1

Temat 10:

Rachunek produktu

Rachunek produktu

narodowego

narodowego

System rachunków narodowych

System rachunków narodowych to zbiór wzajemnie

powiązanych rachunków makroekonomicznych
pozwalających na uzyskanie spójnych danych o
produkcji i dochodach. Stanowią podstawę statystyki
ekonomicznej każdego państwa.

Zestawiane tu są:

•

Rachunki bieżące,

•

Rachunki akumulacji,

•

Bilanse

.

System rachunków narodowych

Rachunki narodowe są ujmowane w statystyce w

przekroju sektorów instytucjonalnych.

Sektory instytucjonalne:
- sektor przedsiębiorstw
- sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych
- sektor instytucji rządowych i samorządowych
- sektor gospodarstw domowych
- sektor instytucji niekomercyjnych
- sektor zagranica

Metodologia obliczania dochodu narodowego

MPS

(Material

Product

System), czyli system

produkcji materialnej, stosowany w krajach o
gospodarce centralnie administrowanej

SNA (System of National Account), czyli system
rachunkowości społecznej, wykorzystywany w kra-
jach o gospodarce rynkowej

Metodologia MPS

W MPS pojawia się rozróżnienie pracy

produkcyjnej

(przyczyniającej się do wzrostu dochodu narodowego)
i

nieprodukcyjnej

(nie tworzącej dochodu).

Sfera produkcji materialnej

to: przemysł i budownictwo,

rolnictwo i leśnictwo, transport i łączność, handel
wewnętrzny i zagraniczny.

Sfera produkcji niematerialnej

: nauka, oświata,

wychowanie, kultura i sztuka, ochrona zdrowia i
opieka społeczna, kultura fizyczna i sport, turystyka i
wypoczynek, administracja państwowa i wymiar
sprawiedliwości, finanse i ubezpieczenia.

Metodologia MPS

Według MPS

dochód narodowy

to suma dochodów

pierwotnych (brutto) powstających w wyniku
procesów produkcji w sferze materialnej.

Inaczej jest to suma produkcji czystej (wartości dodanej,

nowowytworzonej) wypracowanej przez przedsię-
biorstwa sfery materialnej w ciągu roku.

2

Kategorie produkcji i dochodu wg MPS

Produkcja globalna

- suma wartości produkcji material-

nej wytworzonej przez społeczeństwo w ciągu roku.

Produkcja globalna = wartość dodana + amortyzacja

(wartość zużytych środków trwałych) + koszty
przedmiotów pracy i środków obrotowych

Produkcja globalna - koszty materialne (przedmiotów
pracy) = Dochód Narodowy Brutto

Kategorie produkcji i dochodu wg MPS

Dochód Narodowy Brutto - Amortyzacja = Dochód

Narodowy Netto

Dochód Narodowy Netto =

Σ

wartości dodanej

Dochód Narodowy Netto (a nie DNB) jest dzielony.

Podział dochodu według MPS

Wyróżnia się trzy fazy podziału:

- podział pierwotny, odbywa się w przedsiębiorstwach,

dochód dzielony jest między bezpośrednich
wytwórców produkcji czystej

- podział wtórny, redystrybucja przez budżet, dochód

otrzymują pracownicy sfery nieprodukcyjnej

- podział ostateczny, na poziomie konsumentów

System rachunków narodowych (SNA)

Wartość globalna – suma wszystkich towarów i usług
wytworzonych

w

całej

gospodarce

narodowej,

niezależnie od tego, czy te produkty podlegają dalszemu
przetworzeniu czy nie.

Zużycie pośrednie obejmuje towary i usługi (krajowe i

z importu) zużyte w badanym okresie na cele bieżącej
działalności gospodarczej.

System rachunków narodowych

Produkt krajowy brutto – suma wartości dodanej
brutto wszystkich działów gospodarki narodowej w
granicach administracyjnych danego kraju.

Wartość dodaną brutto = różnica wartości globalną
towarów i usług i zużycia pośredniego.
.

PKB a PNB

Produkt Narodowy Brutto to produkt wytworzony przez

obywateli danego kraju, niezależnie gdzie
zamieszkują.

PNB = PKB + dochody netto z własności za granicą

Dochody netto z własności za granicą to różnica

wytworzonych przez Polaków dochodów
transferowanych z zagranicy i dochodów obcych
obywateli zamieszkałych w Polsce.

3

PKB nominalny i realny

PKB nominalny

- obliczany w cenach bieżących,

rynkowych.

PKB realny

abstrahuje od ruchu cen. Jest to PKB

obliczony w cenach z roku przyjętego za bazowy,
czyli tzw. PKB w cenach stałych. Jego zmiana
wskazuje na zmianę wolumenu produkcji.

PKB nominalny i realny

Zamianę PKB nominalnego na PKB realny umożliwia

deflator PKB

. Jest to miara przeciętnego wzrostu (lub

spadku) cen wszystkich dóbr wytwarzanych w kraju.

Deflator PKB =

100

⋅

real

nom

PKB

PKB

System rachunków narodowych

Podejścia przy obliczaniu PKB:

-

Podejście wydatkowe

, PKB to suma wydatków

finalnych dokonanych przez wszystkie podmioty
gospodarcze;

-

Podejście dochodowe

, PKB to suma dochodów

osiągniętych przez wszystkie podmioty gosp.;

-

Podejście produktowe

, PKB to suma wartości

wszystkich dóbr finalnych wytworzonych w
gospodarce.

Schemat obliczania PKB i jego kategorii wg podejścia

wydatkowego

Dla gospodarki otwartej

PKB = Konsumpcja indywidualna + Inwestycje prywatne
brutto + Wydatki państwa na dobra i usługi + Eksport netto
(eksport - import)

X

G

I

C

AD

+

+

+

=

gdzie: AD - popyt zagregowany, C – konsumpcja
indywidualna, I – inwestycje prywatne brutto, G - wydatki
państwa na dobra i usługi, X - nadwyżka eksportowa

Schemat obliczania PKB i jego kategorii

wg podejścia wydatkowego

PKB obliczony podejściem wydatkowym jest wyrażony w

cenach rynkowych.

PKB

cr

+ Dochody netto z własności za granicą = PNB

cr

PNB

cr

- podatki pośrednie = PNB

cw

PNB

cw

- Amortyzacja = PNN

cw

= Dochód Narodowy

Schemat obliczania PKB i jego kategorii

wg podejścia dochodowego

PKB jest tu sumą dochodów wszystkich czynników

produkcji.

PKB = Wynagrodzenia za pracę najemną, dochody z

własności, czynsze, renty, dochody z pracy na własny
rachunek, zyski wypłacane właścicielom kapitału.

Tak obliczony dochód jest ujęty w cenach czynników

wytwórczych.

4

Schemat obliczania PKB i jego kategorii

wg podejścia dochodowego

PKB

cw

+ dochody netto z własności za granicą = PNB

cw

PNB

cw

- Amortyzacja = PNN

cw

= DN

DN - zyski nie rozdzielone przedsiębiorstw - składki na

ubezpieczenie społeczne + płatności transferowe +
dochody z odsetek + dywidendy wypłacone osobom
fizycznym = Dochód osobisty ludności

DOL - podatki od dochodów osobistych =

Rozporządzalny dochód osobisty ludności

Schemat obliczania PKB i jego kategorii

wg podejścia produktowego

PKB jest tu sumą wartości wszystkich dóbr finalnych

wytworzonych przez wszystkie sektory gospodarki w
danym roku.

Unika się w taki sposób podwójnego liczenia wartości

dóbr, raz jako pośrednich i drugi raz jako finalnych.

Produkcja finalna = produkcja globalna - suma
przepływów międzygałęziowych

Podział produktu społecznego

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

SPOśYCIE

AKUMULACJA

Saldo bilansu
handlowego i sumy
niezbilansowane

Spożycie towarów
i usług: prywatne i
zbiorowe

Wydatki na:
- nakłady na tworzenie
majątku trwałego
- przyrost rzeczowych
ś

rodków obrotowych