BŁĘDY LOGICZNE

Błąd materialny

– polega na tym, że przynajmniej jedna z przesłanek jest zdaniem fałszywym, co

może prowadzić do fałszywego wniosku.

Przykład:

1) Kołobrzeg leży nad morzem. [przesłanka 1]
2) Mielno leży nad morzem. [przesłanka 2]
3) Poznań leży nad morzem. [przesłanka 3]
4) Kołobrzeg, Mielno i Poznań leżą nad morzem. [wniosek]

W przesłance 3 występuje błąd materialny, co sprawia, że wniosek jest fałszywy.

Błąd formalny

– polega na tym, że wniosek nie wynika logicznie z przesłanek, co prowadzić może

do fałszywego wniosku (wnioskowanie dedukcyjne zmienia się w redukcyjne).

Przykład:

1) Jeśli wieloryb jest ssakiem, to nie jest rybą. [przesłanka 1]
2) Wieloryb nie jest rybą. [przesłanka 2]
3) Wieloryb jest ssakiem. [wniosek]

Wniosek nie wynika tu logicznie z przesłanek, lecz przesłanka 1 wynika z połączenia wniosku z
przesłanką 2.

Gdybyśmy zamienili tę redukcję w dedukcję, wnioskowanie wyglądałoby następująco:

1) Jeśli wieloryb jest ssakiem, to nie jest rybą. [przesłanka 1]
2) Wieloryb jest ssakiem. [przesłanka 2]
3) Wieloryb nie jest rybą. [wniosek]

Błąd żądania podstawy (petitio principii)

– polega na tym, że przynajmniej jedna z

przesłanek jest zdaniem bezpodstawnie przyjętym – nie możemy orzec, czy jest to zdanie prawdziwe
czy fałszywe.

Przykład:

1) Jeśli istnieje inteligentne życie w innych galaktykach, to nie jesteśmy sami w kosmosie.

[przesłanka 1]

2) Istnieje inteligentne życie w innych galaktykach. [przesłanka 2]
3) Nie jesteśmy sami w kosmosie. [wniosek]

W tym przypadku zdaniem bezpodstawnie przyjętym jest to zawarte w przesłance 2, co z kolei
sprawia, że mimo formalnej bezbłędności nie jesteśmy w stanie orzec, czy wniosek jest prawdziwy
czy fałszywy.

Błędne koło (curiculus vitiosus)

We wnioskowaniu – polega na tym, że wyprowadzając wniosek W opieramy się na przesłance P, a
następnie, uzasadniając przesłankę p, powołujemy się na wniosek W.

Przykład:

Leonardo da Vinci był genialnym malarzem [wniosek W], gdyż tworzył arcydzieła [przesłanka P].

Dzieła Leonarda da Vinci są arcydziełami [przesłanka P], gdyż Leonardo był genialnym malarzem
[wniosek W].

W definiowaniu – może występować jako błędne koło bezpośrednie lub pośrednie.

Bezpośrednie – termin definiowany pojawia się w członie definiującym.

Przykład:

Praworządność [termin definiowany] to zachowanie zgodne z zasadami praworządności [człon
definiujący, w którym znowu pojawia się pojęcie „praworządności”].

Pośrednie – termin A definiowany jest przez użycie zespołu terminów, w którym to zespole
występuje termin B. Następnie, dla „dalszego wyjaśnienia” dodefiniowany zostaje termin B – lecz
poprzez odniesienie do terminu A.

Przykład:

Logika [termin A] to nauka o zasadach poprawnego myślenia [„poprawne myślenie” – termin B].
Poprawne myślenie [termin B] to myślenie zgodne z prawami logiki [termin A].