1
Temat 9
Mechanizm ekspansji gospodarczej
Wzrost gospodarczy – zwiększanie się z okresu na okres
realnej wartości produkcji w gospodarce.
Stopa wzrostu - wyraŜona w procentach stopa przyrostu
realnego PKB w pewnym okresie.
Nawet niewielkie róŜnice w przeciętnym rocznym tempie
wzrostu gospodarki powodują w długim okresie duŜe
zróŜnicowanie w poziomie dochodu.
Wzrost a rozwój gospodarczy
Rozwój gospodarczy to zwykle zmiany jakościowe w
Ŝ
yciu społeczno-gospodarczym kraju (np.: zmiany
sposobu produkcji, organizacji pracy, zaspokojenia
potrzeb).
Rozwój oznacza długofalowe zmiany potencjału wytwórczego
gospodarki, techniki, struktury produkcji i konsumpcji,
stosunków społeczno-ekonomicznych oraz systemu
funkcjonowania gospodarki.
Wzrost a rozwój gospodarczy
Celem rozwoju gospodarczego jest nie tylko wzrost
produkcji, ale i coraz lepsze zaspokojenie potrzeb
gospodarczych społeczeństwa.
Rozwój gosp. nie może istnieć bez wzrostu, ale
wzrost bez rozwoju obok, może.
Mierniki wzrostu
Syntetyczne
Szczegółowe
Symptomatyczne
Miary syntetyczne
Syntetycznym miernikiem wzrostu gospodarczego jest
tempo wzrostu PKB (i róŜnych jego kategorii)
przypadającego na 1 mieszkańca. MoŜna tu podawać
równieŜ wskaźniki ich dynamiki i struktury
wytwarzania oraz podziału w układzie działowym, w
przekroju regionalnym i skali całej gospodarki
narodowej.
2
Miary szczegółowe
Są to mierniki charakteryzujące wybrane dziedziny
rozwoju społeczno-gospodarczego.
Działalność inwestycyjną: stopa inwestycji, dynamika
inwestycji, struktura inwestycji, efekty inwestycji.
Działalność innowacyjna: liczba wynalazków, licencji,
patentów
Rozwój społeczny: liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców,
liczba studentów na 10 tys. mieszkańców, liczba
abonamentów radia i telewizji na 100 gospodarstw
domowych.
Miary symptomatyczne
Dotyczą kilku wybranych dziedzin, których zmiany
ś
wiadczą o ogólnym rozwoju społ.- gospodarczym.
Przykładowe mierniki symptomatyczne: liczba komputerów
osobistych na 100 gospodarstw domowych, podłączonych
do nowoczesnej sieci informacji naukowej, technicznej,
ekonomicznej, prasowej, udział w produkcji światowej
układów scalonych i komputerów.
Pomiar rozwoju gospodarczego
Zmiana w poziomie PKB per capita
Indeks Rozwoju Społecznego (HDI - Human Development
Index)
HDI = 1/3 (wskaźnik długości Ŝycia) + 1/3 (wskaźnik
wykształcenia)+ 1/3 (PKB per capita wg parytetu siły
nabywczej w USD)
Wskaźnik ubóstwa np.HPI-1 (krajów słabo rozwiniętych)
Wskaźniki dobrobytu społecznego
Tradycyjne a nowoczesne ujęcie czynników wzrostu
Nowoczesna ekonomia do tradycyjnych trzech czynników
dodaje szereg innych.
Cz.bezpośrednie
1. Ilość pracy
2. Wydajność pracy
3. Innowacyjność
Cz. pośrednie
1. Związane z pracą
2. Technika
3. Związane z
kapitałem
ZaleŜności makroekonomiczne zasobowe
i efektywnościowe
Produkcja (P)
Ś
rodki Trwałe (M)
Zatrudnienie (Z)
P/M
M/Z
Produktywność śr. trwałych (Em)
Techniczne uzbrojenie pracy (TUP)
E
m
x TUP
Wydajność pracy (W)
Instytucje
Na wszystkie czynniki wytwórcze (bezpośrednie i
pośrednie) wpływ ma układ instytucjonalny gospodarki i
społeczeństwa.
Instytucje: formalne i nieformalne
3
Instytucje społeczne
Instytucje
stanowią
regulatory
Ŝ
ycia
społecznego
(ograniczają liczbę potencjalnych konfliktów).
Instytucje to sposoby myślenia czy działania ludzi
powszechne i trwałe, które są
zakorzenione w
zachowaniach grup czy zwyczajach ludzi.
Wpływ instytucji na gospodarkę
Instytucje zmniejszają niepewność związaną z relacjami
międzyludzkimi, poniewaŜ tworzą wzorce zachowań.
Instytucje są swego rodzaju nośnikiem wiedzy
społecznej.
Instytucje wyznaczają ramy działań. Stwarzają szanse
(określają co moŜna w danych warunkach), ale i
narzucają ograniczenia (wskazują czego nie moŜna, co
się powinno zrobić).
Czynniki wzrostu gospodarczego
Współczesne teorie wzrostu podkreślają główne determinanty
tego procesu:
- akumulację kapitału (fizycznego)
- kapitał ludzki
- nakłady na badania, rozwój i innowacje (postęp
techniczny)
Uzupełnia się to o następne:
- zarządzanie i organizację
- infrastrukturę
- alokację produkcji
Bariery wzrostu gospodarczego
Z przesłanek społeczno - ekonomicznych wynikają
bariery:
konsumpcyjna
siły roboczej
surowcowa
Ŝ
ywnościowa
handlu zagranicznego
MODELE WZROSTU
popytowe
podaŜowe
popytowo-podaŜowe
Formuła wzrostu dochodu M.Kaleckiego
Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego są
inwestycje, traktowane jako czynnik wzrostu
zdolności wytwórczych (model podaŜowy)
4
Formuła wzrostu M.Kaleckiego
a
u
k
D
I
D
D
r
t
−
+
⋅
=
∆
=
1
gdzie: I – roczna suma nakładów inwestycyjnych brutto
I/D (i)– stopa inwestycji brutto
k
t
– współczynnik kapitałochłonności technologicznej
u – cząstkowe tempo wzrostu dochodu wynikające z
usprawnień technicznych, organizacyjnych, prowadzących do
lepszego wykorzystania potencjału wytwórczego
a – cząstkowe tempo zmniejszenia się dochodu z tytułu
zuŜycia i faktycznego wycofania części zasobu produkcyjnego
Współczynnik kapitałochłonności technologicznej
D
I
k
t
∆
=
Współczynnik kapitałochłonności technologicznej
oznacza wielkość nakładu niezbędnego do wzrostu
dochodu o jednostkę lub inaczej o ile muszą
wzrosnąć inwestycje, aby uzyskać jednostkę nowych
zdolności wytwórczych.
Modele podaŜowe wzrostu
Nie istnieje tu problem niedostatecznego popytu jako
ź
ródła niestabilności wzrostu. Czynnikiem wzrostu
gospodarczego jest wzrost zasobów kapitału oraz pracy
(funkcja produkcji).
Analiza współzaleŜności między TUP, wydajnością pracy,
kapitałochłonnością produkcji w warunkach pełnego
zatrudnienia.
Samoregulacja rynku, neoklasyczna teoria produkcyjności
czynników produkcji.
Modele popytowe wzrostu
Oparte głównie o myśl Keynes’a i jego kontynuatorów.
Niedostateczny popyt- główną przyczyną zmian
aktywności gospodarczej i tempa wzrostu gospodarki.
Równowaga i wzrost mogą nie występować przy pełnym
wykorzystaniu czynników produkcji.
Brak automatyzmu w dostosowaniach (np. nieelastyczność
cen i płac), konieczna ingerencja państwa w celu
zdynamizowania popytu.