Wykład 1

Czym zajmuje si

ę

ekonometria?

2

Materiały

ź

ródłowe:

G.S.Maddala (2005), Introduction to Econometrics. Wiley,
Chichester, s. 3-10

M.Hashem Pesaran (1990). Econometrics [in] John Eatwell,
Murray Milgate, Peter Newman (eds.), The New Palgrave.
Econometrics. Norton, New York, s. 1-34

Mary S.Morgan (1996), The History of Econometric Ideas.
Cambridge University Press, Cambridge, s. 1-11

Ramu Ramanathan (2002), Introductory Econometrics with
Applications. South Western, Forth Worth, s. 2-15

3

Literally speaking the word

‘econometrics’

means

‘measurement in economics’

. This is too broad definition

to be of any use because most of economics is concerned
with measurement. We measure our gross national product,
employment, money supply, exports, imports, price indexes,
and so on. What we mean by econometrics is

…

the application of statistical and mathematical methods

to the analysis of economic data, with a purpose of giving
the empirical content to economic theories and verifying
them or refuting them

In this respect econometrics is distinguished from mathematical
economics, which consists of the application of mathematics
only, and the theories derived need not necessarily have an
empirical content

[Maddala, s. 3]

4

Econometrics

is a rapidly developing branch of economics,

broadly speaking,

aims to give empirical content to economic

relations

. The term ‘econometrics’ appears to have been first

used by Pawel Ciompa as early as 1910; although it is Ragnar
Frisch, one of the founders of the Econometric Society ,who
should be given the credit for coining the term, and for estab-
lishing it as a subject in the sense in which it is known today as
‘

the application of mathematics and statistical methods to the

analysis of economic data

’, or more precisely in the words of

Samuelson, Koopmans and Stone (1954, p 142),

…

as the quantitative analysis of actual economic phe-

nomena based on the concurrent development of theory and
observation, related by appropriate methods of inference

[Pesaran, s. 1]

5

Econometrics

was regarded by its first practitioners as

a creative synthesis of theory and evidence

, with which almost

anything and everything could, it seems, be achieved:
new economic laws might be discovered and new economic
theories developed, as well as old laws measured and existing
theories put to the test. This optimism was based on an
extraordinary faith in quantitative techniques and the belief that
econometrics bore the hallmarks of a genuinely scientific form
of applied economics

[Morgan, s. 1]

6

Ekonometria zajmuje si

ę

zastosowaniem metod statystycznych

w ekonomii

. Ró

ż

ni si

ę

tym od statystyki ekonomicznej, której

przedmiotem zainteresowania s

ą

dane statystyczne,

ż

e

eko-

nometria zespala teori

ę

ekonomii, metody matematyczne oraz

statystyczne

Szeroko ujmuj

ą

c obejmuje:

•

estymacj

ę

(pomiar) relacji ekonomicznych

•

konfrontacj

ę

teorii ekonomicznych z faktami empirycznymi

oraz testowanie hipotez odnosz

ą

cych si

ę

do zachowa

ń

pod-

miotów gospodarczych, a tak

ż

e

•

prognozowanie zmiennych ekonomicznych

[Ramanathan, s. 2]

7

Estymacja relacji ekonomicznych:

1. Analitycy rz

ą

dowi i analitycy z sektora prywatnego s

ą

zainte-

resowani pomiarem popytu i poda

ż

y ró

ż

nych dóbr ekono-

micznych oraz usług [analitycy giełdowi usiłuj

ą

powi

ą

za

ć

ce-

ny instrumentów finansowych z charakterystykami podmio-
tów je emituj

ą

cych, a tak

ż

e z ogólnym stanem gospodarki]

2. Firmy prywatne d

ążą

do poznania wpływu wydatków na re-

klam

ę

na sprzeda

ż

i zysk.

3. Administracja rz

ą

dowa i samorz

ą

dowa usiłuje oceni

ć

wpływ

polityki pieni

ęż

nej i polityki podatkowej na zatrudnienie, do-

chód, eksport, import, stopy procentowe, inflacje oraz deficyt
bud

ż

etowy.

[zob. pozostałe przykłady w ksi

ąż

ce Ramanathana, podaj swoje własne przykłady szacowania relacji

ekonomicznych na poziomie makro- i mikroekonomicznym]

8

Testowanie hipotez:

1. Sie

ć

fast foodów chce si

ę

przekona

ć

czy nowa kampania re-

klamowa przyczyniła si

ę

do zwi

ę

kszenia sprzeda

ż

y.

2. Rz

ą

d oraz analitycy z sektora prywatnego s

ą

zainteresowani

potwierdzeniem przypuszczenia,

ż

e popyt na pewne dobro

lub usług

ę

jest (nie) elastyczny wzgl

ę

dem jego ceny oraz do-

chodu konsumentów.

3. Makroekonomi

ś

ci s

ą

zainteresowani ocen

ą

efektywno

ś

ci

ró

ż

nych polityk rz

ą

dowych.

[zob. pozostałe przykłady w ksi

ąż

ce Ramanthana, podaj swoje własne przykłady testowania hipotez

odno

ś

nie do relacji ekonomicznych na poziomie makro- i mikroekonomicznym]

9

Prognozowanie:

1. Firmy prognozuj

ą

sprzeda

ż

, zysk, koszt produkcji, oraz

Zapotrzebowanie na inwestycje [tak

ż

e kształtowanie si

ę

in-

deksów giełdowych, ceny akcji].

2. Rz

ą

d prognozuje przychody i wydatki bud

ż

etowe, deficyt bu-

d

ż

etowy, inflacj

ę

, bezrobocie oraz saldo wymiany z zagrani-

c

ą

.

3. Administracja samorz

ą

dowa rutynowo prognozuje lokaln

ą

dynamik

ę

takich wielko

ś

ci, jak liczba ludno

ś

ci, zatrudnienie,

liczb

ę

nowych miejsc pracy, zapotrzebowanie w zakresie

szkolnictwa, dróg, komisariatów policji, stacji stra

ż

y po

ż

arnej

oraz zapotrzebowania na usługi komunalne.

[zob. pozostałe przykłady w ksi

ąż

ce Ramanathana, podaj swoje własne przykłady prognozowania na

szczeblu makro- i mikroekonomicznym]

10

Estymacja, testowanie hipotez

oraz

prognozowanie

s

ą

zazwy-

czaj

oparte

o

dane z próby,

rzadziej o dane pochodz

ą

ce z

ba-

dania pełnego

. St

ą

d

•

zmierzone relacje nie s

ą

dokładne

•

wnioski uzyskiwane w procesie weryfikacji hipotez s

ą

obar-

czone albo bł

ę

dem nieodrzucenia hipotezy fałszywej albo te

ż

odrzucenia hipotezy prawdziwej, a tak

ż

e

•

prognozy uzyskane na podstawie zmierzonych relacji prawie

nigdy nie spełniaj

ą

si

ę

w cało

ś

ci.

W celu zmniejszenia niepewno

ś

ci

ekonometryk zazwyczaj do-

konuje pomiaru szeregu konkurencyjnych zale

ż

no

ś

ci mi

ę

dzy

zmiennymi poddanymi badaniu oraz przeprowadza seri

ę

testów

po to, aby okre

ś

li

ć

, które z nich najlepiej opisuj

ą

lub prognozuj

ą

ich kształtowanie si

ę

.

Wszystko to sprawia,

ż

e metody staty-

styczne maj

ą

tak du

ż

e znaczenie w ekonometrii.

11

Ekonometria:

•

zwi

ą

zana jest z pomiarem w ekonomii

•

opiera si

ę

na metodach statystycznych

•

jest silnie zorientowana na zastosowania empiryczne

Etapy badania empirycznego:

•

sformułowanie modelu

•

zgromadzenie danych statystycznych

•

szacowanie modelu

•

testowanie hipotez (specyfikacja, zało

ż

enia stochastyczne)

•

interpretacja wyników

12

Budowa modelu

Model – uproszczona reprezentacja rzeczywistego zjawiska
społeczno-ekonomicznego

[zbudowany na gruncie konkretnej teorii ekonomicznej]

Makroekonomiczna funkcja konsumpcji

C = C(Y)

C – konsumpcja, Y – dochód

[zmienna po lewej stronie – zale

ż

na, endogeniczna,

zmienna po prawej stronie – niezale

ż

na, egzogeniczna]

Zmienna zale

ż

na odzwierciedla konsekwencj

ę

, zmienna nieza-

le

ż

na – przyczyn

ę

j

ą

powoduj

ą

ca!

13

Dane rzeczywiste

Dochód, konsumpcja oraz inwestycje w

Wielkiej Brytanii, 1948-1985

0

20000

40000

60000

80000

100000

1948 1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984

lata

m

l

n

G

B

P

dochód

konsumpcja

inwestycje

14

Uproszczenie

•

Posta

ć

funkcyjna: C=C(Y) ?

Dochód i konsumpcja w Wielkiej

Brytanii, 1948-1985 (mln GBP)

0

20000

40000

60000

80000

100000

0

20000

40000

60000

80000

100000

dochód

k

o

n

s

u

m

p

c

j

a

Log naturalne dochodu i konsumpcji w

Wielkiej Brytanii, 1948-1985 (mln GBP)

10,4

10,6

10,8

11,0

11,2

11,4

10

10,5

11

11,5

dochód

k

o

n

s

u

m

p

c

j

a

15

Uproszczenie

•

Pomini

ę

cie innych zmiennych/zalezno

ś

ci?

J.M.Keynes, General Theory of Employment, Interest and
Money, 1936:

C = C(Y),

Y = C + I,

I – inwestycje

•

Dynamika?

C=C(Y,Y-1,…,Y-p)

16

Funkcja popytu konsumpcyjnego

D = D(P)

D – popyt na masło, P – cena masła

17

Uproszczenie

•

Posta

ć

funkcyjna?

D =

α

+

β

P,

lnD =

α

+

β

lnP,

lnD =

α

+

β

P,

D =

α

+

β

lnP

•

Pomini

ę

cie istotnej zmiennej?

D = D(P, M, Y)

P – cena masła, M – cena margaryny,
Y – dochód na osob

ę

•

Dynamika?

D = D(P, P-1, M, M

-1

, Y, Y-1)

18

Ceteris paribus – eksperyment kontrolowany?

Niech

D = D(P, M, Y) –

popyt na masło [indywidualne gospodar-

stwo domowe]

Co obserwujemy, zwykle ex-post:

D, P, M, Y

(wielko

ś

ci zapotrzebowane, ceny zapłaco-

ne, dochody wydane) lub

∆

D,

∆

P,

∆

M,

∆

Y

(zmiany wielko

ś

ci)

Co sugeruje teoria ekonomii:

∆

P,

∆

M,

∆

Y

→

∆

D

(jednoczesne zmiany P, M i Y skutkuj

ą

zmian

ą

D)

Problem do rozwi

ą

zania: jaka cz

ęść

∆

D jest wył

ą

cznie spowo-

dowana

∆

P (

∆

M,

∆

Y)?

19

Problemy do rozwi

ą

zania:

•

Jak zmierzy

ć

powy

ż

sze?

[metoda estymacji]

•

Jakich danych u

ż

y

ć

w estymacji,

ź

ródło danych?

•

Jaki jest kierunek oddziaływania (je

ś

li jest jakikolwiek) P, M

oraz Y na D?
[Czy masło jest dobrem normalnym czy te

ż

po

ś

lednim? Pro-

cedury testowania?]

•

Jaka jest intensywno

ść

procesu?

[Jakie s

ą

numeryczne warto

ś

ci efektów

ś

rednich i kra

ń

co-

wych oraz elastyczno

ś

ci? Czy s

ą

one zgodne z tymi, które

przewiduje teoria ekonomii?]

•

Czy dane

ś

wiadcz

ą

na korzy

ść

innych postaci funkcyjnych

(specyfikacji) D = D(P, M, Y)? Je

ś

li tak, to które z nich wy-

bra

ć

(kryteria wyboru)?

20

Etapy budowy i wykorzystania modelu – badanie empiryczne (Ramana-
than, s. 5; Maddala, s. 8 [37])

Teoria ekonomii,

doświadczenie

Model ekonometryczny

Dane

Estymacja

Diagnostyka

Czy model jest

właściwy?

Nie

Tak

Interpretacja

wyników

Wykorzystanie do celów

symulacji i prognozowania