1

Zadania i kompetencje
samorządu terytorialnego

3. Typologia

zadań i kompetencji

Zadania własne i zadania zlecone

Formy prawne realizacji zadań

Podział zdań na szczeblu gminnym i ponadgminnym

1

Gmina



wspólnota samorządowa obywateli zamieszkujących
pewne terytorium



wykonująca zadania publiczne w imieniu własnym i na
własną odpowiedzialność



posiadająca osobowość prawną, której samodzielność
podlega ochronie sądowej



ustrój gminy określa jej statut



W Polsce mamy 2478 gmin

2

Powiat



lokalna wspólnota samorządowa



jednostka zasadniczego podziału terytorialnego państwa



obejmuje obszar graniczących ze sobą gmin (powiaty
ziemskie - 314) albo obszar miasta na prawach powiatu
(powiat grodzki - 65)



posiada osobowość prawną



samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej

3

Samorząd województwa



regionalna wspólnota samorządowa



posiada osobowość prawną



samodzielność podlega ochronie sądowej

4

2

Kompetencje i zadania



Ustawodawca pod pojęciem zadania samorządu wskazuje w

ogólny sposób cele, które ma osiągnąć w swej działalności

samorząd, lub też określa kierunki działań, mając na uwadze

zakres rzeczowy spraw należących do samorządu.



Zadania samorządu to zadania publiczne, wykonywane w
interesie publicznym, rozumiane jako zaspokajanie potrzeb

zbiorowych określonych społeczności lokalnych,

ponadgminnych, wojewódzkich; zaspokajanie potrzeb wspólnoty

samorządowej;

5

Na kompetencje gminy składają się:



Zadania publiczne, które nie są zastrzeżone ustawami na rzecz

administracji rządowej



Wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie

zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów (zasada
domniemania kompetencji)



Zadania własne związane z zaspokajaniem potrzeb zbiorowych

wspólnoty gminnej



Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej nałożone na

gminy przez ustawy; mogą też wynikać z porozumienia gminy z

organami administracji rządowej

6

Formy prawne realizacji zadań



Formy prawne realizacji zadań samorządu to w
świetle prawa ustrojowego samorządu określone
zespoły praw i obowiązków organu, obejmujące
działania głównie o charakterze władczym, czyli
stanowienia aktów normatywnych, aktów planowania,
wydawanie decyzji indywidualnych, wykonywanie
zadań w formach prawa cywilnego.

7

Klasyfikacji zadań stawianych przed samorządem
terytorialnym można dokonać według rozmaitych
kryteriów:



Podział na zadania

własne

oraz zadania

zlecone

, to podział główny

wynikający wprost z przepisów ustaw.



Wśród

zadań własnych

wyodrębnić można zadania

obowiązkowe

(obligatoryjne), które muszą być obowiązkowo realizowane, oraz
zadania

dobrowolne

(fakultatywne), które są przez samorządy

realizowane wówczas gdy zachodzi potrzeba i wystarcza środków

finansowych. Zadania własne służą zaspokajaniu potrzeb wspólnoty

samorządowej. Gmina, powiat czy województwo realizują je z własnych

środków i na własną odpowiedzialność. To ustawy gwarantują

samodzielność w realizacji tych zadań



Zadania zlecone

z zakresu administracji rządowej podzielić można na

zadania przekazane przez ustawy oraz zadania wykonywane na

podstawie porozumień. Dotyczą one wykonywania zadań między innymi

administracyjnych i socjalnych. Na realizację zadań zleconych środki

finansowe na mocy ustaw zobowiązane są zapewnić organy

administracji rządowej. Wydatkowanie środków przekazanych na

zadania zlecone podlega kontroli pod względem legalności, celowości i

gospodarności ich wykorzystania.

8

3

Zadania realizowane przez samorządy podzielić można, również
według kryterium zadań o charakterze publicznym
(administracyjnym), społecznym i gospodarczym:



Zadania publiczne (administracyjne) i społeczne są zadaniami
własnymi obligatoryjnymi lub zleconymi.



Do zadań gospodarczych, oprócz działalności gospodarczej,
której zakres wyznaczają ustawy, zaliczyć można wszelkie

przedsięwzięcia inwestycyjne. Zadania gospodarcze mogą być

zadaniami własnymi, obligatoryjnymi lub fakultatywnymi

9

Zgodnie z ustawą do zadań gminy zaliczyć można następujące
dziedziny:



z zakresu administracji spraw wewnętrznych – sprawy ochrony porządku
publicznego,



sprawy z zakresu administracji oświaty, kultury fizycznej,



sprawy z zakresu administracji pomocy społecznej i ochrony zdrowia,



sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami i ochrony

środowiska (w tym, kanalizacji, utrzymania czystości, urządzeń
sanitarnych, itp.), gminnego budownictwa, zieleni komunalnej i
zadrzewienia, sprawy cmentarzy gminnych,



sprawy gminnych dróg, ulic, transportu lokalnego,



sprawy wodociągów, dostawy energii elektrycznej i cieplnej,



utrzymania obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, targowisk, hal
sportowych,



zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,



sprawy promocji gminy, współpracy z organizacjami porządkowymi,

upowszechniania idei samorządowej,



współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw

10

Przykłady zadań zleconych gminy



rejestracja stanu cywilnego



prowadzenie meldunków i ewidencji ludności



wydawanie dowodów osobistych



prowadzenie rejestru mieszkańców podejmujących
działalność gospodarczą



udzielanie zasiłków osobom w trudnej sytuacji życiowej

11

Zadania powiatu



Powiat wykonuje zadania o charakterze ponadgminnym,



Zdania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania
gmin; na wniosek zainteresowanej gminy powiat może
przekazać część swoich zdań na warunkach ustalonych w
porozumieniu



Do zadań powiatu należy wykonywanie zadań
powiatowych służb, inspekcji i straży

12

4



edukacji, szkolnictwa licealnego, szkół specjalnych,



z zakresu ochrony zdrowia, szpitale czy specjalistyczne poradnie medyczne,



z zakresu pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób

niepełnosprawnych,



transportu zbiorowego i dróg publicznych,



kultury i ochrony dóbr kultury,



turystyki, kultury fizycznej,



geodezji, kartografii i katastru,



gospodarki nieruchomościami, administracji architektoniczno-budowlanej,



gospodarki wodnej,



ochrony środowiska i przyrody,



rolnictwa, leśnictwa,



porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli ochrony przeciwpowodziowej,

przeciwpożarowej, zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i

zdrowia ludzi oraz środowiska,



przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,



ochrony praw konsumenta,



utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, obiektów
administracyjnych,



obronności, promocji powiatu i współpracy z organami pozarządowymi.

Zadania powiatu to zadania w zakresie:

13

Zakres działania samorządu województwa nie
narusza samodzielności powiatu i gminy



Samorządowe województwa realizują zadania o charakterze

wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:



edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,



promocji i ochrony zdrowia,



kultury i ochrony jej dóbr,



pomocy społecznej, polityki prorodzinnej,



modernizacji terenów wiejskich, zagospodarowania przestrzennego,



ochrony środowiska, gospodarki wodnej, w tym ochrony
przeciwpowodziowej,



transportu zbiorowego i dróg publicznych,



kultury fizycznej i turystyki,



ochrony praw konsumentów,



obronności, bezpieczeństwa publicznego,



przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy

14

Samorządowe województwa, są podmiotami polityki
regionalnej. W tym zakresie do ich zadań należy:



prowadzenie polityki rozwoju regionalnego,



opracowywanie i uchwalanie strategii rozwoju regionu



podejmowanie współpracy z innymi jednostkami terytorialnymi w

celu realizacji określonych w strategii kierunków rozwoju,



udział w realizacji zadań planowanych w polityce regionalnej

państwa,



prowadzenie negocjacji w sprawach warunków realizacji

projektów,



zawierania z rządem kontraktów regionalnych umożliwiających

gwarantowanie środków na ich realizację,



realizacja programów Unii Europejskiej.

15

Na politykę rozwoju województwa,
składa się między innymi:

-

tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku

pracy,

-

utrzymanie, rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o

znaczeniu wojewódzkim,

-

pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych oraz

prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej.

-

prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia

obywateli,

-

racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie

środowiska naturalnego,

-

wspieranie rozwoju nauki, współpracy między sferą nauki i gospodarki,

-

popieranie postępu technologicznego,

- wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie

dziedzictwa kulturowego,

-

promocja walorów województwa.

16