Czym zajmuje się ekonometria?
G.S.Maddala (2005), Introduction to Econometrics. Wiley, Chichester, s. 3-10
M.Hashem Pesaran (1990). Econometrics [in] John Eatwell, Murray Milgate, Peter Newman (eds.), The New Palgrave.
Econometrics. Norton, New York, s. 1-34
Mary S.Morgan (1996), The History of Econometric Ideas.
Cambridge University Press, Cambridge, s. 1-11
Ramu Ramanathan (2002), Introductory Econometrics with Applications. South Western, Forth Worth, s. 2-15
2
Literally speaking the word ‘econometrics’ means
‘measurement in economics’. This is too broad definition to be of any use because most of economics is concerned with measurement. We measure our gross national product, employment, money supply, exports, imports, price indexes, and so on. What we mean by econometrics is
… the application of statistical and mathematical methods to the analysis of economic data, with a purpose of giving the empirical content to economic theories and verifying them or refuting them
In this respect econometrics is distinguished from mathematical economics, which consists of the application of mathematics only, and the theories derived need not necessarily have an empirical content
[Maddala, s. 3]
3
Econometrics is a rapidly developing branch of economics, broadly speaking, aims to give empirical content to economic relations. The term ‘econometrics’ appears to have been first used by Pawel Ciompa as early as 1910; although it is Ragnar Frisch, one of the founders of the Econometric Society ,who should be given the credit for coining the term, and for estab-lishing it as a subject in the sense in which it is known today as
‘the application of mathematics and statistical methods to the analysis of economic data’, or more precisely in the words of Samuelson, Koopmans and Stone (1954, p 142),
… as the quantitative analysis of actual economic phe-
nomena based on the concurrent development of theory and observation, related by appropriate methods of inference
[Pesaran, s. 1]
4
Econometrics was regarded by its first practitioners as a creative synthesis of theory and evidence, with which almost anything and everything could, it seems, be achieved:
new economic laws might be discovered and new economic theories developed, as well as old laws measured and existing theories put to the test. This optimism was based on an extraordinary faith in quantitative techniques and the belief that econometrics bore the hallmarks of a genuinely scientific form of applied economics
[Morgan, s. 1]
5
Ekonometria zajmuje się zastosowaniem metod statystycznych w ekonomii. Różni się tym od statystyki ekonomicznej, której przedmiotem zainteresowania są dane statystyczne, że ekonometria zespala teorię ekonomii, metody matematyczne oraz statystyczne
Szeroko ujmując obejmuje:
• estymację (pomiar) relacji ekonomicznych
• konfrontację teorii ekonomicznych z faktami empirycznymi oraz testowanie hipotez odnoszących się do zachowań pod-miotów gospodarczych, a także
• prognozowanie zmiennych ekonomicznych
[Ramanathan, s. 2]
6
Estymacja relacji ekonomicznych:
1. Analitycy rządowi i analitycy z sektora prywatnego są zainteresowani pomiarem popytu i podaży różnych dóbr ekono-
micznych oraz usług [analitycy giełdowi usiłują powiązać ce-ny instrumentów finansowych z charakterystykami podmio-tów je emitujących, a także z ogólnym stanem gospodarki]
2. Firmy prywatne dążą do poznania wpływu wydatków na re-klamę na sprzedaż i zysk.
3. Administracja rządowa i samorządowa usiłuje ocenić wpływ polityki pieniężnej i polityki podatkowej na zatrudnienie, do-chód, eksport, import, stopy procentowe, inflacje oraz deficyt budżetowy.
[zob. pozostałe przykłady w książce Ramanathana, podaj swoje własne przykłady szacowania relacji ekonomicznych na poziomie makro- i mikroekonomicznym]
7
1. Sieć fast foodów chce się przekonać czy nowa kampania re-klamowa przyczyniła się do zwiększenia sprzedaży.
2. Rząd oraz analitycy z sektora prywatnego są zainteresowani potwierdzeniem przypuszczenia, że popyt na pewne dobro lub usługę jest (nie) elastyczny względem jego ceny oraz dochodu konsumentów.
3. Makroekonomiści są zainteresowani oceną efektywności różnych polityk rządowych.
[zob. pozostałe przykłady w książce Ramanthana, podaj swoje własne przykłady testowania hipotez odnośnie do relacji ekonomicznych na poziomie makro- i mikroekonomicznym]
8
1. Firmy prognozują sprzedaż, zysk, koszt produkcji, oraz Zapotrzebowanie na inwestycje [także kształtowanie się in-deksów giełdowych, ceny akcji].
2. Rząd prognozuje przychody i wydatki budżetowe, deficyt bu-dżetowy, inflację, bezrobocie oraz saldo wymiany z zagrani-cą.
3. Administracja samorządowa rutynowo prognozuje lokalną dynamikę takich wielkości, jak liczba ludności, zatrudnienie, liczbę nowych miejsc pracy, zapotrzebowanie w zakresie szkolnictwa, dróg, komisariatów policji, stacji straży pożarnej oraz zapotrzebowania na usługi komunalne.
[zob. pozostałe przykłady w książce Ramanathana, podaj swoje własne przykłady prognozowania na szczeblu makro- i mikroekonomicznym]
9
Estymacja, testowanie hipotez oraz prognozowanie są zazwyczaj oparte o dane z próby, rzadziej o dane pochodzące z badania pełnego. Stąd
• zmierzone relacje nie są dokładne
• wnioski uzyskiwane w procesie weryfikacji hipotez są obar-czone albo błędem nieodrzucenia hipotezy fałszywej albo też odrzucenia hipotezy prawdziwej, a także
• prognozy uzyskane na podstawie zmierzonych relacji prawie nigdy nie spełniają się w całości.
W celu zmniejszenia niepewności ekonometryk zazwyczaj do-konuje pomiaru szeregu konkurencyjnych zależności między zmiennymi poddanymi badaniu oraz przeprowadza serię testów po to, aby określić, które z nich najlepiej opisują lub prognozują ich kształtowanie się. Wszystko to sprawia, że metody statystyczne mają tak duże znaczenie w ekonometrii.
10
• związana jest z pomiarem w ekonomii
• opiera się na metodach statystycznych
• jest silnie zorientowana na zastosowania empiryczne Etapy badania empirycznego:
• sformułowanie modelu
• zgromadzenie danych statystycznych
• szacowanie modelu
• testowanie hipotez (specyfikacja, założenia stochastyczne)
• interpretacja wyników
11
Model – uproszczona reprezentacja rzeczywistego zjawiska społeczno-ekonomicznego
[zbudowany na gruncie konkretnej teorii ekonomicznej]
Makroekonomiczna funkcja konsumpcji
C = C(Y)
C – konsumpcja, Y – dochód
[zmienna po lewej stronie – zależna, endogeniczna,
zmienna po prawej stronie – niezależna, egzogeniczna]
Zmienna zależna odzwierciedla konsekwencję, zmienna niezależna – przyczynę ją powodująca!
12
Dochód, konsumpcja oraz inwestycje w
Wielkiej Brytanii, 1948-1985
100000
P
80000
BG
60000
n
40000
lm
20000
0
1948 1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984
lata
dochód
konsumpcja
inwestycje
13
• Postać funkcyjna: C=C(Y) ?
Dochód i konsumpcja w Wielkiej
Brytanii, 1948-1985 (mln GBP)
100000
80000
ajc 60000
pmu 40000
snok 20000
0
0
20000
40000
60000
80000
100000
dochód
Log naturalne dochodu i konsumpcji w
Wielkiej Brytanii, 1948-1985 (mln GBP)
11,4
11,2
ajc 11,0
pmu 10,8
snok 10,6
10,4
10
10,5
11
11,5
dochód
14
• Pominięcie innych zmiennych/zalezności?
J.M.Keynes, General Theory of Employment, Interest and Money, 1936:
C = C(Y),
Y = C + I,
I – inwestycje
• Dynamika?
C=C(Y,Y-1,…,Y-p)
15
D = D(P)
D – popyt na masło, P – cena masła
16
• Postać funkcyjna?
D = α + β P,
lnD = α + β lnP,
lnD = α + β P,
D = α + β lnP
• Pominięcie istotnej zmiennej?
D = D(P, M, Y)
P – cena masła, M – cena margaryny,
Y – dochód na osobę
• Dynamika?
D = D(P, P-1, M, M-1, Y, Y-1)
17
Ceteris paribus – eksperyment kontrolowany?
Niech
D = D(P, M, Y) –
popyt na masło [indywidualne gospodar-
stwo domowe]
Co obserwujemy, zwykle ex-post:
D, P, M, Y
(wielkości zapotrzebowane, ceny zapłaco-
ne, dochody wydane) lub
∆D, ∆P, ∆M, ∆Y
(zmiany wielkości)
Co sugeruje teoria ekonomii: ∆P, ∆M, ∆Y → ∆D
(jednoczesne zmiany P, M i Y skutkują zmianą D)
Problem do rozwiązania: jaka część ∆D jest wyłącznie spowo-18
dowana ∆P (∆M, ∆Y)?
• Jak zmierzyć powyższe?
[metoda estymacji]
• Jakich danych użyć w estymacji, źródło danych?
• Jaki jest kierunek oddziaływania (jeśli jest jakikolwiek) P, M
oraz Y na D?
[Czy masło jest dobrem normalnym czy też poślednim? Pro-cedury testowania?]
• Jaka jest intensywność procesu?
[Jakie są numeryczne wartości efektów średnich i krańco-wych oraz elastyczności? Czy są one zgodne z tymi, które przewiduje teoria ekonomii?]
• Czy dane świadczą na korzyść innych postaci funkcyjnych (specyfikacji) D = D(P, M, Y)? Jeśli tak, to które z nich wy-brać (kryteria wyboru)?
19
Etapy budowy i wykorzystania modelu – badanie empiryczne (Ramanathan, s. 5; Maddala, s. 8 [37])
Teoria ekonomii,
doświadczenie
Model ekonometryczny
Dane
Estymacja
Diagnostyka
Czy model jest
właściwy?
Nie
Tak
Interpretacja
Wykorzystanie do celów
wyników
symulacji i prognozowania 20