GRYPA

Beata Popken-Haładus

Zdrowie Publiczne I rok

niestacjonarne

Co roku w sezonie jesienno-zimowym w polskiej strefie klimatycznej obserwuje się

wzmożony wzrost zachorowań na grypę, można by pokusić się nawet o stwierdzenie, iż

choroba ta jest niejako wpisana w ten właśnie przedział czasowy.

Ze względu na powtarzalność i powszechność zachorowania wiele osób często lekceważy

grypę i próbuje ją „przechodzić”, czy słusznie?

Dlaczego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) co roku mówi o epidemii grypy i ostrzega

przed nią? Dlaczego przy WHO działa Międzynarodowy Program Nadzoru nad Grypą a

Krajowe Ośrodki do spraw Grypy skrzętnie zbierają dane epidemiologiczne odnośnie

zachorowań? Dlaczego zalecane jest coroczne szczepienie przeciw grypie i dlaczego nie

istnieje szczepionka wyzwalająca odporność na wiele lat?

Aby uzyskać odpowiedzi na postawione powyżej pytania i dowiedzieć się jakie kroki

profilaktyczne można podjąć samemu w zapobieganiu grypie, warto bliżej „przyjrzeć się” tej

chorobie.

Czynnik etiologiczny grypy – wirus pod lupą

Grypa jest chorobą zakaźna układu oddechowego wywołaną wirusem grypy.

Użyte w tytule stwierdzenie pod lupą nie oddaje ściśle wielkości wirusa, poprawniej należy

powiedzieć wirus pod szkłem mikroskopu, bowiem jego wielkość wynosi 80-120 nm.

Wirus grypy należy do RNA wirusów i wywodzi się z rodziny Orthomyxoviridae, ma on

zwykle kształt kulisty.

Istnieją dotąd rozpoznane trzy typy wirusa grypy A, B i C.

Wirusy grypy typu A i B są zbudowane z trzech podjednostek:



genomu – materiału genetycznego wirusa (kwasu rybonukleinowego - RNA),



białkowego kapsydu zawierającego enzymy glikoproteinowe na powierzchni kapsydu:

neuraminidazę (N) i hemaglutyninę (H),



otoczki lipoproteinowej.

Budowa wirusa typu C jest podobna, ale nieco prostsza - brak jest bowiem neuraminidazy.

Genom wirusa grypy stanowi osiem (wirusy typu A i B) lub siedem (C) połączonych ze sobą

segmentów RNA. W części rdzeniowej wirusa znajduje się jednoniciowy kwas nukleinowy -

RNA oraz rozpuszczalny antygen nukleoproteinowy - NP. Rdzeń otoczony jest przez białko

M – białko macierzowe, które z kolei otacza osłonka lipidowa. W osłonce znajdują się silnie

immunogenne glikoproteiny: hemaglutynina oraz neuraminidaza.

Właśnie w zróżnicowaniu budowy antygenu nukleoproteinowego tkwi istota podziału wirusa

na typ: A, B i C.

Wirus grypy A występuje u ludzi i zwierząt (świnie, konie, foki, norki, wieloryby oraz

ptaki). Jak wspomniano powyżej genom wirusa stanowi jednoniciowy RNA, mający 8

segmentów i charakteryzuje się w porównaniu do innych typów znaczną genetyczną

zmiennością związaną z występowaniem mutacji i reasortacji genetycznej.

Wirus grypy typu A można poddać dalszej klasyfikacji na podtypy w oparciu o rodzaj białek

tworzących otoczkę białkową (hemaglutynina HA lub H) oraz neuraminidazy (NA lub N).

Hemaglutynina jest głównym antygenem powierzchniowym - miejscem istotnych determinant

antygenowych. Jej zmienność jest najważniejszym czynnikiem umożliwiającym wirusowi

efektywne unikanie neutralizacji przez komórki odpornościowe organizmu.

Zmienność hemaglutyniny jest czynników, który uniemożliwia nabycie trwałej odporności

przeciwko grypie i tym samym wyprodukowanie jednej szczepionki przeciwgrypowej.

Wyróżniono 16 podtypów HA (H1-H16) oraz 9 podtypów NA (N1-N9), co daje łącznie 144

możliwych kombinacji segmentów genowych i powoduje istnienie ogromnej różnorodności

wirusów typu A.

Obecnie najpowszechniejsze są szczepy wirusa należące do podtypów H1N1 oraz H3N2.

Poszczególne szczepy oznacza się określając rodzaj, miejsce wyizolowania zarazka, numer

próbki, rok oraz typ hemaglutyniny i neuraminidazy np. A/Moscow/10/99 (H3N2) czy

B/Hong Kong/330/2001.

Wirus grypy B stanowi źródło zakażenia jedynie dla człowieka. Genom wirusa składa się z

jednoniciowego RNA podzielonego na 8 segmentów. Rodzaj B ma tylko po jednym podtypie

HA i NA. Grypa nim spowodowana ma z reguły łagodniejszy przebieg, choć u wielu chorych

występuje pełny obraz kliniczny. Nasilenie zachorowań wywołanych wirusem typu B

przybierających również formę epidemii obserwuje się średnio co 2-3 lata.

Wirus grypy C występuje u ludzi i świń. Jest przyczyną zachorowań na grypę głównie wśród

dzieci. Zachorowania wywołane tym typem wirusa zdarzają się dosyć często, ale zwykle

wywołują nieznaczne objawy chorobowe lub przyjmują postać poronną Ten typ wirusa nie

powoduje występowania epidemii. W odróżnieniu od typów A i B, jednoniciowy RNA ma

tylko 7 segmentów, a cząsteczka wirusa nie posiada białka neuraminidazy, za to jest

wyposażona w dodatkowe białko HEF.

Budowa wirusa grypy.

W etiologii choroby największe praktyczne znaczenie mają szczepy należące do typu A.

Wywołują one zakażenia notowane zarówno u ludzi, jak i u zwierząt hodowlanych: świń,

koni, a także ssaków wodnych oraz ptaków. Niekiedy mają one ciężki przebieg, z

towarzyszącą im znaczną śmiertelnością. Infekcje takie zaliczane są zoonoz lub

antropozoonoz.

Wirus grypy jest wyjątkowo plastyczny, tzn. z jednej strony ma bardzo dużą zdolność

adaptacji do różnych gospodarzy, z drugiej zaś zdolność unikania ich układu

odpornościowego. Pozwala to na zakażanie wielu różnych gospodarzy, niezależnie od

szerokości geograficznej i pory roku. Szczepy typu A, zwłaszcza izolowane od ludzi, cechują

się znaczną zmiennością antygenów. W sposób nierozerwalny związana jest ona z

segmentową budową RNA. Zmienność wirusa grypy jest jego najbardziej charakterystyczną

cechą, wyróżniającą go spośród wszystkich znanych wirusów.

Skok antygenowy (tzw. reasortacja, Shift antygenowy):Proces reasortacji genów wiąże się

ściśle z przełamaniem bariery gatunkowej, głównie ptaki, świnie, człowiek, przy czym

zaznaczyć należy, że świnie stanowią ogniwo pośrednie w międzygatunkowej transmisji

zakażeń. Zjawisko skoku antygenowego charakteryzuje wirusy grypy typu A, polega ono na

zmianie jednego bądź kilku części wirusowego RNA. Dochodzi do tego w sytuacji, gdy jedna

komórka zostanie zainfekowana dwoma różnymi wirusami grypy w tym samym czasie.

Potomne wirusy mogą posiadać materiał genetyczny zarówno od swego „rodzica” jak i od

drugiego wirusa jednocześnie replikującego się w tej samej komórce. Mają miejsce duże

zmiany antygenowe cząsteczek H oraz N. W tej sytuacji wytworzone w organizmie

przeciwciała przeciwko „starym” wirusom stają się bezużyteczne w walce z

nowopowstającym wirusem. Wirusy grypy A krążą między różnymi gatunkami zwierząt i

człowiekiem. Bliskie kontakty ze zwierzętami, np: hodowla, sprzyjają reasortacji, w wyniku

czego powstaje nowy podtyp wirusa. Takie zmiany mają miejsce co kilka lub kilkadziesiąt lat

i były przyczyną pandemii grypy w XX wieku..

Schemat międzygatunkowej transmisji wirusa grypy typu A

Dryft antygenowy

Drugi mechanizm zmienności wirusa grypy polega na powolnej ewolucji, mającej charakter

stopniowo utrwalających się mutacji punktowych w segmentach RNA kodujących antygeny

powierzchniowe, określonej jako przesunięcie lub dryft genetyczny. Zmiany te mają charakter

ciągły. Powoduje to powstawanie wariantów, z których każdy kolejny tylko nieznacznie różni

się od poprzedniego, jednak na tyle, że staje się niewrażliwy na indukowane przez niego

przeciwciała.

Zmiany tego typu są mniej groźne, w porównaniu do szyftu antygenowego, gdyż zwykle

zachowana jest częściowa kompetencja immunologiczna organizmu.

Zjawisko mutacji występuje w przypadku wszystkich 3 typów wirusów.

A

B

C

Ciężkość przebiegu klinicznego

+++

++

+

Rezerwuar zwierzęcy

Tak

Nie

Nie

Rozprzestrzenienie w populacji

pandemiczne, epidemiczne

epidemiczne sporadyczne

Zmienność antygenowa

przesunięcie, skok

przesunięcie przesunięcie

Najważniejsze różnice pomiędzy typami wirusa grypy

Drogi przenoszenia i namnażanie w wirusa grypy

Wirus grypy rozprzestrzenia się zazwyczaj w małych kropelkach śliny uwalnianych podczas

kaszlu lub kichania przez zakażoną osobę. Bezpośredni kontakt z rękami zanieczyszczonymi

wirusem może również powodować rozprzestrzeniane się zakażenia.

Zazwyczaj upływa od 1 do 4 dni (średnio 2 dni) od chwili zakażenia do wystąpienia pełnych

objawów. Ludzie chorzy na grypę zazwyczaj stanowią źródło zakażenia od jednego dnia

przed pojawieniem się objawów do około 5 dni po wystąpieniu pierwszych objawów grypy.

Dzieci i osoby z obniżoną odpornością mogą stanowić źródło zakażenia przez dłuższy czas.

Po wniknięciu, wirus grypy atakuje komórki nabłonka górnych dróg oddechowych, w

komórkach tych następuje replikacja wirusa. Hemaglutnina w otoczce wirusa powoduje

„przyklejenie” się wirusa do komórek gospodarza a neuraminidaza wywołuje upłynnienie

śluzu w drogach oddechowych, co ułatwia wirusowi penetrację tych dróg i wnikanie do

komórek nabłonka. Wnikniecie do komórki gospodarza odbywa się na drodze endocytozy.

Materiał genetyczny wirusa wnika do cytoplazmy komórki i następnie jest przekazywany do

jądra komórkowego, gdzie dochodzi do replikacji RNA wirusowego oraz do wytworzenia

matrycowego RNA służącego do syntezy właściwych wirusowi białek. Namnożony materiał

genetyczny wirusa jest przekazywany do cytoplazmy komórki gospodarza, zostaje

wyposażony w otoczkę lipoproteinową i poprzez pączkowanie wydalony z komórki.

Cykl replikacji wirusa w komórce gospodarza trwa ok. 6-12 godzin, w tym czasie w jednej

komórce powstaje około 1000 wironów potomnych.

Schemat namnażania wirusa grypy

Objawy i przebieg grypy

W większości przypadków zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, w części

przypadków mogą występować powikłania i zdarzają się też przypadki śmierci, szczególnie u

dzieci, osób starszych i obciążonych innymi, dodatkowymi poważnymi chorobami.

Grypa występuje nagle, ze względu na jej krótki okres wylęgania. Po okresie inkubacji

pojawiają się objawy, takie jak kaszel, złe samopoczucie, dreszcze, ból głowy, brak łaknienia,

katar, bóle mięśniowe, ból gardła, zawroty głowy, chrypka, bóle w klatce piersiowej, kaszel

prowokujący, wymioty, biegunka, bóle brzucha, ciepłota ciała powyżej 37,8°C.

Często występuje suchy szczekający kaszel, ponadto po kilku dniach choroby mogą

gwałtownie pojawiają się inne objawy ze strony dróg oddechowych.

U około 50 % chorych dodatkowo występuje senność czy ospałość z powodu grypy.

Natomiast u dzieci bardzo często pojawiają się również objawy żołądkowo-jelitowe, głównie

nudności i wymioty, niejednokrotnie imitujące zapalenie wyrostka robaczkowego.

Grypa od początku objawia się ostro.

Ważnym jest aby nie mylić jej z przeziębieniem, które ma wiele podobnych objawów. Dla

przeziębienia charakterystyczne jest stopniowe pojawianie się dolegliwości i nieżyt nosa,

który nie jest typowym objawem grypy i nie występuje u każdego pacjenta w jej przebiegu.

Okres najbardziej nasilonych objawów ostrej infekcji wirusowej górnego układu

oddechowego trwa zwykle około 3–4 dni.

Wysoka gorączka

Na początku choroby obserwuje się nagły wzrost temperatury ciała. Może ona wynosić nawet

39-41˚C. Jeśli choroba przebiega łagodnie, temperatura stopniowo spada, zwykle od 3–5 dnia

choroby, czemu towarzyszy obfite pocenie się. Jeśli jednak gorączka na krótki czas obniży

się, a potem szybko wzrośnie, może to wskazywać na pojawienie się nadkażenia

bakteryjnego.

Dreszcze

Dreszcze najczęściej towarzyszą wzrostowi temperatury ciała podczas rozwoju infekcji i

czasem utrzymują się podczas jej przebiegu.

Bóle mięśniowe, kostno-stawowe

Zwykle towarzyszą grypie i mogą być bardzo silne. Najczęściej pojawia się charakterystyczne

„łamanie w kościach”. Zaobserwowano, że u wielu pacjentów bóle dotyczyły tych części

ciała, które podlegały uprzednio różnym urazom.

Ból głowy

Pojawia się na początku choroby z dużą intensywnością. Może towarzyszyć mu ból oczu,

światłowstręt, bolesność uciskowa gałek ocznych. Stopniowo przechodzi w obniżenie

sprawności psychoruchowej i senność.

Ból gardła i suchy kaszel

W pierwszym stadium choroby kaszel jest suchy, męczący, czasem napadowy i trudny do

opanowania. W przebiegu typowego zachorowania na grypę, przechodzi on w kaszel

wilgotny, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny śluzowej.

Uczucie wyczerpania i ogólnego rozbicia

Zwykle występuje od początku choroby i może trwać jeszcze przez 2–3 tygodnie od

ustąpienia infekcji.

Brak apetytu

Jest to naturalna i pożyteczna reakcja organizmu, który „odciąża się” kosztem procesów

trawienia i przemiany materii, by w pełni zmobilizować układ odpornościowy.

Przebieg

Kliniczny przebieg choroby wywołanej wirusem grypy zależy od właściwości wirusa, wieku

pacjenta, statusu immunologicznego, współistniejących chorób (np. serca i płuc), wydolności

nerek, immunosupresji, odżywienia itp. Powikłania niejednokrotnie uwidaczniają się dopiero

po pewnym czasie, jaki minął od przebytej infekcji.

U niemowląt i małych dzieci, u których gorączka narasta bardzo gwałtownie, mogą wystąpić

majaczenia, drgawki, czy też biegunka i wymioty. Wystąpienie takich objawów jest

wskazaniem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej. U ludzi starszych może dojść do

przyśpieszenia akcji serca i tętna w związku z podwyższoną temperaturą ciała. Szczególnej

opieki oraz konsultacji lekarskiej w przebiegu grypy wymagają także osoby starsze z

chorobami układy krążenia, w tym pacjenci z niewydolnością krążenia oraz kobiety w ciąży i

małe dzieci.

Diagnozowanie, różnicowanie i leczenie

Postawienie wczesnej, prawidłowej i pełnej diagnozy w kierunku grypy ma bardzo duże

znaczenie, m.in. dla: uniknięcia antybiotykoterapii bez wskazań, podjęcia właściwego

leczenia i w konsekwencji skrócenia pobytu w szpitalu a także, co jest niezmiernie istotne dla

podjęcia stosownych środków w celu zapobieżenia szerzeniu się zakażenia.

Diagnostyka laboratoryjna grypy oparta jest na potwierdzeniu obecności antygenu wirusa lub

wykryciu przyrostu poziomu przeciwciał we krwi.

Chociaż grypa nie jest chorobą patognomiczną (wyróżniającą objaw dla danej choroby) to

wiadomo, iż w tym samym czasie co wirusy grypy podobne objawy, tj. objawy

grypopodobne, może wywoływać ponad 150 innych wirusów, w tym wirusy parainfluenzy,

adenowirusy, rhinowirusy, coronawirusy.

Większość sprawnych ludzi może leczyć objawy grypy w domu, stosując leki powszechnie

dostępne w aptekach. Osobom chorym na grypę nie przepisuje się antybiotyków, ponieważ

nie wpływają one na wirusy. W rzadkich przypadkach mogą być one potrzebne, aby

kontrolować powikłania, zwłaszcza ciężkie zakażenia układu oddechowego.

Zaleca się zazwyczaj, aby osoby, które nie należą do grup ryzyka pozostały w domu, w łóżku

do czasu ustąpienia ostrych objawów, czyli przez dwa lub trzy dni po wystąpieniu

największego nasilenia objawów.

Ważnym jest, aby pić duże ilości płynów i leczyć w miarę potrzeby występujące objawy.

Łagodzenie objawów oraz skracanie czasu trwania grypy odbywa się poprzez przyjmowanie:



chemicznych leków przeciwgrypowych (leczenie przeciwwirusowe oraz leczenie

przeciwgorączkowe- objawowe)



leków naturalnych (leczenie immunomodulujące, mobilizujące odpowiedź obronną

organizmu)

Leczenie grypy nie eliminuje choroby, ale może zmniejszyć ciężkość i czas trwania zakażenia

oraz występowania objawów.

Zanamiwir i oseltamiwir są lekami przeciwwirusowymi, które wykazują aktywność

przeciwko wirusowi grypy A i B, hamując namnażanie wirusa w organiźmie. Jednak aby one

były skuteczne, powinny być przyjęte w ciągu 48 godzin od chwili wystąpienia objawów.

Większość pacjentów, którzy zapadną na grypę, wraca do zdrowia w ciągu od jednego do

dwóch tygodni.

Hospitalizacja jest tylko potrzebna w przypadku powikłań grypy lub u osób z grup wysokiego

ryzyka.

Powikłania grypy

Jak już wspomniano, grypa może wywołać zaburzenia w układzie oddechowym, sercowo-

naczyniowym, neurologiczne i inne schorzenia systemowe. Komplikacje po przebytej grypie

zależą m.in. od rodzaju wirusa.

Do powikłań ze strony układu oddechowego należą:



zapalenie zatok obocznych nosa



zapalenie krtani



zapalenie oskrzeli



zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego takich jak astma oskrzelowa

czy POChP



zainicjowanie astmy oskrzelowej



niewydolność oddechowa w przebiegu tych chorób

Ze strony układu krążenia:



zapalenie mięśnia sercowego



zapalenie osierdzia



nagły zgon sercowy



dekompensacja przewlekłej niewydolności krążenia

Ze strony ośrodkowego układu nerwowego:



splątanie, nasilenie zmian otępiennych u osób starszych



napady drgawkowe (zwłaszcza u dzieci pod postacią drgawek gorączkowych)



zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowych

Ze strony innych narządów:



ostre zapalenie ucha środkowego



zapalenie mięśni



ostra niewydolność nerek



zapalenie spojówek



zaostrzenie lub dekompensacja różnych chorób przewlekłych (np. cukrzycy).

Ryzyko powikłań i wystąpienia ciężkiej choroby jest wyższe w następujących grupach osób:



w wieku powyżej 65 lat



niemowląt i małych dzieci



u których występują inne choroby (np. przewlekła choroba serca, płuc lub nerek,

cukrzyca oraz u osób, u których występuje upośledzenie układu odpornościowego w

wyniku leczenia lub choroby)



żyjących w domach starców lub domach opieki lub innych miejscach stałego pobytu,

gdzie bardziej prawdopodobne jest rozprzestrzenianie się wirusa.



kobiet w ciąży.

Profilaktyka zakażeń grypy

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są profilaktyczne szczepienia ochronne

przeciw grypie. Jak już nadmieniono wirusy grypy są bardzo różnorodne i łatwo ulegają

mutacji tworząc nowe odmiany. Z tego względu WHO co roku określa linie wirusów, których

spodziewa się, że będą powodować zachorowania w następnym sezonie grypowym. Z tych

właśnie linii zalecanych przez WHO są przygotowywane szczepionki na dany sezon a ich

skuteczność zależy od trafności przewidywań.

Szczepionki przeciw grypie mogą zawierać wysokooczyszczone całe wiriony, rozszczepione

wysokooczyszczone wiriony tzw. split lub podjednostkowe wysokooczyszczone tzw. subunit.

Należy tu dodać, iż tylko inaktywowane szczepionki przeciw grypie rekomendowane są przez

Komitet Doradczy ds. Szczepień WHO (ACIP).

W okresie typowym dla zachorowań na grypę toczą się często w mass mediach debaty o

celowości masowych szczepień przeciw grypie. Warto wtedy sięgnąć do przeprowadzonych

badań naukowych i powołać się na obowiązujące zasady EB – medycyny opartej na faktach

naukowych.

Według przeglądu kilkudziesięciu badań sporządzonych przez Cochrane Collaboration, żywe

szczepionki zmniejszyły liczbę zachorowań u dzieci (2-16 lat) o 33%, inaktywowane o 36%.

U dorosłych szczepienia zmniejszyły ryzyko zachorowania o 15%, z wyłączeniem pandemii

1968/69 kiedy zmniejszyły o 66%. W przypadku osób starszych szczepionka obniżała ryzyko

zachorowania na grypę o 1%, ryzyko powikłań: zapalenia płuc o 27%, innych chorób układu

oddechowego o 22%, chorób serca o 24% i śmiertelność z powodu tych czterech chorób o

47%.

Regularne szczepienie zalecane jest w następujących grupach osób:



w wieku powyżej 65 lat



każdej w wieku powyżej 6 miesięcy, u której występuje: przewlekła choroba układu

oddechowego, np. astma, rozedma, przewlekłe zapalenie oskrzeli oraz

mukowiscydoza; przewlekła choroba serca; przewlekła choroba nerek lub

wykonywane są dializy; cukrzyca; upośledzenie układu odpornościowego w wyniku

leczenia lub choroby



mieszkające w domach opieki długoterminowej lub domach starców, gdzie istnieje

prawdopodobieństwo szybkiego rozprzestrzeniania się wirusa.

Dla tych osób dostępna jest bezpłatna szczepionka.

Ponadto należy zwrócić uwagę na szczepienia personelu medycznego. Ze względu na stały

kontakt z osobami potencjalnie zarażonymi wirusem gryp oraz z drugiej strony z osobami o

obniżonej odporności własnej organizmu, mogą stanowić one zarówno zagrożenie jak i drogę

szerzenia się epidemii. Nie bez znaczenia pozostaje w tym przypadku również ochrona

własnego zdrowia.

Szczepienie należy wykonywać na jesieni (październik / początek listopada) przez injekcję.

Dostępne są szczepionki przeciw grypie, skierowane przeciw ostatnio występującym

typom A i B wirusa, skuteczne w około 75% przypadków. Jeżeli osoby zaszczepione chorują

na grypę, jej przebieg jest zazwyczaj dużo łagodniejszy.

Metodą wspomagającą jest również stałe podnoszenie odporności organizmu, co prawda nie

uchroni ono przed grypą, ale wraz ze szczepieniem spowoduje lżejszy przebieg choroby i z

dużym prawdopodobieństwem uniknięcie powikłań.

W czasie epidemii grypy należy unikać dużych zbiorowisk ludzkich, w których wirus posiada

ułatwioną drogę szerzenia się.

Rola Zdrowia Publicznego

To przede wszystkim monitorowanie rozwoju wirusa grypy, zapobieganie pandemii oraz

ustalanie składu obowiązującej szczepionki przeciwko grypie.

W tym celu przy WHO działa Komitet Doradczy ds. Szczepień (ACIP) oraz została

stworzona Światowa Sieć Nadzoru nad Grypą.

Bezustanne zmiany w materiale genetycznym wirusów grypy oznaczają, że skład szczepionki

na kolejne sezony także musi ulec zmianie, aby szczepionka zawierała najbardziej aktualną

postać krążących wirusów A(H3N2), A(H1N1) oraz B. Pomimo dostępności szybkich testów

diagnostycznych, zbieranie próbek klinicznych do hodowli wirusowych pozostaje niezbędną

metodą dostarczenia danych na temat krążących podtypów i szczepów wirusa grypy.

Zbieranie danych jest potrzebne do pokierowania decyzjami dotyczącymi leczenia i

chemioprofilaktyki, jak również do formułowania składu szczepionki na kolejny sezon.

Procedura ustalania składu szczepionki jest następująca:



globalna Śieć Nadzoru nad Grypą Światowej Organizacji Zdrowia (WHO Global

Influenza Surveillance Network) dostarcza corocznej receptury składu szczepionki.



sieć ta, czyli partnerstwo 113 Krajowych Ośrodków ds. Grypy w 83 krajach jest

odpowiedzialna za monitorowanie wirusów grypy krążących wśród ludzi i

identyfikowanie nowych szczepów.



opierając się o informacje zebrane przez Sieć, WHO rokrocznie zaleca szczepionkę

celowaną przeciwko trzem najbardziej zjadliwym, krążącym w środowisku szczepom

wirusa grypy.



każdego roku we wrześniu oraz w lutym WHO zaleca skład szczepionek na kolejny

sezon.



na półkuli południowej sezon grypowy zaczyna się zazwyczaj w maju.



na półkuli północnej zazwyczaj w listopadzie/grudniu.

Jednym z zadań Krajowych Ośrodków ds. Grypy uczestniczących w Międzynarodowym

Programie Nadzoru nad Grypą jest uświadamianie społeczeństwa o skutkach i zagrożeniach

zdrowotnych oraz socjalno-ekonomicznych, jakie pociągają za sobą infekcje grypowe, jak

również popularyzacja działań profilaktycznych, a więc szczepień. Polskie badania nad oceną

odpowiedzi humoralnej po szczepieniu przeciw grypie były zgodne z wyborem grup

rekomendowanych przez ACIP i WHO, które wraz z promocją zdrowia, propagowaniem

profilaktyki podczas wykładów, w czasie zebrań towarzystw naukowych, a także wywiadów

radiowych, telewizyjnych i prasowych, niejednokrotnie obalają mity na temat szczepień nie

tylko wśród pracowników służby zdrowia, ale i społeczeństwa.

Ważnym zadaniem zdrowia publicznego jest również tworzenie koalicji na rzecz

rozpowszechniania wiedzy na temat zapobiegania grypie i szczepień ochronnych. Przykładem

na to jak różne mogą to być sojusze niech będą apele wygłaszane w czasie nabożeństw w

sezonie jesienno- zimowym 2009/2010 wzywające do unikania dużych skupisk ludzkich w

celu zapobiegnięcia szerzeniu się wirusa grypy A (H1N1).

W ciągu roku zapada na grypę 5–15% populacji (wg WHO 330–990 mln ludzi na całym

świecie), a ok. 1 mln umiera. Grypa generuje znaczne koszty bezpośrednie i pośrednie, które

np. w USA, w zależności od sezonu, sięgają kwoty 6–167 mld dolarów.

Duża zmienność genetyczna wirusa grypy prowadzi do powstawania co kilkadziesiąt lat

bardzo groźnych szczepów, które wywołują pandemie. W XX wieku miały miejsce trzy takie

pandemie w latach 1918–1919 (grypa hiszpanka), 1957 i 1968.

Dowodem na to jak w krótkim okresie, w dobie globalizacji oraz skrócenia czasu podróży z

jednego kraju do drugiego, może dojść do pandemii grypy jest ostatnia sezonowa epidemia z

roku 2009/2010, która przeniosła się z Meksyku na inne kontynenty w ciągu zaledwie

jednego tygodnia a szczyt zachorowań wystąpił znacznie wcześniej niż poprzednie.

Podkreśla to wagę współpracy specjalistów zdrowia publicznego z różnych krajów i

kontynentów w zakresie zbierania i przekazywania informacji o rozwoju sytuacji

epidemiologicznej.

Średnia dzienna zapadalność (na 100 tys. ludności) wg tygodniowych / dwutygodniowych

meldunków w sezonie 2009/10 w porównaniu z sezonami 2005/6 - 2008/9

Źródła:

1. Grypa i profilaktyka bez tajemnic, Lidia B. Brydak, Przewodnik Lekarza 2003, 6, 2,

97-108

2. Grypa bez tajemnic cz. I, M. Machała, L. Brydak, Polski Merkuriusz Lekarski, 2006

XXI (123)

3. Grypa, Halina Batura-Gabryel, Beata Brajer, Przewodnik Lekarza 2005, 8, 11
4. Grypa groźna dla każdego, L. Brydak, Przewodnik Lekarza 2002
5. Materiały informacyjne dla pacjentów, National Health Sernice
6.

www.english.shanghaipasteur.cas.cn/ph/kb/200906/W020090630748385856765.jpg

7. Veterinary and zoonotic impact of swine influenza virus - from myths to facts,

Ramona Trebbien, Lars Erik Larsen,

www.konferencjaswinie.pl

8. Wpływ zmienności na międzygatunkową transmisje zakażeń wirusem grypy, I.

Markowska-Daniel, A. Kowalczyk, Medycyna Weterynaryjna 2006, (62)

9. informacje ze strony internetowej Zakładu Badania Wirusów Grypy. Krajowy

Ośrodek ds. Grypy

10. Publikacja informacyjna: Pandemic (H1N1) 2009, Directorate – General for Health

and Consumers EU

11. Influenza Viruses, Centers for Disease Control and Prevention USA, 2005