K A T A R Z Y N A D O B R A N O W S K A

Ł U K A S Z P R Z Ą D O

Problem bezrobocia

"bezrobotny" -

oznacza to osobę, o której mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1 i 2, niezatrudnioną i

niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu
pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, z zastrzeżeniem lit. g, nieuczącą się w szkole w systemie
dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym
urzędzie pracy, jeżeli:
a)

ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,

b)

kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,

c)

nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej albo po

ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności nie pobiera
zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku
chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego,
d)

nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu

przepisów Kodeksu cywilnego, o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe, lub nie
podlega ubezpieczeniu emerytalno-

rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w

gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,
e)

nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) gospodarstwa stanowiącego dział

specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów podatkowych, chyba że dochód z działów specjalnych
produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości
przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2,0 ha przeliczeniowych, ustalonego
przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega
ubezpieczeniu emerytalno-

rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim

gospodarstwie,
f)

nie podjęła pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia

wyrejestrowania tej działalności albo nie podlega - na podstawie odrębnych przepisów - obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, lub zaopatrzenia emerytalnego,
g)

jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia co najmniej w

połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie,
h)

nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności,

i)

nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia, z

wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych
zgromadzonych na rachunkach bankowych, z zastrzeżeniem lit. d,
j)

nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego, stałego wyrównawczego,

gwarantowanego zasiłku okresowego lub renty socjalnej;

USTAWA z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Podstawowe pojęcia dotyczące bezrobocia

•

SIŁA ROBOCZA – grupa występująca na podażowej

stronie rynku pracy a tworzą ją ci, którzy znaleźli
zatrudnienie, oraz ci, którzy aktywnie poszukują pracy

•

STOPA BEZROBOCIA – jest miarą bezrobocia, a

oblicza się ją jako stosunek liczby bezrobotnych do liczby
stanowiących siłę roboczą i wyraża się w procentach

•

NATURALNA STOPA BEZROBOCIA – występuje w

gospodarce, w której osiągnięto pełne zatrudnienie, czyli
istnieje w niej tylko bezrobocie frykcyjne

Rodzaje bezrobocia

•

BEZROBOCIE CYKLICZNE

(KONIUNKTURALNE,

KEYNESOWSKIE)

– powstaje na skutek spadku zagregowanego

popytu w gospodarce

•

POPYT ZAGREGOWANY (inaczej popyt globalny) jest to

suma popytów na danym obszarze. Funkcja ta, podobnie jak
funkcja popytu, pokazuje skłonność do zakupu (jednakże tu bez
rozgraniczania na dobra) w zależności od wielkości dochodu
grup konsumenckich np. gospodarstw, przedsiębiorstw etc.

Rodzaje bezrobocia

1. W okresie recesji -

spada popyt na towary i usługi oferowane przez

przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś
spadek zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do pojawienia się bezrobocia
cyklicznego.

2. W okresie koniunktury -

popyt na towary i usługi oferowane przez

przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost produkcji. Wzrost produkcji powoduje
wzrost zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do stopniowego zaniknięcia
bezrobocia cyklicznego.

Bezrobocie cykliczne zwane również koniunkturalnym zostało po raz pierwszy
zdefiniowane przez angielskiego ekonomistę J.M. Keynesa. Postulat wysuwany
przez Keynesa podnosił kwestię roli państwa w łagodzeniu i wydłużaniu cykli
koniunkturalnych. Polityka, która w mniemaniu Keynesa miała doprowadzić do
skutecznego przeciwdziałania bezrobociu opierała się w znacznej mierze na
tworzeniu popytu inwestycyjnego ze strony państwa. Najbardziej znanym przykładem
takiej polityki były zakrojone na szeroką skalę roboty publiczne.

Rodzaje bezrobocia

Pogorszenie

koniunktury

gospodarczej

Ograniczanie

wydatków przez

gospodarstwa

domowe

Ograniczenie popytu

Zmniejszenie

produkcji i zwalnianie

pracowników

Ograniczenie

zatrudnienia (wzrost

bezrobocia)

BEZROBOCIE

CYKLICZNE

Rodzaje bezrobocia

•

BEZROBOCIE STRUKTURALNE – powstaje na skutek zmian

strukturalnych, gdy struktura popytu przedsiębiorstw na pracę nie
odpowiada strukturze podaży pracy

Ograniczenie

produkcji w

danej gałęzi

przemysłu

Zmniejszenie

zatrudnienia w

danej gałęzi

przemysłu

Powstanie

bezrobocia

strukturalnego

Rodzaje bezrobocia

•

BEZROBOCIE FRYKCYJNE - bezrobocie związane z

przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania innej pracy lub
zmianą miejsca zamieszkania. Stan bezrobocia na poziomie
frykcyjnym oznacza w praktyce występowanie pełnej równowagi na
rynku pracy. Bezrobocie frykcyjne może pełnić pozytywną rolę jako
czynnik elastyczności rynku pracy, hamowania nadmiernego
wzrostu płac i umacniania dyscypliny pracy.

Powody powstania bezrobocia frykcyjnego:

1. Niedoskonała informacja - informacja o potencjalnych

pracodawcach i/lub pracownikach jest kosztowna oraz często
trudna do uzyskania;
2. Poszukiwanie pracy - przeprowadzane zarówno przez
pracodawców jak i pracowników - obydwie strony poszukują dla
siebie najlepszej dostępnej oferty i będą kontynuować te
poszukiwania aż koszty poszukiwań i korzyści płynące z
poszukiwania nie wyrównają się.

Rodzaje bezrobocia

• BEZROBOCIE KRÓTKOOKRESOWE – rodzaj bezrobocia, który obejmuje
osoby pozostające bez pracy do 3 miesięcy.

• BEZROBOCIE ŚREDNIOOKRESOWE – rodzaj bezrobocia, który obejmuje
osoby pozostające bez pracy przez czas od 3 do 6 miesięcy.

• DŁUGOTRWAŁE BEZROBOCIE to pozostawanie bez pracy przez okres co
najmniej 12 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy.

• BEZROBOCIE CHRONICZNE (długotrwałe) – określenie bezrobocia,
niekiedy wyróżniane jako podrodzaj bezrobocia długookresowego.
Bezrobocie chroniczne dotyczy ludzi, którzy pozostają bez pracy przynajmniej
12 miesięcy. Bezrobotni długotrwale posiadają często cechy, które
ograniczają ich szanse powrotu na rynek pracy.

Rodzaje bezrobocia

•BEZROBOCIE JAWNE - kategoria bezrobocia odnosząca się do niepracujących,
a ujawniających swoją sytuację poprzez rejestrację w Urzędach Pracy. Poziom
bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym.

•BEZROBOCIE UKRYTE – występuje, gdy zwiększanie liczby pracowników nie
powoduje zwiększenia produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana
produkcji w firmie związana ze zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero.
Bezrobocie ukryte jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie.
Bezrobocie ukryte występuje też w postaci wcześniejszych emerytur
spowodowanych brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku
przedemerytalnym. Bezrobocie ukryte oznacza też sytuację, w której osoba
pozostaje bez jakiegokolwiek zatrudnienia, jest gotowa do podjęcia pracy, ale nie
szuka jej gdyż na podstawie wcześniejszych doświadczeń jest przekonana, że jej
nie znajdzie. Do bezrobocia ukrytego można też zaliczyć zjawisko braku
odpowiedniej pracy dla osób wykształconych, które mają nieraz jedynie wybór
pomiędzy byciem bezrobotnym lub wykonywanie pracy nieodpowiedniej do
poziomu wykształcenia i specjalności. Przykładem na to jest bardzo duża liczba
osób z wyższym wykształceniem wykonujących pracę fizyczną lub prostą biurową.

Rodzaje bezrobocia

• BEZROBOCIE SEZONOWE - rodzaj bezrobocia, który
jest uwarunkowany porą roku i związanymi z nią zmianami
pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach
pracy sezonowej np. w budownictwie, rolnictwie i
oczywiście w turystyce. Sezonowy charakter ma również
bezrobocie absolwentów, których wejście na rynek pracy
dokonuje się stopniowo i jest związane z terminem
zakończenia nauki w szkołach. Wynika również z
sezonowości produkcji w niektórych dziedzinach
gospodarki, uzależnionych od warunków klimatycznych.

Rodzaje bezrobocia

• BEZROBOCIE KLASYCZNE (

BEZROBOCIE NATURALNE

)

–

bezrobocie występujące w gospodarce gdy rynek znajduje
się w stanie równowagi. Ekonomiści często definiują
bezrobocie naturalne jako sumę bezrobocia frykcyjnego i
strukturalnego. Bezrobocie to wiąże się ze zmianami na
rynku pracy związanymi z wahaniami aktywnością siły
roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem
nowych. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce
rynkowej nigdy nie jest równa zero.

Rodzaje bezrobocia

•

BEZROBOCIE NEOKLASYCZNE -

wielu ekonomistów

uważa, że w długim okresie podstawową przyczyną
bezrobocia jest nieelastyczny rynek, który powoduje, że płace
są nieelastyczne w długim okresie. Niska elastyczność
oznacza, że płace nie dostosowują się do zmian warunków
rynkowych i w ten sposób nie zapewniają równowagi popytu i
podaży. Bezrobocie to występuje także w przypadku, gdy
proponowana płaca jest zbliżona do płacy minimalnej.

Rodzaje bezrobocia

• BEZROBOCIE DOBROWOLNE lub BEZROBOCIE Z WYBORU -
zjawisko, w wyniku którego osoba bezrobotna świadomie rezygnuje z
szansy podjęcia pracy. Powodem dla którego osoba jest bezrobotna z
wyboru jest system socjalny, który pozwala na otrzymywanie zasiłków
na tyle wysokich, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym
samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym.

Jego przeciwieństwem jest BEZROBOCIE PRZYMUSOWE - czyli
bezrobocie wynikające z niemożliwości znalezienia pracy pomimo jej
poszukiwania.

Rodzaje bezrobocia

• BEZROBOCIE TECHNOLOGICZNE – bezrobocie wynikające z
postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi
pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do
chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych
zastosowań.

Bezrobocie w Polsce

Do najczęstszych przyczyn

bezrobocia należą:



likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np.
górnictwa



zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy
usługi



ograniczenie produkcji



brak informacji o miejscach pracy



brak mobilności



przeniesienie zakładów do innego rejonu



niedostosowanie do potrzeb rynku
wykształcenia pracowników



zmiany w technologii

Wybrane ekonomiczne skutki

bezrobocia:



korzystny wpływ na konkurencyjność na
rynku pracy, stymulacja wzrostu poziomu
wykształcenia i kwalifikacji zawodowych
wśród osób poszukujących pracy,



wzrost motywacji do kształcenia, do
zwiększania nakładów na inwestycje w
kapitał ludzki, co prowadzi do przyspieszenia
procesów długofalowego wzrostu
gospodarczego kraju,



możliwość realokacji zasobów
ludzkich przy głębokich przemianach
strukturalnych gospodarki z zawodów
nieopłacalnych i nieefektywnych do zawodów
nowoczesnych i efektywnych,



wzrost motywacji pracowników do
bardziej efektywnej i solidnej pracy
oraz ograniczenie nadmiernej fluktuacji kadr,
przez co dochodzi do racjonalizacji
zatrudnienia i poprawy efektywności
gospodarowania

Bezrobocie w Polsce

Bezrobocie w Polsce

Aktywność zawodowa oznacza udział w procesie produkcji społeczeństwa,
wykonywanie pracy, za którą należy się wynagrodzenie

(Nowa encyklopedia powszechna PWN, 1995).

Wskaźnik aktywności zawodowej (%) (W. Caban ,1998):

gdzie:
a – wskaźnik aktywności zawodowej
R – zasoby siły roboczej
Lp – ludność w wieku produkcyjnym

Wskaźnik informacji zawodowej
mówi o stosunku osób w
aktywności zawodowej (tzn.
pracujących i bezrobotnych) w
danym wieku (najczęściej jest to
15-64, lub 15+) do ogółu ludności w
tym wieku.
W Polsce (rok 2008) szacuje się ten
współczynnik na

54,2 % (GUS)

Bezrobocie w Polsce

Wiek produkcyjny – ludność wykonująca pracę przynoszącą dochód oraz
zarejestrowani bezrobotni; przedział wiekowy przyjęty w statystyce dla potrzeb
ekonomii. Według metodologii Głównego Urzędu Statystycznego w wieku
produkcyjnym znajdują się:
-mężczyźni pomiędzy 18. a 64. rokiem życia,
-kobiety pomiędzy 18. a 59. rokiem życia.

Wiek produkcyjny dzielony jest dalej na:
-wiek mobilny - 18–44 lata mężczyźni i kobiety,
-wiek niemobilny - 45–64 lata mężczyźni i 45–59 lat kobiety.

Wiek przedprodukcyjny - mężczyźni i kobiety poniżej 18. roku życia.

Wiek poprodukcyjny - mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku
60 lat i więcej.

Ludność według wieku (GUS 2008)

0 – 18 lat 16,5%
18 – 64 lat 70,1%

Ponad 64 lata 13,3%

Bezrobocie w Polsce

Bezrobocie w Polsce

Bezrobocie w Polsce

Polityka rynku pracy w Polsce po 1989 r.

• działania osłonowe (ok. 80% bezrobotnych zostało objętych zasiłkiem, dla
porównania dzisiaj świadczenia otrzymuje tylko 15%)
• działania aktywizacyjne (poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa,
pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, szkolenia organizowane w oparciu o
fundusze Unii Europejskiej np. „Kapitał Ludzki” Europejskiego Funduszu
Społecznego (EFS)
• działania dezaktywacyjne (pasywna polityka rynku pracy – wcześniejsze
emerytury dla wybranych grup zawodowych 

zwalnianie miejsc dla młodszych

pracowników, świadczenia przedemerytalne dla osób z długim stażem pracy,
działania te były uzupełnieniem polityki osłonowej)

Bezrobocie w Polsce

Wolne miejsca pracy -

stan na koniec II kwartału 2010 r.

źródło: GUS

Bezrobocie w Polsce

ZAWODY POSZUKIWANE NA RYNKACH PRACY PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UE

W większości państw UE najbardziej poszukiwani są pracownicy fizyczni, a w szczególności sezonowi (zbiory owoców,
warzyw, budownictwo, hotelarstwo i gastronomia). Niektóre kraje chętnie przyjmują pracowników z wysokimi
kwalifikacjami: informatyków, inżynierów czy lekarzy. Zawody, których przedstawiciele są w danym kraju najbardziej
poszukiwani to:

* Austria – w sezonie zimowym w hotelach recepcjoniści, kelnerzy, pokojowi.
* Belgia – w Brukseli: urzędnicy oraz tłumacze, informatycy, sprzątaczki.
* Dania – głównie lekarze, pielęgniarki i pracownicy domów opieki społecznej, ale też kucharze i kelnerzy.
* Francja – zawody związane z telekomunikacją, przemysł metalurgiczny i stoczniowy.
* Finlandia – branża IT (programiści specjaliści od sieci komputerowych), personel medyczny.
* Grecja – praca sezonowa w turystyce oraz marynarce i inżynierowie budowlani.
* Hiszpania – branża ogrodniczo – rolnicza, budowlana, pomoce domowe i opiekunki do dzieci.
* Irlandia – informatycy, architekci, finansiści, personel medyczny.
* Niemcy – budownictwo, rolnictwo, gastronomia, personel medyczny, informatycy.

* Portugalia – rolnictwo, turystyka, budownictwo, kierowcy, mechanicy.

* Szwecja – rolnictwo, leśnictwo, personel medyczny.
* Wielka Brytania – turystyka, gastronomia, budownictwo, personel medyczny, finansiści, informatycy, nauczyciele.
* Włochy – pielęgniarki, lekarze, pracownicy budowlani, pomoce domowe, turystyka, gastronomia.
* Luksemburg – pojedyncze oferty pracy (specjaliści wysokiej klasy).

Bezrobocie w Polsce

Polski rynek pracy zmienia się w bardzo szybkim tempie. Jest to przede
wszystkim wynikiem adaptowania się naszej gospodarki do realiów panujących
na globalnym rynku pracy. Dlatego warto zdawać sobie sprawę, że w Polsce
pojawią się zawody, których jeszcze nie znamy, a którymi potencjalnie już warto
się zainteresować. Staje się to już istotne w momencie wyboru kierunku studiów.
Oprócz specjalizacji niesamowicie ważne są dodatkowe umiejętności.
Bardzo prawdopodobne będzie, że wkrótce i w naszym kraju ludzie będą
zmieniali zawody czy też branże, co kilka lat. Dlatego najważniejsze jest
kształcenie w sobie prawdziwych, praktycznych umiejętności, które następnie
będzie można wykorzystać w każdym środowisku.

Do tych najważniejszych umiejętności należy zaliczyć:
•znajomość języków obcych,
•umiejętność wykorzystania komputera w codziennej pracy,
•umiejętności interpersonalne.

Bibliografia

• E. Nojszewska, Podstawy Ekonomii, Warszawa 2008
• E. Kwiatkowski, Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Warszawa 2002
• D. Begg, Makroekonomia, Warszawa 1996
• R. Milewski, Elementarne zagadnienia ekonomii, 2009

•Strony internetowe: stan na 4.12.2010
-

http://www.stat.gov.pl/gus

-

http://www.tnsglobal.pl/

- http://www.up.warszawa.pl/
- http://www.pup-wroclaw.pl/
- http://www.pup.poznan.pl/
- http://www.wikipedia.pl