Prorokini

W kanonie Pisma św. nie ma żadnej księgi prorockiej spisanej

przez kobietę. Nie znaczy to, że kobiety nie były prorokiniami, ani

też, że w Biblii nie zostają tak nazwane. Dzisiejszy czytelnik może

jednak niekiedy napotkać trudności w odkrywaniu zakrytej, przez

przekład, obecności prorokiń.

Tak jest w wypadku jedynej kobiety nazwanej prorokinią w księgach

prorockich. W tłumaczeniu Biblii Poznańskiej czytamy bowiem: “Jahwe

rzekł do mnie: - Weź sobie dużą tablicę i wypisz na niej zwykłym pismem:

»Spiesznemu łupowi - prędkiej grabieży«. I powołaj mi świadków

wiarygodnych: kapłana Uriasza i Zachariasza, syna Jeberekjahu. Zbliżyłem

się potem do małżonki, a ona poczęła i porodziła syna. Wtedy Jahwe

powiedział do mnie: - Nadaj mu imię »Maher-szalal-chasz-baz« [co

znaczy: »Spieszny-łup-prędka-grabież«]. Albowiem zanim chłopiec będzie

umiał mówić »ojcze mój!« i »mamo moja!«, zasoby Damaszku i łupy

Samarii będą wywiezione przed króla Asyrii” (Iz 8, 1-4; podkreślenia EA).

W przekładzie Biblii Tysiąclecia interesujący nas wiersz 8, 3 brzmi:

“Zbliżyłem się do prorokini” (podkreślenia EA), lecz przypis rozwiewa znów

wątpliwości: chodzi rzekomo o “żonę proroka Izajasza”.

Kobieta, o której mowa, w hebrajskim oryginale zostaje nazwana nebiah,

prorokini. W Starym Testamencie bowiem kobiety-żony nie są określane

przez żeńską formę funkcji, którą sprawują ich mężowie, lecz w formie

opisowej: “żona króla” czy “żona proroka”. Forma żeńska odnosi się

natomiast do kobiet, które same sprawują funkcję. Jako królowe określone

zostają zatem te kobiety, które z całą pewnością sprawują władzę, jak np.

królowa Saby. Jako prorokinie te z kolei, które sprawują urząd prorocki,

jak prorokini Chulda (2 Krl 22, 14).

Skąd więc pojawiający się motyw “identyfikowania” prorokini jako żony

proroka Izajasza? Wynika on z czasownika “zbliżyłem się”, który

zazwyczaj rozumie się w Starym Testamencie jako opisujący zbliżenie

seksualne. Powiązanie takiego rozumienia tej frazy z pewnymi

założeniami, jak np. uznanie za moralne tylko zbliżenia małżeńskiego oraz

monogamii za jedyną dopuszczalną formę małżeństwa, prowadzi do

konkluzji: prorokini to żona proroka. Warto jednak mieć świadomość, że

tekst Biblii tego nie stwierdza - i nie wyklucza. Nie to jest jednak dlań

ważne: istotne jest to, że chodzi o prorokinię.

O jedynej prorokini w księgach prorockich wiemy zatem mało: nie

poznajemy jej imienia ani pochodzenia. Jedyne, czego się dowiadujemy to

fakt, że zbliża się do niej Izajasz i ona rodzi syna, który z woli Jahwe

otrzymuje niezwykłe imię: Spieszny-łup-

-prędka-grabież, imię zapowiedziane na początku symbolicznej czynności

Izajasza w 8, 1. Łupienie i grabież to zazwyczaj końcowa faza działań

wojennych. Imię dziecka prorokini mówi zatem o szybkim przebiegu

wojny: zanim dziecko nauczy się mówić “tato” i “mamo”, wojna będzie

miała się ku końcowi. Przyjmując, że ojciec i matka tego dziecka są w

prorockiej służbie Jahwe, nowina, jaką niesie ich dziecko, nabiera

podwójnej intensywności.

Prorokini znana z Księgi Izajasza współpracuje z prorokiem, by przekazać

nowinę przekazaną od Boga. Jest przy tym jedyną spośród biblijnych

prorokiń, przy której wspomina się o jej dziecku. Częściej słyszymy taką

wzmiankę o prorokach, zwłaszcza późniejszych. Mimo to należy założyć,

że wszystkie prorokinie i wszyscy prorocy posiadali rodziny i dzieci - poza

Jeremiaszem, o którym zostaje to wyraźnie zaznaczone, jako wyjątek (Jr

16, 2nn). Dar proroctwa obejmuje całą egzystencję, wszystkie dziedziny

życia kobiet nim obdarzonych. Również macierzyństwo prorokini z Księgi

Izajasza nie jest czymś marginalnym, lecz częścią jej posłannictwa. Tak

jak w wypadku jej męskich kolegów, Biblia nie zna podziału: ich życie

prywatne jest polityczne, ma znaczenie dla innych.

Warto jeszcze na chwilę zatrzymać się nad pewnym szczegółem

analizowanego fragmentu: Izajasz otrzymuje polecenie wypisania słów,

mających się później stać imieniem dziecka, na “dużej tablicy”. Z jakiego

materiału była tablica? Jakim narzędziem na niej pisał? Słowo, którym ją

określono, pojawia się w Biblii hebrajskiej poza tym miejscem tylko raz, w

Iz 3, 23 i oznacza “świecidełka” (BP), “zwierciadełka” (BT), jako jedne z

wielu ozdób i przedmiotów należących do toalety eleganckiej damy. Po jaki

przedmiot ma zatem sięgnąć Izajasz, by spisać imię dziecka? Jedna z

najnowszych hipotez egzegetycznych łączy Iz 8, 1-4 z dwoma miejscami

Starego Testamentu, wspominającymi kobiety pełniące służbę przy

wejściu do Namiotu Spotkania (Wj 38, 8 i 1 Sm 2, 22). Zwłaszcza to

pierwsze miejsce jest interesujące, ponieważ mówi o “lusterkach” tych

kobiet, mając na myśli wypolerowane płyty metalu (to wówczas rozumiano

pod pojęciem lustra). Słowo z Wj 38, 8 można też zrozumieć jako “wizje”,

“widzenia”, a zatem łączyć służbę kobiet w Namiocie Spotkania z

rozumieniem tego miejsca jako miejsca objawiania się Boga. Łącząc Iz 8,

1-4 z Wj 38, 8 można dojść do wniosku, że Izajaszowa prorokini jest

następczynią tych kobiet - widzących, służących w Namiocie Spotkania. A

prorok, otrzymując nakaz spisania imienia, szedłby właśnie do niej, by

użyć do tego celu jej tablicy, na której łatwo było zaznaczyć napis jakimś

tłustym przedmiotem. A więc prorok szedłby do prorokini nie dopiero po

wykonaniu napisu na tablicy, ale po to, by go wykonać.

Nawet, jeśli nie znamy żadnej księgi prorockiej napisanej przez kobietę,

stojący na początku nakaz uwiecznienia na piśmie tego, co usłyszano i

zobaczono, związany jest z kobietą, prorokinią!