1

Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania

profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne

w transporcie

Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w

Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb

państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w

środowisku pracy

Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy
oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich
występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna
merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości
dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania
działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania
stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.

Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą szkodliwych
źródeł drgań jest transport. Specyficzną cechą tego sektora są bardzo długie czasy
ekspozycji na ponadnormatywne drgania miejscowe i ogólne. Najlepszym
przykładem takiego stanowiska pracy jest stanowisko kierowcy samochodu
ciężarowego przewożącego towar na długich trasach. Drgania, na które jest on
narażony są często drganiami o charakterze niskoczęstotliwościowym, szczególnie
trudnymi do wytłumienia – drganiami, dla których środki ochrony zbiorowej
charakteryzują się małą skutecznością, zaś z uwagi na specyfikę pracy środki

2

o

chrony indywidualnej (rękawice antywibracyjne) nie mogą być stosowane.

Oczywiście kierowca samochodu ciężarowego jest tylko jednym z przykładów
stanowiska pracy w transporcie. W sektorze tym obsługiwane środki transportu są
często źródłami drgań mechanicznych o amplitudach znacznie przewyższających
drgania wytwarzany przez silnik ciężarówki. Należy podkreślić, że na drgania
mechaniczne w sektorze transportu narażeni są nie tylko kierowcy, ale również
pracownicy pełniący różne istotne funkcje pomocnicze jak,. np. mechanicy
samochodowi. Mimo wprowadzania nowoczesnych rozwiązań w budowie środków
transportu nadal narażenie na drgania jest istotne i jest przyczyną problemów
zdrowotnych wśród pracowników tego sektora. Przedstawione w dalszej części
poradnika infor

macje dotyczące drgań mechanicznych (obejmujące zarówno

oddziaływanie drgań na organizm człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny
ryzyka zawodowego) mogą zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania
mechaniczne na każdym stanowisku pracy sektora transportu.

Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka

Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku
pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny
(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).

Rys. 1.

Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach
2003

– 2006 (dla najczęściej występujących czynników).

3

Rys. 2.

Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według
sekcji gospodarki narodowej.

Z Rys. 1

wynika, że drgania mechaniczne (wibracja) jest szóstym pod względem

liczby zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006
roku na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich
latach liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.

Na Rys. 2 prz

edstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku.

Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka

Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i
przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji
do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania
drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od
miejsca ekspozycji

rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.

Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania
mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania
epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u
praco

wników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd

zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w
tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią
zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się
zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki
jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci

4

zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu
wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą
wystąpić też inne postacie mieszane.

Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to
głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości
w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest
kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i
innych czynności życiowych.

Na drgania mechaniczn

e oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne

narażeni są głównie operatorzy ręcznych narzędzi stosowanych powszechnie w
sektorze transportu.

Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym
dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie
kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek
działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych
narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się
zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego
rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,
drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w
organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności
mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia
w układzie krwionośnym.

Na drg

ania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm są narażeni przede

wszystkim kierowcy, motorniczowie i maszyniści. W tych przypadkach drgania
przenoszone są do organizmu z siedzisk pojazdów przez miednicę, plecy i boki.
Należy jednak pamiętać, że zawodowa ekspozycja na drgania ogólne często dotyczy
też pracowników obsługujących w pozycji stojącej maszyny i urządzenia stacjonarne
eksploatowane w różnych pomieszczeniach pracy. Wówczas drgania przenikają do
organizmu pracownika przez jego stopy z drgającego podłoża, na którym
usytuowane jest stanowisko pracy, a skutki działania tych drgań są podobne jak
drgań transmitowanych z siedzisk. Omówione oddziaływania drgań na organizm
człowieka znalazły swoje odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób
zawodowych.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w

sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w
sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych
oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół
wibracyjny uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono
trzy postacie tej choroby:

naczyniowo-

nerwową,

kostno-

stawową,

mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.

5

Rys. 3.

Dominujące choroby zawodowe w Polsce w 2006 r. – liczba stwierdzonych przypadków.

Dane dotyczące chorób zawodowych w Polsce gromadzone są w Centralnym
Rejestrze Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w
Łodzi. Na Rys. 3 pokazano liczbę przypadków stwierdzonych w Polsce w 2006 r.
chorób zawodowych. Prezentowane dane ograniczono do chorób o największej
zapadalności (13 z 27 jednostek chorobowych). Dane dla zespołu wibracyjnego
zaznaczon

o kolorem różowym. Z przedstawionych danych wynika, że w 2006 r.

stwierdzono 80 przypadków zespołu wibracyjnego co odpowiadało współczynnikowi
zachorowalności równemu 0,8. Liczba przypadków zespołu wibracyjnego
stwierdzanych w kolejnych latach systematycznie maleje (np. w 2003 r. stwierdzono
164 przypadki zespołu wibracyjnego).

Pomiary narażenia i podstawowe przepisy dotyczące oceny drgań

mechanicznych w środowisku pracy

Podstawowym parametrem służącym do przeprowadzenia oceny narażenia na
drgania zarówno miejscowe jak i ogólne są skuteczne wartości ważone przyspieszeń
drgań zmierzone dla kierunku x, y i z na stanowisku pracy przy wykonywaniu każdej
z wyodrębnionych (i-tej) czynności. Wartości zmierzonych przyspieszeń są
korygowane (ważone) przy wykorzystaniu odpowiedniej dla każdego rodzaju drgań
charakterystyki korekcyjnej (krzywej ważenia częstotliwościowego).

Dla drgań działających przez kończyny górne (Rys. 4) przyjęto następujące
oznaczenia skutecznych, ważonych przyspieszeń drgań:

6

a

hwxi

, a

hwyi

, a

hzyi

gdzie: x, y, z

– kierunek drgań, i – numer wykonywanej czynności

Rys. 4.

Układy współrzędnych odniesienia (ruchomy i nieruchomy) przy pomiarach drgań
działających na organizm człowieka przez kończyny górne

Dla drgań o działaniu ogólnym (Rys. 5) przyjęto następujące oznaczenia
skutecznych, ważonych przyspieszeń drgań :

a

wxi

,

a

wxi

, a

wxi

,

gdzie: gdzie: x, y, z

– kierunek drgań, i – numer wykonywanej czynności.

z

Rys. 5.

Anatomiczny (ruchomy) układ współrzędnych odniesienia przy pomiarach drgań o
ogólnym działaniu na organizm człowieka

7

Parametrem mającym istotne znaczenia zarówno przy ocenie drgań miejscowych jak
i ogólnych jest całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby t
[min], będący sumą czasów trwania t

i

poszczególnych czynności.

Do oceny narażenia na drgania miejscowe służy: suma wektorowa ważonych
przyspieszeń drgań, oraz 8-godzinna (dzienna) ekspozycja na drgania.

Dla każdej wyodrębnionej czynności wykonywanej w narażeniu na drgania
miejscowe wyliczana jest wartość sumy wektorowej skutecznych ważonych
przyspieszeń drgań a

hvi

według następującej zależności:

gdzie a

wxi

,

a

wxi

, a

wxi

, są skutecznymi wartościami przyspieszeń drgań zmierzonymi

dla kierunków x, y i z przy wykonywaniu i-tej czynności.

Suma wektorowa skutecznych ważonych przyspieszeń drgań używa się do oceny
krótkotrwałego narażenia na drgania (dla czynności o czasach trwania 30 minut i
krócej). Do oceny narażenia wybierana jest maksymalna (a

hv,30min,max

) wartość sumy

wektorowej skutecznych, ważonych przyspieszeń drgań z pośród sum wektorowych
wyznaczonych dla każdej czynności o czasie trwania mniejszym lub równym 30
minut

, zgodnie z zależnością:

a

hv,30min,max

= max{ a

hvi

} = { a

hv1

,

a

hv2

, ...

a

hvn

}

Do obliczania sumy wektorowej drgań pomocny może być program umieszczony w
serwisie w dziale Narzędzia.

Do oceny narażenia drgania miejscowe gdy całkowity czas narażenia pracownika na
drgania t przekracza 30 minut, wykorzystuje się wielkość nazywaną 8-godzinną (lub
inaczej dzienną) ekspozycją na drgania obliczaną z zależności:

gdzie :

n

–

liczba czynności wykonywanych w narażeniu na drgania,

i

–

numer kolejnej czynności wykonywanej w narażeniu na drgania,

a

hvi

–

sumy wektorowych, skutecznych ważonych przyspieszeń drgań dla i-tej
czynności

t

i

–

czas wykonywania i-

tej czynności,

T

–

480 minut (wartość odpowiadająca 8 godzinom)

Podstawowymi wielkościami służącymi do oceny narażenia na drgania ogólne są:
wartość dominująca skutecznych ważonych przyspieszeń drgań, oraz 8-
godzinna (dzienna) ekspozycja na drgania

dla dominującego kierunku drgań.

8

Wartość dominująca skutecznych ważonych przyspieszeń drgań (a

w,30min,max

)

stosowana jest do

oceny krótkotrwałego narażenia na drgania (dla czynności o

czasach trwania 30 minut i krócej). Wyznaczana jest ona zgodnie z zależnością:

a

w,30min,max

= max{a

wli

} = max{a

wl1

, a

wl2

, ... a

wln

}

gdzie:

n

–

liczba wykonywanych czynności w narażeniu na drgania,

i

–

numer czynności wykonywanej w narażeniu na drgania,

l

–

kierunek drgań (x, y lub z),

a

wli

–

skuteczne, ważone przyspieszenia drgań wyznaczone dla kierunku l z
uwzględnieniem właściwych współczynników wagowych (1,4a

wxi

, 1,4a

wyi

,

a

wzi

)

Do oceny narażenia drgania ogólne gdy całkowity czas narażenia pracownika na
drgania t przekracza 30 minut, wykorzystuje się wielkość nazywaną 8-godzinną (lub
inaczej dzienną) ekspozycją na drgania obliczaną dla każdego kierunku drgań
zgodnie z zależnością:

gdzie:
n

–

l

iczba wykonywanych czynności w narażeniu na drgania,

i

–

numer czynności wykonywanej w narażeniu na drgania,

l

–

kierunek drgań (x, y lub z),

t

i

–

czas wykonywania i-

tej czynności,

a

wli

–

skuteczne, ważone przyspieszenia drgań wyznaczone dla kierunku l z
uwzględnieniem właściwych współczynników wagowych (1,4a

wxi

, 1,4a

wyi

,

a

wzi

)

Do oceny narażenia na drgania ogólne brana jest pod uwagę 8-godzinna ekspozycja
na drgania wyznaczona dla dominującego kierunku drgań na zasadzie: max{A

x

(8),

A

y

(8), A

z

(8)}

Podstawą oceny drgań mechanicznych są tzw. progi działania. Wartości progów
działania to wartości wielkości charakteryzujących drgania mechaniczne po
przekroczeniu których pracodawca jest zobowiązany podjąć określone w przepisach
prawa działania mające na celu ograniczenie ryzyka zawodowego związanego z
drganiami. Wartości progów działania dla wielkości charakteryzujących drgania w
środowisku pracy zostały podane w załączniku do rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpiecz

eństwa i higieny

pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne
(Dz. U.

2005, nr 157, poz. 1318). Wartości progów działania dla drgań podano w

Tabeli 2.

9

Tabela 2. Wartości progów działania dla wielkości charakteryzujących drgania mechaniczne

Rodzaj drgań

Wielkość charakteryzująca drgania mechaniczne
w środowisku pracy

Wartość
progu
działania

drgania
działające przez
kończyny górne
(drgania
miejscowe)

Ekspozycja dzienna A(8)

wyrażona w postaci równoważnej energetycznie dla
8 god

zin działania sumy wektorowej skutecznych,

ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań,
wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych
(a

hwx

, a

hwy

, a

hwz

)

2,5 m/s

2

drgania

o

działaniu
ogólnym
(drgania ogólne)

Ekspozycja dzienna A(8)

wyrażona w postaci równoważnego energetycznie
dla 8 godzin działania skutecznego, ważonego
częstotliwościowo

przyspieszenia

drgań,

dominującego

wśród

przyspieszeń

drgań,

wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych
z uwzględnieniem właściwych współczynników
(1,4a

wx

, 1,4a

wy

, a

wz

)

0,5 m/s

2

Dopuszczalne wartości drgań mechanicznych nie mogą przekraczać wartości
podanych w Tabeli 3.

Tabela 3. Wartości dopuszczalne (NDN) drgań mechanicznych

Rodzaj drgań

Wielkość

charakteryzująca

drgania

mechaniczne w środowisku pracy

Wartość
dopuszczalna

Drgania
działające przez
kończyny górne
(drgania
miejscowe)

Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)

2,8 m/s

2

Krótkotrwała ekspozycja na drgania, a

hv, 30min

11,2 m/s

2

drgania

o

działaniu
ogólnym
(drgania
ogólne)

Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)

0,8 m/s

2

Krótkotrwała ekspozycja na drgania, a

w, 30min

3,2 m/s

2

Podane powyżej wartości NDN drgań stosuje się, jeżeli inne szczegółowe przepisy
nie określają wartości niższych. W przepisach szczegółowych określone zostały
wartości NDN dla drgań odnoszące się do osób młodocianych oraz kobiet w ciąży

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac
(Dz. U. 2004, nr 200, poz. 2047

z późniejszymi zmianami) podano wartości

dopuszczalne drgań dla młodocianych. Zgodnie z tym rozporządzeniem wzbronione
jest zatrudnianie młodocianych na stanowiskach pracy, na których wartości drgań
przekraczają wartości dopuszczalne podane w Tabeli 4.

10

Tabela 4. Warto

ści dopuszczalne (NDN) drgań mechanicznych dla młodocianych

Rodzaj drgań

Wielkość

charakteryzująca

drgania

mechaniczne w środowisku pracy

Wartość
dopuszczalna

drgania
działające przez
kończyny górne
(drgania
miejscowe)

Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)

1,0 m/s

2

Krótkotrwała ekspozycja na drgania, a

hv, 30min

4,0 m/s

2

drgania

o

działaniu
ogólnym
(drgania
ogólne)

Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)

0,19 m/s

2

Krótkotrwała ekspozycja na drgania, a

w, 30min

0,76 m/s

2

W rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 kwietnia 1996 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych kobietom (Dz. U. 1996, nr 114, poz. 545

z późniejszymi zmianami)

podano wartości dopuszczalne drgań dla kobiet w ciąży. Zgodnie z tym
rozporządzeniem wzbronione jest zatrudnianie kobiet w ciąży w warunkach
narażenia na drgania, którego wartości przekraczają wartości dopuszczalne podane
w Tabeli 5.

Tabela 5. Wartości dopuszczalne (NDN) hałasu dla kobiet w ciąży

Rodzaj drgań

Wielkość

charakteryzująca

drgania

mechaniczne w środowisku pracy

Wartość
dopuszczalna

drgania
działające przez
kończyny górne
(drgania
miejscowe)

Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)

1,0 m/s

2

Krótkotrwała ekspozycja na drgania, a

hv, 30min

4,0 m/s

2

drgania

o

działaniu
ogólnym
(drgania
ogólne)

Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)

Praca
wzbroniona

Krótkotrwała ekspozycja na drgania, a

w, 30min

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania

mechaniczne

Jednym z podstawowych działań związanych z oceną środowiska pracy jest ocena
ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy. Obowi

ązek oceny ryzyka zawodowego

oraz jego dokumentowania wynika z §39 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 169, poz. 1650 z 2003 r.), oraz z art. 226
pkt. 1 Kodeksu pracy.

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania mechaniczne
polega przede wszystkim na odniesieniu wyznaczonych wartości wielkości
charakteryzujących dzienną i/lub krótkotrwałą ekspozycję na drgania mechaniczne

11

(o

gólne i miejscowe) w środowisku pracy do ich wartości dopuszczalnych (NDN).

Należy przy tym uwzględnić czy pracownik, dla którego dokonywana jest ocena
należy do grupy szczególnego ryzyka (osoba młodociana lub kobieta w ciąży)
Oceniając ryzyko zawodowe można przyjąć zasadę opisaną w normie PN-N-18002
„Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Zgodnie z tą zasadą
przyjęto, że jeśli wyznaczone na stanowisku pracy wartości charakteryzujące
ekspozycję na drgania mechaniczne L

z

są:

L

z

< 0,5 NDN

ryzyko

jest małe

0,5 NDN L

z

1,0 NDN

ryzyko jest średnie

L

z

> 1,0 NDN

ryzyko jest duże

Ryzyko małe i średnie jest ryzykiem akceptowalnym, ryzyko duże –
nieakceptowalnym.

W praktyce często określa się krotność (k) zmierzonej wartości w stosunku do
określonej dla niej wartości NDN. W takim przypadku

k < 0,5

ryzyko małe

0,5 k 1,0

ryzyko średnie

k > 1,0

ryzyko duże

Oceniając ryzyko zawodowe związane z drganiami miejscowymi dokonuje się
porównania wyznaczonej wartości 8-godzinnej ekspozycji na drgania, A(8) z
wartością dopuszczalną A(8)

dop

i /lub maksymalnej wartości sumy wektorowej

skutecznych ważonych przyspieszeń drgań a

hv,30min,max

z wartością dopuszczalną

a

hv,30min,dop

. Odpowiednie krotności wartości NDN opisane będą zatem wzorami:

dop

A

A

A

8

8

kr

8

(1)

dop

hv

hv

a

a

min,

30

,

max

min,

30

,

ahvmax

kr

(2)

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby,
t

, jest dłuższy niż 30 min (t > 30 min) i czas trwania t

i

wszystkich n wykonywanych

przez pracownika czynności w narażeniu na drgania jest dłuższy niż 30 min (t

i

> 30

min), ocena ryzyka zawodowego przeprowadzana jest w oparciu o 8-

godzinną

ekspozycję na drgania A(8) (krotność wyliczana ze wzoru (1)).

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby,
t

, jest dłuższy niż 30 min (t > 30 min), ale choć jedna z wykonywanych czynności w

ciągu dnia pracy w narażeniu na drgania trwa 30 min lub krócej (t

i

30 min), ocena

ryzyka zawodowego przeprowadzana jest zarówno w oparciu o 8-godzinną
ekspozycję na drgania A(8) (krotność wyliczana ze wzoru (1)) jak i maksymalną
wartość sumy wektorowej skutecznych ważonych przyspieszeń drgań a

hv,30min,max

12

(krotność wyliczana ze wzoru (2)). Podstawą oceny jest większa z wyznaczonych
krotności.

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby,
t

, jest równy lub krótszy niż 30 min ( 30 min), ocena ryzyka zawodowego

przeprowadzana jest w oparciu o maksymalną wartość sumy wektorowej
skutecznych ważonych przyspieszeń drgań a

hv,30min,max

(krotność wyliczana ze wzoru

(2)).

Oceniając ryzyko zawodowe związane z drganiami ogólnymi dokonuje się
porównania wyznaczonej wartości 8-godzinnej ekspozycji na drgania (wyznaczonej
dla dominującej składowej kierunkowej przyspieszenia drgań), A

l

(8) z wartością

dopuszczalną A(8)

dop

i /

lub wartości dominującej skutecznych ważonych

przyspieszeń drgań a

w,30min,max

z wartością dopuszczalną a

w,30min,dop

. Odpowiednie

krotności wartości NDN opisane będą zatem wzorami:

dop

l

Al

A

A

8

8

kr

8

(3)

dop

w

w

a

a

min,

30

,

max

min,

30

,

awmax

kr

(4)

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby,
t

, jest dłuższy niż 30 min (t > 30 min) i czas trwania t

i

wszystkich n wykonywanych

przez pracownika czynności w narażeniu na drgania jest dłuższy niż 30 min (t

i

> 30

min), ocena ryzyka zawodowego przeprowadzana jest w oparciu o 8-

godzinną

ekspozycję na drgania A

l

(8) wyznaczoną dla dominującej składowej kierunkowej

przyspieszenia drgań (krotność wyliczana ze wzoru (3)).

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby,
t,

jest dłuższy niż 30 min (t > 30 min), ale choć jedna z wykonywanych czynności w

ciągu dnia pracy w narażeniu na drgania trwa 30 min lub krócej (t

i

30 min), ocena

ryzyka zawodowego przeprowadzana jest zarówno w oparciu o 8-godzinną
ekspozycję na drgania A

l

(8) wyznaczoną dla dominującej składowej kierunkowej

przyspieszenia drgań (krotność wyliczana ze wzoru (3)) jak i wartość dominującą
skutecznych ważonych przyspieszeń drgań a

w,30min,max

(krotność wyliczana ze wzoru

(4)). Podstawą oceny jest większa z wyznaczonych krotności.

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby,
t

, jest równy lub krótszy niż 30 min ( 30 min), ocena ryzyka zawodowego

przeprowadzana jest w oparciu o wartość dominującą skutecznych ważonych
przyspiesze

ń drgań a

w,30min,max

(krotność wyliczana ze wzoru (4)).

Oceniając ryzyko zawodowe związane z narażeniem na drgania mechaniczne należy
pamiętać że wyznaczone wartości należy odnieść do właściwych dla danego
pracownika wartości NDN.

Na Rys. 6 i Rys. 7

przedstawiono schematycznie sposób przeprowadzania oceny

ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania mechaniczne działające
przez kończyny górne (drgania miejscowe) dla ogółu pracowników (Rys. 6) oraz

13

pracowników młodocianych i kobiet w ciąży z uwzględnieniem wartości NDN
obowiązujących dla tych grup pracowników (Rys. 7 – takie same wartości NDN).

Rys. 6.

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania miejscowe dla ogółu
pracowników.

Rys. 7.

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania miejscowe dla
pracowników młodocianych i kobiet w ciąży.

14

Na Rys. 8 i Rys. 9

przedstawiono schematycznie sposób przeprowadzania oceny

ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania mechaniczne ogólne dla
ogółu pracowników (Rys. 8) oraz pracowników młodocianych (Rys. 9). Kobietom w
ciąży praca w warunkach narażenia na drgania mechaniczne ogólne jest zabroniona.

Rys. 8.

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania ogólne dla ogółu
pracowników.

Rys. 9.

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania ogólne dla
pracowników młodocianych.

15

Zaszeregowa

nie ryzyka zawodowego do określonej klasy (małe, średnie czy duże)

decyduje o rodzaju przedsięwzięć, które należy podjąć w ramach realizacji polityki
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, a także o terminie wykonania
następnych badań drgań na ocenianym stanowisku pracy. Częstotliwość
wykonywania badań czynników potencjalnie szkodliwych na stanowiskach pracy w
zależności od wielkości ustalonego ryzyka zawodowego określona jest w
rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 20 kwietnia 2005 r. w
sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
(Dz. U. 2005, nr 73, poz. 645 z późniejszymi zmianami) Zgodnie z tym
rozporządzeniem pomiary drgań mechanicznych powinny być wykonywane:

nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności (wyniki badań i
pomiarów przechowuje się przez okres 3 lat, licząc od daty ostatniego wpisu),

co najmniej raz w roku w przypadku gdy wyniki ostatnio wykonywanych pomiarów
wielkości opisujących drgania mechaniczne wykazały, że co najmniej jeden z nich
przekracza 0,5 wartości NDN,

co najmniej raz na dwa lata gdy wyniki ostatnio wykonywanych pomiarów
wielkości opisujących drgania mechaniczne wykazały, że co najmniej jeden z nich
przekracza 0,1 wartości NDN,

w każdym wypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego
czynnika.

Pomiarów drgań mechanicznych nie przeprowadza się jeżeli wyniki dwóch ostatnio
przeprowadzanych pomiarów wielkości opisujących hałas wykazały, że żaden z nich
nie przekracza 0,1 wartości NDN. O wynikach pomiarów hałasu pracodawca ma
obowiązek niezwłoczne poinformować pracowników.

Jedną z przyczyn problemów z wykonywaniem oceny ryzyka zawodowego jest
pracochłonność i złożoność tej czynności. Proces oceny może być jednak znacznie
ułatwiony jeśli wykorzystane zostaną możliwości wspomagające oferowane przez
programy komputerowe. Jednym z takich narzędzi, stosowanym coraz powszechniej
w przedsiębiorstwach jest program komputerowy do oceny ryzyka zawodowego
opracowany w CIOP-

PIB pod nazwą STER oraz dedykowany serwis internetowy

wspomagający profilaktykę narażenia na hałas i drgania w środowisku pracy
dostępny pod adresem www.serwis.wypadek.pl.

Metody zwalczania drgań w środowisku pracy

Zwalczanie drgań mechanicznymi polega na ograniczeniu energii wibroakustycznej
docierającej ze źródła do organizmu człowieka. Działania ukierunkowane na redukcję
drgań muszą być ściśle skorelowane z obowiązującymi wymaganiami prawnymi. Te
ostatnie muszą się z kolei opierać na możliwych do podjęcia w określonych
sytuacjac

h rozwiązaniach organizacyjnych i technicznych. Skuteczne metody walki z

drganiami wymagają stosowania się do sprawdzonej i powszechnie przyjętej
systematyki działań.

16

Rys.10

Powiązanie pomiędzy rozwiązaniami prawnymi oraz technicznymi i organizacyjnymi
metodami zwalczania drgań

Zgodnie z nią przedsięwzięte środki zaradcze powinny być zgodne z następującym
schematem:

1.

eliminacja zagrożenia poprzez jego redukcję u źródła powstawania,

2.

stosowanie środków ochrony zbiorowej,

3.

stosowanie środków ochrony indywidualnej,

4.

wykorzystywanie przedsięwzięć o charakterze organizacyjnym.

1. Eliminacja zagrożenia poprzez jego redukcję u źródła powstawania

Eliminacja zagrożenia przez jego redukcję u źródła powstawania jest rozwiązaniem
t

echnicznym przynoszącym najlepsze rezultaty jednak nie zawsze możliwym do

zrealizowania ze względów technicznych lub ekonomicznych. Może ona polegać na:

eliminacji źródeł drań,

ograniczaniu emisji drgań ze źródeł.

Eliminacja źródeł drgań polega na zastosowaniu w procesie produkcji innych
technologii, nie wymagających drgań. Często jednak drgania mechaniczne są
podstawowym czynnikiem roboczym, zatem zastąpienie danych maszyn innymi, nie
emitującymi drgań jest niemożliwe.

Ograniczenie emisji drgań z mechanicznych z maszyn wymaga przede wszystkim
ingerencji w ich konstrukcję wewnętrzną, polegającą np. na zastosowaniu
odpowiednich rozwiązań technicznych czy specjalnych systemów wibroizolacji,
zastosowaniu materiałów konstrukcyjnych o lepszych właściwościach tłumiących, czy
też na poprawie jakości wytwarzania elementów składowych maszyny i wzajemnego
ich montażu. Działania tego typu możliwe są zazwyczaj tylko na etapie projektowania
i wytwarzania maszyny czyli są poza zakresem działań użytkownika końcowego. Z
tego

powodu przystępując na etapie projektowania lub modernizacji zakładu pracy

należy wziąć pod uwagę możliwość zakupu maszyn o najmniejszej emisji drgań
wśród maszyn danego typu.

W rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie
zasad

niczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. 2005, nr

259, poz. 2170) określono że:

17

1.

W dołączonej do maszyny przenośnej trzymanej w ręku lub prowadzonej ręką
instrukcji powinna być podana informacja dotycząca ważonej wartości
skutecznej prz

yspieszenia drgań działających na kończyny górne operatora,

jeżeli wartość ta określona na podstawie odpowiedniej metody badania
przekroczy 2,5 m/s

2

. W przypadku gdy wartość ta nie przekroczy 2,5 m/s

2

,

należy zamieścić tę informację w instrukcji. W przypadku braku odpowiedniej
metody wyznaczania wartości skutecznej przyspieszenia drgań producent
powinien określić, na podstawie jakich metod i w jakich warunkach
wyznaczoną tą wartość.

2. W przypadku

maszyny przemieszczającej się instrukcja powinna zawierać

zmier

zoną lub obliczoną na podstawie pomiarów identycznych maszyn:

a.

ważoną wartość skuteczną przyspieszenia drgań działających na
kończyny górne operatora, jeżeli wartość ta przekracza 2,5 m/s2 - jeżeli
wartość ta nie przekracza 2,5 m/s2, należy zamieścić tę informację w
instrukcji,

b.

ważoną wartość skuteczną przyspieszenia drgań działających na ciało
operatora -

stopy i pośladki, jeżeli wartość ta przekracza 0,5 m/s2 - jeżeli

wartość ta nie przekracza 0,5 m/s2, należy zamieścić tę informację w
instrukcji;

Producen

t powinien również dostarczyć informacje o warunkach pracy maszyny

podczas pomiarów, o których wyniki zawarto w instrukcji, i stosowanych metodach
pomiaru. Jeżeli nie są stosowane normy zharmonizowane, drgania należy mierzyć,
stosując metodę najbardziej odpowiednią dla danej maszyny.

2. Środki ochrony zbiorowej przed drganiami mechanicznymi

W przypadku, gdy nie jest możliwe zlikwidowanie lub ograniczenie drgań u źródła
najbardziej efektywną metodą jest stosowanie odpowiednio zaprojektowanych
środków ochrony zbiorowej. Zadaniem środków ochrony zbiorowej jest zmniejszenie
energii wibroakustycznej docierającej do środowiska, w którym przebywają ludzie np.
przez zamianę postaci tej energii na ciepło lub stworzenie bariery pomiędzy źródłem
drgań i miejscem przebywania ludzi.

Duży wpływ na emisję drgań ze źródła ma również

właściwe eksploatowanie maszyny zgodnie z jej przeznaczeniem,

właściwą konserwację maszyny i utrzymywanie jej w dobrym stanie
technicznym.

Eliminowanie drgań metodami technicznymi na drodze ich propagacji polega na
zastosowaniu różnego rodzaju elementów tłumiących lub izolujących drgania
(wibroizolatorów). Tłumienie drgań polega głównie na zastosowaniu konstrukcji
wielowarstwowych lub pokryciu elementów drgających warstwami tłumiącymi. W
wyniku t

ych zastosowań następuje zmniejszenie amplitud przemieszczeń drgań

ustalonych, szybkie zanikanie drgań swobodnych oraz wytłumianie fal
rozchodzących się w elementach sprężystych [2]. Najpopularniejszym materiałami
tłumiącymi są materiały na podłożu bitumicznym, ale stosowane są również takie
materiały jak np.: polimery, elastomery, gumy, szkła organiczne i filc.

18

Wibroizolatory służą do odseparowania ludzi lub maszyn od źródeł drgań.
Zastosowanie wibroizolatorów powoduje ograniczenie transmisji drgań poprze
przerwanie ciągłości drgającej struktury. Układy wibroizolujące wykonywane są w
oparciu o sprężyny stalowe, elementy gumowe (amortyzatory gumowe), elementy
pneumatyczne (tłokowe, mieszkowe – poduszki powietrzne) lub hydrauliczne.
Właściwości układów wibroizolujących, takie jak np. częstotliwość wymuszeń dla
których wibroizolacja jest skuteczna zależą od rodzaju zastosowanego elementu
izolującego. Do ograniczania drgań na drodze propagacji często stosuje się również
aktywne i sem

iaktywne układy wibroizolacji. W układach aktywnych stosuje się

dodatkowe, odpowiednio sterowane źródła wymuszeń. Natomiast w układach
semiaktywnych steruje się parametrami elementów wibroizolujących (np.
sprężystością). Wibroizolatory stosowane są powszechnie do ograniczania narażenia
na drgania ogólne wnikające do organizmu pracownika przez miednicę plecy i boki z
siedzisk (wibroizolacja siedzisk).

Projektowanie środków ochrony zbiorowej jest procesem złożonym i przed długi
okres czasu proces ten opierał się jedynie na doświadczeniu i wyczuciu. Weryfikacja
praktyczna polegająca na pomiarze parametrów ochronnych w warunkach
rzeczywistych powodowała jednak, że często projekt trzeba było zaczynać od
początku, bądź wprowadzać bardzo kosztowne modyfikacje. Rozwój metod
modelowania umożliwił powstanie programów komputerowych wspomagających
proces projektowania i umożliwiających wykonywanie symulacji (prognozowania)
parametrów wibroakustycznych zabezpieczeń przeciwdrganiowych już na wczesnym
etapie projektowania o

biektów przemysłowych i urządzeń.

Jednym z najważniejszych obszarów zastosowania komputerów do wspomagania
projektowania zabezpieczeń przeciwdrganiowych jest prognozowanie drgań na
liniach technologicznych. Umożliwia ono weryfikację projektów zabezpieczeń
przeciwdrganiowych pod względem możliwości obniżenia poziomu drgań po
wykonaniu zabezpieczeń. Przyczynia się więc do optymalizacji rozwiązania pod
względem obniżenia amplitudy drgań do akceptowalnego poziomu przy jednoczesnej
minimalizacji

kosztów.

Zastosowanie

predykcji

drgań

w

obiektach

nowoprojektowanych umożliwia zarządzanie drganiami już w fazie uruchamiania
zakładu.

3. Środki ochrony indywidualnej przed drganiami

Indywidualne ochrony przed drganiami miejscowymi (rękawice antywibracyjne)
powinny być stosowane w przypadku gdy wyeliminowanie ryzyka związanego z
drganiami mechanicznymi nie jest możliwe przy zastosowaniu innych rozwiązań.
Skuteczność rękawic antywibracyjnych zależy w dużym stopniu od częstotliwości ale
również od siły zacisku i nacisku wywieranych na narzędzie przez operatora.
Skuteczność rękawic antywibracyjnych dla drgań o częstotliwościach poniżej 200Hz
jest zazwyczaj bardzo mała (określa się, że rękawice antywibracyjne nie powinny
wzmacniać drgań w zakresie częstotliwości od 32 do 200 Hz).

4. Przedsięwzięcia o charakterze organizacyjnym

Działania o charakterze organizacyjnym mają na celu zmniejszenie narażenia na
drgania, którego nie można było wyeliminować żadnymi środkami technicznymi ani

19

zmniejszyć narażenie przez stosowanie środków ochrony indywidualnej. Działania
organizacyjne polegają przede wszystkim na zmniejszeniu czasu ekspozycji na
drgania. Należy zaznaczyć, że działania o charakterze organizacyjnym powinny być
prowadzone równolegle ze wspomnianymi wcześniej działaniami o charakterze
technicznym.

Rozwiązania organizacyjne zmierzające do ograniczenia narażenia na drgania
mechaniczne polegają na:

wprowadzeniu automatyzacji procesów i zdalnego sterowania,

skracaniu czasu narażenia na drgania w ciągu dnia pracy,

stosowanie przerw w pracy i rotacji na stanowiskach pracy

projektowaniu miejsc pracy i rozmieszczaniu miejsc pracy w taki sposób aby
ograniczać liczbę narażonych pracowników, lub ograniczyć jednoczesne
oddziaływanie wielu źródeł na pracownika,

przesuwanie do pracy na innych s

tanowiskach osób szczególnie wrażliwych

na działanie drgań,

szkolenie pracodawców oraz pracowników,

kontrolowaniu czynników sprzyjających rozwojowi zespołu wibracyjnego.

Automatyzacja procesów i zdalne sterowanie pozwala na wyeliminowanie narażenia
na drga

nia mechaniczne. Działania polegające na skracaniu czasu pracy, stosowaniu

przerw i rotacji na stanowiskach mają na celu zmniejszenie dziennej ekspozycji na
drgania. Przekazywane pracownikom i pracodawcom w ramach szkolenia (więcej
informacji na temat szko

leń znajduje się w dziale dotyczącym obowiązków

pracodawcy) pozwala na unikanie błędów i niewłaściwego zachowania mogących
zwiększyć ryzyko związane z zagrożeniem drganiami. Kontrolowanie czynników
takich jak niska temperatura, nadmierna wilgotność czy obciążenie fizyczne
organizmu pomaga zminimalizować ryzyko powstawania zespołu wibracyjnego
(wymienione czynniki sprzyjają rozwojowi tego schorzenia).

Wymiernym efektem działań ukierunkowanych na zmniejszenie narażenia na drgania
na stanowiskach pracy jest ro

snąca liczba stanowisk, na których problem drgań

mechanicznych został ograniczony lub wyeliminowany.

Ważnym uzupełnieniem działań technicznych i organizacyjnych mających na celu
zminimalizowanie ryzyka związanego z występowaniem drgań w środowisku pracy
jest profilaktyka medyczna. Zgodnie z art.

229 Kodeksu pracy pracownicy podlegają

wstępnym, kontrolnym i okresowym badaniom lekarskim. Pracodawca nie może
dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego
stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Badania
te prowadzone są w miarę możliwości w godzinach pracy a ich koszty pokrywa
pracodawca. Zakres wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich,
częstotliwość wykonywania badań okresowych oraz zakres profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami został określony w rozporządzaniu Ministra Zdrowia i
Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r w sprawie przeprowadzania badań
lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami
oraz o

rzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy

(Dz. U 1996, nr 69, poz. 332

z późniejszymi zmianami). Badania profilaktyczne

przeprowadzane są na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, które

20

powinno zawierać określenie rodzaju badania profilaktycznego, stanowisko, na
którym jest lub ma być zatrudniony pracownik oraz informacje o występowaniu na
tym stanowisku

drgań mechanicznych wraz z wynikami pomiarów.

Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określono w załączniku do w/w
rozporządzenia. Dla drgań mechanicznych działających przez kończyny górne
badania obejmują:

— Badania wstępne:

badania lekarskie

– ogólne, ze zwróceniem uwagi na układy: naczyniowy,

nerwowy i kostny w zakresie kończyn górnych,

badania pomocnicze

– próby oziębienia z termometrią skórną i próbą

uciskową; ocena czucia wibracji metodą palestezjometryczną; zdjęcia rtg
rąk i stawów łokciowych,

— Badania okresowe:

badania lekarskie

– ogólne, ze zwróceniem uwagi na układy: naczyniowy,

nerwowy i kostny w zakresie

kończyn górnych,

badania pomocnicze

– próby oziębienia z termometrią skórną i próbą

uciskową; ocena czucia wibracji metodą palestezjometryczną; zdjęcia rtg
rąk i stawów łokciowych,

— Ostatnie badania okresowe:

badania lekarskie

– ogólne, ze zwróceniem uwagi na układy: naczyniowy,

nerwowy i kostny w zakresie kończyn górnych,

badania pomocnicze

– próby oziębienia z termometrią skórną i próbą

uciskową; ocena czucia wibracji metodą palestezjometryczną

Pierwsze badania okresowe powinny być wykonane po roku pracy, następne co 3
lata. Gdy okres pracy w narażeniu na drgania mechaniczne przekazywane przez
kończyny górne, trwa krócej niż 5 lat i ostatnie badanie okresowe nie ujawniło zmian
wskazujących na rozwój choroby wibracyjnej – nie ma potrzeby powtórnego
wykonywan

ia zdjęć rtg kości rąk i stawów łokciowych

Dla drgań mechanicznych o działaniu ogólnym badania obejmują:

— Badania wstępne:

badania lekarskie

– ogólne; neurologiczne,

badania pomocnicze

– w zależności od wskazań – zdjęcia rtg kręgosłupa

lędźwiowo-krzyżowego,

— Badania okresowe:

badania lekarskie

– ogólne; w zależności od wskazań – neurologiczne,

badania pomocnicze

– w zależności od wskazań – zdjęcia rtg kręgosłupa

lędźwiowo-krzyżowego,

— Ostatnie badania okresowe:

badania lekarskie

– ogólne; neurologiczne,

badania pomocnicze

– w zależności od wskazań – zdjęcia rtg kręgosłupa

lędźwiowo-krzyżowego

Pierwsze badania okresowe powinny być wykonane co 4 lata. W przypadku skarg na
zawroty głowy należy przeprowadzić badania błędnika.

21

Lekarz prowadzący badania profilaktyczne może poszerzyć zakres badań o
dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także
wyznaczyć krótszy termin następnego badania jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne
do prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika.

Badania lekarskie mają na celu wyeliminowanie przy pracach w narażeniu na drgania
osób, których stan zdrowia odbiega od normy, gdyż w wyniku narażenia na drgania
może on ulec dalszemu pogorszeniu. Przeciwwskazaniami do pracy w narażeniu na
drgania miejscowe są np. choroba Raynauda, choroby naczyniowe w obrębie rąk,
wcześniejsze urazy rąk powodujące pogorszenie krążenia lub zniekształcenia kości i
stawów, przewlekłe choroby nerwów obwodowych lub układu mięśniowego i
kostnego kończyn górnych, choroby reumatoidalne. Badania te mają również na celu
wychwycenie wczesnych objawów zmian chorobowych (zespołu wibracyjnego)
powstających pod wpływem narażenia na drgania i niedopuszczenie do pogłębiania
się choroby

Podsumowanie

Rozwój cywilizacyjny wiąże się z powstawaniem nowych, dotychczas niespotykanych
źródeł drgań oraz szybkim mnożeniem źródeł już istniejących.. Wzrost świadomości
społecznej dotyczącej zagrożenia jakim są drgania mechaniczne w środowisku pracy
jest przyczyną, że coraz częściej podejmowane są działania w zakresie ograniczania
nie tylko szkodliwego ale również uciążliwego oddziaływania tego czynnika na
człowieka.

Mimo intensywnych działań związanych ze zwalczaniem drgań nadal są one
czynnikiem w istotny sposób oddziałującym niekorzystnie na człowieka. Liczba źródeł
drgań stale rośnie. Tylko dzięki działaniom zarówno w sferze badawczej jak i
praktycznej wzrostowi liczby źródeł tych zagrożeń nie towarzyszy adekwatny wzrost
energii wibroakustycznej emitowanej do środowiska. Coraz większą rolę w
propagowaniu wiedzy dotyczącej drgań mechanicznych w środowisku pracy odgrywa
Internet. Można w nim znaleźć zarówno wiele przydatnych informacji na temat
pomiarów i oceny tego czynnika jak i skorzystać z narzędzi wspomagających
profilaktykę narażenia na drgania mechaniczne. Przykładem może być dedykowany
system internetowy dostępny pod adresem: www.serwis.wypadek.pl.

Literatura uzupełniająca

1.

Czynniki szkodliwe w środowisku pracy – wartości dopuszczalne. Red. D.
Augustyńska, M. Pośniak. Warszawa, CIOP, 2003.

2.

Engel Z.: Ochrona środowiska przed drganiami i hałasem. Warszawa,
Wydawnictwo Naukowe PWN 2001.

3.

Ochrona przed hałasem i drganiami w środowisku pracy. Pod red. D.
Augustyńskiej i W.M. Zawieski, Warszawa, CIOP 1999.

4. Ocena ryzyka zawodowego. Podstawy metodyczne. Red. W.M.Zawieska,

Warszawa, CIOP 2004.

22

5.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w
sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych
dla zdrowia w środowisku pracy (DzU nr 217, poz. 1833).

6.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002r. w sprawie wykazu chorób
zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania
podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów
właściwych w tych sprawach (DzU nr 132, poz.1115),

7.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r., w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas
lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318),