Diagnostyka chorób czynnościowych przewodu pokarmowego

Choroba czynnościowa przewodu pokarmowego (p.p.)

to zespół zmian o kreślonym obrazie klinicznym, których przyczyną są złożone zaburzenia
czynności motorycznej i / lub wydzielniczej, uwarunkowane wzajemną indukcją czynników
emocjonalnych i neurowegetatywnych bez pierwotnych zmian organicznych i biochemicznych czy
nieprawidłowości biochemicznych występujących przez co najmniej 12 tygodni w ciągu ostatnich
12 m-cy

Rozpowszechnienie

●

35-48% cierpiących w różnych populacjach

●

ponad 50% porad gastrologicznych

●

stały i szybki wzrost zachorowań

●

nasilenie w wieku 10-25 i 40-60 lat

●

kobiety chorują częściej niż mężczyźni

Przyczyny

●

przewlekły dyskomfort psychiczny

●

dysregulacja n. układu autonomicznego

●

nieprawidłowa funkcja receptorów

●

nadwrażliwość na hormony p.p.

●

dyshormonozy

●

zmiany sposobu odżywiania

●

skażenie naturalnego środowiska

●

nadużywanie leków

●

inne

Leki ”enteroaktywne”

●

przeciwzapalne

●

hormonalne

●

blokujące kanaly wapniowe

●

azotany i azotyny

●

moczopędne

●

antyhistaminowe

●

przeciwdepresyjne

●

benzodwuazepiny

●

inne

Patogeneza

●

dysfunkcja bioelektrycznych rozruszników

●

zaburzenia w przewodzeniu potencjałów

●

rozkojarzenie czynności skurczowo-rozkurczowej:

●

nadmierny i/lub przedłużony skurcz zwieraczy

●

nadmierna relaksacja zwieraczy

●

hipotonia mięśniówki podłużnej

Choroby czynnościowe przewodu pokarmowego – KRYTERIA RZYMSKIE III 2006r.

A Zaburzenia czynnościowe przełyku
A1. Czynnościowa zgaga
A2. Czynnościowe bóle w klatce piersiowej (pochodzące z przełyku)
A3.Czynnościowa dysfagia
A4.Kula ( gałka)

1

Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org

B Czynnościowe zaburzenia żołądka i dwunastnicy
B1. Dyspepsja czynnościowa
B1a. Zespół dyskomfortu poposiłkowego
B1a. Zespół bólowy w nadbrzuszu
B2. Odbijania
B2a. Aerofagia
B1b. Niespecyficzne nadmierne odbijanie
B3. Nudności i wymioty
B3a. Przewlekłe samoistne nudności
B3b. Wymioty czynnościowe
C Zaburzenia czynnościowe jelit
C1. Zespół jelita nadwrażliwego
C2. Czynnościowe wzdęcie brzucha
C3. Zaparcia czynnościowe
C4. Biegunka czynnościowa
C5. Nieokreślone czynnościowe zaburzenia jelit

D Zespół czynnościowego bólu brzucha

E Czynnościowe zaburzenia pęcherzyka żółciowego i zwieracza Oddi’ego
E1. Czynnościowe zaburzenia pęcherzyka żółciowego
E2. Czynnościowe żółciowe zaburzenia zwieracza Oddi’ego
E3. Czynnościowe trzustkowe zaburzenia zwieracza Oddi’ego

F. Zaburzenia czynnościowe odbytu i odbytnicy
F1. Czynnościowe nieotrzymanie stolca
F2. Czynnościowe bóle odbytu i odbytnicy
F2a. Przewlekłe bóle odbytnicy
F2a1. Zespół dźwigacza odbytu
F2a2. Nieokreślony czynnościowy ból odbytu i odbytnicy
F2b. Napadowy ból odbytu
F3. Czynnościowe zaburzenia defekacyjne
F3a. Defekacja dyssynergiczna
F3b. Nieodpowiednia siła propulsywna podczas defekacji
G. Czynnościowe zaburzenia u noworodków i niemowląt
G1. Dziecięce ulewanie
G2. Dziecięcy zespół przeżuwania
G3. Zespół nawracających wymiotów
G4. Kolka dziecięca
G5. Dziecięca dyschezia
G6. Zaparcia czynnościowe

H. Czynnościowe zaburzenia u dzieci i młodzieży
H1. Wymioty i aerofagia
H1a. Zespół przeżuwania u młodzieży
H1b. Zespół nawracających wymiotów
H1c. Aerofagia
H2. Czynnościowe bóle brzucha
H2a. Czynnościowa dyspepsja
H2b. Zespół jelita drażliwego
H2c. Migrena brzuszna
H2d. Dziecięce czynnościowe bóle brzucha
H2d1. Zespół czynnościowy bólu brzucha u dzieci
H3. Zaparcie i nieotrzymanie stolca
H3a. Czynnościowe zaparcie
H3b. Przemijające nieotrzymanie stolca

Mianownictwo kliniczne

–

zespół nadwrażliwego przełyku

–

achalazja

–

choroba refluksowa przełyku

–

dyspepsja czynnościowa

–

gastropareza

–

dysfunkcja pęcherzyka i dróg żółciowych

–

zespół jelita drażliwego

–

dysfunkcja odbytu i odbytnicy

2

Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org

Objawy kliniczne

●

bóle

●

dysfagia, odynofagia

●

zgaga, kwaśne i/lub gorzkie odbijania

●

nudności, wymioty

●

zaburzenia łaknienia

●

wzdęcia brzucha

●

zaparcia, biegunki

●

objawy neurowegetatywne

●

inne

Rozpoznawanie
Zadania:

●

wykluczenie chorób somatycznych

●

wykazanie związku czasowego między dolegliwościami a stanem emocjonalnym chorego

●

wyzwolenie dolegliwości w próbie prowokacyjnej

●

próby prowokacyjne

●

pozycyjna

●

Valsalvy

●

kaloryczna

●

Bernsteina

●

insuflacyjna

●

distensyjna

●

osmotyczna

●

elektrostymulacyjna

●

z użyciem

●

ergometryny

●

edrophonium

●

metacholylu

●

morfiny

●

prostygminy

●

pentagastryny

●

nifedipiny

●

hydralazyny

●

glukagonu i innych

●

wykonanie badan specjalistycznych, takich jak

●

kineradiografia

●

scyntygrafia

●

ultrasonografia

●

endoskopia

●

manometria

●

pH-metria

●

bilimetria

●

elektrometria

Badania czynnościowe w chorobach jelit

●

Badania biochemiczne (morfologia, OB., hormony tarczycy)

●

Badanie kału: parazytologiczne, bakteriologiczne, na krew utajoną

●

Badanie per rectum

3

Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org

●

Badanie radiologiczne (wlew kontrastowy jelita grubego, pasaż jelitowy

●

Badanie endoskopowe

●

USG jamy brzusznej

●

Badanie ginekologiczne u kobiet

●

Badanie scyntygraficzne

●

Manometria

●

Badanie psychologiczne

●

Badanie radiologiczne z użyciem kontrastu

●

I - brak wyraźnych zmian w badaniu RTG pomimo stwierdzania objawów
klinicznych choroby

●

II - poszerzenie przełyku zakończone obrazem tzw. „ptasiego dzioba”

●

III - znaczna deformacja przełyku powodująca jego nieosiowy przebieg. W skrajnych
przypadkach może on swoim kształtem przypominać esicę

pH-metria przełykowa
Badanie przeprowadzane jest za pomocą sondy umieszczonej w przełyku około 5 cm nad wpustem.
Można stosować także sondy mające dwa lub więcej czujników umieszczonych w przełyku oraz w
żołądku.

DeMeester stworzył specjalną skalę do oceny refluksu. Wyniki pH pomiędzy 5 - 7 uznaje się za
prawidłowe, a powyżej 7 za refluks alkaliczny. Każdy, mierzony parametr ma przypisaną wartość
punktową a ich łączna suma tworzy wskaźnik DeMeestera.

Wskazania do wykonania pH-metrii / bilimetrii

●

Wskazania bezwzględne

●

uporczywe dolegliwości bez zmian w przełyku

●

przypadki oporności na IPP

●

kwalifikacje do leczenia operacyjnego

●

ocena skuteczności leczenia zabiegowego

●

Wskazania względne

●

występowanie objawów pozaprzełykowych

●

ocena związku czasowego między GER a bólami w klatce piersiowej i / lub
napadami duszności.

Bilimetria – Bilitec 2000
Metoda ta pozwala na ciągły 24-godzinny spektrofotometryczny pomiar zawartości bilirubiny w
przełyku lub w żołądku. Zasada działania systemu (Bilitec 2000) polega na różnicy w pomiarze
absorpcji światła przy długości fal 470nm i 565nm za pomocą sondy światłoczułej. Długość tych fal
jest charakterystyczna dla bilirubiny co zapewnia rzeczywisty pomiar ich stężenia. Zaletą tej
metody jest mała inwazyjność, całodobowy zapis i możliwość wykonania w warunkach
ambulatoryjnych. Za patologiczna wartość progową przyjęto wzrost absorbancji bilirubiny
powyżej 0,14. Należy jednak pamiętać o konieczności wykluczenia w dniu badania wielu
produktów z diety ( np. kawa, kakao, owoce), które mogą być przyczyną wyników fałszywie
dodatnich. Ponadto bilirubina w środowisku kwaśnym (pH<3,5) ulega izomeryzacji, co powoduje
zmianę długości fali z 453nm do 40nm; prowadzi to do zmniejszenia dokładności tej metody.

Metoda impedancji
System monitorowania GERD z zastosowaniem technologii MultiChannel Intraluminal
Impedance (MII) – pomiar impedancji wewnątrzprzełykowej

4

Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org

Manometria dolnego odcinka przełyku:
Manometria przełyku bada czynność skurczowa górnego zwieracza przełyku, trzonu przełyku oraz
dolnego zwieracza przełyku. Badanie polega na rejestracji fali ciśnienia wywołanej skurczami
przełyku za pomocą czujników umieszczonych na sondzie pozostającej w świetle przełyku.
Wyróżnia się dwa zasadnicze typy sond; przepływowe i o zwartej budowie. Rozróżniamy
manometrię stacjonarną i dynamiczną - z reguły całodobową.

GERD – wskazania do wykonania manometrii

●

ocena czynności motorycznej przełyku przed zabiegiem antyrefluksowym

●

ocena skuteczności leczenia zabiegowego

●

objawy dysfagii

●

bóle zamostkowe

LESP- norma: 0,98-1,96 kPa ( 10 – 20 cm H2O )

Manometria dolnego odcinka przełyku
1. Podwyższone ciśnienie spoczynkowe LES (często >45mmHg)
2. Brak relaksacji LES w trakcie aktu połykania
3. Osłabienie lub całkowity zanik pierwotnej fali perystaltycznej przełyku

Elektrogastrografia
Elektrogastrografia jest nieinwazyjną metodą zapisu czynności elektrycznej żołądka przy użyciu
elektrod rozmieszczonych na powierzchni skóry jamy brzusznej. Przy zastosowaniu Digitrapera
EGG prowadzona jest diagnostyka i badania czynności mioelektrycznej żołądka.

Metoda ta jest stosowana w:

●

ocenie czynności mioelektrycznej żołądka u pacjentów z gastroparezą na tle cukrzycy
(gastroparesis diabeticorum)

●

określeniu czynności mioelektrycznej żołądka u pacjentów z podejrzeniem gastroparezy
ocenie wpływu hormonów jelitowych, środków farmakologicznych i czynników
prokinetycznych na aktywność mioelektryczną żołądka

●

badaniu czynności mioelektrycznej żołądka u kobiet ciężarnych estymacji opróżniania
żołądkowego

Zaburzenia potencjałów elektrycznychw żołądku

●

bradygastria

●

tachygastria

●

dysrytmia

●

rozruszniki ektopiczne

●

stymulacja wsteczna

5

Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org