Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 1/1 (ost. akt.: 14-02-05)

Wymagania.we: brak

"

Zało enia"

Uprzedzaj c ewentualne uwagi studentów - to nie jest i nigdy nie b dzie "ksi kowy" podr cznik do Unixa. Nie b d tłumaczył po raz kolejny

co to jest system operacyjny, "dowolny klawisz" czy te na czym polega klikni cie myszk . Zakładam, e ka dy ze studentów od pewnego

czasu u ywa ju jakiego systemu operacyjnego i elementarne wiadomo ci / terminologia zwi zana z systemami operacyjnymi jest mu znana.

Dlatego b d to raczej

punkty do praktycznego przerobienia / zwrócenia uwagi ni "literacki" podr cznik Unixa. Przykłady b d dotyczy

(głównie) dwóch systemów Unixowych: SGI IRIX 6.5.x (elf) oraz Mandrake Liniuxa w wersji > 7 (najprawdopodobniej u ywanego off-line po

jego instalacji na komputerze studenta..

Cel zaj : student ma na koniec pierwszej cz ci zaj swobodnie pracowa w Unixie na poziomie "zaawansowanego

u ytkownika" a po drugiej cz ci - zainstalowa , skonfigurowa i zacz administrowa "standardowym" serwerem lub stacj

robocz działaj cymi pod kontrol Unixa.

Podczas omawiania komend Unixowych omawiane b d tylko najwa niejsze, najcz ciej u ywane parametry ka dej z komend. Aby pozna

wszystkie mo liwe parametry trzeba u y mana:

man nazwa_komendy

Identyfikatory u ywane w tych materiałach:

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 2/2 (ost. akt.: 14-02-05)

ta partia materiału opisuje oprogramowanie / informacje charakterystyczne dla Unixa w wersji SGI IRIX 6.5.x

ta partia materiału opisuje oprogramowanie / informacje charakterystyczne dla Linuxa

pocz tek nowego zagadnienia / tematu / rozdziału, etc.

pocz tek opisu nowej komendy

ta partia materiału opisuje oprogramowanie / informacje które powinny by u ywane ze szczególn ostro no ci - le u ywane mog np.

zniszczy nieodwracalnie pliki na dysku

istotne - ale nie "gro ne" informacje na które powinno si zwróci szczególn uwag .

przykłady, umieszczone jako ilustracja omawianych komend

zadanie, do samodzielnego rozwi zania

wynik działania komendy / skryptu; 'zrzut' zawarto ci ekranu. tre ci komend b d wpisywane w nast puj cy sposób:

to_jest przykład komendy z parametrami

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 3/3 (ost. akt.: 14-02-05)

bash

ta informacja dotyczy tylko Basha (Bourn shell) - zaznaczony tak skrypt b dzie działał wył cznie w Bashu

tcsh

ta informacja lub skrypt dotycz shella tcsh

wspólne

ta informacja dotyczy wszystkich shelli

W opisach komend przyj łem standardow - jak s dz - notacj :

[ ] oznacza opcjonaln cz

komendy - mo e by pomini ta

...

ta cz

komendy mo e by powtarzana dowoln ilo razy

{ | } oznacza wymagan cz

komendy - jeden z wymienionych pomi dzy

{ i } parametrów powinien by wybrany. Znak | oddziela te parametry.

Symbole

[ ] oraz { } mog by ł czone - konstrukcja [ { } ] oznacza opcjonaln cz

komendy, która nie musi wyst pi - ale je eli wyst pi - nale y

wybra jeden z parametrów wymienionych pomi dzy

{ oraz }.

Informacje wst pne

O czym musimy pami ta pracuj c w Unixie:

•

pracuj c w systemie Unix

nigdy nie komunikujemy si bezpo rednio z systemem operacyjnym - ta zasada obowi zuje zreszt w wi kszo ci systemów

operacyjnych. Struktura rodowiska Unixowego - ogólnie rzecz bior c - wygl da nast puj co:

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 4/4 (ost. akt.: 14-02-05)

biblioteka
X Windows

biblioteki
dynamiczne

biblioteki
statyczne

procesy

systemowe

oprogramowanie
systemowe

j dro

systemu

tcsh

shell

Bourn

shell

zarz dzanie

u ytkownikami

komunikacja
sieciowa

oprogra-

mowanie

u ytkowe

serwisy

sieciowe

"window

manager"

j zyk

C / C++

komendy

"u ytkowe"

edytory,

obróbka tekstu,

j zyki program.

sie

Rzeczywista ilo "warstw" oprogramowania oraz jego rozkład mo e si ró ni od przedstawionego schematu - ale zawsze obowi zuje zasada

"warstwowo ci" systemu. Tym, co odró nia Unixa od innych systemów operacyjnych jest fakt zawarcia

w j drze systemu obsługi wielozadaniowo ci,

u ytkowników oraz komunikacji sieciowej. W innych systemach operacyjnych te usługi wymagaj cz sto dodatkowych modułów działaj cych pomi dzy

aplikacj a j drem systemu - to - co najmniej - spowalnia działanie systemu operacyjnego. Je eli nie wykorzystujemy komunikacji sieciowej,

wielozadaniowo ci oraz praw dost pu, wynikaj cych z faktu istnienia wielu u ytkowników - u ywanie Unixa ma du o mniejszy sens.

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 5/5 (ost. akt.: 14-02-05)

Oznacza to równie , e "typowa" sesja u ytkownika komunikuje si z systemem poprzez jaki proces po redni - zwykle interpreter komend. W Unixie zwykło

si u ywa terminu

shell dla okre lenia interpretera komend. W wi kszo ci Unixów istnieje wiele ró nych shelli - to oznacza, e dla ró nych u ytkowników

(maj cych zdefiniowane ró ne shelle, jako procesy uruchamiane podczas loginowania si u ytkownika) sesja Unixowa mo e zachowywa si inaczej. Chodzi

głównie o znaki kontrolne, u ywane podczas edycji i wykonywania komend oraz realizacj "ułatwie " (powtarzanie komend, rozwijanie długich nazw, etc.)

"Zaawansowani" u ytkownicy u ywaj zwykle dwóch shelli:

•

tcsh - do wykonywania komend "u ytkowych" - ten shell jest bardziej "ergonomiczny", bardziej przypomina rodowisko PC

•

Bourn shell - do tworzenia i wykonywania skryptów, do prac systemowych - ten shell jest "toporniejszy" w u yciu, ale istnieje w ka dej wersji Unixa,

jest instalowany standardowo i pozwala na tworzenie "przenaszalnych" (pomi dzy ró nymi wersjami Unixa) skryptów. Ta wersja shella mo e wyst pi

równie jako

Korn shell, Bash lub sh.

W ramach tych zaj poznamy i b dziemy u ywa

obu shelli. Sposób przeł czania si pomi dzy shellami omówimy dokładniej przy okazji omawiana definicji

rodowiska u ytkownika.

•

du e i małe litery - zarówno w nazwach komend, plików jak i kartotek s traktowane jako

ró ne znaki - wi kszo komend Unixa posiada nazwy

zawieraj ce wył cznie małe litery. Szczególnie przy przechodzeniu do Unixa z Ms Windows powoduje to cz ste pomyłki

•

standardowa linia komendy Unixa ma zwykle do 1024 znaków. Najcz ciej u ywane znaki edycyjne:

skre l ostatni znak

Backspace lub Cntrl-H

skre l cał lini z bie c komend

Esc

przerwij wykonanie bie cej komendy

Cntrl C

zatrzymaj wy wietlanie na ekranie

Cntrl S

wznów wy wietlanie na ekranie

Cntrl Q

Sposób powtarzania wpisanych komend zale y od wersji shella jakiej u ywamy:

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 6/6 (ost. akt.: 14-02-05)

wspólne

komendy wpisywane przez u ytkownika w ka dej sesji s numerowane i zapami tywane

- tworz histori działa u ytkownika. T histori pracy mo emy zawsze wy wietli

komend

history

Wy wietlana jest lista numerowanych komend - numer, jaki otrzymała komenda nie

zmienia si - za pomoc tego numeru mo emy zawsze powtórzy wykonanie komendy

1 19:22 history
2 19:22 ls -la
3 19:22 w
4 19:22 df
5 19:22 pwd
6 19:22 mailq
7 19:23 whoami
8 19:23 ls
9 19:23 history

Do powtarzania komend mo emy u y nast puj cych 'konstrukcji":

!!

powtórz ostatni komend

!

liczba

powtórz komend numer liczba

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 7/7 (ost. akt.: 14-02-05)

!

tekst

powtórz komend zaczynaj c si od znaków tekst

!?

tekst powtórz komend zawieraj c w dowolnym miejscu ła cuch znaków tekst

przykład powtarzania komend:

nowak> history

aby powtórzy :

1: pwd !pwd
2: mkdir test

!?dir

3: cd test

!3

4: ls -l

!!

nowak>

Dokładniej: Je eli powtarzamy komend - np. ostatni komend , poprzez !! - tre tej

komendy jest wstawiana do bufora klawiatury w miejsce '!!', kursor ustawia si za tre ci

komendy. Je eli teraz naci niemy klawisz

Enter - komenda zostanie wykonana, bez

adnej modyfikacji. Je eli przed naci ni ciem klawisza

Enter dopiszemy co z

klawiatury - dopisany tekst uzupełni tre powtarzanej komendy

tcsh

Komendy mo emy powtarza u ywaj c klawiszy strzałek w gór i dół (

)

•

nazwy plików i kartotek - do 32 znaków, w nazwach du e i małe litery, cyfry, znaki specjalne:

_ - $ . (kropka) Kropki mog wyst powa w nazwach

wielokrotnie. Pliki i kartoteki których nazwy zaczynaj si od kropki s traktowane jako "ukryte" - nie s wy wietlane podczas standardowego ('krótkiego')

wy wietlania nazw plików w kartotekach. Nie nale y tego traktowa jako zabezpieczenia przed dost pem do danych - wystarczy doda do komendy ls

parametr -a aby móc 'zobaczy ' takie pliki / kartoteki. Nie zabezpiecza ich to równie przed skasowaniem.

•

wykonanie wi kszo ci standardowych komend Unixa mo emy przerwa klawiszem

Ctrl-C.

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 8/8 (ost. akt.: 14-02-05)

•

u ywanie długich nazw plików i kartotek jest wygodne - umo liwia tworzenie mnemonicznych nazw, kojarz cych si z zawarto ci plików. Ale długie

nazwy ( cie ki dost pu i nazwy plików) mog by uci liwe - trzeba nie tylko pami ta te nazwy ale równie sposób ich wpisania (du e i małe litery u yte

w nazwach). Unix wspomaga u ywanie długich nazw na dwa sposoby:

•

mo emy zamiast nazwy pliku lub kartoteki u y

wzornika (zob. dalej) - je eli tylko jedna nazwa pasuje do wzornika - wzornik jest zast powany t

nazw

•

mo emy u y klawisza do rozwijania nazw. Dokładniej w shellu dwa klawisze słu do rozwijania nazw. Ich u ycie wygl da nast puj co:

•

zaczynami pisa komend , wpisujemy pocz tek nazwy pliku lub kartoteki, naciskamy klawisz u ywany do rozwijania nazw

•

Unix sprawdza, czy istnieje nazwa, zaczynaj ca si od wpisanego tekstu. Mo liwe s trzy przypadki:

•

nie ma takiego pliku - shell generuje krótki sygnał d wi kowy (beep) - kursor nie zmienia pozycji. Powinni my poprawi wpisywan nazw

•

jest dokładnie jeden plik lub kartoteka pasuj cy do pocz tku nazwy - shell uzupełnia nazw , ustawia kursor za uzupełnion nazw pliku lub

kartoteki

•

jest wiele nazw pasuj cych do wpisanego pocz tku nazwy - shell generuje krótki sygnał d wi kowy, kursor nie zmienia swego poło enia.

Mo emy nacisn drugi z klawiszy u ywanych do rozwijania nazw - shell wy wietli list wszystkich nazw plików i kartotek pasuj cych do

wpisanego pocz tku nazwy. Nast pnie wy wietli jeszcze raz tworzon komend pozwalaj c uzupełni pocz tek nazwy pliku lub kartoteki tak, by

ta nazwa stała si unikalna. Po takim uzupełnieniu mo emy ponownie nacisn pierwszy z klawiszy słu cych do uzupełniania nazw - shell

powtórzy prób uzupełnienia nazwy.

tcsh

rozwijanie długich nazw jest automatyczne wł czone. Do rozwijania nazw u ywamy pary Tab (rozwijanie nazwy) i Ctrl D - wy wietlanie listy nazw

pasuj cych do pocz tku wpisywanej nazwy

Bash

Aby móc rozwija długie nazwy musimy zdefiniowa (bez nadawania konkretnej warto ci) zmienn systemow

filec:

set filec

Długie nazwy rozwijamy klawiszem

Esc, list nazw pasuj cych do pocz tku wpisanej nazwy - klawiszem Ctrl D.

pliki których nazwy zaczynaj si od kropki s zwykle plikami konfiguracyjnymi, zakładanymi cz sto automatycznie (== bez informowania o tym

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 9/9 (ost. akt.: 14-02-05)

u ytkownika) przez oprogramowanie.

Nie powinni my kasowa takich plików bez zastanowienia.

•

nazwy podkartotek s oddzielane slashem (

/) a nie backslashem (\).Nazw kartoteki korzenia jest / Kartoteki tworz normalne drzewo kartotek.

Nie wolno kopiowa ani kasowa adnych plików z kartoteki /dev - ta kartoteka zawiera 'ł cza' do sprz tu, u ywane przez Unixa. Jej zawarto /

znaczenie zostanie omówiona dokładnie pó niej. Ju teraz nale y sobie u wiadomi , e kopiowanie

urz dze zamiast plików mo e da 'dziwne'

rezultaty (jaki b dzie wynik kopiowania drukarki na partycj dyskow ?) cho czasem jest wykonywane celowo (np. kopiowanie klawiatury na plik

tworzy ten plik)

Wyra enia regularne (wzorniki)

W ka dym miejscu w którym chcemy u y nazwy pliku lub kartoteki mo emy u ywa wzorników. Je eli wzornik zostanie 'dopasowany' do dokładnie jednej

nazwy - shell wstawi t nazw w miejsce wzornika.

We wzornikach mog wyst pi - oprócz standardowych znaków tworz cych nazwy: liter, cyfr, znaków

_ - $ i . (kropki) - znaki specjalne:

*

oznacza dowolny ła cuch dowolnych znaków

?

oznacza pojedynczy dowolny znak

[znak ... znak]

'klasa znaków' - dowolny z wymienionych znaków, np. [0123] oznacza pojedynczy znak 0, 1, 2 lub 3

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 10/10 (ost. akt.: 14-02-05)

[od-do]

'klasa znaków' - dowolny znak o kodzie w podanym zakresie, np. [0-9] oznacza dowolny pojedynczy znak cyfry dziesi tnej

[~znak ...

znak]

negacja klasy znaków - dowolny znak ró ny od wymienionych, np. [~0123] oznacza dowolny znak ró ny od 0, 1, 2 i 3.

[~od-do]

negacja klasy znaków - dowolny znak o kodzie poza podanym zakresem, np. [~0-9] oznacza dowolny pojedynczy znak ró ny od cyfry

dziesi tnej

Przykłady wzorników:

*a

dowolna nazwa ko cz ca si liter

a

a??b*c*

dowolna nazwa zaczynaj ca si od litery

a po której wyst puj dwa dowolne znaki a nast pnie litera b, dowolny ci g dowolnych

znaków, litera

c i dowolny ci g dowolnych znaków ko cz cych nazw

[0-
9]*[xyz]

dowolna nazwa zaczynaj ca si od cyfry po której wyst puje dowolny ci g dowolnych znaków. Nazwa ko czy si jedn z liter

x, y lub

z

Je eli chcemy, eby wzornik obejmował nazwy zaczynaj ce si od kropki ('ukryte') - musimy jawnie wymieni kropk we wzorniku

*z

dowolna nazwa ko cz ca si liter

z - z wyj tkiem nazw zaczynaj cych si od kropki

.*z

dowolna nazwa zaczynaj ca si od kropki po której wyst puje dowolny ci g dowolnych znaków zako czonych liter

z

Nie mo na zdefiniowa wzornika obejmuj cego zarówno nazwy 'ukryte' (zaczynaj ce si od kropki) jak i nazwy 'nie ukryte'.

Procesy - uruchamianie (znaki specjalne u ywane do sterowania uruchamianiem procesów)

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 11/11 (ost. akt.: 14-02-05)

Ka dy uruchomiony w Unixie program jest traktowany jak niezale ny proces. Unix pozwala uruchomi wiele procesów jednocze nie. Ka dy z uruchomionych

procesów posiada 3 standardowe strumienie danych:

input - st d wczytywane s dane do programu;

default: z klawiatury

output - na ten strumie wypisywane s wyniki i komunikaty; default: ekran terminala

error - strumie na który wysyłane s komunikaty o bł dach; default: ekran terminala

Unix pozwala przedefiniowa miejsce, sk d pobierane s dane wej ciowe oraz miejsca gdzie wy wietlane s komunikaty za pomoc nast puj cych

konstrukcji:

proces < fname

pobieraj dane z pliku fname zamiast z klawiatury

proces > fname

wpisuj wyniki, które normalnie byłyby wy wietlane na ekran terminala, do pliku fname

process >> fname

dopisz ('append') wyniki, które normalnie byłyby wy wietlane na ekran terminala, do pliku fname

process >& fname

wpisuj wyniki, normalnie kierowane na strumienie

output i error do pliku o nazwie fname

process >>& fname

dopisuj ('append') wyniki, normalnie kierowane na strumienie

output i error do pliku o nazwie fname

Unix pozwala równie wykonywa kilka procesów tak, e ich wykonanie jest powi zane ze sob :

proc1 ; proc2 ; ...

wykonanie sekwencyjne: najpierw wykonany zostanie proces

proc1, po jego zako czeniu uruchomiony zostanie proces proc2, itd.

proc1 & proc2 & ... wykonanie równoległe: wszystkie procesy proc

n

zostan uruchomione jednocze nie i b d si wykonywa współbie nie

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 12/12 (ost. akt.: 14-02-05)

proc1 | proc2 | ...

wykonanie potokowe: najpierw zostanie uruchomiony proces

proc1. Wyniki które ten proces wy wietla na ekranie zostan przesłane

do

procesu proc2. Proces proc2 zostanie uruchomiony po zako czeniu procesu proc1. Dane przekazane z procesu proc1 s

przesyłane do procesu

proc2 tak jakby były wpisywane z klawiatury. To samo b dzie si powtarzało dla pozostałych procesów

uruchomionych potokowo

Wszystkie te sposoby uruchamiania procesów mo na ł czy ze sob . Dodatkowo uruchamiane procesy mog by ł czone w grupy za pomoc nawiasów.

ls -ls a*z > pliki

zapami taj w pliki dane o wszystkich plikach z bie cej kartoteki posiadaj cych nazwy zaczynaj ce si od a i ko cz ce si na z

(p1 ; p2 ) & (p3 | p4 )

uruchom współbie nie:

wykonywane sekwencyjnie procesy

p1 i p2

proces

p3, po jego zako czeniu uruchom p4 przekazuj c mu jako dane wej ciowe dane wytworzone przez p3

znakami specjalnymi, których u ycie w tre ci komendy powoduje modyfikacj sposobu wykonania komendy s wi c równie znaki

> >& >> >>& <

| ; & ( )

Je eli 'dopiszemy' do nich znaki u ywane w wyra eniach regularnych (

* ? [ ]) i znak oddzielaj cy nazwy plików w opisach kartotek (/) otrzymamy

prawie pełny zbór znaków 'specjalnych' które mog wyst pi w linii komend. Je eli chcemy wpisa znak, który przez shella jest traktowany jako

znak specjalny - musimy go poprzedzi \ (backsleshem)

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 13/13 (ost. akt.: 14-02-05)

Loginowanie si do systemu

Zanim zaczniemy prac - musimy

zaloginowa si do systemu. Unix wymaga wpisania:

•

nazwy u ytkownika - po komunikacie login

•

hasła u ytkownika - po komunikacie password. Hasło nie jest wy wietlane na ekranie

Sprawd u administratora swojego systemu jaka jest Twoja nazwa u ytkownika oraz jakie posiadasz hasło. Spróbuj zaloginowa si popełniaj c celowe

pomyłki w nazwie u ytkownika lub ha le. Zwró uwag na tre komunikatów o bł dach. Po kilku - zwykle pi ciu - nieudanych próbach loginowania si

poł czenie sieciowe z komputerem na którym próbujemy si loginowa jest przerywane (ale nasze konto nie jest blokowane) - pozwala to znacznie utrudni

próby 'zgadywania' hasła u ytkownika, dokonywane z zewn trz.

nazwa

u ytkownika

do 8 znaków, małe i du e litery s traktowane jako ró ne znaki. W nazwie mog wyst pi litery, cyfry oraz znaki specjalne: _ - $

hasło u ytkownika równie do 8 znaków, zestaw znaków - jak dla nazwy u ytkownika

Po udanym zaloginowaniu si Unix wykonuje nast puj ce operacje:

•

kartotek bie c staje si kartoteka zdefiniowana w opisie u ytkownika (plik /etc/passwd, "kartoteka bazowa")

•

identyfikatorem u ytkownika staje si "numer" u ytkownika zdefiniowany w opisie u ytkownika

•

u ytkownik staje si członkiem grupy, która została zdefiniowana jako bazowa grupa u ytkownika w opisie u ytkownika

•

uruchamiany zostaje - zdefiniowany w opisie u ytkownika - program - zwykle shell. Program ten przejmuje kontrol nad sesj u ytkownika.

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 14/14 (ost. akt.: 14-02-05)

Koniec pracy z Unixem

Ko czymy prac komend

logout lub exit. Je eli byli my poł czeni z naszym komputerem sieciowo - zamykane jest równie poł czenie sieciowe.

'Najwa niejsza' komenda

Dobrze zainstalowany system Unix zawiera opisy wszystkich komend - systemowych i 'u ytkowych' - wraz z opisem plików konfiguracyjnych oraz procedur i

funkcji bibliotecznych dost pnych w zainstalowanych w systemie j zykach programowania.

Komenda

man nazwa_komendy

wy wietla pełny opis komendy o podanej nazwie dziel c ten opis na strony (ekrany monitora). Podczas wy wietlania takiego opisu działaj nast puj ce

klawisze kontrolne:

spacja

wy wietl nast pny ekran (stron )

Enter

wy wietl nast pn lini

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 15/15 (ost. akt.: 14-02-05)

q

przerwij wy wietlanie opisu komendy

man chmod

CHMOD(1V) USER COMMANDS CHMOD(1V)

NAME
chmod - change the permissions mode of a file

SYNOPSIS
chmod [ -fR ] mode filename ...


DESCRIPTION
Change the permissions (mode) of a file or files. Only the
owner of a file (or the super-user) may change its mode.

Je eli nie pami tamy nazwy komendy mo emy za pomoc

man -k słowo_kluczowe

spowodowa wy wietlenie nazw wszystkich komend które w nagłówkach swych opisów posiadaj podane przez nas słowo kluczowe

man -k files

install_openwin (8)

install OpenWindows system files

makeafb (1)

create bitmap files from scalable Folio format files

makedepend (1)

create dependencies in makefiles

mkfontdir (1)

create fonts.dir file from directory of font files

printtool (1)

OpenWindows tool for printing files

Unix - wst p, ogólne zasady wpisywania komend

'tedd' T. K dzierski

str. 16/16 (ost. akt.: 14-02-05)

ttcp (1)

copy files in a ToolTalk-safe way

ttmv (1)

move or rename files in a ToolTalk-safe way.

ttrm, ttrmdir (1)

remove files or directories in a ToolTalk-safe way.

tttar (1)

(de)archive files and ToolTalk objects

Nast pny rozdział:

pliki_i_kartoteki.doc