans handlowy
(eksport, import) i bilans obrotów usługami



Bilans obrotów kapitałowych—wchodzą tu m.in. kredyt wzięty za granicą,
kupno przedsiębiorstwa zagranicą



Bilans obrotów wyrównawczych—nazywany jest obrotem dewizowym banku
centralnego. Obejmuje zmiany oficjalnych rezerw kraju w walutach
nominalnych i rezerwy w złocie

Przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego:
1.

Wielkość PKB—gdy przyczyną wzrostu PKB jest przyrost inwestycji i wydatków
rządowych to powoduje to zazwyczaj pogorszenie sald biznesu handlowego

2.

Zmiany warunków wymiany

3.

Kurs walutowy—dewaluacja waluty krajowej względem walut zagranicznych
sprzyja rozwojowi eksportu i zmniejsza importu.

Teorie wymiany międzynarodowej:
1.

Koncepcja psychozy lęków przed brakiem towarów—Starożytny Rzym, Egipt,
Grecja. Dążyli oni do sprowadzenia jak największej ilości dóbr, oferując jak
najmniej

2.

Merkantylizm—dopatrywano się źródeł bogactwa narodowego w kształtowaniu
się bilansu handlowego

3.

Teorie klasyczne:

a)

Kosztów

absolutnych—(A.

Smith)—przesłanką

rozwoju

specjalizacji

międzynarodowej i źródłem korzyści z handlu międzynarodowego jest
występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic w kosztach
wytwarzania.

b)

Kosztów względnych (relatywnych)—D. Ricardo—wymiana może być
korzystna jeśli jeden kraj wytwarza wszystkie towary drożej niż drugi.
Wystarczającą przesłanką jest stwierdzenie, że występują względne różnice w
kosztach produkcji

c)

Obfitości zasobów—każdy kraj powinien koncentrować się na produkcji i
eksporcie towarów, których wytwarzanie wymaga intensywniejszego
zastosowania czynnika, którego posiada relatywnie dużo i jest on stosunkowo
tani

4.

Teorie współczesne:

a)

Luki technologiczne—zakłada istnienie wyścigu o przewodnictwo w dziedzinie
postępu technicznego. Te kraje, które są bardziej rozwinięte technicznie mają
lepszą pozycję w handlu

b)

Podobieństwo preferencji—w handlu międzynarodowym wykształciła się grupa
dóbr, które są względnie powszechnym przedmiotem obrotu

c)

Zróżnicowania produktów—producenci walczą o to, żeby przekonać
potencjalnych nabywców aby kupili produkt. Starają się różnicować swoje
produkty. Różnice mogą być faktyczne lub pozorne

Kursy walutowe:
1.

Arbitralny—cena pieniądza danego kraju wobec pieniądza innego kraju
ustalona przez odpowiednie władze i nie ulega zmianom w dłuższym okresie

2.

Stały—przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej bank centralny)
jest zobowiązana utrzymywać wahania kursów w pewnych granicach np. +/-
1% w ciągu miesiąca

3.

Zmienny—przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego
kursu (tzw. Brudny kurs zmienny) lub też pozostawia pełną swobodę (tzw.
Czysty kurs zmienny)

4.

Stały, ale pełzający—w krajach, które miały problem z inflacją

5.

Kursy urzędowe—oficjalne

6.

Prywatny—określany przez siły rynkowe

7.

Podwartościowy—niższy od prawdziwego

8.

Nadwartościowy—przeszacowany, wyższy od kursu równowagi

9.

Bezpośredni—kurs złotego wyrażony w dolarach

10.

Krzyżowe—podzielenie kursu dwóch walut notowanych w stosunku do trzeciej
waluty

Czynniki determinujące poziom kursów walut:
1.

Ekonomiczne:

a)

Strukturalne—poziom rozwoju gospodarczego, konkurencyjność gospodarcza,
sytuacja w bilansie płatniczym

b)

techniczne, —intensywność i struktura przemian społecznych, poziom rozwoju
zaplecza technicznego funkcjonowania rynków

c)

koniunkturalne—tempo wzrostu PKB, tempo inflacji, zmiana stóp
procentowych

2.

Pozaekonomiczne

a)

Polityczne—stopień stabilizacji politycznej, ryzyko polityczne, szoki polityczne

b)

Instytucjonalne—stosowanie rozwiązań systemowych, stopień liberalizacji
rynków, stosowana polityka pieniężna i fiskalna

c)

Psychologiczne—oczekiwania społeczne, świata, biznesu, poziom ryzyka
finansowego