3 Cztery psychologie (wypis)

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

1

Cztery psychologie

Wykład III

Pedagogika

Przedmiot

psychologii

Zjawiska

materialne

Ruchy

dowolne

Symptomy

Zjawiska

psychiczne

Czynności

Wytwory

Nietrwałe

Trwałe

Dyspozycje

Osobowe

Obraz siebie

i świata

Naturalne

Wola

Charakter

Temperament

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

2

somatyka: reakcje

poznanie

zmysłyemocje

intelekt rozumwola

natura

(w

ra

żli

w

o

s

ć

)

psy

c

hik

a

Model „mozaikowy”

Integracja, czyli „scalenie”

W obrębie dynamizmów podmiotu powstają struktury

zintegrowane

(„zestroje”).

Na przykład zestrój emocji i naturalnej ruchliwości

Naturalna ruchliwość to wytwór reaktywności ciała, które reaguje na bodźce
(materialne energie)

Jednak u człowieka trudno wskazać „czystą” reaktywność (nawet odruch
kolanowy nie jest tylko odruchem…)

Naturalna ruchliwość (reaktywność) jest wyrazem zmysłowej emotywności:
wzruszenia i podniecenia

Podniecenie

– ujawnia się w ciele (jego „reakcjach”)

Wzruszenie

– nie przejawia się w ciele; ono „promieniuje” wewnętrznie.

W ten sposób powstają typy temperamentalne.
Temperament to „wytwór” integracji piętra emotywnego i
piętra reaktywnego.

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

3

Czynności psycho-fizyczne,
psycho-dynamiczne

i…

Jeśli materiałem czynności psychicznych (np.

wrażenie) są tzw. dynamizmy ludzkiego bytu:

somatyczna reaktywność lub zmysłowa (tj. psychiczna)

emotywność, to powstają tzw. „zachowania”.

Jest w nich element psycho-dynamcizny i psycho-
somatyczny:

Podnieta wywołuje podniecenie

A podniecenie ujawni się jako „zachowanie”.

Ale:

wartość wywołuje wzruszenie (emocję).

A wzruszenie jest przedmiotem przeżycia. Nie jest to
zjawisko psycho-somatyczne!

.

Przedmiot zainteresowania
psychologa

Dla psychologa czy też pedagoga, który interesuje się

aktywnością człowieka pojawiają się zatem trzy
przedmioty:

osoba

pracująca (podmiot dynamiczny czynności),

czynność

osoby

i

wytwory

tychże czynności.

A także

dynamizmy

(podmiotu)

Psychologia jest zatem nauką o wytworach (głównie

behawioryzm), o

czynnościach psychicznych, oraz

o osobie, jako o podmiocie

tychże czynności (o

jego dyspozycjach, tj. dynamizmach).

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

4

Uzupełnienia - pojęcia

-

Czyli powtórka z ćwiczeń

"Nowe Życie" 2001

9

Rozwój wg Horney

„W sprzyjających warunkach tkwiące w jednostce zasoby

energii bywają zużytkowane do zrealizowania

wszystkich jej możliwości (...)

Zależnie od indywidualnych uzdolnień i skłonności, a

także od warunków, w jakich upłynęły wcześniejsze i

późniejsze okresy życia – człowiek

staje się

łagodniejszy lub surowszy,
bardziej ostrożny lub bardziej ufny,
bardziej lub mniej na sobie polegający,
nabywa natury refleksyjnej lub bardziej zwróconej ku

aktywności zewnętrznej,

a przede wszystkim rozwija swe indywidualne zdolności”

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

5

"Nowe Życie" 2001

10

Rozwój potencjalności

Potencjalność, czy jak ją też można nazwać
plastyczność, przejawia się w tym, że ogólne
uzdolnienia wrodzone

, jakie każdy byt z natury

posiada, samo przez się wystarcza do bardzo
niedoskonałych, słabych, początkowych czynów i że
dopiero częstsze ich

powtarzanie

nabywa coraz

większych do nich sprawności.

Czym jest powtarzaniem? -

doświadczaniem, uczeniem się

w różnych warunkach.

Kwestia powtarzania rozwinięta jest np. u K.
Twardowskiego: „O pojęciu wychowania”.

11

Usprawnianie

Usprawnianie jest to proces aktualizacji
poszczególnych potencjalności (możności) człowieka,
pod wpływem warunków zewnętrznych, w kierunku
właściwych im

wytworów

.

Proces aktualizacji dokonuje się pod wpływem
określonych warunków, a szczególnie pod wpływem
czynności wychowywania.

Wytworem aktualizacji są pewne akty osoby (będące
wytworami czynności psycho-somatycznych), które
określamy jako wyuczone (nabyte) zachowania. Akty
te są typowe dla danej osoby.

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

6

"Nowe Życie" 2001

12

Emocja

Emocja

– spontaniczne, czyli emotywne,

ustosunkowanie się

do otoczenia w aspekcie jego

wartości.

Występuje w dwóch odmianach: jako

wzruszenie

i jako

podniecenie

.

Wzruszenie jest „reakcją” na wartość wyższą, zaś

podniecenie jest dosłownie reakcją na wartości

podstawowe, czyli podniety. Tzw. „wartości wyższe”

budzą uczucia, czyli motywują.

Temperament jest „

mieszaniną

”, czyli swoistą dla

każdego proporcją wzruszenia i podniecenia w życiu
emocjonalnym.

"Nowe Życie" 2001

13

Wzruszenie

Wzruszenie (emocja) jest to swoista
„reakcja” na wartość; jest to reakcja swoista,
gdyż nie wyraża się w reakcji kierunkowej,
lecz w

przeżyciu wewnętrznym

.

Przeżycie wartości wiąże się z
uczestnictwem w dobru, które ktoś realizuje
lub reprezentuje.

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

7

"Nowe Życie" 2001

14

Podniecenie

Podniecenie

jest to „reakcja” sfery emotywnej na

podnietę.

Bliski i łatwo wyczuwalny związek z ciałem każe
nam uznać podniecenie za coś zmysłowego, za
dynamiczny przejaw zmysłowości.

UCZENIE SIĘ

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

8

"Nowe Życie" 2001

16

Czego uczy się człowiek?

Uczenie się

przeżyć

melancholiczność

Uczenie się

zachowań

choleryczność

Uczenie się

reakcji

kierunkowych

Sangwiniczność

Organizmiczna

mądrość

flegmatyczność

Proces „oswajania” wg A. Saint-Exupery’ego

— Nie jesteś tutejszy — powiedział lis. — Czego szukasz?

— Szukam ludzi — odpowiedział Mały Książę. — Co znaczy „oswojony"?

— Ludzie mają strzelby i polują — powiedział lis. — To bardzo kłopotliwe. Hodują także kury,

i to jest interesujące. Poszukujesz kur?

— Nie — odrzekł Mały Książę. — Szukam przyjaciół. Co znaczy „oswoić"?

— Jest to pojęcie zupełnie zapomniane — powiedział lis. — „Oswoić" znaczy „stworzyć

więzy".

— Stworzyć więzy?— Oczywiście — powiedział lis.

— Chodź pobawić się ze mną —

zaproponował Mały Książę. —
Jestem taki smutny...

— Nie mogę bawić się z tobą —

odparł lis. — Nie jestem oswojony.

— Ach, przepraszam — powiedział

Mały Książę. Lecz po namyśle

dorzucił: — Co znaczy

„oswojony"?

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

9

— Teraz jesteś dla mnie tylko małym chłopcem,

podobnym do stu tysięcy małych chłopców.

— Nie potrzebuję ciebie. I ty także mnie nie

potrzebujesz. Jestem dla ciebie tylko lisem,

podobnym do stu tysięcy innych lisów. Lecz

jeżeli mnie oswoisz, będziemy się nawzajem

potrzebować. Będziesz dla mnie jedyny na

świecie. I ja będę dla ciebie jedyny na świecie.

— Zaczynam rozumieć— powiedział Mały Książę.

— Jest jedna róża... zdaje mi się, że ona mnie

oswoiła...

— To możliwe — odrzekł lis. — Na Ziemi zdarzają

się różne rzeczy...

— Och, to nie zdarzyło się na Ziemi— powiedział

Mały Książę.

Lis zaciekawił się: — Na innej planecie?
— Tak.
— A czy na tej planecie są myśliwi?
— Nie.
— To wspaniałe! A kury?
— Nie. — Nie ma rzeczy doskonałych —

westchnął lis i zaraz powrócił do swej myśli:

"Nowe Życie" 2001

19

— Jak się to robi? — spytał Mały Książę.
— Trzeba być bardzo cierpliwym. Na

początku siądziesz w pewnej

odległości ode mnie, ot tak, na trawie.

Będę spoglądać na ciebie kątem oka,
a ty nic nie powiesz. Mowa jest

źródłem nieporozumień. Lecz

każdego dnia będziesz mógł siadać

trochę bliżej...

Poznaje się tylko to, co się oswoi

powiedział lis. — Ludzie mają zbyt mało

czasu, aby cokolwiek poznać. Kupują w

sklepach rzeczy gotowe. A ponieważ nie

ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie

nie mają przyjaciół. Jeśli chcesz mieć

przyjaciela, oswój mnie!

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

10

"Nowe Życie" 2001

20

— Co znaczy „obrządek?" — spytał

Mały Książę.

— To także coś całkiem
zapomnianego

— odpowiedział lis. —

Dzięki obrządkowi pewien dzień

odróżnia się od innych, pewna
godzina od innych godzin. Moi

myśliwi, na przykład, mają swój

rytuał. W czwartek tańczą z

wioskowymi dziewczętami. Stąd
czwartek jest cudownym dniem!

Podchodzę aż pod Winnice. Gdyby

myśliwi nie mieli tego zwyczaju w
oznaczonym czasie, wszystkie dni

byłyby do siebie podobne, a ja nie

miałbym wakacji.

Następnego dnia Mały Książę

przyszedł na oznaczone miejsce.

— Lepiej jest przychodzić o tej samej

godzinie. Gdy będziesz miał przyjść na

przykład o czwartej po południu, już od

trzeciej zacznę odczuwać radość. Im

bardziej czas będzie posuwać się

naprzód, tym będę szczęśliwszy. A jeśli

przyjdziesz nieoczekiwanie, nie będę

mógł się przygotować... Potrzebny jest

obrządek.

"Nowe Życie" 2001

21

W ten sposób Mały Książę oswoił lisa.
A gdy godzina rozstania była bliska, lis powiedział:
— Ach, będę płakać!
— To twoja wina — odpowiedział Mały Książę — nie życzyłem ci nic złego. Sam chciałeś, abym

cię oswoił...

— Oczywiście — odparł lis.
— Ale będziesz płakać?
— Oczywiście.

— A więc nic nie zyskałeś na oswojeniu?
— Zyskałem coś ze względu na kolor zboża — powiedział lis, a później dorzucił: — Idź jeszcze

raz zobaczyć róże. Zrozumiesz wtedy, że twoja róża jest jedyna na świecie.

Gdy przyjdziesz pożegnać się ze mną, zrobię ci prezent z pewnej tajemnicy

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

11

„Sekret” A. Saint-Exupery’ego (1)

Mały Książę poszedł zobaczyć się z różami.
— Nie jesteście podobne do mojej róży, nie macie jeszcze żadnej wartości

powiedział różom. — Nikt was nie oswoił i wy nie oswoiłyście nikogo.

Jesteście takie, jakim był dawniej lis. Był zwykłym lisem, podobnym do stu

tysięcy innych lisów. Lecz zrobiłem go swoim przyjacielem i teraz jest dla

mnie jedyny na świecie.

Róże bardzo się zawstydziły.
— Jesteście piękne, lecz próżne — powiedział im jeszcze. — Nie można dla

was poświęcić życia. Oczywiście moja róża wydawałaby się zwykłemu

przechodniowi podobna do was. Lecz dla mnie ona jedna ma większe
znaczenie

niż wy wszystkie razem, ponieważ ją właśnie podlewałem.

Ponieważ ją przykrywałem kloszem. Ponieważ ją właśnie osłaniałem.

Ponieważ właśnie dla jej bezpieczeństwa zabijałem gąsienice (z wyjątkiem

dwóch czy trzech, z których chciałem mieć motyle). Ponieważ słuchałem jej
skarg, jej

wychwalań się, a czasem jej milczenia. Ponieważ...

jest moją różą

.

23

nie macie jeszcze żadnej wartości…

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

12

„Sekret” A. Saint-Exupery’ego (2)

Powrócił do lisa.
— Żegnaj — powiedział.
— Żegnaj — odpowiedział lis. A oto mój sekret. Jest bardzo prosty: dobrze

widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu.

— Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu — powtórzył Mały Książę, aby

zapamiętać.

— Twoja róża ma dla ciebie tak wielkie znaczenie, ponieważ poświęciłeś

jej wiele czasu.

— Ponieważ poświęciłem jej wiele czasu... — powtórzył Mały Książę, aby

zapamiętać.

— Ludzie zapomnieli o tej prawdzie — rzekł lis. — Lecz tobie me wolno

zapomnieć. Stajesz się odpowiedzialny na zawsze za to, co oswoiłeś.

Jesteś odpowiedzialny za twoją różę.

— Jestem odpowiedzialny za moją różę... — powtórzył Mały Książę, aby

zapamiętać.

„DOZNAWANIE WRAŻEŃ”

Fundament zjawisk psychicznych

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

13

Dwa typy aktywności

Aktywność to proces przejścia od „potencji”
do aktu (urzeczywistnienia).

Znamy dwa „tory” tego przejścia:

Czynność

(świadomą)

Uczynnienie

(nieświadome)

Te dwa typy aktywności inaczej są
poznawane wewnętrznie (introspekcyjnie):

O czynności mówimy:

„Ja działam”

O uczynnieniu:

„Coś się we mnie (ze mną) dzieje”

27

ciało: reaktywność

uc

zuc

iow

o

ść

pobudliw

ość

„podnieta”

„doznanie”

Przeżycie

i pragnienia

ruch

działanie

podniecenie

wzruszenie

Odzwierciedlenie

„Ja” ”Świat”

intelektrozum

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

14

Podmiot

Działanie (świadome)

Świat

=

działanie

„Doznanie”

wartości

Poznanie

„obiektu”

Przeżycie

(nieświadome)

Orientacja i poznanie

Podmiot

Działanie (świadome)

Świat

(=działanie)

„Doznanie”

Poznanie

„umysł”

Przeżycie

„serce”

wartość

To, co „pewne”

To, co „jasne”

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

15

"Nowe Życie" 2001

30

Warunkowanie: reakcji i
działania kulturowego

Warunkowanie reakcji

człowiek doświadcza podniet, jak również uczy się - drogą
warunkowania -

reagować podnieceniem na inne bodźce. Jest to

warunkowanie instrumentalne reakcji.

Same reakcje nie zmieniają się jakościowo.

Uczenie się działania kulturowego (doznań i przeżyć):
uwrażliwianie

W procesie uczenie się wzruszeń ma miejsce warunkowanie
„bodźców”, gdyż podmiot uczy się samego działania, jako
takiego, które zaspokaja jego potrzeby, a więc jest wartością.

W tym procesie człowiek doznaje działania, aby działać w nowy
sposób. Nowe działanie, działanie kulturowe, nie jest wynikiem
warunkowania reakcji, ale

naśladowania

.

CZTERY PSYCHOLOGIE

Jak to wszystko usystematyzować?

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

16

• materialne
• podmiotowe

(osobowe)

• psychiczne

(przedmiotowe)

• materialne

• osobowe
• podmiotowe

(osobiste)

• duchowe

(osobowe)

• psychiczne

Świadomość

Przeżycia

Zachowanie

Przedstawie

nia

ODZWIERCIE-

DLENIE

PRAGNIENIA

PRZEDSTA-

WIENIE

DYNAMIZM

przeżycie

poznanie

świ

ad

o

m

o

ść

d

e

c

y

zja

i wy

b

ó

r

p

rze

ży

c

ie

wa

rt

o

ś

c

i

Od zjawisk fizycznych

do zjawisk psychicznych

Od zjawisk duchowych

do zjawisk osobistych (podmiotowych)

Od

z

jaw

is

k

p

s

y

c

h

ic

z

n

y

c

h

do

z

jaw

is

k

d

u

c

h

o

w

y

c

h

(

o

s

o

b

o

w

y

c

h

)

Od

z

jaw

is

k

o

s

o

b

is

ty

c

h

d

o

z

a

c

h

o

w

a

n

ia

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

17

osobiste

(podmiotowe)

psychiczne

(przedmiotowe)

m

a

te

ri

a

lne

duchow

e

UMYSŁ

SERCE

PRZEDSTA-

WIENIE

DYNAMIZM

(AKTYWNOŚĆ)

Świadome

działanie

Doznawanie

działania

i

n

t

e

r

n

a

l

i

z

a

c

j

a

i n t e r i o r y z a c j a

aspekt

podmiotowy

aktywności

aspekt

przedmiotowy

aktywności

p

rze

ży

cie

wa

rt

o

śc

i

d

e

c

y

zja

i

p

o

s

ta

n

o

wi

e

n

ie

odczucie

odczucie

poznanie

r

e

f

l

e

k

s

j

a

o b i e k t y w i z a c j a

35

Psychologiczne „aspekty”
człowieka (zob. Kozielecki)

Behawioryzm

: podmiotowość reaktywna ciała: „odruch

kolanowy

” + warunkowanie reakcji

Psychoanaliza:

dynamizm popędowy i przeżycie, psychika

świadoma i psychika nieświadoma (emotywność).

Psychologia poznawcza

: wrażenia, przedstawienia i bogate

procesy psychiczne, które są oparte na przedstawieniach:
obiektywna „mapa poznawcza”, subiektywny „obraz siebie i
świata”.

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

18

36

Psychologiczne „aspekty”
człowieka (zob. Kozielecki)

Psychologia humanistyczna

: czysty duch, tj. świadomość,

która kreuje rzeczywistość. Człowiek nie jest uwarunkowany
ciałem i zmysłami.

Psychologia integralna

: ujmuje człowieka na wszystkich

poziomach jego podmiotowości.

Wyjaśnia, w jaki sposób człowiek działa i w jaki sposób doznaje
działania.

Podkreśla złożone zależności między poszczególnymi piętrami
ludzkiego bytu: aspekt „doznawania” (przeżycia i dezintegracji) i
aspekt integracji w świadomym działaniu.

BEHAWIORYZM

Psychologia bez… introspekcji

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

19

38

ciało: reaktywność

doz

na

w

an

ie

pobudliw

ość

podnieta

„bodziec”

wartości

= kultura

podniecenie

obraz świata: „To”

zachowanie

popędowe

"Nowe Życie" 2001

39

wiadomości
o RZECZACH

„Coś”

sytuacja

zewnętrzna

podniecenie

SZYBKA I KRÓTKA

>re-akcja<

wrażenie

Styl oparty na obserwacji:

SANGWINIK

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

20

"Nowe Życie" 2001

40

Uczenie się reakcji
kierunkowych

Warunek: stymulacja poznawcza i warunkowanie

reakcji kierunkowych

Skutki pozytywne

uczenia się reakcji

Dochodzi do aktualizacji podniecenia

Następuje uczenia się reakcji kierunkowych

Następuje nasilenie wrażeń poznawczych

Powstaje wiedza obiektywna (przedmiotowa) o rzeczach

Budzi się myślenie o wartościach podstawowych

Wykształca się skłonność do kontroli otoczenia

Nasila się orientacja ekstrawertywna

"Nowe Życie" 2001

41

Uczenie się reakcji
kierunkowych -

zagrożenia

Warunek: stymulacja poznawcza i warunkowanie

reakcji kierunkowych

Zagrożenia rozwojowe

Dominacja podniecenia (brak wzruszenia)

Odsunięcie czucia dotyku

„Zmechanizowanie” świadomości (skrajna ekstrawersja)

Utrudnienie korekty siebie (zapalczywość)

Utrudnienie pasywnego uczestnictwa (wzruszenia)

Indywidualizm

„Pożądanie oczu” (sensualizm)

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

21

Dynamizm reaktywny ciała

Ludzkie ciało cechuje się

reaktywnością

, tj. zdolnością do

reakcji.

Reakcje są wytworem czynności samego ciała. Nie są to
reakcje przypadkowe, ale instynktowne działania,
wyzwalane przez zmiany (bodźce), na które byt jest
uwrażliwiony.

Instynkt

wskazuje na sposób

zdynamizowania się właściwy samej naturze. W działaniu
„instynktownym” poszczególne reakcje charakteryzują się
celowością uczynnień somatycznego podmiotu, czego
przykładem jest instynktowna ochrona ciała przed
zagrażającym działaniem.

Zatem „instynktownie” to więcej niż „reaktywnie”.

43

Ciało i życie cielesne

Reakcje

na bodźce

Bodźcem

nazywamy każda zmianę w środowisku, prowadzącą do

reakcji ze strony odpowiednio wyposażonych komórek organizmu.

Zmiana w środowisku, określona jako bodziec, to różnego rodzaju

energia (świetlna, akustyczna, mechaniczna) o różnej intensywności.

Bodźce, w zależności od rodzaju energii, jaki reprezentują, odbierane są

przez wyspecjalizowane komórki czuciowe, czyli

receptory

.

W receptorach (…) dokonuje się przetworzenie bodźców na impulsy
nerwowe.

W części centralnej [CUN] impulsy ulegają przetworzeniu, a następnie
przekazaniu do

efektorów

, czyli narządów wykonawczych. Efektorami

najczęściej są mięśnie i gruczoły”

Dynamizm reaktywny a świadomość: dla zaspokojenia pragnień
cielesnych powstaje

popęd

: integracja piętra emotywnego:

podnieceń i piętra reaktywnego.

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

22

44

Założenia behawioryzmu

Nie sięga się do dynamicznego wyjaśnienia tych aktów, tj.

wyjaśnienia sięgającego „w głąb” podmiotu, do różnych

poziomów tej podmiotowości.

W klasycznym behawioryzmie następuje

redukcja

w

wyjaśnianiu do tych dynamizmów, które są widoczne.

Widać, że człowiek reaguje, oraz widać bodźce, które są

uważane za przyczynę. Jest to tzw. przyczyna wzorcza.

Środowisko wpływ na behawior (zachowanie).

Pomija się dynamizmy zmysłowe (emocje) oraz osobowe

(rozumność i wolę), traktując je jako nieistotne „procesy

pośredniczące” („O” w formule S – O – R).

Pomija się poznanie (wrażenie) i życie psychiczne
(psychologia poznawcza).

Pomija się przeżycia i pragnienia i motywy (psychoanaliza).

PSYCHOANALIZA

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

23

osobiste

(podmiotowe)

psychiczne

(przedmiotowe)

m

a

te

ri

a

lne

duchow

e

UMYSŁ

SERCE

PRZEDSTA-

WIENIE

DYNAMIZM

(AKTYWNOŚĆ)

Świadome

działanie

Doznawanie

działania

i

n

t

e

r

n

a

l

i

z

a

c

j

a

i n t e r i o r y z a c j a

aspekt

podmiotowy

aktywności

aspekt

przedmiotowy

aktywności

p

rze

ży

cie

wa

rt

o

śc

i

d

e

c

y

zja

i

p

o

s

ta

n

o

wi

e

n

ie

odczucie

odczucie

poznanie

r

e

f

l

e

k

s

j

a

o b i e k t y w i z a c j a

47

wzruszenie

umiejętność

czekania

powściąg

niepokoju

„Ktoś”

sytuacja

wewnętrzna

Świadomość:

SILNE

PRZEŻYCIE

u-czucie

Styl oparty na „ufności”:

MELANCHOLIK

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

24

"Nowe Życie" 2001

48

Uczenie się przeżyć

Warunek

: uczestnictwo i związane z nim warunkowanie

przeżyć.

Skutki pozytywne

uczenia się przeżyć:

Powstają wzruszenia (emocje)

Wzruszenie warunkuje uczenie się nowych przeżyć

(uczuć)

Pojawia się motywacja (tj. ”poruszenie” wewnętrzne)

Budzi się myślenie o tzw. wartościach wyższych

Następuje spontaniczna korekta siebie

Dochodzi do uczenie się doznań zewnętrznych (dotyku)

Wykształca się orientacja intuicyjna, introspekcyjna

"Nowe Życie" 2001

49

Uczenie się przeżyć -
zagrożenia

Warunek

: uczestnictwo i związane z nim warunkowanie

przeżyć.

Możliwe zagrożenia:

Dominacja wzruszenia (brak podniecenia)

Odsunięcie czucia siebie poprzez nasilone przeżycia i doznania
dotykowe

Następuje „emocjonalizacja świadomości” (neurotyczność)

Możliwy jest brak kontroli otoczenia

Subiektywność „odczuć” (aż do subiektywizmu)

Brak racjonalnego uczestnictwa (podniecenia i obiektywizacji

wartości)

Jednostronna orientacja: skrajna introwersja

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

25

Doznawanie

– bez poznania

Dominacja przeżycia i pragnienia

Przeżycie

jest to (spontaniczne) upodmiotowienie

stanu podmiotu: stanu ciała, stanu warstwy
emotywnej i stanu woli

Pragnienie

jest to przeżycie braku.

Powstaje

motywacja

, czyli poruszenie woli

Jest to motywacja nieświadoma, bo brak jest
odzwierciedlenia wrażeń.

Jest to aspekt podmiotowy aktywności.
Zawiązuje się „problem życiowy”

Radzenie sobie w życiu

Skoro życie człowieka
„Ujmuje się jako zorganizowaną i rozwijającą się

w zmieniającym się świecie

aktywność

, która

jest ukierunkowana na radzenie sobie z
codziennymi problemami życiowymi w dążeniu
do osiągnięcia wysokiej jakości życia” (M.
Kulczycki)

to na czym polega „radzenie sobie” z problemami

wytwórczymi? Czym są te „problemy”?

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

26

Co to znaczy „problem”?

Problem to coś więcej, niż „zadanie”.

Z „problemem” mamy do czynienia wówczas,
kiedy podejmowana aktywność powoduje nie
tylko skutek zewnętrzny, ale tak zwrotnie
wpływa na podmiot, że doznaje on, iż jego
położenie życiowe się poprawia lub
pogarsza. Jest to skutek wewnętrzny,
podmiotowy.

„Sytuacja stanowi dla człowieka stale pewien

problem samoregulacyjny:

jak zdobyć to, co w niej jest dodatnie, a uniknąć

tego, co ujemne, szkodliwe, przykre"

(Lewicki, 1960, s.35)

Co to znaczy „problem”?

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

27

Problem: obiektywnie i
subiektywnie

Problem w znaczeniu

obiektywnym

, to stan

rzeczy

, który wymaga od człowieka określonego

działania. Jeśli to działanie nie wystąpi, człowiek
poniesie

szkody

, czyli pogorszy swe położenie

życiowe.

Problem w znaczeniu

subiektywnym

, to

przeżycie

, w którym pewien stan rzeczy staje

się dla nas pociągający lub odpychający i
skłania do odpowiedniego działania

osobiste

(podmiotowe)

psychiczne

(przedmiotowe)

m

a

te

ri

a

lne

duchow

e

UMYSŁ

SERCE

PRZEDSTA-

WIENIE

DYNAMIZM

(AKTYWNOŚĆ)

Świadome

działanie

Doznawanie

działania

i

n

t

e

r

n

a

l

i

z

a

c

j

a

i n t e r i o r y z a c j a

aspekt

podmiotowy

aktywności

aspekt

przedmiotowy

aktywności

p

rze

ży

cie

wa

rt

o

śc

i

d

ecy

z

ja

i po

sta

n

o

wienie

odczucie

odczucie

poznanie

r

e

f

l

e

k

s

j

a

o b i e k t y w i z a c j a

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

28

ciało: reaktywność

intelektrozumwola

doz

na

w

an

ie

ps

y

c

hi

k

a

wrażenie
(podnieta)

„bodziec”

wartości

= kultura

podniecenie

wzruszenie

Dobro

(wola)

zachowanie

(„popęd”)

„serce”

pragnienie

„nerki”

pożądanie

„Ja”

„chęć”

„obraz”
świata

POZNAWANIE ZMYSŁOWE
I PSYCHIKA

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

29

Dynamizm reaktywny ciała

Ludzkie ciało cechuje się reaktywnością, tj. zdolnością do
reakcji. Reakcje są wytworem czynności samego ciała.

Nie są to reakcje przypadkowe, ale instynktowne działania,
wyzwalane przez zmiany (bodźce), na które byt jest
uwrażliwiony.

Instynkt

wskazuje na sposób zdynamizowania się właściwy

samej naturze. W działaniu „instynktownym” poszczególne
reakcje charakteryzują się celowością uczynnień
somatycznego podmiotu, czego przykładem jest
instynktowna ochrona ciała przed zagrażającym działaniem.
Zatem „instynktownie” to więcej niż „reaktywnie”.

Organizm

i życie wegetatywne

Bodźcem nazywamy każda zmianę w środowisku, prowadzącą

do reakcji ze strony odpowiednio wyposażonych komórek
organizmu. Zmiana w środowisku, określona jako bodziec, to
różnego rodzaju energia (świetlna, akustyczna, mechaniczna) o
różnej intensywności.

Bodźce, w zależności od rodzaju energii, jaki reprezentują,

odbierane są przez wyspecjalizowane komórki czuciowe, czyli
receptory.

W receptorach (…) dokonuje się przetworzenie bodźców na

impulsy nerwowe. W części centralnej [CUN] impulsy ulegają
przetworzeniu, a następnie przekazaniu do efektorów, czyli
narządów wykonawczych. Efektorami najczęściej są mięśnie i
gruczoły”

(Przetacznik-Gierowska, 1989, str. 65).

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

30

Poznanie

Zdolność poznawcza polega w istocie nie na przyjmowaniu

energii, ale na przejmowaniu form zmysłowych bez ich
materii, a więc bez energii.

Arystoteles:

zmysł

jest „tym, co posiada zdolność

przyjmowania form zmysłowych [posiadanych przez ciało]
bez jego materii”, w podobny sposób jak wosk przyjmuje
znak sygnetu.

Poznanie nie jest jednak zjawiskiem fizycznym; fizyczna jest

zmiana w

organie zmysłowym

, a więc na poziomie układu

nerwowego. Poznanie jest to zjawisko psychiczne. Zmysł
przechodzi od potencji do aktu. Aktem zmysłu jest emocja i
pragnienie oraz poznanie i wrażenie. 

• materialne
• podmiotowe

(osobowe)

• psychiczne

(przedmiotowe)

• materialne

• osobowe
• podmiotowe

(osobiste)

• duchowe

(osobowe)

• psychiczne

Świadomość

Przeżycia

Zachowanie

Przedstawie

nia

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

31

Obiektywizacja, czyli…

Dynamizm zmysłowy poznania polega na obiektywizacji, to
jest na przejęciu zmysłowej treści przedmiotowej z
materialnych form zmysłowych.

Obiektywizacja to tyle co „u-przedmiotowienie”.

Wytworem obiektywizacji jest „przedmiot”. Przedmiot
pozostaje zawsze w relacji do poznającego „podmiotu”, to
znaczy jest „na miarę” podmiotu i jego zdolności
poznawczej.

Inaczej poznaje proste zwierzę (owad), inaczej ssak, a
jeszcze inaczej człowiek.

Funkcja zmysłów

Zmysł jest tym, co ma zdolność doznawania „wartości”

działania i poznawania tego, „co” działa.

Dzięki zmysłom człowiek orientuje się w sytuacji w dwu

aspektach: doznaje wartości i poznaje to, czego doznaje.

Dwoistość tę podkreśla Joseph:
„staje się jasna zasadnicza i aktywna rola świata, gdy

uświadomimy sobie, że stanowi on

treść procesów

psychicznych

:

jako »wartościowości« dynamicznych interakcji
i jako »przedmioty« wszelkiej czynności percepcyjnej czy
poznawczej”

(Nuttin

, Struktura osobowości, 1968, str. 241).

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

32

Podmiot

Działanie (świadome)

Świat

=

działanie

„Doznanie”

wartości

Poznanie

„obiektu”

Przeżycie

(nieświadome)

Świadomość

.

Świadomość

jest zdolnością do odzwierciedlenia

poznanych treści. Dzięki temu „widzimy” przedmioty świata
tak, jak w zwierciadle.

Nasuwa się tutaj porównanie do procesu powstawania
fotografii:

Poprzez

działanie

na zmysły dochodzi najpierw do

zmian

chemicznych w układzie nerwowym;

W procesie

poznania

rzeczy świata są potencjalnie zapisane jako

„przedmioty”.

Następnie następuje wywołanie „obiektów” psychiki poprzez

światło

intelektu

(świadomość ma naturę intelektualną) i powstają wrażenia.

W końcu można reflektować wrażenia: badać je, wyobrażać sobie,
co by było gdyby, itd. To

wewnętrzne widzenie

określa się mianem

introspekcji

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

33

66

Psychika:
zmysły i „życie zmysłowe”

Poznanie

Czynność psychiczna 

”We

wrażeniach

odzwierciedlają się poszczególne cechy zmysłowe

obiektów działających na nasze receptory, takie jak barwa, kształt,

twardość lub szorstkość powierzchni itp., w

spostrzeżeniach

zaś

odzwierciedlamy te obiekty jako całość: spostrzegamy kwadrat lub kulę,

budynek (…) Można je uważać za formy poznawania rzeczywistości

przez człowieka.

W tym znaczeniu odbieranie wrażeń i spostrzeganie zaliczamy do

procesów poznawczych obok takich, jak procesy pamięci, wyobraźni

czy myślenia.”

Czucie, czyli poznanie siebie

„się wiedza”, potem świadomość: „się wiadomość”

Wrażliwość zmysłowa: pobudliwość

Refleksja i jej wytwór:

przedstawienie

Właśnie dzięki świadomości treści zmysłowe zostają
odzwierciedlone (widziane) jako

wrażenie

danej sytuacji.

Dzięki temu, że człowiek „widzi” przedmioty, może snuć
refleksję teoretyczną; greckie słowo theorein, od którego
wywodzi się słowo „teoria”, w pierwszym rzędzie znaczy
bowiem „patrzeć”.

Podobne treści zawarte są w słowie theaomai („patrzeć”, „oglądać”, a
dalej: „rozważać”), od którego pochodzi słowo „teatr” (theatron) jako
miejsce przedstawień.

W końcu – na bazie wrażeń – podmiot ujmuje poszczególne
cechy

zobiektywizowanego przedmiotu, a więc to wszystko,

co go różni od innych obiektów. Jest to metodyczna

refleksja

. Powstaje w ten sposób

„przedstawienie” świata

.

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

34

Osobowość jako wytwór

Na przedstawienie

składają się utrwalone w pamięci

wytwory refleksji.

Poznanie refleksyjne, uwieńczone przedstawieniem,
umożliwia dalszy rozwój życia psychicznego.

Wraz z ukształtowaniem się przedstawienia człowiek
zaczyna żyć niejako w

dwóch światach

:

Nie tyle reaguje na bodźce, co działa świadomie, kierując
się swoja własną „mapą poznawczą” rzeczywistości. Takie
czynności, jak wyobrażanie sobie, planowanie itd., nie są już
zależne od aktualnej sytuacji, ale od treści przedstawienia.

Osoba

tworzy sobie swoją

osobowość

.

ciało (reakcje)

zmysły (emocje)

rozum (wola)

wr

a

żli

wo

ś

ć

p

s

y

c

h

ik

a

przedstawienie

„świadomość”

pragnienie

Zintegrowany

dynamizm

Środowisko

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

35

ciało (reakcje)

zmysły (emocje)

rozum (wola)

wr

a

żli

wo

ś

ć

p

s

y

c

h

ik

a

„umysł”

=świadomość

Zintegrowany

dynamizm

Środo

w

is

k

o

„dusza”

= przedstawienie

p

ra

g

n

ie

n

ie

p

rze

ży

c

ie

„s

er

ce

czucie ciała

od-czucie

przeżyć

re

fle

k

s

ja

in

tr

o

s

p

e

k

c

ja

działanie

działanie

upodmiotowienie

(interioryzacja)

od-czucie

uprzedmiotowienie

o

d

zwi

e

rc

ie

d

le

n

ie

1

3

2

4

5

71

Regulacja, czyli uczenie się
zachowań sytuacyjnych

Warunek

: motywacja i warunkowanie instrumentalne wzruszeń.

Skutki pozytywne

uczenia się zachowań sytuacyjnych

Aktualizacja wzruszeń i ukierunkowane poznanie

(Sain-Exupery

: „poznaje się to, co się oswoi”)

Uczenie się zachowań sytuacyjnych

Wykształca się relacja do grupy, z którą współpracuje

Powstaje wiedza „obiektywna” o „wartościach”

Rozwija się orientacja obrazowa w sytuacji

Otwiera na nabywanie wiadomości i umiejętności

Korekta siebie >przez< wartość i kontrola otoczenia >dla<

wartości

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

36

72

Uczenie się zachowań
sytuacyjnych -

zagrożenia

Warunek: motywacja i warunkowanie instrumentalne

wzruszeń.

Możliwe utrudnienia rozwojowe

Nadmierna afektywność

Sytuacjonizm etyczny (instrumentalizm)

Represja uczuć cielesnych (na rzecz uczuć zmysłowych)

Możliwy konflikt uczucia i namiętności

„Samochwalstwo”

motywator

• rzecz

motyw

• treść

poznawcza

motywacja

• ukierunkowani

e woli

akt woli

• postanowienie

Dwa rodzaje motywacji:

motywacja materialna

background image

Henryk Jarosiewicz

11 2010

Cztery psychologie

37

wartość

• relacja

motywacja

• ukierunkowanie

woli

wybór

• akt woli

(uleganie)

Dwa rodzaje motywacji:

motywacja nie-materialna


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Cztery rude koty, PEDAGOGIKA i PSYCHOLOGIA, Teksty piosenek dla dzieci
Cztery etapy reakcji na utrate pracy, STUDIA, na studia, psychologia społeczna
Psychologia polityki, Agresja WSH P, Radość, smutek, lęk i gniew to cztery podstawowe stany emocjona
Cztery typy temperamentów, 1 Psychologia
Psychologia wykład 1 Stres i radzenie sobie z nim zjazd B
Psycholgia wychowawcza W2
Broń Psychotroniczna
Psychologia katastrof
Metody i cele badawcze w psychologii
Wstęp do psychopatologii zaburzenia osobowosci materiały
02metody badawcze psychologii spolecznej2id 4074 ppt
ustawa o zawodzie psychologa
Psychologia rozwojowa 1

więcej podobnych podstron