TERAPIA MANUALNA

Na podstawie: Freddy M. Kaltenborn

„Kręgosłup – badanie manualne i mobilizacja”

„Manualne mobilizacje stawów kończyn”

w przekładzie Mirosława Dębskiego

Historia medycyny manualnej

Ø Hipokrates, lata 460-377 p.n.e – pisma z zakresu medycyny

manualnej zebrane w „Corpus Hippocratum”

Ø Galen, lata 131-202 n.e – traktaty medyczne będące komentarzem do

leczenia stosowanego przez Hipokratesa i zawierające początki
dzisiejszej terapii manualnej

dzisiejszej terapii manualnej

Ø Podobne leczenie opisywali także: Avicenna z Bagdadu 1000r. –

dzieło naukowe „Quanun”, Vidius Vidio 1500r. (Francja), Ambroise
Pare 1550r. (Francja)

Ø 1874r. – szkoła osteopatii w USA, w latach 20-tych (XX wieku) ten

sposób leczenia dociera do Europy, a po drugiej wojnie światowej
rozwija się w Niemczech

Historia medycyny manualnej w fizjoterapii

Ø Dr James Mennell (Anglia) – napisał pierwszy

podręcznik dotyczący leczenia stawów kończyn oraz
kręgosłupa

Ø Dr James Cyriax. (Anglia) – kontynuował prace dr

Mennella, napisał podręcznik dotyczący badania i
leczenia tkanek miękkich

Ø Alan Stoddard (Anglia) – osteopata, propagował

techniki osteopatyczne wśród fizjoterapeutów

Freddy Kaltenborn

Ø W latach 1952-1954

studiował i praktykował u
dr Mennella i dr Cyriaxa w
Londynie (w 1955 roku
uzyskał certyfikat nauczyciela
Medycyny Ortopedycznej)

Medycyny Ortopedycznej)

Ø W 1956 rozpoczął naukę w

ramach Towarzystwa
Naukowego Chiropraktyki w
Hamm, gdzie w 1958 roku
zdał egzamin z chiropraktyki.

Freddy Kaltenborn

Ø W 1960 roku rozpoczął

współpracę z Olafem
Evjenthem

Ø 1974 roku doprowadził do

założenia IFOMT
(International Federation

(International Federation
of Orthopaedic
Manipulative Therapy)

Ø W 1978 IFOMT stała się

podgrupą WCPT (World
Confederation for Physical
Therapy)

Olaf Evjenth

Ø Opracował cześć

dotyczącą tkanek
miękkich

Ø Masaż funkcyjny i

Ø Masaż funkcyjny i

poprzeczny

Ø Rozciąganie mięśni

(Muscle stretching in
Manual Therapy)

OMT Kaltenborn – Evjenth w Polsce

Ø 1993 – pierwsze szkolenie w Konstancinie

Ø1998 – pierwsze certyfikaty MT

Ø2001 – została wyznaczona narodowa

reprezentacja Kaltenborn – Evjenth

Ø2002 – pierwsi nauczyciele kursów

1993 – pierwsze szkolenie w Konstancinie

Narodowa reprezentacja Kaltenborn – Evjenth

Kolejność szkoleń w Polsce

Ø UEX – badanie i leczenie stawów kończyny dolnej –

techniki podstawowe

Ø OEX – badanie i leczenie stawów kończyny górnej –

techniki podstawowe

techniki podstawowe

Ø UWS – badanie i leczenie miednicy i odcinka

lędźwiowego kręgosłupa oraz badanie odcinka
piersiowego – techniki podstawowe

Ø OWS – badanie i leczenie odcinka piersiowego (ciąg

dalszy) oraz szyjnego kręgosłupa – techniki
podstawowe

Kolejność szkoleń w Polsce

Ø AEX 1 – badanie i leczenie mięśni (rozciąganie) oraz

stawów kończyny dolnej – techniki zaawansowane

Ø AEX 2 – badanie i leczenie mięśni (rozciąganie) oraz

stawów kończyny górnej – techniki zaawansowane

Ø AWS 1 – badanie i leczenie odcinka lędźwiowego i

Ø AWS 1 – badanie i leczenie odcinka lędźwiowego i

piersiowego kręgosłupa – techniki zaawansowane dla
stawów i mięsni

Ø AWS 2 – badanie i leczenie odcinka szyjnego kręgosłupa

oraz stawów skroniowo-żuchwowych – techniki
zaawansowane dla stawów i mięsni

EGZAMIN TEORETYCZNY I PRAKTYCZNY

PODSTAWOWE ZASADY

koncepcji Kaltenborn – Evjenth

koncepcji Kaltenborn – Evjenth

Leczenie hipomobilności

Ø Mobilizacja manualna (zajmuje się zaburzeniami w

układzie kostno-mięśniowym)

Ø TKANKI MIĘKKIE:

Ø TKANKI MIĘKKIE:

§ masaż funkcyjny i poprzeczny wg Evjentha
§ stretching (rozciąganie) wg Evjentha

Ø STAWY:

§ mobilizacja linijna wg Kaltenborna - jej zadaniem jest

przywrócenie prawidłowej „gry stawowej” – odpowiednich
proporcji pomiędzy ruchem toczenia i ślizgu w stawie

Leczenie hipermobilności

ØStabilizacja:

§ Środki bierne – stabilizatory

§ Środki bierne – stabilizatory
§ Środki czynne – ćwiczenia

Leczenie bólu

ØUnieruchomienie (faza alarmu)

ØCiepłolecznictwo, elektroterapia, hydroterapia

ØCiepłolecznictwo, elektroterapia, hydroterapia

(ogólnie pojęta fizykoterapia).

ØPOSTĘPOWANIE SPECJALNE:

§ TRAKCJA PRZESZTRZENNA
§ WIBRACJA, OSCYLACJA

Pozycje kości i stawów

Ø Pozycja zerowa – neutralna zerowa pozycja wyjściowa

Ø Pozycja spoczynkowa – takie ustawienie stawu, w którym

torebka stawowa jest maksymalnie rozluźniona, powierzchnie
stawowe mają ze sobą najmniejszy kontakt, a gra stawowa jest
największa

największa

Ø Aktualna pozycja spoczynkowa – to pozycja spoczynkowa,

która uległa zmianie w wyniki ziałania patologicznych czynników

Ø Pozycja zaryglowana – mała, wklęsła powierzchnia stawowa

posiada pełen kontakt z częścią większej, wypukłej powierzchni
stawowej, torebka stawowa oraz więzadła są mocno napięte, ślizg
stawowy w kierunku pozycji zaryglowanej jest upośledzony

Płaszczyzna lecznicza w terapii manualnej

Ø Płaszczyzna lecznicza

leży na wklęsłej
powierzchni stawowej:

a) przemieszcza się wraz

z członem stawowym o
wklęsłej powierzchni
stawowej

Płaszczyzna lecznicza w terapii manualnej

b) stoi nieruchomo gdy

człon stawu o wypukłej
powierzchni stawowej
porusza się względem

porusza się względem
nieruchomego członu
stawowego o wklęsłej
powierzchni stawowej

Ruchy kości i stawów

Rotacja kości

(toczenie z poślizgiem)

Ø rotacja to ruch obrotowy wokół

jakiejkolwiek osi leżącej
wewnątrz lub na zewnątrz

Translacja kości

(gra stawowa)

Ø translacja to prostoliniowe

przesunięcie ciała, tak że
wszystkie punkty ciała poruszają
się wzdłuż linii prostej o tę samą

wewnątrz lub na zewnątrz
ciała

Ø do rotacji zaliczamy:
a) zginanie - prostowanie

b) odwodzenie – przywodzenie

c) rotację wewnętrzną – rotację

zewnętrzną

się wzdłuż linii prostej o tę samą
odległość, z taką samą
prędkością i w tym samym
kierunku

Ø do translacji zaliczamy:
a) separację

(translacja prostopadła)

b) ślizg prostoliniowy

(translacja paralelna)

Toczenie

Ø Odbywa się kiedy pomiędzy dwiema powierzchniami

stawowymi nowe punkty jednej powierzchni wchodzą w
kontakt z ciągle nowymi punktami drugiej powierzchni

Ø Może występować tylko pomiędzy powierzchniami

nieprzystającymi – o różnym promieniu krzywizny

nieprzystającymi – o różnym promieniu krzywizny
(wypukła po wklęsłej lub wklęsła po wypukłej)

Ślizg

Ø Ruch ślizgowy następuje kiedy pomiędzy dwoma ciałami

jeden punkt jednego ciała wchodzi w kontakt z ciągle
nowymi punktami drugiego ciała

Ø Czysty ślizg to jedynie taki rodzaj ruchu, który odbywa

się między powierzchniami przystającymi (płaskie i

się między powierzchniami przystającymi (płaskie i
łukowate)

Toczenie i ślizg

Ø Stawy człowieka nie są w pełni przystające, co

powoduje, że ślizg po łuku stanowi jedynie komponentę
ślizgową podczas odbywającego się w nich ruchu
toczenia z poślizgiem

Ø Jeśli powierzchnie stawowe są bardziej przystające, to

podczas ruchu będzie więcej ślizgu, jeśli mniej
przystające, to więcej toczenia

Kierunek ruchu toczenia w stawie

Ø Komponenta toczenia podczas toczenia z poślizgiem

odbywa się zawsze w tym samym kierunku co ruch kości

Ø Toczenie nie może występować w stawie bez ruchu

ślizgowego, ponieważ doprowadziłoby to do kompresji
lub podwichnięcia. Dlatego podczas mobilizacji stawu
komponenty toczenia należy unikać.

Kierunek ruchu ślizgu w stawie

Wklęsła powierzchnia stawowa

Wypukła powierzchnia stawowa

Ø Kierunek komponenty ślizgu zależny jest od tego, czy

poruszająca się powierzchnia stawowa jest wypukła,
czy wklęsła

Ø ruch ślizgu oraz ruch kości

odbywają się w tym samym
kierunku

Ø ruch ślizgu i ruch kości

odbywają się w kierunkach
przeciwnych

ØTranslację można wykonać tylko biernie, nie jest możliwe

wykonanie jej siłą własnych mięśni

Ø prostopadła - trakcja

Ø paralelna – ślizg prostoliniowy

Translacja kości – gra stawowa

Luz torebki stawowej – „slack”

Ø Wszystkie stawy przed napięciem leżących wokół nich

tkanek miękkich posiadają określoną grę stawową, ten
luz jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania
stawu

Ø Zmiana długości struktur tkankowych może prowadzić

do hypomobilności lub hypermobilności

Ø Największa swoboda ruchu występuje w pozycji

spoczynkowej

Trakcja

Ø Trakcja – bierne działanie translatoryczne, które prowadzi

do oddalenia jednej kości od drugiej (separacja)

Ø W terapii manualnej stawów trakcję przeprowadza się

prostopadle do płaszczyzny leczniczej

prostopadle do płaszczyzny leczniczej

Stopnie trakcji

Ø Stopień I: bez widocznej separacji, zmniejsza siły kompresyjne,

powoduje wyrównanie ciśnienia wewnątrzstawowego z ciśnieniem
atmosferycznym, stosowany podczas testów trakcyjnych, ślizgowych i do

atmosferycznym, stosowany podczas testów trakcyjnych, ślizgowych i do
mobilizacji ślizgowych oraz w celu zmniejszenia bolesności; staw jest
rozluźniony

Ø Stopień II: swoboda ruchu jest zniesiona, stosowany do testów

trakcyjnych i w celu zmniejszenia bolesności; tkanki miękkie wokół
stawu są napięte

Ø Stopień III: używa się większej siły trakcyjnej przy zniesionej swobodzie

ruchu, stosowany do testów i mobilizacji; napięte struktury są
rozciągane

Trójwymiarowe ustawienie trakcji

Trakcja w aktualnej pozycji

Trakcja poza pozycją

Ø Podczas ustawiania stawu do wykonania trakcji

bierze się pod uwagę wszystkie płaszczyzny
anatomiczne (staw jednoosiowy ustawiamy w jednej
płaszczyźnie, dwuosiowy w dwóch, trzyosiowy w trzech)

Trakcja w aktualnej pozycji

spoczynkowej:

a) jako gra stawowa w

stopniu I, II i III

b) w celu zmniejszenia

bolesności w stopniu I i II

c) jako mobilizacja w stopniu

III

d) Podczas ślizgu – w

stopniu I

Trakcja poza pozycją

spoczynkową:

a) jako gra stawowa w

stopniu I, II i III

b) jako mobilizacja w

stopniu III

Ślizg

Ø Ślizg – bierne, translatoryczne, pararelne przesunięcie

kości, które prowadzi do prostoliniowego ślizgu pomiędzy
powierzchniami stawowymi

Ø W terapii manualnej ślizg będzie wykonywany zawsze

paralelnie (równolegle) do płaszczyzny leczniczej

paralelnie (równolegle) do płaszczyzny leczniczej

Ślizg

ØWSZYSTKIE PUNKTY JEDNEJ KOŚCI

PRZEMIESZCZAJĄ SIĘ:

- z tą samą prędkością

- w tym samym kierunku

- na ta samą odległość

Stopnie ślizgu

Ø Stopień I: wibracja lub oscylacja przebiegająca bez

widocznego ruchu ślizgowego

Ø Stopień II: ruch kości powodujący napięcie tkanek

miękkich w kierunku leczniczym

miękkich w kierunku leczniczym

Ø Stopień III: rozciągnięcie tkanek miękkich w kierunku

leczniczym

Ø Trójwymiarowe ustawienie stawu przed wykonaniem

ślizgu wynika z zasad trakcji, podczas testu ślizgowego i
mobilizacji ślizgowej stosuje się trakcję w stopniu I

Zastosowanie ślizgu

ØGRA STAWOWA – I, II, III
ØPRZECIWBÓLOWO – I, II
ØMOBILIZACJA - III

ØMOBILIZACJA - III

Ustalenie kierunku, w którym

ograniczony jest ślizg

Ø Mobilizację hypomobilnego stawu przy pomocy ruchu

ślizgowego wykonuje się w kierunku ograniczenia
tego ruchu

Ø Wyznaczanie tego kierunku wykonuje się za pomocą:
a) testu ślizgowego

b) reguły wklęsło-wypukłej

Ustalenie kierunku, w którym

ograniczony jest ślizg c.d.

Test ślizgu stawowego

Ø badanie ślizgu w stawie to

Reguła wklęsło-wypukła

Może być użyta gdy:

Ø badanie ślizgu w stawie to

zabieg manualny polegający
na przeprowadzeniu ruchów
translatorycznych we
wszystkich możliwych
kierunkach badanego stawu

a) pacjent ma duże dolegliwości

bólowe

b) staw posiada tylko bardzo mały

zakres ruchu

c)

staw jest bardzo usztywniony

d) badający nabiera

doświadczenia w wyczuwaniu
ruchów ślizgowych

Reguła wklęsło-wypukła

Terapeuta kieruje kość o powierzchni stawowej

wypukłej w kierunku przeciwnym, a o powierzchni

stawowej wklęsłej w tym samym kierunku co

upośledzony ruch kości.

Techniki tkanek miękkich

Masaż funkcyjny

Masaż poprzeczny

Rozciąganie mięśni

Masaż funkcyjny - wykonanie

Ø

Masaż wzdłuż włókien i bierny ruch w stawie

Ø

Ruch w stawie zależy od funkcji masowanych mięśni

Ø

Kolejność:

1.

Zbliżenie przyczepów

2.

Docisk mięśnia

2.

Docisk mięśnia

3.

Jednakowy nacisk na mięsień podczas oddalania
przyczepów

4.

Zbliżenie przyczepów bez nacisku

Ø

Bez ślizgu ręki po skórze i bezboleśnie

Ø

Przygotowanie do mobilizacji stawów oraz do rozciąganie
mięśni

Masaż funkcyjny – działanie

ØMasaż mięśni z ruchem w stawie (terapia

stawów i mięśni)

ØStymulacja proprioreceptorów (odruchowe

zmniejszenie napięcia)

zmniejszenie napięcia)

ØPulsujący naciska (poprawa krążenia)
ØUruchomienie pojedynczych włókien
ØUruchomienie pomiędzy różnymi warstwami

tkanek

Masaż poprzeczny – wykonanie

1. Głęboki masaż punktowy w poprzek włókien

2. Narastanie i zmniejszanie nacisku

3. Faza aktywna z naciskiem

4. Powrót do pozycji wyjściowej bez nacisku

4. Powrót do pozycji wyjściowej bez nacisku

5. Bez poślizgu ręki po skórze i bezboleśnie

6. Jeśli po 6 terapiach nie ma poprawy –

zakończyć

Masaż poprzeczny – działanie

1. Działanie mechaniczne:

•

Ukierunkowanie przyrostu nowych włókien

•

Poprawa ruchu włókien

2. Działanie neuropsychologiczne:

2. Działanie neuropsychologiczne:

•

Hamowanie bólu

•

Obniżenie aktywności układu współczulnego

3. Działanie biochemiczne:

•

Zwiększenie krążenia (3-6 min)

•

Działanie przecizapalne (15-20 min)

Rozciąganie mięsni

1.

Przygotowanie danego mięśnia do rozciągania
poprzez masaż funkcyjny lub poprzeczny.

2.

Wstępne rozciągnięcie mięśnia poprzez oddalenie
jego przyczepów

3.

Pacjent napina dany mięsień izometrycznie przeciw
stawianemu oporowi (10 sekund)

3.

Pacjent napina dany mięsień izometrycznie przeciw
stawianemu oporowi (10 sekund)

4.

Rozluźnienie mięśnia oraz jego rozciągnięcie (dalsze
oddalenie przyczepów)
- fazę 3 i 4 powtarza się kilkakrotnie (w miarę tolerancji
pacjenta)

5.

Stymulacja antagonistów w celu zakodowania nowego
(większego) zakresu ruchu.

Ogólny schemat badania

I.

Wywiad i stan ogólny pacjenta

II.

Badanie ruchu:
1. ruchy rotacyjne czynne
2. ruchy rotacyjne bierne

- zakres ruchy biernego

- opór końcowy

3. ruchy translatoryczne

- trakcja

RÓŻNOCOWANIE !!!

- trakcja
- kompresja
- ślizgi

4. test oporowy

III.

Palpacja (skóra, tkanka podskórna, mięśnie, ściegna, pochewki ścięgien,
kaletki maziowe, stawy, nerwy i naczynia)

IV.

Testy neurologiczne (mięśnie wskaźnikowe, odruch, czucie, motoryka,
koordynacja, nerwy czaszkowe)

V.

Badanie dodatkowe (radiografia, badania laboratoryjne, punkcjie,
elektrodiagnostyka).

PROSTE TECHNIKI TO

ZASTOSOWANIA

- Ogólna trakcja kręgosłupa L-S (z pasem, bez pasa, w różnych

pozycjach)

- Ogólna trakcja kręgosłupa C (z pasem, bez pasa, w różnych

pozycjach)

- Trakcja w stawie kolanowym (w różnych pozycjach)
- Trakcja w stawie skokowym górnym (z pasem, bez pasa)

- Trakcja w stawie skokowym górnym (z pasem, bez pasa)
- Trakcja w stawie skokowym dolnym
- Trakcja w stawie nadgarstkowym
- Ślizg funkcyjny w stawie kolanowym (do zgięcia i do

wyprostu)

- Ślisg funkcyjny w stawie skokowym górnym
- Masaż funkcyjny brzuchatego łydki
- Rozciąganie mięśnia czworobocznego (części wstępującej)

Dziękuję za uwagę…